ZASADY PLANOWANIA JADA
OSPISÓW
Pokarmy, które przyjmowane są codziennie przez człowieka powinny w pełni pokrywać
jakościowe i ilościowe zapotrzebowanie jego ustroju na składniki od\
ywcze. Spełniając ten
warunek trzeba pamiętać aby w codziennym po\
ywieniu znajdowały się w odpowiednich
proporcjach białka, węglowodany, tłuszcze, sole mineralne i witaminy.
Codzienny( bądz
okresowy) jadłospis powinien być dostosowany do potrzeb fizjologicznych
ustroju, sezonu, zwyczajów \
ywieniowych, techniki przyrządzania posiłków oraz upodobań
konsumenta.
Przy układaniu jadłospisu nale\
y uwzględnić:
a)zalecenia nauki o \
ywieniu zgodnie z zapotrzebowaniem fizjologicznym ustroju
b)sezonowość występowania niektórych produktów \
ywnościowych(np. niektórych
warzyw i owoców)
c)urozmaicenie posiłków przez odpowiedni dobór produktów \
ywnościowych,
techniki ich sporządzania, wyglądu, walorów smakowych itp.
DOBÓR NORMY śYWIENIOWEJ
Je\
eli grupa osób \
ywionych jest jednolita(np. pod względem płci, wieku, cię\
kości
wykonywanej pracy) i składa się z osób o takim samym zapotrzebowaniu energetycznym, na
składniki od\
ywcze przyjmuje się najbardziej zbli\
oną normę będą racją pokarmową dla 22
grup ludności wg. poziomu ekonomicznego B, C, D. Natomiast w przypadku, gdy grupa osób
\
ywionych jest zró\
nicowana pod względem zapotrzebowania, nale\
y obliczyć średnią normę
zapotrzebowania będącą średnią racją zapotrzebowania
LICZBA POSIA
KÓW I PRZERWY CZASOWE MI
DZY NIMI
Przy układaniu jadłospisu istotny jest proporcjonalny podział racji pokarmowej na
poszczególne posiłki. Ustalając liczby posiłków i przerwy czasowe między nimi nale\
y brać
pod uwagę przede wszystkim takie czynniki, jak wiek i cię\
kość wykonywanej pracy
\
ywionych osób. W zale\
ności od tych czynników posiłków mo\
e być 4 lub 5. Przyjmuje się,
\
e człowiek dorosły powinien spo\
ywać 4 posiłki w ciągu dnia. Dla dzieci i młodzie\
y zaleca
się natomiast spo\
ywanie 5 lub 6 posiłków w ciągu dnia.
Procentowy podział całodziennego zapotrzebowania energetycznego na poszczególne
posiłki
przy 3 posiłkach dziennie przy 4 posiłkach dziennie przy 5posiłkach dziennie
śniadanie 30-35 % 25-30 % 25-30 %
II śniadanie - 5-10 % 5-10 %
Obiad 35-40 % 35-40 % 30-35 %
podwieczorek - - 5-10 %
kolacja 25-30 % 25-30 % 15-20 %
Posiłki powinny być spo\
ywane w odstępie nie dłu\
szym ni\
5-6 godzin. Częste spo\
ywanie
posiłków jest zalecane dla dzieci, młodzie\
y oraz osób cię\
ko pracujących fizycznie. Zbyt
długie przerwy czasowe między posiłkami powodują występowanie objawów zmęczenia,
osłabienia, ocię\
ałości oraz zmniejszenia koncentracji uwagi(zmniejszone stę\
enie cukru we
krwi). Posiłki nale\
y spo\
ywać o stałych porach w ciągu dnia, co ułatwia wydzielanie soków
trawiennych w przewodzie pokarmowych człowieka.
UROZMAICENIE POSIA
KÓW
Wpływa ono na prawidłowe funkcjonowanie przewodu pokarmowego człowieka. Ich barwa,
smak, zapach ułatwiają proces trawienia i przyswajania pokarmów. Urozmaicenie po\
ywienia
mo\
na osiągnąć przez:
a) odpowiedni dobór składników od\
ywczych pochodzących z ró\
nych grup
produktów spo\
ywczych
b) niestosowanie w jednym posiłku dwukrotnie tego samego produktu
c) niepowtarzalnie codziennie tych samych dań oraz technik sporządzania posiłków
Jadłospis planuje się co najmniej na tydzień lub 10 dni ze względu na prawidłowe
gospodarowanie art. \
ywnościowymi, organizację pracy związaną z przygotowaniem
posiłków oraz niepowtarzalnie tych samych produktów i technik sporządzania potraw.
CHARAKTERYSTUKA POSIA
KÓW
I ŚNIADANIE
Jest pierwszym posiłkiem, jaki człowiek spo\
yje po dłu\
szej przerwie nocnej i jednocześnie
przed rozpoczęciem codziennych zajęć, niejednokrotnie związanych z du\
ymi wydatkami
energetycznymi . Dlatego posiłek powinien być pełnowartościowy(pod względem
energetycznym -30% i pod względem od\
ywczym ). Śniadanie powinno zawierać produkty
spo\
ywcze dostarczające ró\
norodnych składników od\
ywczych.
Do głównych produktów, które powinny wchodzić w skład śniadania zaliczamy : mleko,
pieczywo mieszane, masło oraz produkty zawierające produkty pochodzenia zwierzęcego
np: sery, jaja, wędliny. Bezwzględnie w planowaniu śniadania nale\
y pamiętać o warzywach
i owocach
POPRAWNIE ZAPLANOWANE ŚNIADANIE
1. Parówka na gorąco, kawa mleczna , pieczywo mieszane, masło, chrzan , papryka
konserwowa
2. Jajecznica ze szczypiorem, mleko, pieczywo mieszane, masło, pomidor
3. Kasza manna na mleku, kawa mleczna, pieczywo razowe , masło, ser \
ółty, jabłko
II ŚNIADANIE
Bardzo istotne w \
ywieniu zwłaszcza dzieci i młodzie\
y jest II śniadanie .Wa\
ne jest
podawanie II śniadań , gdy przerwa między posiłkami(śniadaniem i obiadem)wynosi 4-5
godzin( pobyt w szkole ) . Powinien to być posiłek mniej obfity od pozostałych(powinien
pokrywać dzienne zapotrzebowanie w 5-10%) ale jednocześnie pełnowartościowy pod
względem od\
ywczym . Wskazane jest więc podanie oprócz pieczywa, masła produktów
dostarczających białka zwierzęcego(np. wędliny, ryby, sery, jaja)oraz warzywa bądz
owoce.
Wskazane jest równie\
podawanie jakiegoś napoju np. mleka, kawy mlecznej, koktajlu.
Przykład II śniadania
1. Pieczywo mieszane z pastą rybną, papryka konserwowana, herbata z mlekiem
2 .Bułka z masłem i \
ółtym serem, koktajl owocowo mleczny
1. Bułka z masłem i kiełbasą, jabłko, mleko lub kawa mleczna
Posiłkiem zbli\
onym do II śniadania jest podwieczorek. Wprowadzony jest z tego wyglądu co
II śniadanie(gdy przerwa między obiadem i kolacją jest dłu\
sza ni\
4-5 godzin)
OBIAD
Jest uwa\
any w Polsce za najwa\
niejszy posiłek w ciągu dnia. Poniewa\
on dostarcza
organizmowi człowieka ró\
norodnych składników od\
ywczych. Zazwyczaj jest posiłkiem
gotowanym, składającym się z ró\
nych produktów spo\
ywanych o stosunkowo ???????
wartości energetycznej(powinien pokrywać ok. 40% zapotrzebowania energetycznego)
Prawidłowo zestawiony obiad zawiera:
a)produkty dostarczające białka o wysokiej zawartości biologicznej(np. mięso, ryby,
jaja, mleko, sery)
b)ziemniaki lub produkty pochodzenia zbo\
owego(np.?????, makarony), ewentualnie
nasiona roślin strączkowych(fasola, ????)
c)warzywa i owoce w postaci gotowanej oraz surowej(surówki)
Na zakończenie obiadu wskazane jest podanie słodkiej potrawy(np. galaretka, budyń, ciasto)
Przykładowy jadłospis
1. Kapuśniak, klops w sosie pomidorowym, kasza gryczana, surówka wielowarzywna,
koktajl mleczno-truskawkowy
2. Zupa pomidorowa z makaronem,?????? ? ??????, ziemniaki, sałata zielona,
galaretka owocowa
3. Barszcz ukraiński, pirogi ruskie ,surówka z jabłek i marchwi, kompot
KOLACJA
Kolacja jest jednym z podstawowych posiłków spo\
ywanych w ciągu dnia przez człowieka .
Spowodowane jest to tempem \
ycia , długim czasem pracy .
Najczęściej mamy mało czasu na sporządzanie posiłków wieczorem ,ale mimo wszystko
powinien być on gorący . Potrawy powinny być łatwo strawne i niezbyt obfite . Powinien
pokrywać do 20-30 % zapotrzebowania na energię w ciągu dnia . Kolację nale\
y spo\
ywać na
co najmniej godzinę przed snem .
Przykładowy jadłospis
1. pierogi leniwe , surówka z marchwi i jabłek , herbata
2. zapiekanka z makaronu , wędliny i warzyw , herbata