44. Graham D.A., Cherry K., Wilson C.J., Rowley H.M.: Su-
perspective of alphavirus replication and assembly. Food nid alphavirus (family Togaviridae). Arch. Virol. 2006,
sceptibility of salmonid alphavirus to a range of chemi-
Microb. 2009, 26, 837-856. 151, 861-874.
cal disinfectants. J. Fish Dis. 2007, 30, 269-277.
35. Castric J., Baudin Laurencin F., Bremont M., Jeffrey J., Le 40. Hodneland K., Bratland A., Christie K.E., Endresen C.,
Ven A., Bearzotti M.: Isolation of the virus responsible for Nylund A.: New subtype of salmonid alphavirus (SAV),
sleeping disease in experimentally infected rainbow tro- Togaviridae, from Atlantic salmon Salmo salar and rain-
ut (Oncorhynchus mykiss). Bull. Eur. Assoc. Fish Pathol. bow trout Oncorhynchus mykiss in Norway. Dis. Aquat.
1997, 17, 27-30. Organ. 2005, 66, 113-120. Dr Edward Grawiński, ul. Śniadeckich 4, 84 230 Rumia
Desmitis of the accessory ligament of the Zapalenie więzadła dodatkowego
deep digital flexor tendon in the horse
ścięgna mięśnia zginacza głębokiego
Kalisiak O., Equine Health Center, Psucin and
palców u koni
Department of Large Animal Diseases with Clinic,
Faculty of Veterinary Medicine, Warsaw Life
Sciences University  SGGW
Olga Kalisiak
Desmitis of the accessory ligament of the deep
digital flexor tendon (AL-DDFT) is a frequent or- z Centrum Zdrowia Konia w Psucinie oraz Katedry Chorób Dużych Zwierząt z Kliniką
thopedic problem in dressage and leisure horses. Wydziału Medycyny Weterynaryjnej w Warszawie
Its clinical symptoms are generally mild, including
regional swelling and light lameness. Untreated Anatomia i biomechanika wewnątrz pochewki kanału nadgarstka,
AL-DDFT desmitis can lead to carpus flexural de- po stronie bocznej. Uszkodzenia tego pa-
formity and chronic recurrent lameness. AL-DDFT Mięsień zginacz głęboki palców ma trzy sma zdarzają się sporadycznie. We własnej
desmitis can be easily diagnosed with portable ul- głowy: ramienną, łokciową i promienio- praktyce stwierdzane jest głównie u koni
trasound machines even by inexperienced veteri- wą, przyczepiające się  zgodnie z nazwa- skokowych.
narians. Regardless the mild symptoms, treatment mi  odpowiednio do nadkłykcia przyśrod- Biomechanika ścięgna mięśnia zginacza
should be aggressive and only walking exercise al- kowego kości ramiennej, wyrostka łok- głębokiego palców i jego więzadła dodatko-
lowed for minimum 2 months. With accurate treat- ciowego oraz trzonu kości promieniowej. wego znacząco się różni od biomechaniki
ment and rehabilitation program over 75% of cas- Mięsień biegnie na dłoniowej powierzch- ścięgna mięśnia zginacza powierzchowne-
es recover completely. ni kości podramienia, a następnie w kana- go palców i mięśnia międzykostnego (2, 3;
le nadgarstka. Na śródręczu jest strukturą ryc. 2). Moment maksymalnej siły działają-
Keywords: accessory ligament of the deep digital ścięgnistą. Ścięgno mięśnia zginacza głę- cej na ścięgno mięśnia zginacza powierz-
flexor tendon, ultrasound examination, treatment. bokiego palców kończy się na powierzch- chownego placów oraz mięsień między-
ni zginaczowej kości kopytowej (1; ryc. 1). kostny przebiega w pierwszej fazie kroku,
Na wysokości ok. 1/3 dolnej śródręcza gdy koń maksymalnie obciąża kończy-
szkodzenie więzadła dodatkowe- z ścięgnem mięśnia zginacza głębokiego nę (ryc. 3). Nadwyprostność stawu pęci-
Ugo ścięgna mięśnia zginacza głębo- palców łączy się jego ścięgniste więzadło nowego, przy jednoczesnym zgięciu sta-
kiego palców (accesory ligament of digi- dodatkowe, które odchodzi od więzadła wu kopytowego, powodują poluzowanie
torum deep flexor tendon  AL-DDFT) dłoniowego głębokiego nadgarstka. Jest ścięgna mięśnia zginacza głębokiego pal-
jest jednym z częstszych problemów ścię- to grube ścięgno, u przeciętnego konia bę- ców, przy jednoczesnym ekstremalnym na-
gien u koni ujeżdżeniowych. Dosyć często dącego grubości samego ścięgna mięśnia pięciu ścięgna mięśnia zginacza powierz-
zdarza się też u koni rekreacyjnych, rza- zginacza głębokiego palców i stosunkowo chownego palców i mięśnia międzykost-
dziej u koni skokowych i biorących udział mało elastyczne. W swojej części proksy- nego. Natomiast maksymalne obciążenie
w wszechstronnych konkursach koni wierz- malnej w przekroju jest zbliżone do pro- ścięgna mięśnia zginacza głębokiego pal-
chowych (WKKW) i sporadycznie u koni stokąta, natomiast dystalnie staje się cień- ców oraz jego więzadła dodatkowego na-
wyścigowych. Choć ostre (świeże) zapale- sze i szersze, obejmując od strony grzbie- stępuje w drugiej fazie kroku, podczas pro-
nie tego więzadła powoduje zazwyczaj tyl- towej ścięgno mięśnia zginacza głębokiego pulsji  odepchnięcia do przodu (ryc. 4),
ko kilkudniową lekką kulawiznę (a czasem palców aż do złączenia się z nim. kiedy wszystkie stawy palca (w tym staw
przebiega zupełnie bez kulawizny), niele- W proksymalnej części śródręcza wię- kopytowy i staw pęcinowy) są w pozycji
czone prowadzi do przewlekłej choroby, zadło dodatkowe ścięgna mięśnia zginacza wyprostnej. Więzadło dodatkowe ścięgna
nawracających lekkich kulawizn, a z cza- głębokiego palców łączy się ze ścięgnem zginacza głębokiego palców jest stosunko-
sem może także prowadzić do nieuleczal- mięśnia zginacza powierzchownego pal- wo mało elastyczna, dlatego większość sił
nego kozińca. ców włóknistym pasmem przebiegającym działających na ścięgno mięśnia zginacza
Życie Weterynaryjne " 2010 " 85(6)
528
Prace kliniczne i kazuistyczne
Siła (N/kg)
0,70
SDF
0,60
SL + SDFT
0,50
DDF
0,40
AL-SDFT
DDFT
SDFT 0,30
0,20
AL-DDFT
DDFT
SL
0,10
SL med.
SL lat. 0,00
0 10 20 30 40 50 60
Czas (% kroku)
Ryc. 2. Siły działające na ścięgno mięśnia zginacza powierzchownego palców (SDFT), mięsień międzykostny
(SL) oraz na ścięgno mięśnia zginacza głębokiego palców (DDFT) w okolicy stawu pęcinowego kończyny piersio-
wej u konia w stępie (2)
Ryc. 1. Kończyna piersiowa od strony przyśrodko-
wej: mięsień zginacz głęboki palców (DDF), jego ścię-
gno (DDFT) oraz więzadło dodatkowe ścięgna mięśnia
zginacza głębokiego palców (AL-DDFT); SL  mięsień
miedzykostny; SDF  mięsień zginacz powierzchow-
ny palców, SDFT  ściegno mięśnia zginacza powierz-
chownego palców (1; w modyfikacji własnej)
głębokiego palców przekładanych jest na
nie, a nie na mięsień zginacz głęboki pal-
ców, co chroni ścięgno przed nadmiernym
wyciągnięciem. Jednak, ponieważ siła po-
trzebna do zerwania ścięgna mięśnia zgi-
nacza głębokiego palców jest trzykrotnie
większa od siły potrzebnej do zerwania
jego więzadła dodatkowego, bardzo często
dochodzi do uszkodzenia tego więzadła.
Dodatkową rolą więzadła dodatkowego
ścięgna mięśnia zginacza głębokiego pal-
ców jest wspomaganie prostowania nad-
garstka podczas obciążania kończyny i pro-
stowania stawów palca (4). Z tego powodu
jego zapalenie może prowadzić do kozińca. Ryc. 3. Pierwsza faza kroku, w której dochodzi do maksymalnego obciążenia ścięgna mięśnia zginacza powierz-
chownego palców i mięśnia międzykostnego (fot. Lidia Kacperska)
Patogeneza
Zapalenie więzadła dodatkowego ścięgna
mięśnia zginacza głębokiego palców nie-
zmiernie rzadko dotyczy kończyn mied-
nicznych, a w kończynach piersiowych
najczęściej jest jednostronne. Czynni-
kiem predysponującym do jego wystąpie-
nia są zmiany zwyrodnieniowe więzadła.
Są one związane z wiekiem i powtarzają-
cym się przeciążeniem ścięgna mięśnia zgi-
nacza głębokiego palców podczas propul-
sji, zwłaszcza przy wyciągniętych chodach.
Zapalenie więzadła dodatkowego ścię-
gna mięśnia zginacza głębokiego palców
występuje najczęściej u koni w średnim
wieku, użytkowanych ujeżdżeniowo i re-
kreacyjnie. Zdarza się też u starszych koni
skokowych (5), zwłaszcza startujących
w wyższych klasach sportowych. U koni
WKKW i wyścigowych zdarza się nie-
zmiernie rzadko. W badaniach prowa- Ryc. 4. Druga faza kroku, w której dochodzi do maksymalnego obciążenia ścięgna mięśnia zginacza głębokiego
dzonych na Torze Wyścigów Konnych na palców (fot. Lidia Kacperska)
Życie Weterynaryjne " 2010 " 85(6)
529
Prace kliniczne i kazuistyczne
Ryc. 5. Obraz ultrasonograficzny; przekrój Ryc. 6. Obraz ultrasonograficzny; przekrój poprzeczny Ryc. 7. Obraz ultrasonograficzny; przekrój podłużny
poprzeczny w linii strzałkowej. Uszkodzenie więzadła w linii strzałkowej. Typowe uszkodzenie więzadła w linii strzałkowej. Typowe uszkodzenie więzadła
dodatkowego ścięgna mięśnia zginacza głębokiego dodatkowego ścięgna mięśnia zginacza głębokiego dodatkowego ścięgna mięśnia zginacza głębokiego
palców (AL-DDFT) w kilka godzin po zaobserwowaniu palców (AL-DDFT) w kilka dni po zaobserwowaniu palców (AL-DDFT) w kilka dni po zaobserwowaniu
objawów klinicznych. Hipoechogeniczna zmiana objawów klinicznych. Duża hipoechogeniczna zmiana objawów klinicznych ze znacznym obrzękiem tej
wewnątrz AL-DDFT (oznaczona strzałkami), bez (oznaczona strzałkami) oraz znaczny obrzęk tego struktury
obrzęku tej struktury więzadła
łatwo wymacać ścięgno mięśnia zgina-
cza powierzchownego palców, natomiast
ścięgno mięśnia zginacza głębokiego pal-
ców jest zgrubiałe, o podwyższonej tem-
peraturze i bolesne. Czasami obrzęk jest
tak znaczny, że przywołuje na myśl obraz
septycznego zapalenia tkanki podskór-
nej śródręcza.
W badaniu dynamicznym konie zazwy-
czaj wykazują niewielką kulawiznę (1/5),
choć niektóre zwierzęta nie kuleją wcale,
a inne potrafią odciążać kończynę w stop-
niu znacznym (2 3/5). Najczęściej kulawi-
zna jest lepiej widoczna na miękkim pod-
łożu. W przypadkach świeżych kulawizna
mija po zaledwie kilku dniach.
Badanie ultrasonograficzne
Do przeprowadzenia badania więzadła
dodatkowego ścięgna zginacza głębokie-
go palców potrzebna jest sonda liniowa
o częstotliwości minimum 7,5 mHz oraz
Ryc. 8. Obraz ultrasonograficzny; przekrój Ryc. 9. Obraz ultrasonograficzny; przekrój nakładka dystansowa.
poprzeczny w linii strzałkowej. Uszkodzenie więzadła podłużny w linii strzałkowej. Uszkodzenie więzadła Obraz uszkodzonego więzadła jest bar-
dodatkowego ścięgna mięśnia zginacza głębokiego dodatkowego ścięgna mięśnia zginacza głębokiego dzo charakterystyczny i objawia się zazwy-
palców (AL-DDFT) z bardzo znacznym zmniejszeniem palców (AL-DDFT) z bardzo znacznym zmniejszeniem czaj znacznym (często ponaddwukrotnym)
echogeniczności całej struktury echogeniczności całej struktury zgrubieniem tej struktury i zmniejszeniem
jej echogeniczności (ryc. 5, 6, 7). Przy znacz-
Służewcu w latach 2001 2006 zapalenie na głębokim podłożu oraz o przebywaniu nych urazach więzadło dodatkowe w linii
to stanowiło mniej niż 1% zapaleń ścię- na głębokim błotnistym lub grząskim pa- strzałkowej może być zupełnie aechogen-
gien u koni wyścigowych. doku. Kilkakrotnie badałam zwierzęta, ne, co oznacza, że, badając kończynę tyl-
u których do uszkodzenia doszło w bok- ko w linii strzałkowej, w ogóle go nie wi-
Badanie kliniczne sie, przypuszczalnie podczas wstawania. dać, co może być mylące (ryc. 8, 9). Dlatego
W badaniu klinicznym obserwuje się osoby o niewielkim doświadczeniu powin-
W wywiadzie dotyczącym koni, u których charakterystyczny obrzęk zapalny, obej- ny zawsze sprawdzić, czy na obrazie ultra-
wystąpiło zapalenie więzadła dodatkowego mujący górną połowę śródręcza, bardziej sonograficznym dłoniowego górnej poło-
ścięgna mięśnia zginacza głębokiego pal- nasilony po stronie bocznej niż dłoniowej wy śródręcza widzą wszystkie obecne tam
ców często powtarza się informacja o pracy i przyśrodkowej. Palpacyjnie można dość cztery struktury: ścięgno mięśnia zginacza
Życie Weterynaryjne " 2010 " 85(6)
530
Prace kliniczne i kazuistyczne
Ryc. 10. Obraz ultrasonograficzny; przekrój podłużny w linii skośnej. Uszkodzenie Ryc. 11. Obraz ultrasonograficzny; przekrój podłużny w linii skośnej. Uszkodzenie
więzadła dodatkowego ścięgna mięśnia zginacza głębokiego palców (AL-DDFT) pasma łączącego ścięgno mięśnia zginacza powierzchownego palców (SDFT)
z bardzo znacznym zmniejszeniem echogeniczności całej struktury, granice boczne z więzadłem dodatkowym ścięgna mięśnia zginacza głębokiego palców (AL-DDFT)
tego więzadła oznaczone są strzałkami  oznaczonego strzałkami
powierzchownego palców, ścięgno mię- W ostrej fazie zapalenia (pierwsze dni dostępu do fizjoterapii lub przy ograni-
śnia zginacza głębokiego palców, więza- po uszkodzeniu) wskazane jest ograni- czonych możliwościach finansowych wła-
dło dodatkowe ścięgna mięśnia zginacza czanie zapalenia i obrzęku przez działanie ścicieli, efekt blistrowania jest lepszy niż
głębokiego palców i mięsień międzykostny. miejscowe (opatrunki z Altacetu, okładanie stosowanie glinek lub wcierek rozgrzewa-
Stopień uszkodzenia więzadła dodatko- śródręcza lodem itd.). W tym czasie można jących, gdyż po leczeniu zgrubienie ścię-
wego ścięgna zginacza głębokiego palców również stosować leki z grupy niesteroido- gna jest mniejsze, a co za tym idzie jego
najlepiej oszacować w przekroju poprzecz- wych leków przeciwzapalnych, a koniecz- elastyczność jest większa.
nym, ustawiając sondę nie w linii strzałko- nie należy je stosować u zwierząt odcią- U koni, u których pomimo leczenia
wej, pod kątem około 60� (ryc. 10, 11). żających więzadło dodatkowe omawiane- utrwalił się koziniec (brak możliwości peł-
go mięśnia poprzez zginanie nadgarstka. nego wyprostowania nadgarstka przy ob-
Rokowanie Po ustąpieniu pierwszej fazy zapalenia, ciążeniu kończyny) pomocna może się oka-
ok. 7 dnia, korzystne jest podanie dościę- zać desmotomia więzadła dodatkowego
Rokowanie jest pomyślne, jeśli zapalenie gnowe (pod kontrolą ultrasonograficzną) ścięgna mięśnia zginacza głębokiego pal-
wystąpiło po raz pierwszy i koń został na- czynników wzrostu, takich jak osocze bo- ców. Po jego przecięciu i wygojeniu, wię-
tychmiast odsunięty od pracy. Użytkowa- gatopłytkowe (platelet rich plasma  PRP) zadło będzie dłuższe, co zmniejszy dzia-
nie konia, nawet w przypadku niewielkiej lub insulinopodobny czynnik wzrostu  łające na niego siły, przesuwając obcią-
kulawizny, znacznie pogarsza rokowanie. IGF-1(Tendotrophin�) Znacząco przyspie- żenie na mięsień zginacz głęboki palców
Badania prowadzone w różnych ośrod- szają one wzrost echogeniczności omawia- i jego ścięgno.
kach wskazywały na pełny powrót do po- nej struktury.
przednio wykonywanej pracy u 18% (6), Około 3 4 tygodnie po uszkodzeniu Rehabilitacja ruchowa
43% (7) lub 76% (5) koni. W mojej prakty- można rozpocząć fizjoterapię pobudzają-
ce klinicznej wyniki są zbliżone do danych cą procesy naprawcze i podtrzymującą ko- W rozległych uszkodzeniach więzadła do-
Dysona (5), gdyż ok. 3/4 koni powraca do rzystne przekrwienie uszkodzonej struktu- datkowego ścięgna zginacza głębokiego
poprzedniego poziomu pracy, od kiedy wy- ry. Najlepsze rezultaty widoczne są po le- palców koń przez pierwsze 2 tygodnie po-
dłużony został zalecany czas rehabilitacji czeniu falami uderzeniowymi, które jako winien być pozostawiony w boksie. Dopie-
ruchowej do minimum 4 miesięcy (a na- jedyne ze stosowanych przeze mnie tera- ro po tym czasie wprowadzone powinny
wet 8 miesięcy u koni z bardzo znacznym pii znacząco ograniczały obrzęk i dzięki być spacery stępem.
uszkodzeniem) i wprowadzone zostały no- którym pozostające po wygojeniu zgru- W uszkodzeniach mniejszego stop-
woczesne metody leczenia. bienie było mniejsze niż przy innych me- nia spacery stępem mogą być zalecone
todach leczenia. W przypadku braku do- od razu po wystąpieniu choroby. Dłu-
Leczenie stępu do fizjoterapii warto zastosować sta- gość spacerów powinna stopniowo być
rą metodę blistrowania, czyli chemicznego zwiększana od 10 15 minut do godziny,
Leczenie zapalenia więzadła dodatkowe- podrażnienia skóry śródręcza. Jest to za- dwa razy dziennie.
go ścięgna mięśnia zginacza głębokiego bieg bolesny dla zwierzęcia i nieestetycz- Po około 2 miesiącach oraz pomyśl-
palców nie odbiega od poprzednio opisa- ny, spotykający się z coraz większym opo- nej kontroli klinicznej i ultrasonogra-
nych metod leczenia zapaleń ścięgien (8). rem właścicieli, jednak w sytuacji braku ficznej można rozpocząć pracę w kłusie,
Życie Weterynaryjne " 2010 " 85(6)
531
Prace kliniczne i kazuistyczne
poczynając od minuty kłusa podczas go- 2. Buchner H. H. F.: Distal limb internal dynamics: joint mo- 7. McDiarmid A.: Eighteen cases of desmitis of the accesso-
ments, tendon forces and lessons for orthopedic shoeing. ry ligament of the deep digital flexor tendon. Equine Vet.
dzinnej jazdy, zwiększając stopniowo w cią-
AAEP Proceedings 2005, 134-140. Educ. 1994, 6, 49-56.
gu 6 12 tygodni do 30 45 minut kłusowa- 3. Pourcelot P., Defontaine M., Ravary B., Lematre M., Cre- 8. Kalisiak O.: Zachowawcze leczenie ścięgien u koni. Życie
Wet. 2008, 83, 132-135.
vier-Denoix N.: A non-invasive method of tendon force
nia. Po tym czasie oraz kolejnej kontro-
measurement. J. Biomech. 2005, 38, 2124-2129.
li klinicznej i ultrasonograficznej można
4. Denoix, J.-M.: Functional anatomy of tendons and liga-
wprowadzić galop, a następnie po około
ments in the distal limbs (manus and pes). Vet. Clin. North
Am.: Equine Practice 1994, 10, 273-322.
miesiącu  skoki.
5. Dyson S.: Desmitis of the accessory ligament of the deep
digital flexor tendon: 27 cases. Equine Vet. J. 1991, 23,
Piśmiennictwo 438 444.
6. Van den Belt A., Becker C., Dik K.: Desmitis of the ac-
cessory ligament of the deep digital flexor tendon in the
Dr Olga Kalisiak, Centrum Zdrowia Konia, Psucin,
1. Barone R.: Anatomie compar�e des mammifŁres domesti- horse: clinical and ultrasonographic features  a report
ques, Tome 2: Arthrologie et myologie. Editions Vigot, 2000. of 24 cases. Zbl. Vet Med. A 1993, 40, 492-500. ul. Lipowa 37, 05-190 Legionowo