Literatura polska w okresie realizmu i naturalizmu. Tom I
Poezja programowa wczesnego pozytywizmu, oprac. Jan Baculewski
Precz z marzeniami Wincentego Stroki to pierwszy galicyjski utwór programowy. Pojawił się parę
miesięcy po klęsce powstania.
" wyra\
a wahania między zemsty marzeniem a nakazem trzez
wej pracy
" ideał patriotyczny zawiera w haśle zdobycia rzeczywistości
" wiersz w stylistyce romantycznej
W Galicji nie miał kontynuatorów. Praca organiczna nie zdobyła tu popularności, ze względu na
słaby rozwój przemysłu i przewagę stańczykowskiego konserwatyzmu.
Jeszcze Polska nie zginęła WawrzyÅ„ca Engeströma z zaboru pruskiego (1871).
" parafraza narodowego hymnu
" wezwanie do pracy i skruchy narodowej
" motywy wierności sztandarom narodowym i rycerskiej przeszłości
Tutaj działali te\
Władysław Bełza i Władysław Ordon.
Poezja zaboru pruskiego i galicyjska łączy hasła organicznikowskie z tonacją patriotyczną.
W Warszawie ju\
w 1866 r. Eliza Orzeszkowa wystąpiła z wierszem programowym, ale rozkwit
przypadł na lata 1872-74. Działali wtedy:
" Julian Ochorowicz (Mohort) Naprzód (1873)  według Świętochowskiego była to
pozytywistyczna Oda do młodości; najlepszy wiersz programowy !
" Stanisław Grudziński Fiat lux!  retoryczne inwokacje do Prawdy, Wiedzy i Postępu;
Bohaterstwo pracy  apel do zbiorowości, zakazy i postulaty w imię postępu i wolności
" Antoni Pilecki Z dramatów \
ycia  duch objawia poecie hasła humanitaryzmu
" Mirosław Dobrzański
" a w Galicji Karol Świdziński Naprzód pracą  wg Chmielowskiego to Oda do młodości;
inwokacja do młodzie\
y, zamknięcie pieśni przeszłości, nowy program (praca, nauka i myśl
vs. pieśń i walka); mniejsze zaanga\
owanie ni\
w Naprzód Ochorowicza
Poezja miała spełniać funkcje społeczne, stąd tematy:
" nędza i krzywda biedoty miejskiej (program reform społecznych)
" problematyka miejska (rozwój przemysłu)
" problem wsi uwa\
ali za rozwiązany carskim dekretem uwłaszczeniowym z 1864 r., stąd
brak tematyki wiejskiej (wyj. Rozmowa z Maćkiem Grudzińskiego  apel o oświatę; ale ju\

w Z doli kmiecej Pileckiego wieś to tylko tło dla oskar\
eń pod adresem kolonisty-Niemca)
" los kobiety upadłej (np. Pilecki Zwykłe dzieje, Przebaczenie, Z ulicy, Buduarowa bachantka;
Grudziński Anioł upadły; Ordon Ró\
a biała)
" nieszczęśliwe dzieciństwo (np. Pilecki Bez winy, Gdzie ojciec, Królowa balu; Grudziński
Bezimienne dzieciÄ™)  dzieci osierocone, niechciane; sentymentalne obrazki dydaktyczne
" religia (np. Pilecki Modlitwa nędzarza, Pod krzy\
em)  dezaprobata dla władz kościelnych,
bez wyraz
nego ateizmu; brak spraw metafizycznych i filozoficznych
Mało było krytyki systemu społecznego (wyj. Ordon Przed oknem bankiera). Sentymentalne
utwory raczej stawiały znaki zapytania lub nawoływały do usunięcia zła.
Fabuła była podporządkowana tezie. Mnóstwo dygresji publicystycznych.
** E.Z.**
 1
 2
 3
 4
 5
 6
 7
 8
 9
 10
 11
 12
 13
 14
 15