Wpływ górnictwa odkrywkowego na środowisko:
Pozyskiwanie węgla metodą odkrywkową polega na zdjęciu tzw. nakładu i składowaniu go na hałdach
znacznych obszarów. W sąsiedztwie odkrywek powstają tzw. leje depresyjne o niejednokrotnie dużym
zasięgu. Po uruchomieniu (1971) kopalni węgla brunatnego w Bełchatowie powierzchnia leja depresyjnego z początkowych 300 km² powiększyła się do ponad 1000 km².
Zasięg leja rośnie wraz z postępem prac górniczych. Prowadzi to do: 1) erozji gleb
2) powstawania „krajobrazu księżycowego”
3) nadmiernego odwodnienia terenu
Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego, głównie związkami siarki emitowanymi przez elektrownię (obecnie przeciwdziała się temu problemowi m.in. przez budowę wyższych kominów –
rozproszenie zanieczyszczeń) są równie dużym problemem.
W skutek zachwiania równowagi mas skalnych, a tym samym wywołaniem wstrząsów sejsmicznych,
nastąpiły nieodwracalne zmiany w budowie geologicznej.
W 1996 r. podjęto decyzję o budowie elektrowni „Bełchatów II” w sąsiedztwie „starej” i
uruchomieniu nowej kopalni odkrywkowej na złożu „Szczerców”.
Szkody wyrządzone przez taki sposób wydobycia to przede wszystkim problemy z obniżeniem
poziomu wód gruntowych. Większość okolicznej naturalnej zieleni poprostu wysycha. Także samo
zdarcie powierzchni tak dużej ilości pruchnicy powoduje niemożliwe do oszacowania szkody w
przyrodzie. Straty w produkcji roślinnej z tego tytułu wynoszą ponad 40%.
Podczas oceny wpływu planowane przedsięwzięcia w obszarze czynności związanych z
powierzchniową eksploatacją konieczna jest (w szczególności) obserwacja następujących czynników:
1. zajęcie terenu,
2. wpływ na wody powierzchniowe i podziemne
oraz glebę,
3. hałas,
4. wpływ na krajobraz,
5. procesy emisji.
1. Zajęcie terenu
Podczas wydobycia piasku o objętości okoł o30 000 m3 konieczne jest, przy średniej żywotności
złoża 20 lat, liczyć się z długookresowym zajęciem terenu o powierzchni 60 000 m2, to jest 6 ha. W
przypadku dużych planowanych przedsięwzięć wydobycia węgla brunatnego następuje
długookresowe tymczasowe zajęcie terenu w zakresie setek hektarów (Lapčík, 2009).
2. Wpływ na wody powierzchniowe
i podziemne
Podczas eksploatacji piasku w większości przypadków nie napotyka się na wody gruntowe.
Przedsięwzięciem tym, nie są także zagrożone zarówno pod względem ilościowym jak i jakościowym
indywidualne jak i publiczne źródła wody użytkowej. Także jakość
wód podziemnych oraz powierzchniowych na terenach przyległych przy prowadzeniu eksploatacji
piasku w większości przypadków nie będzie ulegać zmianom. Natomiast w przypadku eksploatacji
węgla metodą odkrywkową dochodzi do zwiększenia mineralizacji wód podziemnych (powodowane
w szczególności związkami siarki). Wody kopalniane z powierzchniowej eksploatacji węgla
charakteryzują się niską wartością pH, wysoką twardością, wysoką zawartością żelaza, duża
koncentracją rozpuszczonych i zawieszonych substancji i niezwykle niską zawartością związków
organicznych. Te wody muszą być poddane procesowi oczyszczania.
3. Hałas
Oddziaływanie hałasu należy oceniać z dwóch aspektów – po pierwsze wpływ hałasu, źródłem
którego jest transport (ruch samochodów po drogach komunikacyjnych wokoło rozpatrywanego terenu
poza bezpośrednim miejscem eksploatacji, oraz oddziaływanie hałasu wynikającego z technologii eksploatacji (hałas powstający z obszaru wydobycia). Przy mniejszych przedsięwzięciach eksploatacji
piasku przeważa hałas z transportu, hałas powstający z technologii eksploatacji jest mały (pracuje
jedna lub dwie koparki w wyrobisku). W przypadku większych przedsięwzięć wydobycia węgla
brunatnego sytuacja jest odwrotna – hałas z transportu nie oddziaływuje wyraźnie na okolice (w
większości przypadków do transportu węgla stosuje się kolej szynową) wyraźny jest jednak hałas
technologiczny powstający w przestrzeni eksploatacyjnej). Ten typ hałasu można ograniczać przez
budowę wałów ochronnych (Ryc. 4, Lapčík, 2005), lub zakładaniem ochronnych zalesień pasowych.
4. Wpływ na krajobraz
Z powyższych informacji wypływa, że czynności związane z przedsięwzięciami górnictwa
odkrywkowego są z reguły elementem zakłócającym na danym obszarze, negatywnie
oddziaływującym na środowisko naturalne. Terenom po mniejszych przedsięwzięciach eksploatacji
piasku można stosunkowo łatwo przywrócić poprzednią wartość użytkową. (np. przez rekultywacje w
kierunku leśnym lub rolnym) Bardziej skomplikowana sytuacja ma miejsce w przypadku
opuszczonych wyrobisk odkrywkowych po wydobyciu węgla. W tym przypadku czynności
rekultywacyjne trwają wiele lat po zakończeniu wydobycia. Bardzo często obok rekultywacji
w kierunku leśnym i rolnym jako optymalny sposób zagospodarowania wyrobiska odkrywkowego,
podaje się kierunek wodny. Zalanie wyrobiska może trwać jednak kilka lat (np. od 4 do 6). Jest to
zależne od wydajności najbliższego odpowiedniego cieku wodnego
5. Procesy emisji
Dla oceny zagrożenia emisją dla rozpatrywanego obszaru konieczne są badania przenoszenia się
zanieczyszczeń. W większości przypadków badania te dotyczą wpływu substancji pyłowych,
dwutlenku siarki, tlenków azotu, tlenku węgla i benzenu na tereny przyległe do ocenianego
przedsięwzięcia.
Wykład 5
Wady i zalety OZE:
Zalety i wady energetyki jądrowej-
ZALETY: nie emituje szkodliwych gazów i pyłów, nie ma problemu składowania lotnych popiołów,
ogranicza eksploatację paliw kopalnianych, nie wymaga hałaśliwych urządzeń, uzyskuje się więcej
energii.
WADY: składowanie odpadów radioaktywnych, możliwe skażenie wód, powietrza, gleb, w
przypadku awarii skażenie radioaktywne, brak akceptacji społecznej, bardzo długi okres zwrotu
nakładów.
W Polsce pogłębia się proces starzenia bloków energetycznych. Zapotrzebowanie na energię elektr.
ma zdecydowanie wzrosnąć; stworzy to konieczność budowy nowych elektrowni. Wymogi
ekologiczne UE stawiają Polskę przed koniecznością modernizacji infrastruktury energ. w celu
zmniejszenia jej szkodliwego wpływu na środowisko. Powyższe względy sprawiły, iż zaczęto
poważnie rozważać budowę w Polsce elektr. atomowej. Najlepsza lokalizacja: Żarnowiec, Tczew,
Gryfino. Przeciwnicy budowy w Polsce elektrowni zwracają uwagę na wysokie koszty całej
inwestycji. Uważają, że lepszym skutkiem będzie przeznaczenie pieniędzy na rozwój odnawialnych
źródeł energii. Zalety i wady energetyki jądrowej- ZALETY: nie emituje szkodliwych gazów i
pyłów, nie ma problemu składowania lotnych popiołów, ogranicza eksploatację paliw kopalnianych,
nie wymaga hałaśliwych urządzeń, uzyskuje się więcej energii. WADY: składowanie odpadów
radioaktywnych, możliwe skażenie wód, powietrza, gleb, w przypadku awarii skażenie radioaktywne.
Jedyna Polska elektr. Jądrowa w Żarnowcu budowana w latach 1982-1990. Jest to najlepsze miejsce
do budowy elektr. Pod względem hydrologicznym, sejsmicznym, demograficznym; obok znajduje się
jezioro Żarnowskie
Elektrownia wiatrowe: ZALETY: energia bezpłatna, łatwo dostępna, odnawialna, mogą być
usytuowane nawet na morzu, koszty pozyskiwania energii są niskie, wiatr jest niezależny od importu,
przydatność np. w terenach górskich, automatycznie monitorowane, żywotność ok. 20 lat. WADY: wiatraki psują krajobraz, muszą być umiejscowione blisko terenów przemysłowych, mała sprawność,
giną miliony ptaków, brak stabilności.
Energia słoneczna: ZALETY: jest niewyczerpalna, korzystne ogrzewanie wody w gosp. domowych,
długowieczność ok. 20lat, montaż na dachach, proźródło wszystkich OZE. WADY: zależność od pory
roku, dnia, w okresie zimowym niedobór w letnim nadprodukcja, niemożność produkcji nocą energii,
ogniwa fotowoltaiczne zajmują duże powierzchnie, duże koszty inwestycji, niska sprawność.
Energia wodna: ZALETY: duża różnorodność, nie wydziela się szkodliwych substancji, wysoki
stopień wykorzystania, długi okres pracy do 100 lat, „dotleniają” wodę, podnoszą żeglowność rzeki,
niektóre pełnią funkcję zbiorników retencyjnych. WADY: ingerencja w ekosystem, konieczność
przesiedlania ludności, zaburzenie stosunków wód gruntowych, możliwość powstania fali
powodziowej, zagrożenie przerwaniem tamy.
Biomasa: ZALETY: wszystko co rośnie+odchody zwierząt to biomasa, biogaz, biopaliwa, ceny
drewna są dość stabilne, możliwość zatrudnienia miejscowej ludności. WADY: wyjałowienie gleby,
zużywanie żywności w tym celu, szkodliwe gazy, sortowanie jest b. drogie, potrzeba dużych
przestrzenia.
Geotermalne: ZALETY: całodobowa dyspozycja, stała dostawa. WADY: konieczność instalacji
dużej ilości rur, pracochłonne i drogie wiercenia, trzęsienia ziemi przy głębokich odwiertach.
Wykład 6
Gaz z łupków zalety i wady:
Gaz łupkowy – Wydobycie- za pomocą szczelinowania hydraulicznego (wtłoczenie wody pod
ciśnieniem 600 atmosfer a następnie drobnoziarnistego piasku wciskającego się w powstałe
pęknięcia). Rodzaje złóż niekonwencjonalnych: gaz łupkowy, gaz zamknięty, pochodzący z pokładów
węgla, gaz głębinowy, hydraty gazowe.
Gaz z łupku
WADY: rozszczelnienie łupków w których znajduje się gaz a zatrucie zwierząt(niezabezpieczony
zbiornik) skażenie wód gruntowych, emisja hałasu, spaliny, duże zużycie wody przy technice
Szczelinowania hydraulicznego, drogi w wydobyciu, ogromne ryzyko, długi czas oczekiwania na
rozpoczęcie produkcji (nawet 20 lat), duże koszty opracowania technologii, długookresowe badania
złóż, nie wiadomo czy technologia będzie umożliwiała wydobycie gazu, konieczność otrzymania
koncesji na wydobycie. Występowanie: pomorze, Lubelszczyzna, Mazowsze.
ZALET:alternatywa dla węgla, uniezależnienie od Ruskich. Powstaje mniej CO2 niż przy wydobyciu
węgla kamiennego. Stworzenie miejsc pracy, dochody dla gmin. 1-3bln m3 (szacunkowe pokłady),
względnie wysoka zawartość sub. organicznej, mają niską porowatość, koszty produkcji paliwa z tego
gazu kosztowałyby kilkadziesiąt groszy, gdyby w Polsce udało się to robić to osiągnęlibyśmy sukces
Wykonanie odwiertu pionowego w głąb złoża. Odwiert pionowy pozwala na osiągnięcie odpowiedniej
głębokości. Odwiert poziomy pozwala na penetrację formacji złożowej. Aby zwiększyć eksploatację
skały wykonuje się wiercenia horyzontalne o do 2km. Po wykonaniu odwiertu wiertniczego i
zabezpieczeniu go kolumnami rur okładzinowych wykonuje się zabieg performacji- perforator
stymulujący z ładunkami perforacyjnymi, po aktywacji ładunków powstaje sieć otworów
perforacyjnych- połączenie między odwiertem a formacją skalną. Do otworu wpuszcza się wodę pod
wysokim cisnieniem (do 600atmosfer). Woda wypełnia i poszerza szczeliny. Gdy jest dużo szczelin
dodaję się piasek, który wciska się w pęknięcia i uniemożliwia ich ponowne zemknięcie. Proces
performacji i szczelinowania można powtarzać kilka razy w celu pokrycia całes odległości poziomego
odcinka odwiertu szczelinami. Gaz z łupków przedostaję się do tych szczelin a stąd do szybu.
Wydobyty gaz z szybu gromadzony jest w zbiornikach.
Osmoza
Wody kopalniane na przykładzie kopalni Wujek (osmoza)- wody kopalniane dzielimy na:
pitne(normalne, akretalne) i przemysłowe(technologiczne, mineralne).
ODWRÓCONA OSMOZA- jedna z metod odsalania, oczyszczania i zatężania ścieków
przemysłowych oraz wody. Pozwala na odzyskanie wody oraz cennych sub. zawartych w ściekach.
Odpady z wody surowej (używane jako podsadzka hydrauliczna): solanka z odwróconej osmozy,
szlam z sedymentatora, ścieki z magazynów.
Zwalczanie zagrożenia wodnego: budowanie tam, agregaty prądotwórcze, system pomp, rur, ścieków,
bariery chemiczne, dobra lokalizacja szybów, szczelna podsadzka, plany akcji ratowniczych,
stosowane w celu konserwacji warstw izolujących.
Odwadnianie: Osmoza: Półprzepuszczalne błony osmotyczne występujące w naturze to bardzo cienkie
materiały o małej porowatości. Pory tych błon mają wielkość ok. 0,0001um Natura miała powód by
stworzyć błony o takiej właśnie porowatości, bowiem podobną wielkość ma cząsteczka wody.
Okazuje się, że błona osmotyczna rozdzieli dwa różne stężone r-ry wodne, to dzięki zjawisku osmozy
naturalnej dojdzie do zrównania tych stężeń, poprzez wymierzanie się tych r-rów. Osmoza
odwrócona: Osmoza odwrócona pozwala na oczyszczenie wody z bakterii i wirusów, większość
zw.chem, które występuje w wodzie są znacznie większe od H2O. Tak więc bakterie i wirusy mają
znikome szanse na przedostanie się przez błonę. Odwrócona osmoza jest stosowana do odsalania
wody. Cząstki i cząsteczki zatrzymane przez membranę prowadzą do wzrostu stężenia po tej stronie
membrany, co wywołuje wzrost ciśnienia osmotycznego, które niweluje siłę napędową procesu. W
przeciwieństwie do tradycyjnego filtru, odwrócona osmoza może rozdzielać składniki r-rów do
rozmiaru molekularnego, co sprawia że jest wykorzystywana oczyszczona woda w KWK Wujek i KS
Wieliczka, ze względu na wysoką skuteczność.
Wykład 8
Odpady komunalne i spalarnie odpadów:
Spalarnia odpadów:
ZALETY: zmniejszenie ilości odpadów trafiających na wysypisko, likwidacja smrodu, ograniczenie
szkodliwości odpadów, eliminacja zanieczyszczeń biologicznych, odzysk energii z odpadów,
zmniejszenie zapotrzebowania na energię z tradycyjnych źródeł jakim jest węgiel, minimalizacja
miejsca potrzebnego na lokalizację, odzyska materiałów potrzebnych np. Do budowy dróg, ostatecznie
musimy składować tylko 1% z tego, co dostało się do kotła spalarni, można odzyskać nawet 70%
energii ze śmieci w trakcie spalania.
WADY: wzrost uciążliwości spowodowany transportem odpadów przez śmieciarki, aspekt społeczny,
wiele odpadów tu trafiających można by lepiej wykorzystać, wysoki koszt inwestycyjny i
eksploatacyjny, w raportach dot. oddziaływania na środowisko celowo pomijane są zagrożenia
poważnej awarii przemysłowej lub pożaru, dużo odpadów w Polsce jest niepalnych.
Spalanie śmieci: bunkier zasypowy (opróżnianie samochodów z odpadów, podciśnienie powoduje że
nie ma smrodu- odzysk metali dzięki elektromagnesów(segregacja)- kocioł, którym są spalane
odpady- wytwarzanie energii cieplnej (grzanie wody, ogrzewanie mieszkań)- pyły i żużel (produkcja
np. bloków betonowych)- gazy spalinowe( oczyszczanie spalin głównie z dioksan i tlenków azotu.
Nad Polską wiszą kary za składowanie odpadów po 2013r.- budowa tylko spalarni nie rozwiązuje
problemu, trzeba też myśleć o segregacji recyklingu i kompostowaniu.
Metoda mechaniczno – biologiczna: Biologiczne suszenie Po przyjęciu odpadów następuje ich rozdrobnienie w niszczarce wolnobieżnej do ziarnistości maksymalnej 250 mm. System ten nadaje się
do utylizacji odpadów wielkogabarytowych, jak meble tapicerowane, dywany, drewno z gwoździami.
Po wymieszaniu i składowaniu w bunkrze następuje zapełnienie nimi reaktora kompostowego, tzw.
„sarkofagu”, w ilości 900 m3 i zamkniecie betonowej pokrywy reaktora. W ciągu 6-7 dni,
wykorzystując naturalną właściwość kompostu do samonagrzewania się, następuje odparowanie
doskonałej większości pary wodnej, przez co odpady tracą 30% swojej wagi a wilgotność zmniejsza
się z 50% do ok. 15-12%. Rozkład temperatury i wilgotności wewnątrz sarkofagu jest sterowany
elektronicznie i automatycznie przez system komputerowy, kondensat jest odprowadzany do
oczyszczalni ścieków. Po 7 dniach pokrywy reaktora zostają otwarte a odpady trafiają na linię
sortowniczą. Obróbka mechaniczna Zmniejszenie wilgotności odpadów jest warunkiem do ich
dokładnego posortowania na automatycznej linii mechanicznej. W dwóch cyklach dla odpadów
lżejszych i cięższych następuje wydzielenie metali żelaznych i nieżelaznych oraz baterii. Frakcja
ciężką jest dzielona w cyklonach na lżejszą frakcję energetyczną ( w tym biodegradalną ) oraz na
frakcję obojętną, którą można użyć do rekultywacji składowisk lub budowy dróg. Frakcja lekka jest
pelletowana i w tej formie jako STABILAT może być bezpiecznie i nieuciążliwie przewożona
transportem kołowym, szynowym lub barkami do odbiorców końcowych.
Gospodarowanie odpadami: mech.- biologiczne lub termiczne przekształcanie zmieszanych
odpadów komunalnych i pozostałości z sortowni; składowanie przetworzonych zmieszanych odpadów
komunalnych; kompostowanie odpadów zielonych; demontaż odpadów wielkogabarytowych;
przetwarzanie zużytego sprzętu elektrycznego.
Wykład 9
Składowiska odpadów komunalnych
Składowiska odpadów komunalnych:
GDZIE: naturalne zagłębienia, górnictwo odkrywkowe.
PRZED: Teren pod składowisko jest kosztowny, musi być dobry dojazd, przygotowanie warstw
uszczelniających by uniknąć wchłoniecie wód skażonych. Stosuje się rurociągi i dreny (odprowadza
się do pojemników zbiorczych). Stosuje się mieszaninę gleby, nawozów roślin (podlewa się by
uzyskać w efekcie trawę). W trakcie pracy rurociągi poziome mogą ulec zniszczeniu dlatego
wykorzystuje się też pionowe rurociągi. „Kapsuła” wodoszczelna wokół odpadów umożliwia
swobodne przedzieranie się gazów, ani przedostanie się wody czyli wilgoci. Warstwy gazo- i
wodoszczelne. -rury drenażowe odprowadzają gazy -> można odzyskać energię, - układa się warstwę
glebopodobną -> podlewa się powstaje trawa, - sadzi się drzewa tworząc zaporę biologiczną (zapachy
itp. ) - tworzy się tak zwaną kapsułę wodoszczelna -> by zakażone wody nie przenikały do otoczenia -
formowanie skarp i wierzchowin składowisk odpadów, - wykonywanie elementów odgazowania, -
wykonywanie elementów monitoringu dla gazu składowiskowego oraz wód odciekowych, -
wykonywanie uszczelnień powierzchni składowisk, z uwzględnieniem warstwy ekranującej,
drenażowej oraz warstwy ziemnej, - nasadzenia trwałej pokrywy roślinnej w postaci traw, drzew lub
krzewów.
EKSPLOATACJA: segregacja55%(papier złom, szkło) -> I etap: intensywne fermentowanie, 5tyg
biologiczny rozkład, 6-8 tyg : ; pozostawia się do odgazowania odpady, przeprowadza się proces do
końca => odpad nieszkodliwy II etap: ostateczne składowanie.
LIKWIDACJA: „utwór glebopodobny” daja na odpady podlewają i rośnie trawa, sadzą drzewa
zapora biologiczna
Składowisko nowe na starym: WIEDEŃ: odcięcie odpadów starego składowiska od wód
gruntowych za pomocą tzw. „wiedeńskiego komorowego systemu uszczelniania gruntów” (każda
komora indywidualnie kontrolowana co do poziomu wód gruntowych w składowisku); wykonano
ścianki uszczelniające(cienkościenne i grubościenne); wykorzystano na składowanie odpadów odkrywkowe wyrobisko poeksploatacyjne; zaprojektowano i wykonano wokół starego składowiska
szczelny system ścianek wodoszczelnych; stare składowisko zamknięte w tzw. Kapsule; nowe
składowisko na starym musi być przykryte warstwą gleby bądź sub. glebopodobną o grubości 2m;
glebę potrzebną na przykrycie pozyskano w ramach obróbki odpadów organicznych i nieorg. W
procesie egzotermicznym. HORM: warstwa gazo- i wodoszczelna powinna ustabilizować stare
składowisko, odciąć migrację gazu ze starych odpadów oraz umożliwić kontrolowane ujęcie tychże
gazów; nie dopuścić do wymieszania się skażonych wód starego składowiska z wodami znajdującymi
się w nowym składowisku; brak pow. pod budowę nowego składowiska rozwiązano poprzez adaptację
starego składowiska na potrzeby dalszego składowania odpadów; w celu odgazowania starego
składowiska użyto szybów, pozyskany gaz jest wykorzystywany do produkcji energii elektr. i do
produkcji ciepła; proces stabilizacji starego składowiska powinien przebiegać w sposów: wyrównanie
pow. zdeponowanych odpadów-naniesienie na wyrównane pow. warstwy żwiru o grubości 40cm-
ułożenie rur nawadniających stare odpady- nałożenie warstwy gazo i wodoszczelnej.
Odpady na składowisko: muszą być w postaci stałej i nie mogą być: łatwopalne, samozapalne, nie
mogą powstawać reakcje chemiczne, nie może się wydzielać gaz, nie mogą być zainfekowane, i
najważniejsze nie mogą być promieniotwórcze.
Sposoby składowania odpadów komunalnych –Gospodarowanie odpadami: mech.- biologiczne lub
termiczne przekształcanie zmieszanych odpadów komunalnych i pozostałości z sortowni, składowanie
przetworzonych zmieszanych odpadów komunalnych, kompostowanie odpadów zielonych,
sortowanie – recykling, demontaż odpadów wielkogabarytowych, przetwarzanie zużytego sprzętu
elektrycznego i elektronicznego. RYS (od dołu): woda gruntowa-grunt-uszczelnienie gliną (60cm)-
warstwa piasku(10cm)-geomembrana(folia 2,5-3,5mm)-warstwa żwiru wraz z rurami
drenażowymi(30cm)-warstwa ochronna (70cm)-odpady- przesypanie ziemią odpadów.
Składowisko nowe na starym- Założenia: stabilizacja „starego” składowiska, zabezpieczenie
„nowego” składowiska, odciąć migrację gazu ze starych odpadów oraz umożliwić kontrolowanie
tychże gazów, ułożyć rury nawadniające stare składowisko, nałożenie na warstwie żwiru warsty gazo-
i wodoszczelnej.
Składowanie odpadów pod ziemią: Wymogi: stałe odpady, nie mogą być samozapalne ani
eksplodujące, nie mogą wydobywać się z nich gazy, nie mogą to być odpady ze szpitala, nie mogą być
radioaktywne.
RYS (opis od dołu): 3 warstwy gliny (3x25cm)- folia zgrzewna (2,5-3,5 mm)- warstwa geotekstylna
(chroni folię)- rury drenażowe (ulokowane w 30cm żwiru)- odpady- trawa glebopodobna- warstwy
żwiru z drenami ( 2x25cm). Składowisko tymczasowe służy do przygotowania odpadów do
ostatecznego składowania.
Wykład 11 (KGHM)
Zagrożenia KGHM: zagrożenie wodne (ujawniające się w szczególności podczas głębienia szybów);
zagrożenie tąpaniami; zagrożenie termiczne; Odpady flotacyjne - unoszone okresowo, przy
sprzyjających warunkach wietrznych, pyły z przesuszonych powierzchni zbiornika (Wprowadzono
„kurtyny wodne” – systemy rurociągów ze zraszaczami, zabezpieczanie plaż roztworami wodnymi
emulsji asfaltowej przy użyciu śmigłowców i specjalistycznych pojazdów oraz systematyczne
obudowy biologiczne zapory); szlamy
Flotacja – metoda rozdziału rozdrobnionych ciał stałych, wykorzystująca różnice w zwilżalności składników. Produktem flotacji jest tzw. koncentrat flotacyjny.
W praktyce przemysłowej mieszaniną ciał stałych jest najczęściej kopalina, a cieczą woda.
Rozdrobniony materiał wsypuje się do zbiornika m
równocześnie aeracji. Cząstki trudno zwilżalne otaczają się w większym stopniu pęcherzykami powietrza niż łatwo zwilżalne, dzięki czemu unoszą się na powierzchnię, skąd zbierane są w postaci
piany. Odpowiednie warunki fizyko-chemiczne, poprawiające efektywność flotacji wymuszonej,
zapewniają tzw. odczynniki flotacyjne. Dzielą się one na trzy główne grupy:
•
spieniacze - związki organiczne, które adsorbują się na granicy rozdziału ciecz-gaz, obniżając
napięcie powierzchniowe i umożliwiając tworzenie się obfitej piany,
•
zbieracze - adsorbują się selektywnie na powierzchni ziarn tylko wybranych minerałów,
hydrofobizując ich powierzchnię i w efekcie umożliwiają ich skuteczne wyniesienie do piany,
•
modyfikatory - związki przeważnie nieorganiczne, które mają za zadanie regulację działania
zbieraczy w kierunku polepszenia skuteczności i selektywności flotacji (aktywatory,
depresory, regulatory pH).
W Polsce przez flotację wzbogacane są m.in. rudy miedzi wydobywane w kopalniach KGHM.
Odpady tego procesu przechowywane są w zbiorniku Żelazny Most, a koncentrat przerabiany w
hutach miedzi "Głogów" i "Legnica".
Flotacja jest również stosowana w trakcie recyclingu makulatury lub podczas oczyszczania ścieków
Flotacja rudy miedzi. Przykład flotacji rudy siarczkowej metali nieżelaznych.
Flotacja zbieraczami z grupy związków tiolowych. Flotacja minerałów siarczkowych i innych o
własnościach flotacyjnych zbliżonych do minerałów siarczkowych jest szczególnym typem procesu
wzbogacania. Ze względu na wysoką selektywność odczynników zbierających stosowanych do
flotacji tego typu minerałów przede wszystkim z grupy związków tiolowych możliwe jest osiąganie
niezwykle wysokich stopni koncentracji i wydzielanie minerałów obecnych w surowcach w stanie
silnie rozproszonym (obecnych w śladowych ilościach). Prawie wszystkie rudy siarczkowe w świecie
wzbogaca metodą flotacji. Rudy miedzi współcześnie eksploatowane w Świecie zawierają przeciętnie
mniej niż 1% Cu a wsad hutniczy nie może jej zawierać mniej niż 20-25% z zatem w takich
przypadkach wymagane są stopnie wzbogacania rzędu kilkadziesiąt (razy).
Żelazny Most – największy w Europie zbiornik odpadów poflotacyjnych należący do KGHM Polska
Miedź SA. Nazwa pochodzi od miejscowości w pobliżu której jest położony. Usytuowany na wschód
od Polkowic przy miejscowości Rudna, w Legnicko-Głogowskim Okręgu Miedziowym (lat/lon 51,513 16,209). Budowę zbiornika rozpoczęto w 1974 roku, a eksploatację (i równoczesną rozbudowę) od 12 lutego 1977 roku. Na jego potrzeby zalano trzy miejscowości: Barszów, Kalinówka
Informacje o zbiorniku:
•
Powierzchnia całkowita 1394 ha
•
Objętość całkowita 340 mln m³
•
Długość zapór składowiska 14, 3 km
•
Wysokość zapór 20~45 m
•
Objętość wody zgromadzonej w akwenie 8 mln m³
•
Powierzchnia plaż 770 ha
•
Powierzchnia akwenu 624 ha
•
Głębokość maksymalna 2,5 m ( wody w stawie nadosadowym )
Zbiornik jest wciąż powiększany. Składowisko dysponuje możliwościami rozwoju pojemności do
ponad 1,1 mld m³.
Działalność Oddziału i Żelazny Most
Podstawowe zadania Oddziału związane są z gospodarką wodno-szlamową Zakładów Wzbogacania
Rud, które prowadzą wzbogacanie urobku górniczego rud miedzi metodą flotacji. Koncentraty miedzi
uzyskane w wyniku wzbogacania stanowią jedynie około 4-6% wagi urobku. Większość wydobytej
skały jest odpadem, który zostaje zagospodarowywany na powierzchni.
Proces flotacji wymaga użycia dużej ilości wody – 4-5 m3/t nadawy rudy do flotacji. Odpady z flotacji
są szlamem w stanie płynnym, w którym części stałe zajmują 6,5-8,7% objętości. Odpady są
transportowane rurociągami na składowisko Żelazny Most (do 1980 r. były składowane na
składowisku „Gilów”). W składowisku następuje sedymentacja fazy stałej, a woda sklarowana jest
ujmowana i ponownie kierowana do ZWR-ów. Woda cyrkuluje stale w obiegu pomiędzy ZWR-ami i
składowiskiem.
Funkcjonowanie składowiska „Żelazny Most”
Administracyjnie składowisko „Żelazny Most” leży w województwie dolnośląskim na obszarze dwóch
powiatów: Lubina i Polkowic; w obrębie trzech gmin, zajmując 9,18 km2 powierzchni gminy Rudna,
5,23 km2 gminy Polkowice i 1,26 km2 gminy Grębocice.
Budowę składowiska rozpoczęto w 1974 r., a jego eksploatacja i równoczesna rozbudowa trwała od
1977 r. Obecnie łączna długość zapór otaczających składowisko wynosi 14,3 km, a powierzchnia
całkowita obiektu - 1394 ha.
Roczna wielkość deponowanych odpadów z flotacji waha się od 20 do 26 mln ton, z czego prawie 75%
wykorzystywanych jest do dalszej nadbudowy, a jedynie 25% podlega procesowi unieszkodliwiania.
Składowisko „Żelazny Most” jest obecnie jedynym miejscem deponowania odpadu z flotacji dla
wszystkich kopalń, co powoduje, że stanowi ono kluczowe ogniwo technologiczne, bez którego
produkcja koncentratu miedziowego byłaby niemożliwa. Udokumentowano badaniami, że
składowisko dysponuje możliwościami rozwoju pojemności do ponad 1,1 mld m3, która zapewni
zagospodarowanie odpadów do wyczerpania złoża rud miedzi w obszarze Głogów Głęboki.
Obok podstawowej funkcji, jaką jest utylizacja odpadów, akwen utworzony w centralnej części
składowiska „Żelazny Most” pełni jednocześnie funkcję osadnika klarującego wody nadosadowe
użytkowane w obiegu flotacji, a ze względu na dużą pojemność również zbiornika retencyjno-
dozujacego nadmiar wody kopalniano-technologicznej w obiegu. Od 1978 r., metodą hydrotechniczną
(okresowo), nadmiar wody odprowadzany jest do Odry. Metoda ta została opracowana i wdrożona
przez specjalistów z KGHM we współpracy z jednostkami naukowymi. Jest wprowadzona do
stosowania przepisami ustawy prawo wodne, jako alternatywna metoda dla odsalania określonego
rodzaju wód zmineralizowanych z odwodnienia kopalń.
Bezpieczeństwo – ochrona środowiska
Źródłem uciążliwości ze strony składowiska „Żelazny Most” były unoszone okresowo, przy
sprzyjających warunkach wietrznych, pyły z przesuszonych powierzchni zbiornika. Już w 1984 r.
podjęto działania zapobiegające pyleniu. Wprowadzono „kurtyny wodne” – systemy rurociągów ze
zraszaczami, zabezpieczanie plaż roztworami wodnymi emulsji asfaltowej przy użyciu śmigłowców i
specjalistycznych pojazdów oraz systematyczne obudowy biologiczne zapory.
Wprowadzono systemy drenażowe w strefie zapory i na jej przedpolu, rowy opaskowe wzdłuż zapory,
które łącznie przechwytują ok. 80% infiltrującej wody. W celu regulacji stosunków wodnych w glebach
wykonano dodatkowo szereg prac z zakresu melioracji na przedpolu zapory składowiska. Celem
nadrzędnym poczynionych działań jest doprowadzenie czystości wód powierzchniowych w otoczeniu
„Żelaznego Mostu” do stanu odpowiadającego obowiązującym normom czystości.
Składowisko „Żelazny Most” jest zasadniczym elementem zamkniętego obiegu technologicznego wód
mineralizowanych KGHM, ich nadmiar kierowany jest do rzeki Odry. System oczyszczalni skutecznie
chroni przed zanieczyszczeniem zawiesiną i metalami ciężkimi, a rurociągi umieszczone w dnie rzeki
umożliwiają równomierne wymieszanie wód.
Na bieżąco prowadzone są obserwacje i badania monitorujące zanieczyszczenie powietrza
atmosferycznego, gleb i roślin, wód powierzchniowych i podziemnych oraz stanu zdrowotnego
zwierząt gospodarskich, co stanowi podstawę do prowadzenia programów działań zmierzających do
poprawy stanu środowiska.
Prowadzony jest stały nadzór nad stanem bezpieczeństwa obiektu w oparciu o system monitoringu
geotechnicznego. Działania skierowane na zwiększenie stopnia gospodarczego wykorzystania
odpadów flotacyjnych wpływają na zmniejszenie tempa przyrostu składowiska.
Wpływ na środowisko
Każdy przemysł wydobywczy jest z natury uciążliwy dla środowiska, gdyż wszystkie operacje
technologiczne i transportowe dotyczą dużych ilości materiałów. Nie pozwala to na całkowite
wyizolowanie i hermetyzację tych procesów, a strefy oddziaływania obejmują znaczne obszary,
przyczyniając się nawet do zmiany krajobrazu. Przemysł miedziowy jest tu przykładem szczególnym,
gdyż rudy miedzi zawierają tylko kilka procent tego metalu, zaś cała reszta musi być usunięta w
kolejnych etapach procesu technologicznego.
Powstanie przemysłu miedziowego w rejonie legnicko-głogowskim zadecydowało o jego strukturze
gospodarczej i rozwoju, jednak charakter tego przemysłu, jego rozmiar i szybkie tempo rozbudowy
stały się przyczyną szeregu zmian w środowisku naturalnym. KGHM Polska Miedź S.A. od początku
swego istnienia przykłada dużą wagę do zagadnień ekologicznych i prowadzi konsekwentną
programową działalność na rzecz minimalizacji swego oddziaływania na otoczenie. Lokalizacja tego
przemysłu w terenie zamieszkałym i rygorystyczne prawo ekologiczne, a z drugiej strony możliwości,
jakie daje postęp techniczny, stały się siłą napędową wielu przedsięwzięć na rzecz ochrony
środowiska. Oczywiście nie byłoby to możliwe, gdyby nie proekologiczna postawa samej firmy i
znaczne nakłady na ten cel – w ostatnich dziesięciu latach wydano ok. 45 mln zł na inwestycje typowo
ekologiczne i ok. 40 mln zł na inwestycje uznane jako rozwojowe, lub odtworzeniowe, ale dające
również efekty ekologiczne.
Powstanie przemysłu miedziowego w rejonie legnicko-głogowskim zadecydowało o jego strukturze
gospodarczej i rozwoju, jednak charakter tego przemysłu, jego rozmiar i szybkie tempo rozbudowy
stały się przyczyną szeregu niekorzystnych zmian w środowisku naturalnym. KGHM Polska Miedź
S.A. od początku swego istnienia przykładał dużą wagę do zagadnień ekologicznych i w miarę
możliwości technicznych, finansowych i czasowych, prowadził programową działalność na rzecz
minimalizacji swego oddziaływania na otoczenie. Lokalizacja tego przemysłu w terenie zamieszkałym
oraz rygorystyczne prawo ekologiczne, a z drugiej strony nowe możliwości, jakie daje postęp
techniczny i dostęp do nowoczesnych technologii były siłą napędową wielu przedsięwzięć.
Oczywiście nie byłoby to możliwe, gdyby nie proekologiczna postawa samej firmy i znaczne nakłady
na ten cel – w ostatnich dziesięciu latach średnio 45 mln zł na inwestycje typowo ekologiczne i około
40 mln zł na inwestycje uznane jako rozwojowe, lub odtworzeniowe, ale dające również efekty
ekologiczne.
Konsekwentne działania proekologiczne przyniosły wymierne efekty nie tylko techniczne i
ekonomiczne, ale też wizerunkowe. W 2000 r. obie huty miedzi, a w 2004 r. Zakład Hydrotechniczny
zostały skreślone z „listy 80” najbardziej uciążliwych dla środowiska zakładów w kraju.
KGHM Polska Miedź S.A. została uhonorowana następującymi tytułami:
• „Lider Polskiej Ekologii”,
• „Firma Przyjazna Środowisku”,
• „Ekolaur”,
• „Green Apple Awards”.
W KGHM Polska Miedź S.A. prowadzonych jest osiem instalacji wymagających, zgodnie z ustawą
Prawo Ochrony Środowiska, pozwolenia zintegrowanego. Należą do nich:
W KGHM Polska Miedź S.A. prowadzonych jest osiem instalacji, które zgodnie z ustawą Prawo
Ochrony Środowiska wymagają pozwolenia zintegrowanego. Należą do nich:– instalacja do produkcji miedzi metalicznej w technologii pieca szybowego i w technologii pieca zawiesinowego, instalacji do
produkcji metali szlachetnych, instalacji do produkcji ołowiu i składowiska odpadów – staw osadowy
komora IV oraz pozostałych instalacji na terenie huty nie wymagających pozwolenia zintegrowanego
– HM Głogów,
– instalacja p.n. Składowisko odpadów przemysłowych w Biechowie – HM Głogów,
– instalacja p.n. Składowisko odpadów przemysłowych Biechów II – HM Głogów,
– instalacja do produkcji ołowiu rafinowanego – HM Legnica,
– instalacja do produkcji miedzi metalicznej z koncentratów miedzi i produktów z odzysku w wyniku
procesów metalurgicznych i elektronicznych, składowiska „Polowice”, tymczasowego składowiska
koncentratów ołowionośnych oraz pozostałych instalacji na terenie huty – HM Legnica,
– instalacja do topienia, ciągłego odlewania i walcowania miedzi – HM Cedynia,
– instalacja składowania odpadów z flotacji rud miedzi – Zakład Hydrotechniczny,
– instalacja neutralizacji odpadowego kwasu siarkowego – Zakłady Wzbogacania Rud.