Procesy poznawcze – wykład 3 (Pani dr Maria Zając, 7 marca 2005r.)

Zalecenia i sugestie

• Psychologia

i

poznanie

pod

redakcją

Materskiej

i

Tyszki

- Rozdział 1 autorstwa Kaliny Domańskiej Metafora komputerowa w psychologii

poznawczej (14 III)

• Miller, Galanter i Pribram Plany i struktura zachowania – Prolog i Rozdział 1 Obrazy i plany (14 III)

Dygresje

• Empiryści twierdzą, że percepcja jest źródłem wszelkiego poznania i wiedzy. Pamięć i

wyobraźnia to pochodne i pokrewne percepcji zmysłowej.

• Pod koniec lat sześć dziesią tych Ulric Neisser opublikował pracę Cognitive psychology, która stała się przełomem w sposobie myś lenia o mechanizmach ludzkiego zachowania. (...) przeciwstawił się koncepcji człowieka pasywnego i zaproponował koncepcje aktywnego umysłu. Samą psychologię poznawczą traktował

jako naukę o mechanizmach funkcjonowania umysłu.1

• Kolejny do kolekcji modeli maszynowo – informatycznych uogólniony model uczenia

się według koncepcji przetwarzania informacji ze 120 strony 2 tomu Vademecum

Akademickiego pod redakcją Jana Stralau. Myślenie funkcjonuje w nim jako pamięć,

a procesy percepcji zaznaczone są jako rejestr sensoryczny.

• Komentarz

do

modelu

Idy

Kurcz:

- badacz pamięci Tulving przyczynił się do utrwalenia pojęć analizator sensoryczny

oraz

epizodyczny,

- śledząc schemat od lewej do prawej można powiedzieć, że mowa się intelektualizuje,

a wiedza o świecie werbalizuje.

• Zestaw wyrazów bliskoznacznych dla pojęcia reprezentacji poznawczej: odbicie,

odzwierciedlenie, obraz, doświadczenie, wiedza.

• Uczenie się percepcyjne jest uczeniem się reakcji. (Gibson)

Wykład właściwy

Informacyjne

Ekologiczne

Proces

Kategoryzacji

Specyfikacji

Wynik

Powstanie reprezentacji

Reakcja adaptacyjne

Funkcja

Rozpoznawanie

Umożliwienie działania

W myśl konstruktywizmu poznawczego (charakterystycznego m.in. dla współczesnej

psychologii społecznej) człowiek aktywnie konstruuje obraz świata posługując się danymi dostarczonymi mu przez narządy zmysłów, które są rezultatem jego aktywności oraz

informacjami wydobytymi z pamięci.

Inaczej: spostrzeganie w tym podejściu wynika z stymulacji sensorycznej i systemu

poznawczego.

W opozycji do opcji ekologicznej stoi realizm poznawczy, który głosi że spostrzeganie

dostarcza człowiekowi dokładnego2 obrazu otaczającego świata, a zatem świat jest dokładnie

taki, jakim się jawi w świadomości.

1 Vademecum Akademickie pod redakcją Jana Stralau, tom I, 2.2.5

2 Przystosowanie wymaga tego, aby reprezentacja była dokładna.

Spisała: Ewa L. Cetnar, kontakt: [e-mail], GG: 389155

Ponieważ reprezentacja jest niejako dana w tej koncepcji percepcja nie jest aktywnym

procesem.

Funkcje spostrzegania (Fodor, Pylyshyn, Nowell, Simon, Show)

• Bezpośrednia, - kierowanie zachowaniem i regulacja działania;

• Reprezentacyjna (rozpoznawanie), - formułowanie sądów i prawdziwych przekonań o

świecie. Dostarczanie danych na wejś ciu dla wyższych procesów umysłowych: podejmowania decyzji i zaspakajania potrzeb w świecie.

Spostrzeganie zależy od:

• Obiektywnie istniejącego bodźca, (m.in. ustalenie się reakcji, prawo Webera –

Fechnera),

• Warunków spostrzegania, (procesy kontekstowe),

• Czynników podmiotowych, (gotowość percepcyjna, zręczność i wprawa nabyte w

procesie uczenia się).

Mechanizmy pośredniczące gotowości percepcyjnej (Bruner, str. 59)

• Grupowanie i integracja – zarówno wskazówek, jak i prawdopodobieństw

sekwencyjnych (nie ma izolowanych zdarzeń, są tylko epizody).

• Regulowanie dostępności kategorii

• Sygnalizowanie zgodności i jej braku pomiędzy informacjami na wejś ciu

(wskazówkami), a zestawem cech swoistych dla danego pojęcia (kategoria). Powoduje

to powstawanie emocji. Obciążenia systemu poznawczego niezgodnością.

• Blokowanie wskazówek, które ma miejsce szczególnie przy zakończeniu procesu

kategoryzacji (zakończeniu potwierdzania).

James J. Gibson zwrócił uwagę na bezpośredniość procesu spostrzegania. Danuta

Gierulanka3 wskazuje, że w percepcji ukazuje się spostrzegającemu sam przedmiot

spostrzeżenia, coś lub ktoś we własnej osobie, w swojej cielesności i samobecności. Nie zaś

jako symbol – znak czy obraz będący pośrednikiem.

Proces specyfikacji ( specify) określa relację między elementami światła4 i bodźcami akustycznymi (S1), a elementami topografii środowiska i niezniennikami przedmiotów (S2).

Obserwator wykorzystuje pojawienie się S1 do sprecyzowania (wyszczególnienia) S2.

Pozwala to na wykonywanie fizycznych czynności w fizycznym otoczeniu.

Affordances to właściwości środowiska, które na coś pozwalają. Aby móc sprawnie

funkcjonować, trzeba zachowywać się w zgodności z nimi. Przykładem może być sznurek

wiążący dwie części rozkładanego krzesła, - po rozwiązaniu pozwala on na jego rozłożenie.

Affordances są szybko identyfikowane. Interesują tylko w danym kontekście, np.

zmęczony człowiek szuka w otoczeniu płaskiej powierzchni, aby usiąść lub się położyć.5

Właściwości środowiska istnieją i są takie same dla wszystkich organizmów, niezależnie od ich poziomu rozwoju.

Inaczej mówiąc affordances są to takie cechy otoczenia, które mają znaczenie dla

poznania i zachowania.

3 Przedstawicielka psychologii fenomenologicznej, matematyczka, filozof i psycholog, uczennica Romana Ingardena

4 Wejście sensoryczne jako kombinacja światła docierającego bezpośrednio do obserwatora.

5 W tym przykładzie affordance jest płaska powierzchnia.

Spisała: Ewa L. Cetnar, kontakt: [e-mail], GG: 389155

Odbiór bodźców związany jest z doznaniami psychicznymi: wrażeniami i

spostrzeżeniami. Według Włodzimierza Szewczuka wrażenie to najprostsza, najbardziej

podstawowa informacja o świecie, odzwierciedlająca własność przedmiotu.

Wraż enia (...) doś wiadczenie lub recepcja prostych właś ciwoś ci bodź ców, takich jak na przykład jasność , kolor, głoś ność czy siła dotyku. Spostrzeganie natomiast jest doś wiadczeniem złoż onej charakterystyki bodź ców, na przykład konkretnych przedmiotów w otaczają cym ś rodowisku, łatwo rozpoznawanych i nazywanych.6

Wrażenia, jako zmienne psychologiczne w widzeniu to:

• Jasność zależna w pierwszym rzędzie od intensywności światła, drugim długości fali

świetlnej i akomodacji oka;

• Kolor zależny od długości fali świetlnej, a także struktury widma i odcienia światła

otaczającego daną powierzchnię;

• Nasycenie (soczystość barwy) zależy w pierwszym rzędzie od struktury widma,

następnie otaczającego światła.

Wrażenia dla słuchu to głośność i barwa głosu.

6 Vademecum Akademickie pod redakcją Jana Stralau, tom II, 14.1

Spisała: Ewa L. Cetnar, kontakt: [e-mail], GG: 389155