SOCJOLOGIA RODZINY
mgr Agnieszka Kacprzak-Choińska
PODSTAWOWE DEFINICJE
RODZINA - to grupa bezpośrednio
spokrewnionych ze sobą osób, której dorośli członkowie przejmują odpowiedzialność za opiekę nad dziećmi
MAŁśEŃSTWO – uznany i aprobowany społecznie związek seksualny dwojga dorosłych osób
MAŁśEŃSTWO
1
TYPY ZWIĄZKÓW MAŁśEŃSKICH
MONOGAMIA -związek małżeński, w którym każda strona może w danym czasie mieć tylko jednego współmałżonka
POLIGAMIA – rodzaj małżeństwa, w którym można mieć dwóch lub więcej partnerów
• Poliandria- małżeństwo jednej kobiety z dwoma lub więcej mężczyznami
• Poligynia – małżeństwo jednego mężczyzny z dwoma lub więcej kobietami
• Małżeństwo grupowe – dwóch lub więcej
mężczyzn w związku z dwójką lub większą ilością kobiet
CZY MONOGAMIA JEST NATURALNA?
Wśród przebadanych przez antropologów 862 grup kulturowych poligamia była lub jest uznaną formą małżeństwa u 83 %
Poliandria: i w świecie zwierząt i w świecie ludzi jest rzadkością.
Koncepcja rodzicielskiej inwestycji: koszt związany z posiadanym potomstwem jest o wiele wyższy dla kobiet niż dla mężczyzn
ZAGADKA MONOGAMII
Potrzeba aktywnego uczestnictwa ojca w opiece nad potomstwem
Monogamia pacyfikuje społeczeństwo i zwiesza bezpieczeństwo władcy (kompromis między absolutnymi władcami a męską częścią społeczeństwa)
2
TEORIE RODZINY
TEORIA FUNKCJONALNA
Rodzina wypełnia ważne zadania, które zaspokajają podstawowe potrzeby społeczeństwa i pomagają utrzymać porządek społeczny
Główne funkcje rodziny:
dawniej – jednostka wytwórcza
Obecnie: reprodukcja, wychowanie dzieci, socjalizacja
Podział funkcji w ramach rodziny: jedna osoba gra role instrumentalna „śywiciela rodziny” a druga rolę
„afektywną” pozostając w domu i zajmując się dziećmi FUNKCJE RODZINY
1. Prokreacyjna lub biologiczna
2. Ekonomiczna
3. Opiekuńcza
4. Socjalizacyjna
5. Stratyfikacyjna
6. Integracyjna
7. Higieniczna
3
TEORIE FEMINISTYCZNE
Sprzeciw wobec harmonijnej wizji rodziny. Rodzina jako miejsce wyzysku, samotności i rażących nierówności. Trzy nurtu badań feministycznych:
1.
Niesprawiedliwy domowy podział pracy
źródła: patriarchat, cywilizacja przemysłowa.
„Druga zmiana” – praca w domu po powrocie z pracy 2.
Nierówności w zakresie władzy posiadanej przez członków rodziny
3.
Badanie czynności opiekuńczych
NAJWAśNIEJSZE TENDENCJE W
ZAMIANACH MODELU RODZINY W POLSCE
RODZINY NUKLEARNE
RODZINA NUKLEARNA – dwoje dorosłych ludzi tworzących gospodarstwo domowe wraz ze swymi dziećmi
RODZINA POSZERZONA – grupa rodzinna składająca się oprócz pary i jej dzieci z bliskich krewnych z dziećmi, żyjąca pod jednym dachem lub w pobliżu, pozostająca w bliskich stosunkach
POLSKA: zaledwie 8 % rodzin to rodziny poszerzone (6% w miastach, 12% na wsi)
4
DINKS
double income no kids – bezdzietność z wyboru
Człowiek powinien osiągnąć coś sam, a nie za pośrednictwem swoich dzieci
Kobiety nie chcą, aby dzieci przeszkadzały im w karierze
Jedna z najbardziej pożądanych grup klientów
POLSKA : wzrost liczby par bez dzieci o 14 % od 1988
r, spadek liczby par z dziećmi o 8%
MODEL 2+1
Dzietność kobiet nie przekracza dwóch (1,78), na wsi jest nieco wyższa (2,01) niż w miastach (1,64).
Wśród rodzin utrzymujących dzieci najwięcej jest takich, które posiadają jedno dziecko (46,9%). Z
dwojgiem dzieci jest 36,2 % rodzin i 16,9% z trojgiem i więcej dzieci
ZWIĄZKI PARTNERSKIE
Wzrasta liczba osób żyjących w związkach partnerskich, w szczególności wśród ludzi młodych
W 2002 r. było 197,4 tys. par tworzących związki partnerskie, podczas gdy w 1988 roku 125 tys.
Udział partnerów w ogólnej liczbie rodzin w Polsce wynosi 1,9% (w miastach 2,3%, a na wsi 1,3%)
Ponad połowa z nich ma dzieci (173 tys. dzieci wychowuje się w rodzinach partnerskich)
5
ZWIĄZKI OSÓB HOMOSEKSUALNYCH
Ok. 0,5 % wszystkich związków stanowią związki osób homoseksualnych
Poparcie Polaków dla:
ZA
PRZECIW
konkubinatów dwóch
15 %
60 %
osób jednej płci żyjących
wspólnie w związku
intymnym
związków partnerskich par
34 %
58 %
homoseksualnych
małżeństw
22 %
72 %
homoseksualnych
adopcji dzieci przez pary
6 %
90 %
homoseksualne
śródło: CBOS, 2005
RODZINY NIEPEŁNE
Miedzy 1988 a 2002 rokiem ich udział w liczbie wszystkich rodzin zwiększył się o 29%.
Wśród rodzin niepełnych dominują rodziny tworzone przez samotne matki (17 % wszystkich rodzin, przez ojców – 2%)
Ponad 1,5 mln dzieci żyje w rodzinach samotnych matek, zaś w rodzinach samotnych ojców blisko 328
tys. dzieci.
RODZINY NIEPEŁNE
Dlaczego liczba rozwodów rośnie?
Uproszczenie procedur prawnych (rozwody bez orzekania o winie)
Małżeństwo przestało być kontraktem ekonomicznym
Ogólny wzrost zamożności powoduje, że łatwiej utworzyć dwa nowe gospodarstwa
Rozwód nie jest piętnowany kulturowo
Coraz większa skłonność do oceniania małżeństwa w kategoriach osobistej satysfakcji partnerów (nastawienie konsumpcyjne)
6
WIELORODZINY
Są efektem seryjnej monogamii
Jest to rodzina w której przynajmniej jedna z dorosłych osób ma dzieci z poprzedniego związku: JA + MOJE RODZEŃSTWO + MAMA + JEJ NOWY MĄś +
ICH DZIECKO + TATA + JEGO NOWA śONA + ICH DZIECI
Coraz częściej dwa powstałe po rozwodzie gosp.
Domowe tworzą jeden układ rodzinny obejmujący dzieci. Rozwód jest rozwiązaniem małżeństwa, ale nie rodziny.
POLSKA: są raczej nieliczne (107 tys.) – 1 %
wszystkich gosp. domowych
SINGLE
40 % gospodarstw domowych w Polsce jest prowadzonych przez osoby samotne
Wśród nich coraz więcej osób młodych i dobrze wykształconych. 58 % z nich uważa że jest to ich wybór a nie przymus
Przyczyny:
1.
Pracoholizm: dyspozycyjność wyklucza rodzinę 2.
Chęć do osiągnięcia wysokiej pozycji materialnej przed założeniem rodziny
3.
Wolność
KONIEC RODZINY?
Powrót do tradycyjnej rodziny jest już niemożliwy (kobiety nie powrócą do kuchni, małżeństwa nie będą bardziej trwałe)
Zamiast niej: duże zróżnicowanie równoprawnych związków
Konieczność pogodzenia indywidualnej wolności i pogoni za szczęściem z potrzebą bycia w stałych i trwałych związkach z innymi ludźmi
7