Diagnoza psychologiczna w różnych
subdyscyplinach psychologii
Psychologiczne aspekty zdrowia i choroby
powinny być badane w sytuacjach klinicznych
(reakcje na chorobę) i w sytuacjach życiowych
(zachowania zdrowotne i ich modyfikacja)
ważnych ze zdrowotnego punktu widzenia
• Ograniczenia w wyjaśnianiu wariancji zmiennej
zależnej, czyli w
poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie dlaczego
Przyczyny:
- Problematyka wymagająca wyjaśnienia
interdyscyplinarnego, które jest w dużej mierze nierealne ze względu na bariery organizacyjne, psychologiczne,
socjologiczne i finansowe. Badania mają charakter
monodyscyplinarny
• Skomplikowana sieć zależności zachodzących
w warunkach naturalnych
Zakres wyjaśnianej wariancji jest mały,
najczęściej sięga wartości 10 – 20 %, za
sukces uważa wyjaśnienie 30% wariancji jakości
życia po operacji pomostowania aortalno-
wieńcowego czy stosowanie się pacjentów do zaleceń
lekarskich
• Reprezentatywność badanej próby dla
populacji, na którą chce się uogólniać
wyniki badań
Dwa problemy:
- Brak operatu losowania – czyli spisu osób
dotkniętych określoną chorobą
- Dominacja doboru celowego
niezależną jest rzadko spełniany w
badaniach
Odpowiednikiem grupy eksperymentalnej
jest
grupa dotknięta określoną chorobą
psychologii zdrowia
• Podejście kliniczne – punkt wyjścia i inspiracja do
dalszych badań uwzględniających procedury bardziej
zaawansowane metodologicznie
• Badania podłużne – dostarczają znacznie mocniejszych
podstaw do wnioskowania w kategoriach przyczynowo-
skutkowych, wymagają planu badawczego, w którym
pomiar czynnika hipotetycznie uważanego za przyczynę
będzie wyprzedzało w czasie pomiar postulowanych przez
badacza skutków
chorzy
T1 T 2
porównania 1. ocena stanu ocena stanu czynników zdrowia zdrowia ryzyka 2. ocena czynników
ryzyka
zdrowi
Badania prowadzi się w grupie osób
zdrowych
celem oceny domniemanych psychospołecznych
czynników ryzyka choroby i stanu zdrowia , po kilku
latach prowadzi się ponowne badania cele
wyodrębnienia podgrupy która zachorowała,
następnie porównuje się czynniki ryzyka w obu
grupach aby określić przyczyny zachorowania
• Badania retrospektywne – mają charakter
przekrojowy
W badaniach uczestniczą grupy osób chorych
i zdrowych, przeprowadza się diagnozę
czynników psychospołecznych stanowiących
hipotetyczne przyczyny choroby. Zakłada się
że różnice te istniały przed zachorowaniem, nie
wiadomo czy są one przyczyną czy skutkiem
choroby
Umożliwia weryfikację przyjętego teoretycznego
modelu zależności np. polietiologiczny model
zdrowia i choroby. Złożoność modeli utrudnia ich
całościową weryfikację
• Interpretacyjna analiza fenomenologiczna
(narracja i dyskurs to podstawowe metody)
Ludzie nie spostrzegają rzeczywistości w sposób
bierny, lecz raczej są skłonni interpretować i
rozumieć własny świat, tworząc własne opowieści
biograficzne
Badania ewaluacyjne
-
Eksperyment naturalny (opracowanie programu interwencyjnego, dwie grupy równoważne, badanie pre i posttestowe)
Ograniczenia – wiele zmiennych zakłócających
-
Metoda jednego przypadku (terapia indywidualna)
1.
Plan powrotny: ustalenie poziomu problematycznego zachowania, wprowadzenie terapii i pomiar, zaprzestanie terapii i pomiar, ponowne wprowadzenie terapii i pomiar
2.
Plan wielokrotnego oddziaływania: ustalenie poziomu wyjściowego kilku zachowań, wprowadzenie terapii jednego z nich, pomiar wszystkich zachowań, wprowadzenie terapii kolejnego trudnego zachowania (małe kroki)
3.
Analiza serii czasowej: pomiar wyjściowy trwa przez dłuższy czas, wprowadzenie terapii i jej kontynuowanie, zakończenie terapii i kontynuowanie pomiarów