Zagadnienia do egzaminu z kultury języka  odpowiedzi
1. Kultura języka  wieloznacznośd terminu, aspekty kultury języka
Działalnośd zmierzającą do udoskonalenia języka i umiejętności posługiwania się nim
Stopieo umiejętności posługiwania się językiem
Szczególną dziedzinę językoznawstwa stosowanego
Kultura języka jako nauka stosowana ma na celu :
vð Doskonalenie stanu polszczyzny i sformuÅ‚owanie aktualnych zaleceo normatywnych.
Wyróżniamy tu dwa aspekty:
żð Stabilizacyjny (utrwala normÄ™, zapobiega dowolnoÅ›ci i rozchwianiu)
żð Modyfikacyjny (należy co jakiÅ› czas wprowadzad zmiany w rozwijajÄ…cym siÄ™ jÄ™zyku)
vð Dokonanie kodyfikacji normy (spisywanie zaleceo w formie reguÅ‚ poprawnoÅ›ciowych)
vð Dbanie o upowszechnienie normy jÄ™zykowej
2. Warunki udanej komunikacji językowej
opanowanie kodu językowego;
rozpoznanie typu relacji łączącej rozmówców;
dopasowanie zachowania językowego do konkretnej sytuacji, miejsca, czasu, tematu
rozmowy
3. Co obejmuje sprawnośd komunikacyjna?
żð SprawnoÅ›d jÄ™zykowÄ…
żð SprawnoÅ›d spoÅ‚ecznÄ…
żð SprawnoÅ›d sytuacyjnÄ…
żð SprawnoÅ›d pragmatycznÄ…
4. Czego dotyczą sprawności: językowa, społeczna, sytuacyjna, paradygmatyczna?
üð SprawnoÅ›d jÄ™zykowÄ… (znajomoÅ›d sÅ‚ownictwa i gramatyki)
üð SprawnoÅ›d spoÅ‚ecznÄ… (polega na dostosowaniu komunikatu do ról spoÅ‚ecznych w
danej wspólnocie)
üð SprawnoÅ›d sytuacyjnÄ… (polega na dostosowaniu do konkretnej sytuacji, miejsca,
czasu i tematu rozmowy)
üð SprawnoÅ›d pragmatycznÄ… (umiejÄ™tnoÅ›d osiÄ…gania zamierzonego celu)
5. Konsekwencje nieprzestrzegania poprawności językowej
Niezrozumienie
Śmiesznośd
6. Normy językowe: użytkowa, skodyfikowana, wzorcowa, potoczna, wymawianiowa,
fleksyjna, leksykalna, frazeologiczna, stylistyczna.
Norma językowa dzieli się na :
vð NormÄ™ użytkowÄ… ( to w jaki sposób wiÄ™kszoÅ›d Polaków używa współczeÅ›nie jÄ™zyka)
vð Norma skodyfikowana (zespół reguÅ‚ jÄ™zykowych zarejestrowanych w gramatykach i
słownikach)
żð Norma wzorcowa (stawia najwyższe wymagania i obowiÄ…zuje przede wszystkim
w języku pisanym, wypowiedziach oficjalnych, publicznych)
żð Norma potoczna (dopuszcza użycie pewnych wyrazów i form niezgodnych z
normą wzorcową, ale tylko w języku mówionym)
Norma reguluje kształt języka na wszystkich poziomach jego budowy. Dlatego oceniając poprawnośd
językową wypowiedzi powołujemy się na:
Normę wymawianą (ustala poprawną wymowę głosek i ich połączeo oraz zasady
akcentowania)
Normę fleksyjną (narzuca obowiązujące wzorce odmiany wyrazów)
Normę składniową (ustala zasady właściwego łączenia wyrazów w zdaniu ich szyku i reguły
budowy zdao pojedynczych i złożonych)
Norma leksykalna lub frazeologiczna (poucza w jakim znaczeniu stasuje siÄ™ dane wyrazy i
związki frazeologiczne i jak należy dopasowywad je do otoczenia)
Norma stylistyczna (pokazuje, jak właściwie dobierad środki językowe w zależności od funkcji
wypowiedzi i wymogów narzuconych przez sytuację komunikacyjną)
7. Normy dotyczące tylko języka pisanego
żð Norma ortograficzna ( regulujÄ…ca wÅ‚aÅ›ciwy sposób zapisu wyrazów i ich poÅ‚Ä…czeo)
żð Norma interpunkcyjna (ustala zasady użycia znaków przestankowych)
żð
8. Jakie normy możemy wyróżnid w opisie polszczyzny?
Wysoka  wzorcowa
Niska  potoczna
9. Na czym polega dwupoziomowośd polskiej normy?
vð Norma wzorcowa  elementy jÄ™zyka i wypowiedzi, które sÄ… używane Å›wiadomie, z
poczuciem ich wartości semantycznej i stylistycznej i pozostają w zgodzi z tradycją
językową , regułami gramatycznymi. Przestrzeganie tej normy jest pożądane w
wypowiedziach o charakterze publicznym
vð Norma użytkowa  potoczna  obejmuje zbiór wyrazów , form i poÅ‚Ä…czeo używanych
w kontaktach swobodnych, nieoficjalnych , o różnorodnej tematyce.
10. Kodyfikacja normy językowej  na czym polega funkcje
Kodyfikacja   zespół działao zmierzających do powstrzymania swoistości i integralności
języka narodowego, do eliminacji elementów naruszających jego wewnętrzną harmonię i
równowagę oraz popierania środków szczególnie sprawnych z komunikacyjnego punktu
widzenia& 
Kodyfikacja utrzymuję język w określonym momencie jego rozwoju. Jej funkcje :
üð Funkcja stabilizujÄ…ca (utrwala na pewien czas normÄ™)
üð Funkcja promocyjna (propagowanie jednej z istniejÄ…cych norm)
üð Funkcja normotwórcza (terminologia tworzona na użytek nowej dziedziny wiedzy lub
techniki)
üð Funkcja ochronna (niedopuszczenie do systemu jÄ™zykowego elementów, które sÄ…
sprzeczne z jego modelami)
üð Funkcja modelujÄ…ca (propaguje pewne rozwiÄ…zania, które nie majÄ… jeszcze
dostatecznego oparcia w modelach systemowych)
üð Funkcja wspierajÄ…ca
11. Obowiązki dziennikarzy wynikające z ustawy o języku polskim
üð Dbad o poprawnoÅ›d jÄ™zyka i unikad używania wulgaryzmów
üð Jest zobowiÄ…zany do dbania o poprawnoÅ›d jÄ™zyka materiałów prasowych oraz
przeciwdziałania jego wulgaryzacji
üð Upowszechnianie wiedzy o jÄ™zyku polskim
12. Błąd językowy  znaczenie terminu, rodzaje
Nieuzasadnione odstępstwo od normy uważamy za błąd językowy.
Przyczyny błędów językowych :
üð Nie znamy wystarczajÄ…co dobrze gramatyki
üð Bezkrytycznie naÅ›ladujemy niewÅ‚aÅ›ciwe wzory
üð Ulegamy jÄ™zykowym modom
üð Lekceważymy prawidÅ‚a poprawnoÅ›ciowe
üð Za maÅ‚o czytamy i piszemy
üð Nie zaglÄ…damy do sÅ‚owników
13. Kryteria poprawności językowej w ocenie innowacji językowych:
üð kryterium wystarczalnoÅ›ci jÄ™zyka (sÅ‚uży przede wszystkim do oceny innowacji
leksykalnych, czyli nowych słów)
üð kryterium ekonomicznoÅ›ci jÄ™zyka ( czy pozwalajÄ… skutecznie przekazywad informacje,
przy mniejszym nakładzie wysiłku, czyli ułatwiają komunikację językową)
üð kryterium zwyczajowe (formy, , którymi czÄ™sto i przez dÅ‚uższy okres posÅ‚uguje siÄ™
większośd ludzi )
üð kryterium autorytetu (sposób wysÅ‚awiania siÄ™ ludzi cieszÄ…cych siÄ™ wysokim
prestiżem kulturalnym)
üð kryterium narodowe (stoi na straży czystoÅ›ci jÄ™zyka, akceptuje używanie obcych
wyrazów wszędzie tam gdzie jest to uzasadnione np. Brak polskiego odpowiednika)
14. Moda językowa  znaczenie terminu, mechanizmy sprzyjające modzie językowej na
poziomie grupy, właściwości językowe wyrazów modnych
Jest to rozpowszechniony w danej grupie społecznej jakiś sposób mówienia, charakteryzujący
się częstym użyciem pewnych form językowych, natrętnym ich powtarzaniem, a wyraz
nie
odróżniających się od form używanych wcześniej.
Mechanizmy sprzyjające modzie językowej na poziomie grupy
üð identyfikacja z grupÄ…,
üð prestiż w grupie,
üð odróżnienie siÄ™ od innych osób,
üð wzmacnianie wiÄ™zi grupowej,
üð upowszechnienie wartoÅ›ci grupowych.
Właściwości językowe wyrazów modnych
üð rozszerzenie znaczenia
üð duże nacechowanie emocjonalne
üð okreÅ›lajÄ… realia, które w danym czasie szczególnie zajmujÄ… jakÄ…Å› grupÄ™.
15. Przyczyny publicznego posługiwania się wulgaryzmami
żð Przejaw agresywnego stosunku do rzeczywistoÅ›ci,
żð próba prowokacji, sÅ‚użąca do wywoÅ‚ania awantury.
żð Używanie wulgaryzmów pomaga w szokowaniu otoczenia.
żð Jest to w miarÄ™ bezpieczny sposób wyrażenia swojego sprzeciwu wobec czegokolwiek.
żð Używanie wulgaryzmów jest dawaniem upustu silnym emocjom mówiÄ…cego, nad którymi nie
potrafi on zapanowad.
16. Grzecznośd językowa
Stosowanie w kontaktach językowych takich określeo i sformułowao, które świadczą o
życzliwości dla rozmówcy, szacunku dla niego.
17. Manipulacja językowa
Używanie wyrazów, wyrażeo i wypowiedzi, którego celem jest próba nieuczciwego
wpływania na zachowania, postawy i przekonania innych ludzi.
18. Etyka słowa
Jest jednym z warunków powodzenia aktów mowy.
Możliwośd wyboru
Wzajemne szanowanie siÄ™
Uwzględnianie swoich poglądów
Brak ironii i szyderstwa
Szczerośd intencji nadawcy i brak podejrzliwości odbiorcy
Wolny od narzucania partnerowi swoich poglądów, zastraszania, czy zmuszania
wbrew jego woli
19. Nowomowa  znaczenie terminu, cechy.
Nowomowa  język władzy i kontrolowanych przez nią środków upowszechniania informacji w
paostwach o ustroju totalitarnym/komunistycznym, służący szeroko pojmowanej propagandzie i
wykorzystywany do arbitralnego manipulowania nastrojami i zachowaniami społecznymi, mający
także na celu uformowanie myślenia całego społeczeostwa w sposób narzucony przez władzę.
Cechy:
żð Magiczne pojmowanie jÄ™zyka - kreowanie rzeczywistoÅ›ci za pomocÄ… słów.
żð Używanie zwrotów konwencjonalnych, stereotypowych, ujmowanie myÅ›li w schematy
żð Ubóstwo leksykalne, skÅ‚adniowe i stylistyczne
żð Åšwiat wykreowany przez nowomowÄ™ jest Å›wiatem czarno-biaÅ‚ym, dwuwartoÅ›ciowym i bardzo
prostym. Jest podzielony według schematu  my - oni