NAZWISKA KOBIET
1. Nazwiska kooczące się w wymowie na głoskę inną niż  a
(spółgłoskę lub samogłoskę) nie odmieniają się.
2. Nazwiska kooczące się na samogłoskę  a
a) zakooczone na
-ja (Tołstaja),
-ewa (Miedwiediewa),
-owa (Kurnikowa) odmieniajÄ… siÄ™ jak przymiotnik
rodzaju żeoskiego, np. ładna
b) nazwiska kooczÄ…ce siÄ™ na  ina (Jelcyna)  odmieniajÄ… siÄ™
jak rzeczownik twardotematowy rodzaju żeoskiego, np. syrena
NAZWISKA M
ŻCZYZN
I. Nazwiska kooczÄ…ce siÄ™ w wymowie na  a
a) jeżeli po ostatniej wymawianej samogłosce (-a) pisana jest jakaś
spółgłoska (Marat)  odmieniają się jak rzeczownik
twardotematowy rodzaju męskiego, np. jubilat
b) jeżeli ostatnia wymawiana samogłoska -a jest jednocześnie ostatnią
pisanÄ… literÄ… nazwiska  odmieniajÄ… siÄ™ jak rzeczowniki rodzaju
żeoskiego Zola, Orcania - miękkotematowe, np. busola
Derrida, Tzara  twardotematowe, np. syrena
c) jeżeli w wymowie ostatnia samogłoska a poprzedzona jest głoską ł
(Benoit, Maurois, Dubois)  nie odmieniajÄ… siÄ™.
II. Nazwiska kooczące się w wymowie na inną głoskę niż  a
1. na spółgłoskę -
a) po ostatniej wymawianej spółgłosce pisane są jeszcze inne, ale już
niewymawiane spółgłoski (Goncourt, Descartes)  odmieniają się
jak rzeczowniki rodzaju męskiego twardotematowe, np. jubilat
b) po ostatniej wymawianej spółgłosce pisana jest niewymawiana
samogłoska  e odmieniają się jak rzeczowniki rodzaju męskiego
twardotematowe, np. jubilat (Daguerre, Racine)
odmieniają się jak rzeczowniki rodzaju męskiego
miękkotematowe, np. kustosz (Delavigne, Constable)
c) ostatnia wymawiana głoska jest jednocześnie ostatnia
pisanÄ… literÄ… (Iwanow, Luter)  twardotematowe, np. jubilat
·ð Foch, Aldrich, Warchol  miÄ™kkotematowe, np. kustosz
2. na samogłoskę
a) po której pisane są niewymawiane spółgłoski lub także
niewymawiana
samogłoska  y (Camus, Goriot, Shaw, Barrault, Trufaud, Sisley) 
odmieniają się jak rzeczowniki rodzaju męskiego
twardotematowe, np. jubilat
b) ostatnia wymawiana samogłoska jest jednocześnie ostatnia
pisaną literą, lub po ostatniej wymawianej samogłosce
pisze siÄ™ literÄ™ x:
·ð sÄ… to samogÅ‚oski:
 i (Petofi, Sakaaszwili),
-e (Goethe, Linde, także zakooczone w pisowni na
-ais czytane jako -e (Rabelais, Beaumarchais, Marais),
-y (Hardy, Lully)
- odmieniają się jak przymiotniki rodzaju męskiego, np. krakowski
·ð jest to samogÅ‚oska  u (Papandreu, Pompidou, Nehru,
Ledaux, Levtitoux)  nie odmieniajÄ… siÄ™
·ð jest to samogÅ‚oska -o
- akcentowane (Hugo, Crusoe, Cousteau)  nie odmieniajÄ… siÄ™
- nieakcentowane słowiaoskie (Makarenko, Tito) 
odmieniają się jak rzeczowniki żeoskie, np. kronika
- nieakcentowane niesłowiaoskie  odmieniają się jak
 rzeczowniki męskie miękkotematowe, np. stryjo
(Pirandello, Ucello), lub jak rzeczowniki męskie
twardotematowe, np. chuchro (Caruso, Cagliostro)
1. Czy fonetyczna postad nazwiska jest (w mianowniku) zakooczona na -a?
Jeśli tak, nazwisko odmienia się (Gioconda, Marat, Galpierina) w sposób określony dalej w
punktach 6 i 10;
jeśli nie  nazwisko odmienia się lub nie w zależności od odpowiedzi na pytanie 2 i następne.
2. Czy nosicielem nazwiska jest kobieta?
Jeśli tak, nazwisko nie odmienia się (z Georges Sand);
jeśli nie (tzn. nosicielem nazwiska jest mężczyzna)  nazwisko odmienia się lub nie, w
zależności od odpowiedzi na pyt. 3 i następne.
3. Czy nazwisko występuje w tekście jako człon podrzędny (przydawka rzeczowna) w
grupie nominalnej, tzn. jest poprzedzone imieniem, tytułem, nazwą zawodową?
Jeśli tak, odmiennośd lub nieodmiennośd jest fakultatywna, zależy od zwyczaju i czynników
stylistycznych (Alberta Camus albo Alberta Camusa);jeśli nie  odmiennośd lub nieodmiennośd jest
obowiązkowa (postulowana), zależnie od odpowiedzi na pyt. 4 i następne.
4. Czy fonetyczna postad nazwiska kooczy się na spółgłoskę?
Jeśli tak (Gower, Abelard, Nedid), nazwisko odmienia się w zależności od dalszej
charakterystyki (pyt. 6 i 11) według określonego wzorca;
jeśli nie (tzn. jeśli nazwisko kooczy się na samogłoskę)  odmienia się lub nie, zależnie od
odpowiedzi na pyt. 5 i następne.
5. Czy zakooczenie samogłoskowe tematu stanowi grupa -ua-
Jeśli tak, nazwisko się nie odmienia (Maurois, Benoit, Dubois);
jeÅ›li nie (tzn. temat nazwiska kooczy siÄ™ na i e a o ü Ä™ ä Ä…  nazwisko odmienia siÄ™ lub nie, w
zależności od dalszych rozróżnieo na podstawie pyt. 6 i następnych.
6. Czy po ostatniej głosce tematu występuje w pisowni niewymawiana spółgłoska -p, -b,
-t, -d, -n, -r, -s, -z, -lt, -ld, -st lub litera y?
Jeśli tak (np. Beauchamp, Marat, Goncourt, Camus, Goriot, Montand, Simon, Montgolfier,
Garamond, Prevost, Sisley), nazwisko odmienia siÄ™, przy czym temat w odmianie jest rozszerzany o
spółgłoskę (grupę spółgłosek), którą się czyta przed koocówkami przypadków zależnych (Marata =
marata; Goncourta = gonkurta, Camusa = kamisa, Goriota = goriota, Simona = simona itd.; wyjÄ…tek
stanowiÄ… nazwiska Rabelais, Rayleigh odmieniane przymiotnikowo: Rabelais ego, Rayleigh ego itd.;
nazwiska: Beaumarchais, Resnais, Marais  nieodmienne, oraz nazwiska francuskie typu Descartes,
Combes, Barthes omówione na s. 58;
jeśli nie (tzn. temat fonetycznej postaci nazwiska kooczy się na głoskę, po której w pisowni nie
stoi żadna spółgłoska, ewentualnie stoi tylko litera x: Hugo, Ledaux, Panowa, Zola, Massena, Foch,
Iwanów)  nazwisko odmienia się lub nie, zależnie od kolejnych warunków.
7. Na jaką samogłoskę kooczy się fonetyczna postad nazwiska?
a) jeÅ›li na i, y, e (pisane: e, é, ée, ai, eu), np. Petrucci, Christie, Parry, Goethe, Sergé 
nazwisko odmienia się według wzoru przymiotnikowego;
b) jeśli na -u, np. Nehru, Pompidou, Levitoux, nazwisko nie odmienia się;
c) jeśli na -o, np. Durnowo, Hugo, Kuryło, Vico, Makarenko, Pirandello, sposób traktowania
zależy od odpowiedzi na pytanie 8 i następne.
8. Czy akcent pada na finalne -o?
Jeśli tak (Durnowo, Hugo), nazwisko jest nieodmienne;
jeśli nie (Makarenko, Pirandello, Avogadro, Tito)  to wykazując tendencję do
nieodmienności, zwykle odmienia się w sposób zależny od odpowiedzi na pyt. 9 i 11.
9. Czy nazwisko jest słowiaoskie?
Jeśli tak (Makarenko,Tito), odmienia się według wzorca żeoskiego, przyjmując w l.p. koocówki:
-y(i), -e, -Ä™...;
jeśli nie (Pirandello, Vico)  odmienia się zasadniczo wedle wzorca męskiego (przy niektórych
nazwiskach, np. Avogadro, tradycja zna jednak także formy żeoskie: prawo Avogadry itp.)
zróżnicowanego dalej na podstawie pyt. 11.
10. Czy nazwisko ma przymiotnikowy suflks -owa, -ewa, -sk-, -ck-, -aja?
Jeśli tak (Nemcova, Kristeva itp.), odmienia się przymiotnikowo;
jeśli nie (Zola, Volta, Massena, Gałkina), odmienia się rzeczownikowo, a wybór paradygmatu
zależy od pyt. 11.
11. Czy temat nazwiska w wersji fonetycznej kooczy się na spółgłoskę miękką (j ś z
dz
o),
funkcjonalnie miękką (sz ż cz dż c dz l rz) lub k g ch?
Jeśli tak (Zola, Foch, Montaigne, Pirandello, Vico), odmienia się według wzoru
rzeczownikowego miękkotematowego;
jeśli nie (tzn. kooczy się na spółgłoskę twardą z wyłączeniem k g ch, np. Massena, Gałkina,
Iwanów, Greuz, Diaz, Cagliostro, Caruso)  nazwisko odmienia się według wzoru rzeczowników
twardotematowych.
Nazwiska typu: OdmieniajÄ… siÄ™ jak
wyrazy typu:
1. Marat (mara), dop. Marata (marata); jubilat
-owi, -a, -em, -e
2. Panowa, Ufimcewa, -ej, -ej, -ą, -ą, -ej, drużynowa
3. Zola, -i, -i, -Ä™, -Ä…, -i busola
4. Masséna, GaÅ‚kina, -y, -e, -Ä™, -Ä…, -e syrena
5. Christie (Agata) niedodm.
6. Camus jubilat
7. Goncourt (gÄ…kur), dop. Goncourta (gonkurta)
jubilat
-owi, -a, -em, -e
8. Foch, -a, -owi, -a, -em, -u kustosz
9. Iwanow, -a, -owi, --a, -em, -e jubilat
10. Caillois (kajua) nieodm. boa
11. Goriot (gorio), dop. Goriota (goriota), -owi, jubilat
-a, -em, -e
12. Petofi, Hardy, Goethe, -ego, -emu, -ego, -im krakowski
13. Enescu nieodm. menu
14. Hugo (igo) nieodm. igloo
15. Kuryło, Makarenko  y(-i), -e, -ę, -ą, -e kronika
16. Vico, Pirandello, -a, -owi, -a, -em, -u Stryjo
17. Cagliostro, -a, -owi, -a, -em, -e maestro
I. Nie stosujemy apostrofu podczas odmiany następujących typów nazwisk:
1. Zakooczonych w wymowie i piśmie na spółgłoskę (Bush, Eliot, Eisenhower, Pasteur, Auber)
2. Zakooczonych w wymowie i pisowni na samogłoskę  a (Zola, O Hara, Gambetta)
3. Zakooczonych w wymowie na samogłoskę, po której w pisowni występuje nie wymawiana
spółgłoska (z wyjątkiem  s, -x) (Mitterand, Villon, Diderot, Jouvet, Anouilh)
4. Zakooczonych w wymowie na  e (pisane jako  é, -ée, -ai, -eu) (Debré, Merimee,
Montesquieu) Podczas odmiany opuszcza się pierwszą literę koocówki.
5. Zakooczonych w pisowni na samogłoskę -y po wcześniejszej samogłosce (Disney, Shelley,
Macaulay)
6. Zakooczonych w wymowie na samogłoskę  i (zapisywaną jako  i lub  ie) po wcześniejszej
spółgłosce (Muskie, Christie) W nazwiskach zakooczonych na  ie opuszcza się pierwszą literę
koocówki.
II. Stosujemy apostrof podczas odmiany następujących typów nazwisk:
1. Zakooczonych w wymowie na spółgłoskę po której w pisowni występuje litera  e (plus
ewentualnie jeszcze jakaÅ› spółgÅ‚oska) (Larousse, Lumiére, Montaigne, Malebranche,
Moore, Wallace, Descartes, Combes, Manet)  np.
UWAGA! Jeżeli w którymś przypadku gramatycznym ostatnia wymawiana spółgłoska twarda
wymienia się na miękką lub funkcjonalnie miękką (sz, ż (rz), cz, dż, c, dz, l), wówczas w
pisowni następuje całkowite spolszczenie formy nazwiska, nawet z pominięciem części
jego zapisu
Zakooczonych w wymowie na  e, po której w piśmie następują niewymawiane litery  s lub  x
(Marais, Rabelais, Beaumarchais, Resnais), przy czym nie zapisuje siÄ™ pierwszej litery
koocówki np.
2. Zakooczone w wymowie na  y po wcześniejszej spółgłosce (w dopełniaczu, celowniku,
bierniku) (Kelly, Lully, Murphy, Valery), np.
GRUPA NAZWISK FRANCUSKICH ZAKOOCZONYCH NA KONKRETNE SPÓA
GA
OSKI
I. Hamotaux = o
Makraux
II. Mantoux = u
Guilloux
III. Dubois = na
Callois
IV. Watteau
Consteau = o
Trudeau
V. Delacroix = na
VI. Trufault = o
Barrault
Geriault
VII. Delibes = #
Coubes
VIII. Resnais = e
Marais
Rabelais