Świadomość ekologiczna społeczeństwa.
Rola promocji i edukacji ekologicznej.
Osoba prowadząca:
Martin Dahl
Plan zajęć
" Co to jest ekologia człowieka?
" Co to jest ekologia społeczna?
" Wpływ M. Bookchina na rozwój ekologii społecznej
" Świadomość ekologiczna
" Typy świadomości ekologicznej
" Kategorie stanu świadomości ekologicznej
" Kategorie stanu świadomości ekologicznej
" Edukacja ekologiczna
Co to jest ekologia człowieka?
Ekologia człowieka
Jest to gałąz
nauki, zajmująca się badaniem wpływu na człowieka
czynników środowiska oddziałujących na niego korzystnie lub
szkodliwie oraz badaniem zdolności adaptacyjnych organizmu
ludzkiego.
Ekologia człowieka bada wzajemne zależności między środowiskiem a
populacją ludzką.
populacją ludzką.
Jest interdyscyplinarna, ponieważ łączy się z biologią człowieka,
antropologią, geografią oraz socjologią.
Środowisko naturalne od zawsze stanowiło bardzo ważną rolę w życiu
organizmów żywych. Zmiany w środowisku były i są powodem migracji
człowieka, adaptacji roślin i zwierząt bądz
ich wymierania.
Zmiany w środowisku były przyczyną ewolucji, która wiąże się z rozwojem
ludzkim i jego działalnością kulturotwórczą.
Co to jest ekologia społeczna?
Ekologia społeczna
Jest to dyscyplina naukowa z pogranicza biologii, socjologii i geografii,
badająca związki między przestrzennym układem danych zjawisk
społecznych a ich charakterem.
Geneza terminu  ekologia społeczna sięga lat 60.  70. XX wieku, kiedy
Garson dowiódł, że hierarchiczność w stosunkach społecznych i dominacja
nad innymi gatunkami nie tkwią w naturze ludzkiej i nie stanowią
odpowiedzi na potrzeby ludzkiego przetrwania. Przeciwnie przyrodę
odpowiedzi na potrzeby ludzkiego przetrwania. Przeciwnie przyrodę
charakteryzuje komplementarność, harmonia i współpraca.
W latach 70. XX wieku odrzucono w nauce pogląd o możliwości opanowania
przyrody przez człowieka.
 Ekologia społeczna bada, w jaki sposób środowisko przyrodnicze
kształtuje system wartości społecznych i określa podstawy
społecznego rozwoju.
Celem ekologii społecznej jest poznanie związków i zależności
występujących między środowiskiem a społeczeństwem,
kształtowanie relacji społeczeństwo-przyroda, promowanie
sposobów przeciwdziałania degradacji środowiska.
sposobów przeciwdziałania degradacji środowiska.
Szczególną uwagę zwraca na kwestie odpowiedzialności człowieka
za przyrodę, jego postawy wobec przyrody oraz świadomość
ekologiczną.
Wpływ M. Bookchina na rozwój ekologii społecznej
Duży wpływ na rozwój ekologii społecznej miał M. Bookchin, który w roku
1964 wydał książkę pt.  Ekologia i myśl rewolucyjna . Zawarte w niej
zostały zasadnicze tezy ekologii społecznej.
Środowisko naturalne, które jest harmonijne, współpracujące i
komplementarne powinno formować system wartości społecznych.
Głównym zadaniem ekologii społecznej jest odnalezienie takiego
związku między społeczeństwem a środowiskiem, które pozwala na
związku między społeczeństwem a środowiskiem, które pozwala na
ewolucję bez niszczenia przyrody.
Bookchin powołuje się na dane antropologiczne, które dowodzą, że w
naturze człowieka od dawna leżą takie wartości jak: współpraca,
wzajemna pomoc, solidarność; natomiast konkurencja, nadmierny
indywidualizm stanowią elementy stosunkowo nowe i są obce
zachowaniom społecznym.
Wpływ M. Bookchina na rozwój ekologii społecznej c.d.
Opozycja człowiek-przyroda i jej tragiczne następstwa mają
swoje korzenie w stosunkach społecznych.
Bookchin krytykuje  mit skąpej natury , który z jednej
strony służy do usprawiedliwienia panowania nad przyrodą
(antropocentryzm), z drugiej zaś  do całkowitego
podporządkowania się przyrodzie (biocentryzm). Opowiada
podporządkowania się przyrodzie (biocentryzm). Opowiada
się za  partnerstwem pomiędzy człowiekiem, a przyrodą.
Ewolucja społeczna powinna być integralna częścią ewolucji
naturalnej, a zadaniem ekologii społecznej jest dostarczenie
odpowiedzi na pytanie, jak to zrealizować.
Ekologia społeczna poszukuje odpowiedzi na
następujące pytania:
" Jaka jest relacja między społeczeństwem a środowiskiem?
" W jaki sposób człowiek wykorzystuje przyrodę do zaspokojenia
swoich potrzeb egzystencjalnych oraz ustalenia relacji
interpersonalnych?
" Jakie nurty myśli społeczno-filozoficznej akceptowane są przez
społeczeństwo, jakie jest ich odniesienie do problematyki
ekologicznej oraz jak je modyfikować, jeżeli są obojętne lub
ekologicznej oraz jak je modyfikować, jeżeli są obojętne lub
niekorzystnie ukierunkowane do przyrody?
" Jakie systemy wartości kulturowych determinują stosunek
człowieka do środowiska oraz w jakim kierunku i jak można je
kształtować?
" Jaka jest możliwość kreowania zachowań społecznych, które są
niezbędne lub wskazane dla zapewnienia równowagi między
systemem społecznym a przyrodniczym?
" Jakie miejsce zajmuje problematyka ochrony środowiska w
ideologiach ugrupowań politycznych?
" Jak wygląda świadomość ekologiczna społeczeństwa oraz w
jakim stopniu wartości proekologiczne wpływają na wybory
jakim stopniu wartości proekologiczne wpływają na wybory
życiowe i zachowania jednostek?
Świadomość ekologiczna
Świadomość ekologiczną możemy zdefiniować jako kategorię
opisową, mówiącą o tym, jak konkretna grupa społeczna, czy też
całe społeczeństwo, widzi swoje miejsce w przyrodzie i jak
postrzega swoje związki ze środowiskiem naturalnym.
Świadomość ekologiczna występuje w dwóch sferach:
1. Aksjologiczno-normatywnej  system wartości i norm moralnych
dotyczących wzajemnych powiązań między społeczeństwem a przyrodą
dotyczących wzajemnych powiązań między społeczeństwem a przyrodą
oraz człowiekiem a środowiskiem
2. Opisowo-technicznej  składa się z wiedzy ekologicznej i wyobraz
ni
ekologicznej. Na wiedzę ekologiczną składa się np. znajomość procesów
zachodzących w biosferze oraz ekosystemach, wyobraz
nia ekologiczna to
umiejętność przewidywania ekologicznych skutków podejmowanych
działań, zdolność spostrzegania powiązań między działalnością człowieka
a procesami zachodzącymi w przyrodzie
Typy świadomości ekologicznej
Powszechnie wyróżnia się 3 typy świadomości ekologicznej
1. Potoczną
2. O charakterze ideologicznym
3. Naukową
Świadomość ekologiczna potoczna
Opiera się na wiedzy przyswajanej z wykorzystaniem zdrowego
rozsądku, codziennych kontaktów z przyrodą  obserwacji lub opinii
najbliższego środowiska na ten temat; dzieli się na:
Świadomość ekologiczną potoczną, rozproszoną, która zawiera
wiele cząstkowych i nie tworzących zwartej całości opinii,
postaw, uprzedzeń, stereotypowych sądów, przy czym nie są
one trwałe i ulegają zmianom w zależności od nastroju i opinii 
one trwałe i ulegają zmianom w zależności od nastroju i opinii 
świadomość ta jest świadomością jednostek
Świadomość ekologiczną potoczną zintegrowaną, która zawiera
opinie, postawy i poglądy na temat ochrony środowiska
tworzące w miarę zwartą całość. Jej podstawowym z
ródłem jest
tradycja i przeszłość kulturowa. Świadomość ta dotyczy grup
społecznych.
Świadomość ekologiczna i charakterze ideologicznym
Ten rodzaj świadomości dzieli się na:
Świadomość ekologiczną ideową, na którą składa się zespół przekonań,
poglądów i działań zorientowanych na realizację celów i wartości
ekologicznych  poglądy takie są najczęściej programem partii i ruchów
proekologicznych; cechę charakterystyczną tego rodzaju świadomości
jest przekonanie o bezwzględnej nadrzędności celów ochrony
środowiska w stosunku do pozostałych celów funkcjonowania
środowiska w stosunku do pozostałych celów funkcjonowania
społeczeństwa.
Świadomość ekologiczną religijną, na którą składają się wiara i doktryny
religijne. Religia zawiera wiele podstawowych treści dotyczących relacji
między człowiekiem a przyrodą, które w świadomości ludzi wierzących i
niewierzących budują lub w istotny sposób uzupełniają świadomość
ekologiczną. Wiara może dostarczyć argumentów wyższego rzędu,
motywujących ludzi do proekologicznych zachowań
Świadomość ekologiczna naukowa
Jest to wiedza ekologiczna typu naukowego.
Swoje z
ródła ma w naukach przyrodniczych, medycznych,
technicznych, ekonomicznych, społecznych.
Świadomość ekologiczna tego typu oparta jest na wynikach
badań, a także wiedzy pochodzącej z innych z
ródeł, ciągle
poddawanych weryfikacji według najlepszych standardów nauki.
Jest udziałem wąskiej kategorii osób, jej ranga i znaczenie
rozszerza się na skutek edukacji ekologicznej, poprzez
proekologiczne działania jednostek i grup społecznych.
Kategorie stanu świadomości ekologicznej
" W celu lepszego scharakteryzowania stanu świadomości
społecznej T. Burger wprowadził dwie specjalne kategorie
1. Postawa proekologiczna
2. Obojętność ekologiczna
" Wśród społeczeństw wykazujących się obojętnością ekologiczną
T. Burger wyróżnił:
T. Burger wyróżnił:
Grupę osób sprzyjającą ochronie środowiska, lecz nie demonstrująca
postawy proekologicznej.
Grupę osób obojętnych, nie interesujących się problematyką ochrony
środowiska, uznających, że zajmowanie się ta dziedziną nie jest konieczne.
Grupę osób dostrzegających problemy ochrony przyrody lecz uważających,
że nie czas zajmować się ich rozwiązywaniem.
Grupę świadomych przeciwników ochrony środowiska naturalnego.
Edukacja ekologiczna
Jest koncepcją kształcenia i wychowywania społeczeństwa w duchu
poszanowania środowiska naturalnego
Obejmuje m.in. wprowadzenie do programów szkół wszystkich szczebli
tematyki z zakresu ochrony środowiska i kształtowania środowiska,
umożliwiającej łączenie wiedzy przyrodniczej z postawą humanistyczną.
Edukacja ekologiczna obejmuje wszelkie formy działalności skierowanej
do społeczeństwa, które mają na celu wpływanie na poziom
do społeczeństwa, które mają na celu wpływanie na poziom
świadomości ekologicznej, propagowanie konkretnych zachowań
korzystnych dla środowiska naturalnego, upowszechnianie wiedzy o
przyrodzie.
Edukacja ekologiczna jest prowadzona przez szkoły, specjalistyczne
placówki edukacyjne, a także liczne organizacje ekologiczne.
Celem edukacji ekologicznej powinno być:
Nauczanie postaw ekologicznie zrównoważonego użytkowania
środowiska i sposobów jego ochrony.
Pobudzanie do twórczego, innowacyjnego działania zmierzającego do
oszczędnego korzystania z zasobów przyrody i maksymalnej ich
ochrony.
Zaszczepienie potrzeby postrzegania norm i zakazów ekologicznych.
Kształtowanie nawyków kultury ekologicznej oraz poczucia moralnej i
Kształtowanie nawyków kultury ekologicznej oraz poczucia moralnej i
obywatelskiej odpowiedzialności za ochroną dóbr przyrody.
Wdrożenie umiejętności interdyscyplinarnego myślenia i rozumowania,
nauczenie postrzegania zależności pomiędzy stanem środowiska a
jakością życia każdej jednostki ludzkiej i całych społeczeństw.
Kształtowanie nawyków międzynarodowej solidarności w ochronie
środowiska
Cele edukacji ekologicznej można osiągnąć poprzez:
" Edukacją formalną  obejmującą dzieci od wieku przedszkolnego,
młodzież i studentów szkół wyższych, a także nauczycieli i
specjalistów związanych z ochroną środowiska.
" Edukacja nieformalną  obejmującą młodzież i dorosłych,
prowadzoną poprzez środki masowego przekazu (telewizja,
prasa, radio) oraz za pomocą różnych form tzw. samoedukacji
indywidualnej grupowej.
indywidualnej grupowej.
Środki masowego przekazu, czasopisma specjalistyczne, plakaty itp.
Obserwacje własne, przekazy innych ludzi
Filmy, raporty, publikacje, odczyty, prelekcje
Dane statystyczne
Edukacja ekologiczna w Polsce:
Edukację ekologiczną w Polsce zaczęto realizować dopiero od końca lat 70. XX
wieku.
Początkowo kwestie związane z ekologią ujęto, w niewielkim stopniu, w
treściach programowych biologii, chemii i geografii, a w szkole podstawowej
wprowadzono przedmiot  środowisko przyrodnicze
W latach 80. wprowadzono multidyscyplinarny model edukacji ekologicznej (od
przedszkola do liceum). Koncepcja ta miała sporo niedociągnięć, a jej realizacja
spotykała na liczne przeszkody.
spotykała na liczne przeszkody.
Po 1989 roku zaczęto coraz rzetelniej informować społeczeństwo o stanie
środowiska. Powstawały szkoły i klasy o profilu ekologicznym.
W latach 90. ubiegłego stulecia zaczęto przygotowywać kadry na potrzeby
szeroko rozumianego zarządzania ochroną i kształtowaniem środowiska. W
ofercie znajdowało się coraz więcej kierunków proekologicznych realizowanych
na wielu uczelniach.
Nadal jednak brakuje kształcenia ekologicznego na wielu kierunkach szeroko
rozumianych nauk społecznych.
Dziękuję za uwagę