Kamieniołom skał triasowych Blachówka
w Bytomiu
Tarnowskie Góry
Lokalizacja:
województwo S
ląskie
powiat miejski Bytom
gmina Bytom
miejscowoS
ć Bytom-Bobrowniki
Rejon geograficzny:
5590
Wyżyna R
ląsko-Krakowska
Wyżyna R
ląska
Garb Tarnogórski
Jednostka geologiczna:
monoklina S
ląsko-krakowska
niecka górnoS
ląska
niecka tarnogórska
4348 4350
Bytom
W obrębie Garbu Tarnogórskiego, na granicy admini- i Zn oraz Pb. Rudne skupienia limonitu w formie gniazd
stracyjnej Bytomia i Tarnowskich Gór znajduje się jedno i buł występują głównie w stropowej częS
ci dolomitów
z trzech zatwierdzonych w województwie S
ląskim stanowisk kruszconoS
nych. Rudy te były wydobywane w XIX i XX
dokumentacyjnych przyrody nieożywionej  kamieniołom wieku, a pozostałoS
cią po dawnym górnictwie są sztolnie,
Blachówka. Geologicznie teren ten położony jest w za- których wyloty widoczne są w S
cianach kamieniołomu.
chodniej częS
ci niecki tarnogórskiej, stanowiącej jeden Na dolomitach kruszconoS
nych zalegają dolomity
z pięciu obszarów złożowych rud Zn-Pb w rejonie S
ląskim. diploporowe (S
rodkowotriasowe), które stanowią za-
Eksploatacja w kamieniołomie w Blachówce prowadzona sadniczą częS
ć odsłoniętych S
cian wyrobiska Blachówka.
była od lat dziewięćdziesiątych XIX wieku. Początkowo wy- W S
cianie zachodniej obserwować można kompletny profil
dobywano tu rudy żelaza, by po ich wyczerpaniu rozpocząć tego ogniwa, reprezentowany przez różnie wykształcone
eksploatację dolomitów. Stanowisko dokumentacyjne  Bla- odmiany dolomitu: ziarniste, porowate, gąbczaste, kawer-
1 chówka ma powierzchnię 6 hektarów i kształt głębokiego niste i zbite.
wąwozu o stromo nachylonych, wysokich do 40 metrów Szczątki organiczne są tu reprezentowane głównie przez
S
cianach. Labirynt tworzących go korytarzy ciągnie się aż po glony (od jednego z ich gatunków - Diplopora annulatissima
Stolarzowice, Repty, Tarnowskie Góry i Strzybnicę. Pia  ogniwo wzięło swoją nazwę), a nadto przez ramie-
Warstwy skalne odsłonięte w kamieniołomie należą nionogi i S
limaki oraz  rzadziej  korale, liliowce i gąbki.
wiekowo do triasu (wapień muszlowy) i powstały 250- Sporadycznie występują też fragmenty koS
ci gadów.
203 mln lat temu. Reprezentują je dolomity kruszconoS
ne Z występowaniem w dolomitach diploporowych
oraz dolomity diploporowe, przykryte przez kompleks szczątków liliowców związana jest miejscowa legenda.
osadów czwartorzędowych. Jedynie w północnym i Otóż S
w. Jacek- dominikanin z Krakowa, odbywający w XIII
północno-wschodnim obrzeżeniu korony wyrobiska, pod wieku swoją misję, wybudował na terenie Bytomia, obok
czwartorzędowymi utworami udokumentowano jasne do- x
ródła, kaplicę. Podczas modlitwy jego sznur różańcowy
lomity margliste, reprezentujące warstwy tarnowickie. pękł i paciorki wpadły do wody. Przez długie lata miejscowa
Dolomity kruszconoS
ne widoczne są w południowej ludnoS
ć czerpiąc wodę x
ródlaną odnajdywała  paciorki ,
2 częS
ci kamieniołomu. Są to skały barwy szarej i szaro-kre- które de facto były fragmentami liliowców i które zostały
mowej, a na powierzchniach zwietrzałych- żółtawej. Ulegają opisane przez E. Beyricha (w monografii z 1875 roku) jako
procesom krasowienia, a wykształcone w nich kawerny Entrochus silesiancus.
i pustki wypełnione zostały wtórnie kalcytem i sporadycz- W S
cianach kamieniołomu, jak i w jego otoczeniu,
nie krzemionką. Grube i silnie spękane ławice dolomitu, widoczne są formy krasu kopalnego w postaci rozległych,
pochodzenia epigenetycznego, zapadają po kątem 6-8� zamkniętych depresji krasowych, czy lejków krasowych,
na południowy-zachód i zachód, a reliktowe struktury wypełnionych zwietrzeliną. Tworzą ją różnobarwne glinki
sedymentacyjne zobaczyć można tylko na powierzchniach i żwiry kwarcowe oraz trzeciorzędowe osady ilaste,
zwietrzałych. Fauna triasowa reprezentowana jest przez zawierające związki żelaza.
S
limaki, małże, ramienionogi, pierS
cienice i liliowce. W ObecnoS
ć na tym obszarze lądolodu zlodowacenia
tej częS
ci profilu występuje okruszcowanie związkami Fe S
rodkowopolskiego i południowopolskiego dokumen-
184
Gliwice
Bytom-Bobrowniki
tują utwory polodowcowe - gliny zwałowe. Zobaczyć je of the pit. The thick-bedded, epigenetic carbonate rock dips
można w obrębie hałdy nadkładu we wschodniej S
cianie to the southwest and west under 6-8�. The rock is grey to
kamieniołomu. W glinach występują egzotyki skał skandy- greyish-crŁme or yellow at weathered surfaces where rel-
nawskich: wapienie, piaskowce oraz skały krystaliczne. ics of sedimentary structures can be observed. Fossils are
PozostałoS
cią po wielowiekowej eksploatacji są usypiska, represented by gastropods, bivalves, brachiopods, serpules
hałdy, wyrobiska odkrywkowe (po eksploatacji wapieni, do- and crinoids visible only at weathered surfaces. The beds
lomitów, piasków czy żwirów), chodniki podziemne, sztolnie are strongly fractured and karstified. Cavities are filled with
i szyby (po eksploatacji rud Zn-Pb). Zauważyć tu można secondary calcite and rare silica. In a part of the succession
również niecki osiadania oraz antropogeniczne zapadliska. Fe, Zn and Pb ore minerals occur.
Kamieniołom Blachówka znajduje się w obrębie mia- The main part of the quarry is cut in the Diplopora Do-
sta Bytom, przy drodze krajowej nr 43. Aby do niego lomite. In the western wall full succession of this member
dotrzeć należy, jadąc z Bytomia do Tarnowskich Gór przy can be observed with a number of varieties: crystalline,
skrzyżowaniu z drogą Radzionków-Stolarzowice, skierować porous, spongy, cavernous and compact dolomites. Fossils
się na zachód. Obiekt położony jest w odległoS
ci 2-2,5 km are represented by Diplopora annulatissima, Physoporella
od osiedla Blachówka. praealpina and Physoporella minutula as well as by moluscs,
Blachówka wchodzi w skład trasy weekendowej dla brachiopods, corals and sponges. Sporadically, bones of
miłoS
ników kolei wąskotorowych i rowerzystów, biegnącej Triassic reptiles were encountered.
z Zalewu Chechło-Nakło do Zbrosławic - OS
rodka In the pit walls and in the surrounding terrain various
Jex
dzieckiego. W pobliżu wyrobiska przebiega niebieski karst forms can be observed: sinkholes and karst depres-
szlak turystyczny prowadzący z osiedla Blachówka do re- sions filled with residual deposits: multicolored clays, quartz
zerwatu Segiet. Rezerwat ten przylega od strony zachodniej gravels and Tertiary clays rich in iron compounds. In the
kamieniołomu, chroniona jest w nim górska buczyna, jaka overburded dump located in the eastern part of the pit the
kiedyS
porastała puszcze Wyżyny R
ląskiej. W rezerwacie boulder clays were found, deposited during the Mid-Poland
Segiet wytyczona została S
cieżka dydaktyczna o długoS
ci and South-Poland glaciation periods.
3,8 km. The long-lasting exploitation left the open pits where
limestones and aggregates were extracted, and waste dumps
as well as galleries and shafts remained after ore mining
The Triassic rocks quarry Blachówka in Bytom
operations. The Blachówka documentation site is a deep
The Blachówka quarry is located in the area of the Tar- gorge of steep, over 40-meters-high walls, which covers
nowskie Góry Bulge. The quarry has been active since the the area of 6 hectares.
1890-ties, first as an iron ore mine, than as dolomite quarry. The Blachówka quarry is located in the area of Bytom
The exposed rocks are the Ore-bearing Dolomite and town, 2.0-2.5 kilometers from Blachówka housing estate,
the Diplopora Dolomite of Middle Triassic age (Muschelkalk, at the No. 43 state highway. Access is from the Bytom-
250-203 Ma ago) covered by Quaternary sediments. Tarnowskie Góry road, turning west at the crossing with
The Ore-bearing Dolomite occurs in the southern part Ra-dzionków-Stolarzowice road.
1 2
Wybrana literatura: 1, 344, 415
Autor fotografii: D. Nowelajka
Stanowisko dokumentacyjne zatwierdzone w 2004 r.
185