Kamieniołom skał mioceńskich
Kielce
w Szańcu
5600
Lokalizacja:
wojewodztwo S
więtokrzyskie
powiat buski
gmina Busko Zdrój
miejscowoS
ć Szaniec
Rejon geograficzny:
Wyżyna Małopolska
Niecka Nidziańska
5598
Niecka Połaniecka
Jednostka geologiczna:
niecka nidziańska
4478
Busko Zdrój
Na terenie Szanieckiego Parku Krajobrazowego znaj- nistym skały są fragmenty krasnorostów o różnym stopniu
1 duje się nieczynny kamieniołom wapieni i piaskowców obtoczenia, z domieszką ziaren kwarcu, skał węglanowych
trzeciorzędowych. Kamieniołom zlokalizowany jest we i krzemionkowych. Materiał żwirowy stanowią okruchy
wschodniej częS
ci Góry Kamnica, znajdującej się około 1 wapieni, margli, rodolitów (skał zbudowanych z ziaren ob- 3
km na północ od miejscowoS
ci Szaniec (5 km na północ od leczonych przez krasnorosty), rzadziej krzemieni. Wkładki
Buska Zdroju). żwirowe występują w postaci soczew lub ławic z wyrax
nymi
Szaniecki Park Krajobrazowy obejmuje S
rodkową częS
ć erozyjnymi powierzchniami spągowymi. W osadach tych
Wału Pińczowsko-Wojczańskiego oraz południowo zachod- bardzo dobrze widoczne są struktury rynnowego warstwo-
ni fragment Niecki Połanieckiej (Płaskowyż Staniecki). Park wania przekątnego.
chroni liczne i oryginalne enklawy krajobrazu z malowniczy- Odsłaniające się w kamieniołomie osady deponowane
mi wapiennymi i gipsowymi wzgórzami oraz ciepłolubnymi były około 7 milionów lat temu w płytkiej strefie brzegowej
zbiorowiskami roS
linnoS
ci kserotermicznej, torfowisko- ciepłego morza mioceńskiego, które wypełniało zapadlisko
wej i słonolubnej. Występują tu skały trzeciorzędowe, przedkarpackie. Badania sedymentologiczne wykazały, że
z kompleksami gipsów w częS
ci południowej i wapieniami, osady piaszczyste z niższej częS
ci profilu deponowane były w
budującymi malownicze wzgórza, w częS
ci południowo- dolnej częS
ci przybrzeża morskiego i podmorskich skłonów
wschodniej. barier. Wyżej zalegające wapienie powstawały w strefie
W kamieniołomie w Szańcu odsłaniają się trzeciorzędowe wysokoenergetycznego przybrzeża oraz przedzielających
skały, wykształcone jako piaskowce i wapienie organodetry- je przesmyków.
tyczne. Te ostatnie składają się z bioklastów, czyli pokruszo- Wapienie w kamieniołomie w Szańcu należą do
nych szczątków organicznych (przeważnie wapiennych). W mioceńskich skał, które na obszarze Niecki Nidziańskiej
S
cianach o wysokoS
ci 3 - 6 m na przestrzeni kilkudziesięciu są przedmiotem eksploatacji jako ceniony materiał budow-
metrów odsłaniają się skały o wyrax
nie zróżnicowanej lany. Mimo niezbyt wysokiej wytrzymałoS
ci na S
ciskanie,
litologii. odznaczają się znaczną odpornoS
cią na działanie czynników
Niższą częS
ć profilu tworzą piaskowce kwarco- atmosferycznych i są stosowane w budownictwie od XIV
we, partiami bardzo słabo zwięzłe, drobno- i bardzo wieku. Wykazują przy tym wielką podatnoS
ć na obróbkę,
drobnoziarniste, ze zmienną domieszką pokruszonych która może być dokonywana ręcznie przy pomocy prostych
krasnorostów, fragmentów muszli mięczaków, otwornic narzędzi: młotka, siekiery i piły.
2 i serpul. W piaskowcach występują kilkunastocentyme- Odsłonięcie w Szańcu stwarza możliwoS
ć obserwacji
trowe przewarstwienia iłowców marglistych i margli. W wykształcenia i składu wapieni budujących znaczne obszary
piaskowcach możemy obserwować dobrze widoczne tego rejonu. Dostarcza informacji na temat zróżnicowanych
struktury warstwowań poziomych, przekątnych: rynno- warunków i S
rodowiska ich powstania. Umożliwia zapozna-
wych i riplemarkowych. nie się z metodami eksploatacji i ręcznej obróbki wapieni
W wyższej częS
ci profilu dominują wapienie organo- wykorzystywanych w architekturze już od XIV wieku. Wy-
detrytyczne piaszczyste, grubo- i S
rednioziarniste, często robisko zlokalizowane jest na wzniesieniu, które stanowi
z udziałem drobnych żwirów. Głównym składnikiem ziar- doskonały punkt widokowy. Roztacza się z niego rozległa
220
Szaniec
panorama Szanieckiego Parku Krajobrazowego. Około 500 The upper part of the sequence is dominated by coarse-
m na południe od kamieniołomu, u podnóża wzniesienia, and medium-grained, sandy, organodetrital limestones with
przebiega szlak zielony Grochowiska  Szaniec  Stopnica common admixture of fine gravels. Main detrital components
 Solec Zdrój  Winiary  Nowy Korczyn  WiS
lica. are variously rounded fragments of red algae accompanied
by quartz, carbonate and siliceous rocks grains. Well-visible
The Miocene rocks quarry in Szaniec
are trough cross-bedding structures.
One of interesting sites located in the area of the Szaniec The exposed sediments were deposited about 7 Ma ago
Landscape Park is an inactive quarry of Tertiary limestones in a shallow, nearshore zone of the warm Miocene sea which
and sandstones in Szaniec. The quarry was developed in the filled the Carpathian Foredeep.
eastern slope of Kamienica Hill, about 1 kilometer from The Szaniec quarry enables the detailed observations of
Szaniec village and about 5 kilometers north from Busko limestones, which compose significant part of the area as
Zdrój town. well as provides information on extraction and dressing of
The 3-6-meters-high quarry walls provide exposures of this rock which has been applied as construction stone since
lithologically diversified rocks. Lower part of the succession the XIVth century. The adjacent hill is an excellent lookout
comprises fine- and very fine-grained, quartz sandstones, from which the panorama of the Szaniec Landscape Park can
locally poorly cemented and containing variable amounts be appreciated. About 500 meters south from the quarry
of fossils: red algae, bivalves, foraminifers and serpules. the visitor will join the green touristic trail from Grochow-
Well-visible are sedimentary structures: horizontal, cross-, iska through Szaniec, Stopnica, Solec-Zdrój, Winiary, Nowy
trough and ripplemark beddings. Korczyn to WiS
lica.
1 2
Wybrana literatura: 88, 369, 436
3
Autorzy karty stanowiska dokumentacyjnego i fotografii:
M. Kuleta, M. Nowak (2005)
221