Kamieniołom wapieni mioceńskich
w Nowinach
Józefów
Lokalizacja:
województwo lubelskie
powiat tomaszowski
gmina Susiec
miejscowoS
ć Nowiny
5592
Rejon geograficzny:
Wyżyna Lubelsko-Lwowska
Roztocze R
rodkowe, Roztocze
Jednostka geologiczna:
zapadlisko przedkarpackie
4650 4652
W strefie krawędziowej Roztocza R
rodkowego odsłaniają oddzielającą doS
ć zwięzłe wapienie detrytyczne od słabo
się utwory kredowe i mioceńskie. Te ostatnie stanowią zwięzłych i słabo wysortowanych wapieni organodetrytycznych
zróżnicowane litologicznie osady morza mioceńskiego, jakie z licznymi pokruszonymi muszlami ostryg, ziarnami glaukonitu
wypełniało zapadlisko przedkarpackie. i fragmentami czarnych krzemieni oraz ilasto- marglistych
Wzgórza Nowińskie tworzą zwarty kompleks o wymia- klastów, których S
rednica dochodzi nawet do 50 cm.
rach 1,5 km na 2 km i dochodzą do wysokoS
ci 313 m n.p.m. Około 10-11 mln lat temu na obszarze Roztocza se-
Zbudowane są z gezowych osadów kredowych, przykrytych dymentacja odbywała się w płytkim zbiorniku morskim o
w tym miejscu młodszymi osadami mioceńskimi reprezen- normalnym zasoleniu. W S
rodowisku tym występowały
towanymi przez wapienie. strefy zasiedlane przez zróżnicowane zespoły organizmów
Skały te możemy obserwować w nieczynnym już żyjących na dnie (bentonicznych). Ich niszczenie i przemiesz-
kamieniołomie zlokalizowanym na południowo-wschodnim czanie w warunkach wysokoenergetycznego S
rodowiska
1
zboczu Krzyżowej Góry, niedaleko wsi Nowiny, w odległoS
ci było x
ródłem materiału organodetrytycznego stanowiącego
300 m od drogi Susiec-Józefów. W wysokich do 12 metrów główny składnik wapieni organodetrytycznych, kalkarenitów
S
cianach kamieniołomu odsłaniają się utwory górnego ba- i kalcyrudytów dominujących w górnobadeńskich utworach
denu, reprezentowane przez wzajemnie przekładające się Roztocza R
rodkowego.
warstwy kalkarenitów (wapieni detrytycznych zawierających W kamieniołomie tym prowadzona była przez szereg
ponad 50% okruchów frakcji piaskowej) masywnych, z lat eksploatacja wapieni mioceńskich. Urobek odstawiany
warstwami horyzontalnie laminowanych kalkarenitów był przy pomocy wąskotorowej kolejki do stacji kolejowej
drobnoziarnistych z domieszką ziaren kwarcu i glaukonitu. w Nowinach. Ciekawostką jest to, że kolejka na swojej
W grubszych warstwach pozornie masywnych widoczne drodze musiała się wspinać na strome w tym miejscu zbocze
jest tabularne warstwowanie przekątne i warstwowanie wierzchowiny. Na szczęS
cie miało to miejsce w kierunku do
2
riplemarkowe. Są to struktury wskazujące na depozycję kamieniołomu, kiedy wagoniki jechały już puste. Obciążone
materiału klastycznego przy udziale prądów trakcyjnych. urobkiem wagoniki zjeżdżały  z górki do stacji normalnoto-
Wapienie te charakteryzują się zróżnicowanym stopniem rowej kolei w Nowinach. Dzisiaj na stacji tej nie zatrzymują
lityfikacji (zwięzłoS
ci). W większoS
ci są scementowane, się już żadne pociągi.
miejscami jednak wykazują słabszy stopień lityfikacji tworząc Kamieniołom w Nowinach znajduje się na ternie Krajo-
partie rozsypliwe. brazowego Parku Puszczy Solskiej, w pobliżu czerwonego
Skały eksploatowane kiedyS
w kamieniołomie w No- szlaku krawędziowego Roztocza (Zwierzyniec  Susiec) oraz
winach cechują się miejscami dużą wytrzymałoS
cią na trasy rowerowej Ziemi Józefowskiej (kolor zielony).
S
ciskanie, dzięki czemu przy selektywnej eksploatacji można Niedaleko, na północny zachód od kamieniołomu, znaj-
było otrzymać bloki o stosunkowo dużej zwięzłoS
ci. CzęS
ć duje się jedno z ciekawszych miejsc Roztocza R
rodkowego
wapieni nadaje się do wypalania wapna. Ze skał o większej chronionego w rezerwacie Czartowe Pole. Jego nazwa po-
zawartoS
ci tlenku wapnia miejscowa ludnoS
ć wypalała chodzi od legendy głoszącej, że kiedyS
jeno czarci tam hasali.
niegdyS
wapień w prymitywnych piecach. Rezerwat, który powstał w 1958 roku, obejmuje swoim
W zachodniej częS
ci kamieniołomu obserwujemy w zasięgiem przede wszystkim malowniczo ukształtowany,
3
S
cianie na dłuższym dystansie wyrax
ną powierzchnię erozyjną, dzięki stromym zboczom, odcinek doliny rzeki Sopot, wraz z
56
Tomaszów Lubelski
Susiec
Nowiny
szeregiem wodospadów w okolicy S
ródleS
nej wsi Hamernia. large block of relatively highly compacted limestone can be
Najwyższy wodospad ma około 1 m wysokoS
ci. Wodospady mined. Other varieties of the limestones can be used by for
mają nierówny, postrzępiony przebieg progów i są w częS
ci lime production. In fact, lime was produced in the past from
zaroS
nięte. Między nimi tworzą się niewielkie piaszczyste primitive lime kilns by local communities.
wysepki. Dodatkową atrakcją rezerwatu są ruiny XVIII- Sedimentological studies prove the existence of shallow
wiecznej papierni, która należała do największych zakładów marine basin about 14-12 Ma ago. The environment showed
w Królestwie Polskim. Papiernia produkowała papier normal salinity and some zones were inhabitated by diversi-
głównie ze szmat, dzięki czemu okoliczne lasy nie ucierpiały. fied benthic fauna. Destruction of such zones and transport
Zakład wykorzystywał energię prądu rzeki Sopot. of material under high-energetic conditions produced the
components of organodetrital limestones, calcarenites and
The Miocene limestones quarry in Nowiny
calcirudites  the dominating Upper Badenian rocks of the
In the marginal zone of the Central Roztocze Cretaceous Roztocze area.
and Miocene sediments can be studied in an inactive quarry The quarry in Nowiny belongs to the Solec Forest Land-
located in the southeastern slope of the Krzyżowa Góra scape Park. In the vicinity there is the red touristic trail from
Hill, close to Nowiny village and some 300 meters from Zwierzyniec to Susiec and the green bike trail, which routes
the Susiec-Józefów road. In quarry walls, up to 12 meters around the Józefów area.
high, the Badenian strata are exposed: massive calkarenites Northwest from the quarry tourists can visit the nature
alternating with horizotally laminated, fine-grained calcaren- conservation reserve  Czartowe Pole . The reserve was es-
ites with admixture of quartz and glauconite. From industrial tablished in 1958 in order to protect one of most interesting
point of view the rocks exploited in the Nowiny quarry were sites in the whole Central Roztocze  the scenic fragment
sandy limestones. The limestones may reveal significant of steep-sloped Sopot River valley with numerous waterfalls
compressive strength and, applying the selective extraction, (close to Hamernia village).
1 3
Wybrana literatura: 15, 63, 64, 67,
71, 74, 165, 267, 298, 338,
361, 362, 464, 465, 466, 482
Autor karty stanowiska dokumentacyjnego i fotografii:
2
L. Jankowski (2005)
57