BEZPIECZEC
STWO PRACY 5/2006
mgr inż. EMIL KOZŁOWSKI
Centralny Instytut Ochrony Pracy
 Państwowy Instytut Badawczy
Metoda badania
W artykule przedstawiono założenia metody
badań narażenia na hałas osób stosujących na-
uszniki przeciwhałasowe. Opisano nowy przyrząd
pomiarowy zastosowany w badaniach. Pomiary
o niskich poziomach ciśnienia akustycznego, zbli- " ocena narażenia na hałas osób stosujących
wykonano na czterech hałaśliwych stanowiskach
żonych do progu słyszenia. Warunki te znacznie nauszniki powinna być dokonywana na podstawie
pracy. Badania wykazały duży wpływ kształtu
różnią się od warunków akustycznych panujących porównania zmierzonych wartości pod czaszami
głowy słuchacza, sposobu zakładania nausznika
na rzeczywistych hałaśliwych stanowiskach pracy. nauszników z wartościami dopuszczalnymi hałasu
oraz kierunkowości pola na hałas docierający pod
Jest to jeden z powodów, dlaczego w warunkach ze względu na ochronę narządu słuchu.
czaszę nausznika.
rzeczywistych poziom dz
więku pod ochronni-
Dosimetric method for noise exposition
kiem może się różnić od poziomu obliczonego
Przyrząd
testing of people in ear-muffs
zgodnie z metodami opisanymi w PN-EN 458.
do pomiarów wielkości
The article presents the principles of a method for
Innym powodem wspomnianych różnic jest fakt,
noise exposition testing of people in earmuffs.
charakteryzujących hałas
że ze względu na brak podstaw prawnych wy-
The new measurement device is described.
magania od producentów ochronników słuchu,
Opracowano i wykonano specjalny przyrząd
Measurements were carried out at four noisy
aby podawali czas trwałości cech ochronnych
work-stands. The investigation showed that the
do pomiarów wielkości charakteryzujących
shape of the head, the way ear-muffs are put ochronników słuchu, pracownicy użytkują je tak
hałas, na który narażeni są pracownicy stosujący
on and the directivity of the acoustic field have a
długo, jak długo nie ma widocznych uszkodzeń
nauszniki przeciwhałasowe na hałaśliwych stano-
significant influence on the noise inside the cups
mechanicznych. Badania prowadzone w CIOP-PIB
wiskach pracy. Przyrząd ten opracowano na bazie
of ear-muffs.
wykazały, że wpływ czasu użytkowania i maga-
dostępnego na rynku czterokanałowego miernika
zynowania oraz warunków atmosferycznych
poziomu dz
więku*.
na trwałość właściwości ochronnych nauszników
Opracowany miernik został wyposażony
przeciwhałasowych, co jednocześnie implikuje
w 4 miniaturowe piezo-ceramiczne mikrofony.
pogorszenie parametrów tłumiących nauszników,
W celu zaadaptowania mikrofonów do miernika
jest istotny i różny dla różnych wzorów [5].
zaprojektowano i wykonano przedwzmacniacz,
Jednakże, największym problemem jest nie-
który ma za zadanie zasilanie mikrofonu. Mi-
Wprowadzenie
prawidłowe noszenie ochronników (niestaranne
krofony przeznaczone do umieszczania pod
Hałas jest jednym z najczęściej spotyka- ich nakładanie) [6] oraz nie stosowanie ich przez
czaszami nauszników przeciwhałasowych oto-
nych szkodliwych czynników występujących cały czas narażenia na hałas. Nieprawidłowe no-
czono tworzywem gumopodobnym, co umożli-
w środowisku pracy. W 2004 roku stwierdzono szenie ochronników słuchu w znacznym stopniu
wiało umieszczenie ich na stelażach zakładanych
506 nowych przypadków obustronnego trwałego pogarsza ich właściwości tłumiące, co powoduje,
na małżowiny uszne osoby biorącej udział
ubytku słuchu typu ślimakowego, co stanowi że rzeczywista ekspozycja na hałas jest znacznie
w badaniach. Przedwzmacniacze mikrofonowe
13,4% wszystkich stwierdzonych przypadków większa niż w przypadku wartości szacowanych
umieszczono w oddzielnej, oddalonej od mikrofo-
chorób zawodowych [1]. Jednym ze sposobów na podstawie wartości tłumienia dz
więku, zmie- nów, obudowie. Sposób umieszczenia mikrofonu
ograniczania hałasu docierającego do narządu rzone w procesie certyfikacji. w małżowinie usznej przedstawiono na fot. 1.
słuchu człowieka jest stosowanie środków ochro- W CIOP-PIB opracowano metodę badania
ny indywidualnej słuchu. Zgodnie z rozporządze- narażenia na hałas osób stosujących nauszniki
niem ministra gospodarki i pracy z dnia 5 sierpnia
przeciwhałasowe [7].
2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy
przy pracach związanych z narażeniem na hałas
Metoda badań  założenia
lub drgania mechaniczne [2], pracodawca powi-
Metoda badań narażenia na hałas osób sto-
nien określić narażenie indywidualne pracownika,
sujących nauszniki przeciwhałasowe ma spełniać
czyli rzeczywisty poziom narażenia pracownika
następujące założenia:
na hałas, po uwzględnieniu tłumienia uzyskanego
" badania będą wykonywane w warunkach
w wyniku stosowania środków ochrony indywi-
rzeczywistych, na hałaśliwych stanowiskach pracy
dualnej słuchu (zwanych ochronnikami słuchu).
" wielkości oceny narażenia na hałas to:
Obecnie, jedyną powszechnie stosowaną
metodą określania poziomu hałasu pod ochron-  poziom ekspozycji na hałas odniesiony
Fot. 1. Sposób umocowania mikrofonu w małżowinie
do 8-godzinnego dobowego lub przeciętnego
nikami słuchu, zgodnie z wymaganiami normy
usznej
tygodniowego, określonego w Kodeksie pracy,
PN-EN 458 [3], jest szacowanie poziomu dz
więku
Photo 1. The way the microphone is mounted in the
A pod ochronnikami słuchu, na podstawie po- wymiaru czasu pracy
auricle
miaru wartości tłumienia dz
więku ochronników  maksymalny poziom dz
więku A
Mikrofony służące do pomiaru hałasu na ze-
słuchu. Wartości tłumienia dz
więku ochronników  szczytowy poziom dz
więku C
wnątrz nauszników przeciwhałasowych zostały
słuchu są mierzone w warunkach laboratoryj- " wielkości charakteryzujące hałas powinny
zintegrowane z przedwzmacniaczem. Są one
nych, zgodnie z PN EN 24869-1 [4], w procesie być mierzone przez cały czas pracy (noszenia
umieszczane na czaszach nauszników przeciw-
certyfikacji. Pomiary wykonywane są na nowych nauszników przeciwhałasowych)
hałasowych. Mocowanie do czaszy zrealizowano
próbkach ochronników słuchu (dostarczonych " pomiary hałasu będą wykonywane w czte-
przez magnes umieszczony na przedwzmacniaczu
przez producenta), w ściśle zdefiniowanych rech punktach jednocześnie  pod obiema czasza-
warunkach akustycznych, tj. pole akustyczne mi używanych nauszników (w małżowinie usznej
*
Przyrząd wykonała firma SVANTEK.
jest dyfuzyjne, a sygnałem testowym jest szum pracownika) oraz na zewnątrz czasz tłumiących
22
BEZPIECZEC
STWO PRACY 5/2006
narażenia
na hałas
osób stosujących
nauszniki przeciwhałasowe
i metalowy krążek przyklejony do czaszy nauszni-
ka. Na fot. 2. przedstawiono przykładowy sposób
mocowania mikrofonu do czaszy nauszników.
Konstrukcja przyrządu pomiarowego umoż-
liwia kalibrację wszystkich czterech torów
pomiarowych.
Fot. 2. Przykład mocowania mikrofonu do czaszy
nauszników przeciwhałasowych
Photo 2. An example of how a microphone can be
mounted on the cup of ear-muffs
Pomiary
weryfikujące metodę badań
Pomiary weryfikujące opracowaną metodę
pomiaru hałasu pod nausznikami przeciwhała-
sowymi, wykonano na następujących czterech
hałaśliwych stanowiskach pracy w Elektrociepłowni
Siekierki w Warszawie:
" stanowisko maszynisty urządzeń pomoc-
niczych, wydział wytwarzania, część kotłowa
(blokowa)
" stanowisko maszynisty urządzeń pomocni-
czych, wydział wytwarzania, część maszynowa
(blokowa), na wysokości 10 m
" stanowisko maszynisty urządzeń pomocni-
czych, wydział wytwarzania, część maszynowa
(blokowa), na wysokości 0 m
" stanowisko maszynisty urządzeń pomocni-
Rys. 1. a)  średni równoważny poziom dz
więku A; b)  maksymalny poziom dz
więku A; c)  szczytowy poziom
czych, obszar odpopielania.
dz
więku C wraz z odchyleniami standardowymi, zmierzony pod czaszą prawą 10 wzorów nauszników nakładanych
Pomiary wykonano z udziałem dwóch osób
przez dwóch słuchaczy
 słuchaczy. Nauszniki nakładano w taki sposób,
Fig. 1. a)  A-weighted Mean Equivalent Continuous Sound Level; b)  A-weighted Maximum Sound Level;
aby uzyskać maksymalne tłumienie dz
więku.
c)  C-weighted Peak Sound Level with standard deviation measured inside the right cup of 10 models of ear-
Mierzono równoważny poziom dz
więku A (czas -muffs for two subjects
23
BEZPIECZEC
STWO PRACY 5/2006
w tych samych warunkach pod czaszami tych poziomu dz
więku A, maksymalnego poziomu
samych nauszników stosowanych przez dwóch dz
więku A i szczytowego poziomu dz
więku C
słuchaczy. Wartość średnią obliczano z 20 wartości  oddzielnie pod obiema czaszami nauszników.
mierzonych pod czaszami czterech próbek tego Zaobserwowane różnice w przypadku stanowiska
samego wzoru nauszników, nakładanych przez nr 3 dochodziły do 3,8 dB dla równoważnego
słuchacza pięciokrotnie. Przykładowe rezultaty po- poziomu dz
więku A, 4,3 dB dla maksymalnego
miarów przedstawiono na rys. 1. (str. 23.). Rysunek poziomu dz
więku A oraz do 3,4 dB dla szczyto-
ten przedstawia średnie wartości równoważnego wego poziomu dz
więku C.
poziomu dz
więku A, maksymalnego poziomu
dz
więku A i szczytowego poziomu dz
więku C pod
Podsumowanie
prawą czaszą nauszników przeciwhałasowych pod-
Opracowano metodę badań narażenia
czas pomiarów na pierwszym stanowisku pracy.
na hałas osób stosujących nauszniki przeciw-
Wykonane badania wykazały, że w przypadku
hałasowe na hałaśliwych stanowiskach pracy.
wszystkich 10 wzorów nauszników stosowanych
Ocena narażenia na hałas będzie dokonywana
na czterech stanowiskach pracy, mierzone średnie
na podstawie zmierzonych wartości wielkości
wartości hałasu pod czaszami nauszników nało-
charakteryzujących hałas w czterech punktach
żonych przez drugiego słuchacza były wyższe
jednocześnie  pod obiema czaszami używanych
od średnich wartości mierzonych w tych samych
nauszników (w małżowinie usznej pracownika)
warunkach pod czaszami tych samych nausz-
oraz na zewnątrz czasz tłumiących. Wielkościami
ników nałożonych przez słuchacza pierwszego.
mierzonymi będą: równoważny poziom dz
więku
Największe różnice obserwowano w odniesieniu
A, maksymalny poziom dz
więku A i szczytowy
do wzoru 6  do 10,0 dB dla równoważnego po-
poziom dz
więku C. Pomiary będą wykonywane
ziomu dz
więku A, do 10,1 dB dla maksymalnego
za pomocą przyrządu, opracowanego na bazie
poziomu dz
więku A, do 5,8 dB dla szczytowego
czterokanałowego miernika dz
więku.
dz
więku A. Najmniejsze różnice obserwowano
Na podstawie wykonanych badań stwier-
w odniesieniu do wzoru 9  do 2,0 dB dla rów-
dzono, że opracowana metoda jest przydatna
noważnego poziomu dz
więku A, do 1,9 dB dla
do określania narażenia na hałas osób stosujących
maksymalnego poziomu dz
więku A, do 1,7 dB
nauszniki przeciwhałasowe.
dla szczytowego dz
więku C.
Podczas pomiarów weryfikujących metodę
Poza różnicami w poziomie hałasu pod
badań zaobserwowano znaczący wpływ kształtu
nausznikami przeciwhałasowymi, wynikającymi
głowy słuchacza, sposobu zakładania nausznika
z różnych kształtów głów słuchaczy, zaobser-
oraz kierunkowości pola na hałas docierający pod
wowano również przypadki niepoprawnego
czaszę nausznika.
zakładania nauszników.
Na rysunku 2. przedstawiono zmierzone
PIŚMIENNICTWO
wartości równoważnego poziomu dz
więku A,
[1] Choroby zawodowe w Polsce w 2004 r. IMP Łódz

,
maksymalnego poziomu dz
więku A i szczytowego
2005
poziomu dz
więku C, mikrofonami przymocowa-
[2] Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia
nymi do zewnętrznych powierzchni czasz oraz 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny
pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas
umieszczonymi pod czaszami, w funkcji numeru
lub drgania mechaniczne. DzU nr 157, poz.1318
kolejnego nałożenia czterech próbek nauszników.
[3] PN-EN 458:2005(U) Ochronniki słuchu. Zalecenia
Rys. 2. a)  wartości równoważnego poziomu dz
więku A; Numery 1  5 odnoszą się do próbki pierw-
dotyczące doboru, użytkowania, konserwacji codzien-
b)  maksymalnego poziomu dz
więku A; c)  szczytowego
szej, numery 6  10 do próbki drugiej, numery
nej i okresowej. Dokument przewodni
poziomu dz
więku C, zmierzone mikrofonami na zewnątrz czasz
11  15 do próbki trzeciej, numery 16  20 do próbki
[4] PN-EN 24869-1:1999 Akustyka. Ochronniki słuchu.
i pod czaszami czterech próbek nauszników wzoru 3, przy kolej-
czwartej wzoru nausznika przeciwhałasowego. Metoda subiektywna pomiaru tłumienia dz
więku
nych pięciu ich nałożeniach przez słuchacza nr 2, na stanowisku
pracy nr 1 Wartości zmierzone mikrofonami umieszczonymi
[5] Kotarbińska E. The influence of aging on the noise
attenuation of ear-muff.  Noise and Health , Volume
na zewnątrz czasz przedstawiono za pomocą
Fig. 2. a)  Value of A-weighted Mean Equivalent Continuous
7, Number 26, Jan - Mar 2005, str. 39-45
Sound Level; b)  A-weighted Maximum Sound Level; c)
rombów, wartości zmierzone mikrofonami
 C-weighted Peak Sound Level measured by microphones [6] Liedtke M. Standardised testing of hearing protec-
wewnętrznymi za pomocą krzyżyków. Kolorem
outside and inside the cups of four samples of model 3 ear- tors and their effectiveness in the conditions of use.
szarym zaznaczono wyniki zmierzone mikrofo-
-muffs. The ear-muffs were put on five times by subject No. 2 Materiały Międzynarodowej Konferencji pt. Resesearch
on work-stand No. 1 nami z prawej strony głowy słuchacza, kolorem and standardzation in the field of develoment and use
of personal protective equipment, 12-14 września 2005,
niebieskim z lewej strony słuchacza. Na tym
Kraków, str. 233-238
pomiaru 30 sekund)**, maksymalny poziom
przypadku można zauważyć, że pomimo stałego
dz
więku A, szczytowy poziom dz
więku C w obu [7] Kotarbińska E., Kozłowski E. Program wieloletni
poziomu hałasu za zewnątrz nauszników, poziom
(II etap) pn. Dostosowywanie warunków pracy
małżowinach usznych słuchacza  pod czaszami
hałasu pod nausznikami zmienia się nawet do ok.
w Polsce do standardów Unii Europejskiej, zadanie
nauszników oraz na zewnątrz czasz tłumiących.
05.8 pn. Badania i ocena dozymetryczna narażenia
7 dB. Ostatnim z zaobserwowanych zjawisk,
Pomiary przeprowadzono w odniesieniu do
na hałas osób stosujących ochronniki słuchu. Etap
które wpływają na poziom hałasu pod czaszą
I pn. Opracowanie metody badań dozymetrycznych
czterech próbek 10 wzorów nauszników prze-
nausznika jest kierunkowość pola akustycznego.
narażenia na hałas osób stosujących nauszniki prze-
ciwhałasowych.
Porównano średnie wartości równoważnego ciwhałasowe
W celu oceny sposobu nakładania przez słu-
chacza nauszników oraz ewentualnego wpływu
Publikacja opracowana na podstawie wyników uzyskanych w ramach II etapu programu wielo-
dopasowania konstrukcji nauszników do kształtu
letniego pn.  Dostosowywanie warunków pracy w Polsce do standardów Unii Europejskiej dofi-
głowy, porównano średnie wartości zmierzone
nansowywanego w latach 2005-2007 w zakresie badań naukowych przez Ministerstwo Edukacji
i Nauki, w zakresie zdań służb państwowych przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. Główny
**
W praktyce określany będzie poziom ekspozycji koordynator: Centralny Instytut Ochrony Pracy  Państwowy Instytut Badawczy
na hałas odniesiony do 8 godzin.
24