18. UKA
AD HAMULCOWY
Samochody Skoda Octavia są wyposażone w hydrauliczne Niektóre samochody mogą być wyposażone w sygnalizator
hamulce wszystkich kół i w mechaniczny hamulec awaryj- zużycia materiału ciernego w hamulcu przednich kół.
ny działający na koła tylne. Hamulce hydrauliczne są dwu- Czujnik jest tak umieszczony, aby mógł do niego docho-
obwodowe, z podciśnieniowym urządzeniem wspomagają- dzić sygnał ze styków umieszczonych w jednej z wkładek
cym. Siły hamowania pierwszego i drugiego obwodu są ciernych lewego koła przedniego. Nadmierne zużycie mate-
rozłożone w proporcji 1:1. riału
Pierwszy obwód hamowania steruje hamulcami prawego
przedniego koła i lewego koła tylnego. Drugi obwód steruje
hamulcami lewego przedniego koła i prawego koła tylnego.
Przewody hamulcowe do pierwszego obwodu są wyprowa-
dzone z tylnej części pompy hamulcowej, a do drugiego
obwodu z przedniej części (patrząc w kierunku jazdy).
W samochodach z silnikami 1,4 - 44 kW; 1,4 - 55 kW; 1,6 -
55 kW; 1,6 - 74 kW; 1,6 - 75 kW; 1,9 SDI - 50 KW średni-
ca tarcz hamulcowych wynosi 256 mm. W samochodach z
silnikami 1,9 TDI - 66 kW; 1,9 TDI - 81 kW; 1,8 - 92 kW i
1,9 TDI - 74 KW montuje się hamulce tarczowe o średnicy
tarczy wynoszącej 280 mm, a z silnikiem 1,8 - 110 kW o
średnicy tarczy 288 mm.
Zależnie od typu silnika hamulce kół tylnych są albo bęb-
nowe, albo tarczowe. Samochody z silnikami 1,4 - 44 kW,
1,4 - 55 kW, 1,6 - 55 kW, 1,9 SDI - 50 kW, 1,9 TDI - 66
kW są standardowo wyposażone w hamulce bębnowe. Sa-
mochody z silnikiem 1,8 - 92 kW, 1,8 - 110 kW i 1,9 TDI -
81 kW mają hamulce tarczowe i zawsze układ ABS.
Rys. 18.1. Hamulce przednie i tylne montowane w samochodach Sko-
Układ hamulcowy w obu wykonaniach (z hamulcami tar-
da Octavia i Octavia Combi w zależności od zastosowanego silnika
czowymi lub bębnowymi kół tylnych) może być uzupeł-
I - tarcza hamulcowa (przedniego koła) o średnicach 256/22 mm z we-
niony o system ABS lub ABS/EDS, ewentualnie może być
wnętrznym chłodzeniem.
II -tarcza hamulcowa (przedniego koła) o średnicach 280/22 mm z we-
bez żadnego z tych systemów.
wnętrznym chłodzeniem.
Siła hamowania kół tylnych w samochodach, które nie są
III - bęben hamulcowy (tylnego koła) o średnicy 230 mm .
wyposażone w układ ABS lub ABS/EDS, jest regulowana
IV - tarcza hamulcowa (tylnego koła) o średnicy 232 mm z aluminiowym
przez regulator zależny od obciążenia.
zaciskiem.
205
UKA
AD HAMULCOWY
ciernego jest sygnalizowane lampką w zestawie wskaz
ni-
PARAMETRY UKA
ADU HAMULCOWEGO
ków.
MONTOWANEGO W SAMOCHODACH
Na rysunku 18.1 są przestawione hamulce tarczowe i bęb-
Z SILNIKAMI O POJEMNOŚCI 1,4 dm3 Tablica 18-1
nowy montowane alternatywnie w samochodach Skoda
Parametr Wartość
Octavia i Octavia Combi.
Pojemność i moc silnika
Zbiornik płynu hamulcowego jest montażowo połączony
1,4 - 44 1,4 - 55
w dmł - kW
z pompą hamulcową. W zbiorniku znajduje się elektryczny
Skrzynka przekładniowa mech. mech.
sygnalizator poziom płynu hamulcowego.
Hamulec awaryjny jest hamulcem mechanicznym. Połą-
Średnica pompy hamulcowej
23,81
w mm
czenie dz
wigni uruchamiającej hamulec z dz
wigniami
rozpierającymi w hamulcach lewego
10 (dla ruchu
Średnica urządzenia
prawostronnego z ABS i prawego koła tylnego jest wykonane za pomocą stalo-
wspomagania w calach
i bez ABS) wych linek prowadzonych w osłonach.
W tablicach 18-1...18-3 są zestawione parametry układu
Hamulce tarczowe przednie
hamulcowego montowanego z różnymi silnikami.
Oznaczenie zacisku hamulca FS - III
Średnica tłoczka zacisku w mm 54 54
Płyn hamulcowy
Średnica tarczy hamulcowej
256 256
w mm
W układzie hamulcowym samochodów Skoda Octavia
powinien być stosowany płyn hamulcowy odpowiadający
Grubość tarczy hamulcowej
22 22
w mm
wymaganiom międzynarodowej klasyfikacji FMVSS
571.116 DOT-4.
Minimalna grubość tarczy
19 19
hamulcowej w mm Do pierwszego napełnienia układu płynem w fabryce jest
użyty płyn HYDRAULAN 400 NV-1-DOT-4.
Grubość wkładki ciernej w mm 19,50 19
Ilość płynu w układzie hamulcowym:
Minimalna grubość materiału
- z bębnowymi hamulcami tylnymi bez ABS - 0,49 dm3,
2 2
ciernego w mm
- z bębnowymi hamulcami tylnymi i z ABS - 0,53 dm3,
Hamulce tarczowe tylne
- z tarczowymi hamulcami tylnymi i z ABS - 0,57 dm3.
Płyn hamulcowy należy wymieniać co 2 lata. Płyny ha-
Średnica tłoczka zacisku w mm
- -
Średnica tarczy hamulcowej
mulcowe muszą odpowiadać wymaganiom międzynaro-
w mm
- -
dowych klasyfikacji, np. DOT-4, ISO 4925, SAE J1703F.
Grubość tarczy hamulcowej
-
Płyny hamulcowe odpowiadające tym wymaganiom są
w mm
-
produkowane
Minimalna grubość tarczy
-
hamulcowej w mm
- z mieszaniny eteru, glikolu i poliglikolu oraz specjalnych
Grubość wkładki ciernej w mm - -
inhibitorów. Płyny te są przeznaczone do układów hamul-
Minimalna grubość materiału
cowych, w których elementy gumowe służące do uszczel-
-
ciernego w mm
-
nienia są wykonane z styrenobutadienowej gumy i pracują
Hamulce bębnowe tylne
w temperaturach od -50�C do 260�C.
Wymagania dotyczące płynów hamulcowych są bardzo
Średnica bębna hamulcowego
230 230
w mm
wysokie. Aby układ hamulcowy działał skutecznie w każ-
dych warunkach, wymaga się m.in., by skład i gęstość
Maksymalna średnica bębna
231 231
hamulcowego w mm płynu nie ulegały zmianie w zakresie temperatur od -50�C
do +260�C. Podczas normalnego hamowania z niektórych
Średnica cylinderka
części układu hamulcowego przenika do płynu I hamul-
hamulcowego w mm (układ bez 20,64 20,64
ABS)
cowego tyle ciepła, że jego temperatura wzrasta do
100...130�C. Podczas raptownego lub długotrwającego
Średnica cylinderka
hamowania płyn nagrzewa się jeszcze bardziej.
hamulcowego w mm (układ 20,64 20,64
z ABS)
Niezmienność składu płynu oznacza, że wszystkie skład-
niki, z których płyn jest wyprodukowany, muszą być ze
Szerokość okładziny ciernej
32 32
szczęki w mm sobą dobrze mieszalne i nie mogą w granicznych tempera-
turach się rozdzielać. Płyn hamulcowy nie może się pienić
Grubość materiału ciernego na
5,50 5,50
podczas nagłych zmian ciśnienia czy temperatury. Nie
okładzinie szczęki w mm
może wywoływać korozji elementów metalowych i dzia-
Minimalna grubość materiału
łać agresywnie na elementy gumowe zastosowane w
ciernego na okładzinie szczęki 2,50 2,50
układzie. Płyn musi mieć własności smarne, a ze wzglę-
w mm
dów bezpieczeństwa również - wysoką temperaturę za-
płonu.
206
PARAMETRY UKA
ADU HAMULCOWEGO
PARAMETRY UKA
ADU HAMULCOWEGO
MONTOWANEGO W SAMOCHODACH Z SILNIKAMI O POJEMNOŚCI 1,6 dm3 Tablica 18-2
Parametr Wartość
Pojemność i moc silnika w dm3 - kW 1,6 - 55 1,6 - 74
Skrzynka przekładniowa mech. mech. automat.
Średnica pompy hamulcowej w mm 23,81
10 (dla ruchu prawostronnego z ABS i bez ABS)
Średnica urządzenia wspomagania w calach
7/8 (dla ruchu lewostronnego z ABS i bez ABS)
Hamulce tarczowe przednie
Średnica tłoczka zacisku w mm 54 54 54
Średnica tarczy hamulcowej w mm 256,00 256,00 256,00
Średnica w mm powierzchni czynnej tarczy hamulcowej 208,00 208,00 208,00
Grubość tarczy hamulcowej w mm 22,00 22,00 22,00
Minimalna grubość tarczy hamulcowej w mm 19,00 19,00 19,00
Grubość wkładki ciernej w mm 19,50 19,50 19,50
Minimalna grubość materiału ciernego w mm 2,00 2,00 2,00
Hamulce tarczowe tylne
Średnica tłoczka zacisku w mm - - -
Średnica tarczy hamulcowej w mm - - -
Średnica powierzchni czynnej tarczy hamulcowej w mm - - -
Grubość tarczy hamulcowej w mm - - -
Minimalna grubość tarczy hamulcowej w mm - - -
Grubość wkładki ciernej w mm - - -
Minimalna grubość materiału ciernego w mm - - -
Hamulce bębnowe tylne
Średnica bębna hamulcowego w mm 230,0 230,0 230,0
Maksymalna średnica bębna hamulcowego w mm 231,5 231,5 231,5
Średnica cylinderka hamulcowego w mm (układ bez ABS) 20,64 20,64 19,05
Średnica cylinderka hamulcowego w mm (układ z ABS) 20,64 20,64 20,64
Szerokość okładziny ciernej szczęki w mm 32,00 32,00 32,00
Grubość materiału ciernego na okładzinie szczęki w mm 5,50 5,50 5,50
Minimalna grubość materiału ciernego na okładzinie szczęki w mm 2,20 2,20 2,20
Do wymaganych własności płynu należy też działanie Podczas długotrwałego hamowania może dochodzić do
konserwujące i zdolność mieszania się z płynami tej sa- przekroczenia temperatury wrzenia płynu i przejścia czę-
mej klasyfikacji, ale innych producentów. ści płynu w postać pary. Para, w przeciwieństwie do cie-
Wadą płynów hamulcowych jest ich zdolność absorbo- czy, daje się sprężać i może się okazać, że skok pedału
wania wilgoci z powietrza, gdyż woda w płynie hamul- hamulca nie wystarczy do wytworzenia potrzebnego ci-
cowym obniża jego temperaturę wrzenia. Między innymi śnienia w układzie uruchamiającym i samochód nie bę-
z tego powodu płyn musi być okresowo wymieniany. Do dzie hamowany lub będzie słabo hamowany.
innych powodów wymiany płynu należą zanieczyszcze- Do obniżania się temperatury wrzenia płynu przyczynia
nia pochodzące z trących się części i pył z powietrza. się absorbcja wody (w niektórych sytuacjach może woda
Wysokie temperatury powstające podczas hamowania stanowić 1...1,5% objętości płynu po przebiegu 10 000
przenoszą się z wkładek i szczęk hamulcowych na płyn i km lub 6 miesiącach eksploatacji), dlatego płyn hamul-
elementy gumowe tłoczków oraz cylinderków, powodu- cowy należy wymieniać z częstotliwością określoną przez
jąc starzenie się płynu i elementów z gumy. producenta pojazdu.
207
UKA
AD HAMULCOWY
PARAMETRY UKA
ADU HAMULCOWEGO
MONTOWANEGO W SAMOCHODACH Z SILNIKAMI O POJEMNOŚCI 1,8 dm3 i 2,0 dm3 Tablica 18-3
Parametr Wartość
Pojemność i moc silnika w dm3 - kW 1,8 - 92 1,8 - 110
Skrzynka przekładniowa mech. automat. mech. automat.
Średnica pompy hamulcowej w mm 23,81
Średnica urządzenia wspomagania w calach 10 (dla ruchu prawostronnego z ABS i bez ABS)
Hamulce tarczowe przednie
Oznaczenie zacisku hamulca FS-III FN-3
Średnica tłoczka zacisku w mm 54 54 54 54
Średnica tarczy hamulcowej w mm 280 280 288 288
Grubość tarczy hamulcowej w mm 22 22 25 25
Minimalna grubość tarczy hamulcowej w mm 19 19 23 23
Grubość wkładki ciernej w mm 19,50 19,50 19,50 19,50
Minimalna grubość materiału ciernego w mm 2 2 2 2
Hamulce tarczowe tylne
Średnica tłoczka zacisku w mm 38* 41** 38* 41** 38* 41** 38* 41**
232 232 232 232
Średnica tarczy hamulcowej w mm
239*** 239*** 239*** 239***
9 9 9
Grubość tarczy hamulcowej w mm 9
Minimalna grubość tarczy hamulcowej w mm 7 7 7 7
Grubość wkładki ciernej w mm 17 17 17 17
Minimalna grubość materiału ciernego w mm 2 2 2 2
Hamulce bębnowe tylne
Średnica bębna hamulcowego w mm - - - -
Maksymalna średnica bębna hamulcowego w mm - - - -
Średnica cylinderka hamulcowego w mm (układ bez ABS) - - - -
Średnica cylinderka hamulcowego w mm (układ z ABS) - - - -
Szerokość okładziny ciernej szczęki w mm - - - -
Grubość materiału ciernego na okładzinie szczęki w mm - - - -
Minimalna grubość materiału ciernego na okładzinie szczęki w mm - - - -
208
PARAMETRY UKA
ADU HAMULCOWEGO
cd. tabl. 18-3
Parametr Wartość
Pojemność i moc silnika w dm3 - kW 1,8 - 132 2,0 - 85
Skrzynka przekładniowa mech. mech. automat.
Średnica pompy hamulcowej w mm 23,81
Średnica urządzenia wspomagania w calach 10 (dla ruchu prawostronnego z ABS i bez ABS)
Hamulce tarczowe przednie
Oznaczenie zacisku hamulca FN-3 FS-III
Średnica tłoczka zacisku w mm 54 54 54
Średnica tarczy hamulcowej w mm 312 288 288
Grubość tarczy hamulcowej w mm 25 25 25
Minimalna grubość tarczy hamulcowej w mm 23 23 23
Grubość wkładki ciernej w mm 19,50 19,50 19,50
Minimalna grubość materiału ciernego w mm 2 2 2
Hamulce tarczowe tylne
Średnica tłoczka zacisku w mm 38 38* 41 ** 38* 41 **
232
Średnica tarczy hamulcowej w mm 256 232
239***
239***
Grubość tarczy hamulcowej w mm 22 9 9
Minimalna grubość tarczy hamulcowej w mm 20 7 7
Grubość wkładki ciernej w mm 17,37 17 17
Minimalna grubość materiału ciernego w mm 2 2 2
Hamulce bębnowe tylne
Średnica bębna hamulcowego w mm - - -
Maksymalna średnica bębna hamulcowego w mm - - -
Średnica cylinderka hamulcowego w mm (układ bez ABS) - - -
Średnica cylinderka hamulcowego w mm (układ z ABS) - - -
Szerokość okładziny ciernej szczęki w mm - - -
Grubość materiału ciernego na okładzinie szczęki w mm - - -
Minimalna grubość materiału ciernego na okładzinie szczęki w mm - - -
* Do 07/98.
** Od 08/98.
*** Napęd 4 x 4.
14 - Skoda Octavia 209
UKA
AD HAMULCOWY
PARAMETRY UKA
ADU HAMULCOWEGO
MONTOWANEGO W SAMOCHODACH Z SILNIKAMI O POJEMNOŚCI 1,9 dm3 Tablica 18-4
Parametr Wartość
1,9 - 50 1,9 - 66 1,9 -74
Pojemność i moc silnika w dm3 - kW
SDi TDI TDI
Skrzynka przekładniowa mech. mech. automat. mech.
Średnica pompy hamulcowej w mm 23,81
Średnica urządzenia wspomagania w calach 10 (dla ruchu prawostronnego z ABS i bez ABS)
Hamulce tarczowe przednie
Oznaczenie zacisku hamulca FS-III
Średnica tłoczka zacisku w mm 54 54 54 54
Średnica tarczy hamulcowej w mm 256 280 280 280
Grubość tarczy hamulcowej w mm 22 22 22 22
Minimalna grubość tarczy hamulcowej w mm 19 19 22 19
Grubość wkładki ciernej w mm 19,50 19,50 19,50 19,50
Minimalna grubość materiału ciernego w mm 2 2 2 2
Hamulce tarczowe tylne
Średnica tłoczka zacisku w mm - 38* 41** 41
Średnica tarczy hamulcowej w mm - 232**** 239*** 239
Grubość tarczy hamulcowej w mm - 9 9
Minimalna grubość tarczy hamulcowej w mm - 7 7
Grubość wkładki ciernej w mm - 17 17,37
Minimalna grubość materiału ciernego w mm - 2 2
Hamulce bębnowe tylne
Średnica bębna hamulcowego w mm 230 230 -
Maksymalna średnica bębna hamulcowego w mm 231 231 -
19,05
Średnica cylinderka hamulcowego w mm (układ bez ABS) 20,64 -
20, 64
Średnica cylinderka hamulcowego w mm (układ z ABS) 20,64 20,64 -
Szerokość okładziny ciernej szczęki w mm 32 32,00 -
Grubość materiału ciernego na okładzinie szczęki w mm 5,50 5,50 -
Minimalna grubość materiału ciernego na okładzinie szczęki w mm 2,20 2,20 -
210
 PARAMETRY UKA
ADU HAMULCOWEGO
cd. tabl. 18-4
Parametr Wartość
Pojemność i moc silnika w dm3 - kW 1,9 - 81 TDI 1,9 - 96 TDI
Skrzynka przekładniowa mech. mech.
Średnica pompy hamulcowej w mm 23,81
Średnica urządzenia wspomagającego w calach 10 (dla ruchu prawostronnego z ABS i bez ABS)
Hamulce tarczowe przednie
Oznaczenie zacisku hamulca FS-III FN-3
Średnica tłoczka zacisku w mm 54 54
Średnica tarczy hamulcowej w mm 280 288
Grubość tarczy hamulcowej w mm 22 25
Minimalna grubość tarczy hamulcowej w mm 19 23
Grubość wkładki ciernej w mm 19,50 19,50
Minimalna grubość materiału ciernego w mm 2 2
Hamulce tarczowe tylne
Średnica tłoczka zacisku w mm 38* 41** 41
Średnica tarczy hamulcowej w mm 232 239*** 232
Grubość tarczy hamulcowej w mm 9 9
Minimalna grubość tarczy hamulcowej w mm 7 7
Grubość wkładki ciernej w mm 17 17
Minimalna grubość materiału ciernego w mm 2 2
Hamulce bębnowe tylne
Średnica bębna hamulcowego w mm - -
Maksymalna średnica bębna hamulcowego w mm - -
Średnica cylinderka hamulcowego w mm (układ bez ABS) - -
Średnica cylinderka hamulcowego w mm (układ z ABS) - -
Szerokość okładziny ciernej szczęki w mm - -
Grubość materiału ciernego na okładzinie szczęki w mm - -
Minimalna grubość materiału ciernego na okładzinie szczęki w mm - -
* Do 07/98.
** Od 08/98.
*** Napęd 4 x 4.
**** Z układem ESP.
W Octavi Combi.
211
UKA
AD HAMULCOWY
Przekrój podłużny zacisku hamulca przedniego jest przed-
stawiony na rysunku 18.2.
Luz między tarczą hamulca a wkładkami ciernymi po zwol-
nieniu nacisku na pedał hamulca powstaje dzięki sprężystości
pierścienia uszczelniającego na tłoczku (tłoczek cofa się).
Wkładki cierne po zużyciu muszą być wymienione (zawsze 4
szt.) na wkładki od jednego producenta i o tym samym ozna-
czeniu. Materiał cierny na wkładkach jest bezazbestowy.
Osłony gumowe, które chronią powierzchnie współpracujące
tłoczka i cylinderka zacisku, nie mogą być uszkodzone. Tar-
cze hamulcowe są odlane z szarego żeliwa i mają otwory do
wewnętrznego chłodzenia powietrzem.
Rys. 18.2. Przekrój zacisku hamulca przedniego
1 - korpus, 2 - tłok, 3 - pierścień uszczelniający, 4 - osłona gumowa tłoka,
5 - wkładki cierne (klocki)
Hamulce kół tylnych
Hamulce kół przednich
W zależności od zamontowanego silnika samochody Skoda
Octavia mają hamulce kół tylnych albo bębnowe, albo tar-
Hamulce kół przednich są to hamulce tarczowe, jednotłocz-
czowe.
kowe, tzw.  hamulce z pływającymi wkładkami ciernymi".
Hamulce bębnowe. Bębny hamulcowe, odlane z żeliwa,
Zasada działania hamulca jest następująca. Podczas naciska-
mają średnicę 230 mm. Bezazbestowe okładziny cierne
nia na pedał hamulca ciśnienie płynu hamulcowego działa na
szczęk są przynitowane do części walcowej szczęki (każda
tłoczek umieszczony w korpusie zacisku hamulca i powoduje
okładzina 10 nitami).
jego przesunięcie. Przesuwany tłoczek dociska wkładkę cier-
W hamulcu tylnego koła znajduje się mechanizm hamulca
ną do tarczy hamulca. Jednocześnie powstaje reakcja równa
awaryjnego i mechanizm samoczynnej regulacji luzu szczęk.
sile docisku i przeciwnie do niej skierowana, która przesuwa
Elementy składowe hamulca koła tylnego (bez bębna) są
cały zacisk i dociska drugą wkładkę cierną do tarczy hamul-
przedstawione na rysunku 18.3.
ca.
Rys. 18.3. Elementy hamulca tylnego
1 - tarcza nośna hamulca,
2 - korek gumowy otworu kontrolnego,
3 - cylinderek hamulcowy,
4 - śruby mocujące cylinderek,
5 - szczęka hamulcowa,
6 - okładzina cierna,
7 - nit,
8 - szczęka hamulcowa,
9 - listwa rozpierająca mechanizmu samoczynnej regulacji luzu szczęk,
10 - dz
wignia mechanizmu samoczynnej regulacji luzu szczęk,
11 - sprężyna mechanizmu samoczynnej regulacji luzu szczęk,
12 - górna sprężyna ściągająca szczęki,
13 - sprężyna mechanizmu samoczynnej regulacji luzu szczęk,
14 - dolna sprężyna ściągająca szczęki,
15 - prowadniki szczęk,
16 - sprężyna,
17 - miseczka
212
HAMULCE KÓA
TYLNYCH
Rys. 18.4. Mocowanie końca linki hamulca awaryjnego do dz
wigni rozpierającej
Przed zdjęciem bębna hamulcowego trzeba przesunąć dz
wi-
gnię mechanizmu samoczynnej regulacji luzu szczęk (10,
rys. 18.3), posługując się małym wkrętakiem włożonym w
jeden z otworów, w które są wkręcane śruby mocujące koło.
Zamocowanie końcówki linki hamulca awaryjnego do
dz
wigni rozpierającej jest przedstawione na rysunku 18.4.
Hamulce tarczowe. Elementy składowe tego hamulca są
przedstawione na rysunku 18.5. Są one podobne do elemen-
tów hamulca tarczowego przedniego koła. Zasada działania
tego hamulca jest taka sama, jak opisana przy hamulcu kół
przednich.
Hamulce mają samoczynną regulację luzu. Tarcze hamul-
cowe nie mają otworów wentylacyjnych. Sposób połączenia
linki uruchamiającej hamulec awaryjny z zaciskiem hamulca
tarczowego jest przedstawiony na rysunku 18.6.
Rys. 18.5. Elementy hamulca tarczowego tylnego koła
Regulator siły hamowania w zależności od obciążenia
1 - śruba (moment 30 N � m),
2 - odpowietrznik (moment 10N � m),
W samochodach, które nie są wyposażone w układ ABS
3 - kapturek odpowietrznika,
4 - prowadnik,
(lub ABS/EDS), siła hamowania tylnych kół jest regulowana
5 - osłona gumowa,
w zależności od obciążenia tylnej osi samochodu. Wykonuje
6 - wspornik zacisku,
7 - osłona gumowa,
to regulator siły hamowania zamocowany przy tylnym wa-
8 - tłoczek,
haczu.
9 - pierścień gumowy,
10 - korpus zacisku z dz
wignią dla linki hamulca awaryjnego
Rys. 18.6. Mocowanie końca linki hamulca awaryjnego do dz
wigni na korpusie zacisku hamulca tarczowego
1 - linka hamulca, 2 - sprężysty uchwyt
213
UKA
AD HAMULCOWY
Dz
wignia połączona sprężyną z wahaczem tylnym (rys. 18.7)
reguluje przepływ płynu hamulcowego wewnątrz obudowy
regulatora i w zależności od jej wychylenia ciśnienie płynu
hamulcowego rośnie lub maleje.
Regulator nie jest naprawialny i w przypadku stwierdzenia
jego niewłaściwego działania należy go wymienić (takiego
samego producenta i takiego samego typu). Do jego regulacji
są potrzebne specjalne przyrządy.
Działanie regulatora można sprawdzić orientacyjnie w nastę-
pujący sposób: jedna osoba naciska z dużą siłą na pedał ha-
mulca, a druga obserwuje, czy w chwili szybkiego zwolnie-
nia nacisku na pedał poruszy się dz
wignia regulatora. W cza-
sie próby samochód musi stać na kołach.
Poprawność działania regulatora musi być sprawdzona w
fachowy sposób, tzn. przez pomiar ciśnienia na wejściu i na
wyjściu z regulatora.
Urządzenie wspomagające
Urządzenie wspomagające tworzy razem z pompą hamulco-
wą komplet montażowy (rys. 18.8). Podciśnieniowe urządze-
nie wspomagające ma średnicę 10 cali. Służy do zwiększenia
siły nacisku na tłoczki pompy hamulcowej w zależności od
Rys. 18.7. Korektor siły hamowania w zależności od obciążenia
długości skoku naciskanego pedału hamulca. Urządzenie
A - wygląd zewnętrzny, B - miejsce zamocowania
wspomagające jest nierozbieralne, a jego naprawy są możli-
we tylko przez producenta urządzenia.
Urządzenie wspomagające wykorzystuje do swojego działa-
nia podciśnienie, które w silnikach benzynowych jest pobie-
rane z kolektora dolotowego, a w silnikach wysokoprężnych
wytwarza je specjalna pompa. Prawidłowe podciśnienie wy-
nosi 0,08 MPa.
Urządzenie wspomagające działa tylko przy pracującym sil-
niku. Gdy silnik nie jest unieruchomiony, to hamowanie jest
możliwe, ale wymagany jest większy nacisk na pedał hamul-
ca. Samodzielnie można sprawdzić urządzenie wspomagają-
ce w następujący sposób. Przy uruchomionym silniku należy
kilkakrotnie nacisnąć na pedał hamulca, aż zostanie usunięte
podciśnienie z układu. Następnie należy nacisnąć pedał i
trzymając go w takim położeniu uruchomić silnik. Jeżeli
urządzenie wspomagające jest sprawne, to naciskany pedał
obniży się jeszcze o około 10 mm. Jeżeli pedał nie obniży
się, to trzeba zgłosić się do serwisu, który ustali przyczynę
niesprawności.
Budowa urządzenia wspomagającego jest następująca. Kor-
pus urządzenia składa się z dwóch, na stałe połączonych,
wytłoczek: cylindra właściwego i pokrywy. Umieszczona
wewnątrz przepona dzieli wnętrze korpusu na dwie komory.
Rys. 18.8. Urządzenie wspomagające, pompa hamulcowa i zbiorniczek płynu
hamulcowego
Tłok z tworzywa sztucznego jest utrzymywany w położeniu
1 - urządzenie wspomagające,
spoczynkowym przez stożkową sprężynę śrubową. W środ-
2 - korek zbiorniczka z sygnalizatorem poziomu płynu,
kowym otworze tłoka jest umieszczony popychacz, którego 3 - zbiorniczek płynu hamulcowego,
4 - uszczelniacze gumowe,
koniec wchodzi w tłok pompy hamulcowej.
5 - kołek do zamocowania zbiorniczka,
W tulejowej części tłoka urządzenia wspomagającego mieści
6 - pompa hamulcowa,
7 - nakrętka samohamowna (tylko przy silniku 1,8),
się zespół zaworu i tłok-zawór. Tłok-zawór jest połączony z
8 - termiczna osłona blaszana (tylko przy silniku 1,8),
trzpieniem sterującym, a trzpień sterujący z pedałem hamul-
9 - nakrętka,
10 - pierścień uszczelniający okrągły,
ca. Działanie urządzenia wspomagającego jest następujące.
11 - uszczelniacz przewodu podciśnienia,
Po naciśnięciu na pedał hamulca połączony z nim trzpień
12 - przewód podciśnieniowy z zaworem zwrotnym,
sterujący przesuwa tłok-zawór, który zamyka połączenie obu 13 - uszczelka,
14 - nakrętka samohamowna (moment 25 N- m)
komór (w cylindrze właściwym oraz pokrywie) i otwiera
dopływ powietrza atmosferycznego do komory w pokrywie.
214
HAMULCE KÓA
TYLNYCH
W komorze znajdującej się w cylindrze właściwym panuje nie tylko jednego obwodu hamowania pozwala jednak na
podciśnienie wytworzone przez pracujący silnik. Wskutek bezpieczne zatrzymanie samochodu.
różnicy ciśnień po obu stronach tłoka przesuwa się on i ści-
skając sprężynę stożkową naciska na popychacz, a ten na Zbiornik płynu hamulcowego
tłok pompy hamulcowej. Działanie wspomagające jest tym
Zbiornik jest wykonany z półprzezroczystego, białego two-
większe, im bardziej jest naciśnięty pedał hamulca, gdyż
rzywa sztucznego. Na zbiorniku jest oznaczony największy i
wtedy komora w pokrywie ma większą objętość i powietrze
najmniejszy dopuszczalny poziom płynu (MAX i MIN).
atmosferyczne, które ją wypełnia, powoduje większą różnicę
Zbiornik ma w dolnej części króćce wylotowe, które po na-
ciśnień działających na tłok urządzenia wspomagającego.
sadzeniu na nich gumowych uszczelniaczy są wciśnięte w
Po zwolnieniu nacisku na pedał sprężyna stożkowa powodu-
gniazda wlotowe pompy hamulcowej. Dodatkowo dolna
je powrót tłoka do położenia wyjściowego, a zawór wyrów-
część zbiornika jest osadzona na kołku znajdującym się w
nuje ciśnienie w obu komorach, otwierając kanał podciśnie-
nadlewie między wlotami pompy
nia do komory w pokrywie.
W korku wlewu zbiornika jest umieszczony sygnalizator,
W przypadku uszkodzenia układu wspomagającego lub gdy
który informuje o obniżeniu się poziomu płynu hamulcowe-
silnik nie pracuje zostaje zachowane mechaniczne sterowa-
go poniżej poziomu minimalnego. Sygnalizator jest tak za-
nie hamulcami, oczywiście bez wspomagania.
mocowany, że możliwe jest odkręcenie korka bez odłącza-
nia końcówek przewodów elektrycznych od sygnalizatora.
Pompa hamulcowa
W otworze wlotowym jest umieszczone sitko do zatrzymy-
Pompa hamulcowa ma wewnętrzną średnicę 23,81 mm, jest wania ewentualnych zanieczyszczeń wlewanego płynu ha-
wykonana jako dwuobwodowa i przeznaczona do montażu mulcowego.
w położeniu poziomym. Na pompie jest zamocowany zbior-
nik płynu hamulcowego, którego wyloty są osadzone w gu- Przewody hamulcowe
mowych uszczelkach w otworach wlotowych pompy.
Przepływ płynu hamulcowego z pompy hamulcowej lub z
Pompa zwiększa ciśnienie płyny hamulcowego w układzie.
układu hydraulicznego jednostki sterującej ABS odbywa się
Jest uruchamiana pedałem hamulca za pośrednictwem urzą-
sztywnymi przewodami stalowymi i elastycznymi wysoko-
dzenia wspomagającego. Korpus pompy jest wykonany z
ciśnieniowymi przewodami gumowymi. Przewody sztywne
żeliwa, a przez dwa otwory w kołnierzu pompy przechodzą
są wykonane z ocynkowanych rurek stalowych, osłoniętych
śruby zamocowane w urządzeniu wspomagającym, na które
dodatkowo warstwą tworzywa sztucznego. Ich ochrona an-
są nakręcone nakrętki. Na bokach pompy są nadlewy z
tykorozyjna jest na najwyższym poziomie.
gwintowanymi otworami (gwint M12x1), które służą do
Średnica zewnętrzna przewodów wynosi 4,75 mm. Są one
przykręcenia sztywnych przewodów hamulcowych. W
odpowiednio powyginane i umieszczone w specjalnych
otwory po prawej strone korpusu (patrząc w kierunku jazdy)
uchwytach z tworzywa sztucznego tak, aby nie dotykały do
są wkręcone przewody hamuIcowe do przednich kół, a po
innych części samochodu.
stronie przeciwległej są wkręcone przewody hamulcowe do
Zakończenie przewodu sztywnego jest specjalnie ukształto-
tylnych kół.
wane półkoliście, a mocowanie jest za pomocą specjalnych
Pompa hamulcowa dla samochodów wyposażonych w układ
nakrętek nawleczonych na przewód. Nakrętki te mają drob-
ABS (lub ABS/EDS) jest identyczna, jak dla samochodów
nozwojowy gwint (Ml 2x1 lub M1 0x1) i sześciokąt na
bez układu ABS.
klucz 11 mm. Obsługa przewodów hamulcowych polega na
Ze względu na to, że producent pompy nie zezwala na żadne
dokładnym sprawdzaniu stanu ich powierzchni. Najmniejsze
niefachowe naprawy pompy, nie opisano ani jej demontażu,
uszkodzenie przewodu kwalifikuje cały przewód do wymia-
ani jej naprawy. W przypadku stwierdzenia niewłaściwego
ny na nowy. Wymianę musi wykonać serwis Skody. Nawet
działania należy udać się do serwisu Skody. W przypadku
w sytuacjach awaryjnych nie jest dopuszczalna naprawa
uszkodzenia w jednym z obwodów hamowania działa drugi
przewodu w jakikolwiek sposób.
obwód, ale skuteczność hamowania jest zmniejszona o 50%.
Również o 50% wydłuża się skok pedału hamulca. Działa-
215
UKA
AD HAMULCOWY
Układ hamulcowy z ABS dzenie, to układ automatycznie się odłącza, a samochód
może być nadal hamowany zwykłym sposobem, tak jakby
Układ hamulcowy z ABS (anti-block system) jest układem,
ABS nie był zamontowany. W układzie hamulcowym z
który zwiększa bezpieczeństwo jazdy podczas hamowania.
ABS inna jest pompa hamulcowa i przewody hamulcowe
Układ ABS zwiększa bezpieczeństwo aktywne, zapewniając
niż w układzie bez ABS.
pełną kierowalność samochodu podczas gwałtownego ha-
mowania, zwiększenie stabilności samochodu zarówno przy
maksymalnym hamowaniu, jak i przy hamowaniu na pod-
łożu o zróżnicowanej przyczepności pod prawymi i lewymi
kołami, zmniejszenie zużycia opon, skrócenie drogi hamo-
wania oraz zmniejszenie obciążenia psychicznego kierowcy.
Układ ABS nie dopuszcza do zablokowania kół przy mak-
symalnym hamowaniu, gdyż maksymalny efekt hamowania
występuje przy kole jeszcze się obracającym, lecz nie za-
blokowanym ( dlatego w samochodach bez ABS zaleca się
hamowanie pulsacyjne, zwłaszcza na mokrej lub śliskiej
nawierzchni).
Układ ABS za pomocą obwodów elektronicznych kontroluje
prędkość obrotową kół i reguluje ciśnienie płynu hamulco-
wego, aby nie nastąpiło zablokowanie kół podczas hamowa-
nia. Ciekawostką jest fakt, że pomysł ABS był opatentowa-
ny już na początku XX wieku.
Obracanie się kół przednich nawet przy maksymalnym ha-
mowaniu powoduje, że jest możliwe kierowanie samocho-
dem. Natomiast obracanie się kół tylnych podczas hamowa-
nia umożliwia utrzymywanie przez samochód pożądanego
kierunku jazdy. Obszar działania ABS, w zależności od siły
bocznej i poślizgu, jest przedstawiony graficznie na rysunku
18.9.
Dokładny teoretyczny opis działania ABS przekracza ramy
Rys. 18.9. Diagram zależności siła boczna - poślizg a strefa działania ABS
tej publikacji.
1 - zakres stabilny,
W samochodach Skoda Octavia do modelu na rok 1998 był
2 - zakres niestabilny,
3 - siła hamowania,
montowany układ ABS produkowany przez firmę ITT Au-
4 - sita boczna,
tomotive Europe - typ układu MK 20 I. W samochodach
5 - obszar działania ABS,
Skoda Octavia od modelu na rok 1998 i w samochodach 6 - poślizg,
7 - siła hamowania i siła bocznego działania
Octavia Combi jest montowany układ ABS z tej samej fir-
my, ale oznaczony jako typ MK 20 IE.
Od modeli roku 2001 niektóre samochody Skoda Octavia
wyposaża się w zmodernizowany system ABS o oznaczeniu
MK 60.
Jest to zamknięty system czterokanałowy, co oznacza, że
regulacja hamowania odbywa się na wszystkich czterech
kołach. Hamulce kół tylnych są sterowane według zasady
 select low", tzn. według koła, które szybciej zbliża się do
zablokowania. Dzięki temu drugie koło może przenosić
większą siłę boczną, co zapewnia większą stabilność samo-
chodu.
Działanie ABS (rys. 18.10 ... 18.12) odbywa się w następu-
jący sposób.
Czujniki przy kołach przesyłają do jednostki sterującej ABS
informacje o szybkości obracania się koła. Tam dokonywa-
ne są operacje obliczeniowo
-logiczne oraz generowane są sygnały sterujące. Jeżeli jed-
nostka zarejestruje przy którymś kole tendencję do bloko-
wania, to wysyła do zaworów elektromagnetycznych sygnał,
który powoduje zmniejszenie ciśnienia płynu hamulcowego
Rys. 18.10. Czujniki obrotów kół dla układu ABS
w obwodzie hydrulicznym tego koła. Następuje zmniej-
1 - koło impulsów dla czujnika obrotów przedniego koła,
szenie siły hamowania i koło zaczyna znów się obracać.
2 - czujnik obrotów przedniego koła,
3 - koło impulsów dla czujnika obrotów tylnego koła z hamulcem bębnowym,
Jeżeli koło jest zbyt słabo hamowane, to jednostka sterująca
4 - czujnik obrotów tylnego koła,
zwiększa ciśnienie płynu. Proces ten powtarza się w zależ-
5 - śruby
ności od tego, czy koło zaczyna być blokowane czy zbyt
słabo hamowane. Jeżeli w układzie ABS nastąpi uszko-
216
UKA
AD HAMULCOWY Z ABS, HAMULEC AWARYJNY
Rys. 18.11. Połączenia układu hamulcowego z układem ABS
1 - zbiorniczek płynu hamulcowego,
2 - pompa hamulcowa,
3 - urządzenie wspomagające,
4 - jednostka sterująca i hydrauliczna ABS,
5 - uchwyt przewodów hamulcowych,
6 - uchwyt przewodów hamulcowych,
7 - przewody łączące pompę hamulcową z jednostką sterującą
i hydrauliczną ABS (I i II obwód hamowania),
8,9, 10, 11 - przewody hamulcowe do poszczególnych kół
Rys. 18.12. Schemat układu hamulcowego z ABS
1 - czujnik prędkości obrotowej,
2 - zawór elektromagnetyczny,
3 - pompa hamulcowa,
4 - zbiorniczek płynu hamulcowego,
5 - zespół hydrauliczny ABS,
6 - zasobnik,
7 - elektroniczne urządzenie sterujące ABS
Gdy układ ABS zostanie odłączony, to ograniczenie siły - ma mniejsze wymiary i mniejszą masę, co pozwala umie-
hamowania kół tylnych reguluje tylko urządzenie elektro- ścić go w dowolnym miejscu,
niczne EBV (Elektronische Bremskraft Verteilung = elek- - zawory w jednostce hydraulicznej szybciej reagują.
troniczne rozdzielanie siły hamowania), które wykorzystuje Zastosowanie systemu ABS MK 60 umożliwia skrócenie
zawory elektromagnetyczne układu ABS. drogi hamowania o ok. 3%.
W samochodach z układem ABS nie jest montowany regula-
tor siły hamowania w zależności od obciążenia; w razie Hamulec awaryjny
uszkodzenia w urządzeniu EBV nie działa ograniczanie ci-
Dz
wignia służąca do uruchamiania hamulca awaryjnego jest
śnienia płynu hamulcowego w hamulcach kół tylnych i koła
tak skonstruowana, aby nie mogło dojść do jej bocznego
te są zbyt mocno hamowane.
chwiania i by zapadka wchodziła dokładnie w ząbki grze-
Z uwagi na bezpieczeństwo jazdy i pełne wykorzystanie
bienia.
możliwości układu ABS w przypadku jakiegokolwiek w
Elementy dz
wigni hamulca awaryjnego są przedstawione na
nim uszkodzenia trzeba skorzystać z pomocy serwisu Sko-
rysunkach 18.13 i 18.14.
dy.
Dz
wignia uruchamiająca hamulec jest połączona z ramie-
System ABS MK 60, zastosowany w niektórych samocho-
niem wyrównawczym, w którego otworach są osadzone
dach od modeli roku 2001, różni się od systemu MK 20 tym,
gwintowane końce linek zamocowane nakrętkami. Nakręt-
że:
kami tymi jest kasowany luz podczas montażu linek. W
- umożliwia zamontowanie systemu ESP w samochodach z
przedniej części dz
wigni uruchamiającej hamulec jest przy-
napędem na wszystkie koła,
cisk, którego naciśnięcie powoduje odblokowanie dz
wigni.
- ma bardziej płynną regulację,
Do wspornika dz
wigni jest przymocowany włącznik połą-
- ma zmienione oprogramowanie pod kątem zastosowania
czony z lampką w zestawie wskaz
ników, sygnalizującą
systemu ESP,
217
UKA
AD HAMULCOWY
Rys. 18.13. Elementy dz
wigni hamulca awaryjnego
1 - dz
wignia, 2 - wspornik dz
wigni, 3 - zapadka, 4 - pręt przycisku, 5 - sprężyna, 6 - tulejka, 7 - drążek ramienia wyrównawczego, 8 - ramię wyrównawcze, 9 - grzebień, 10 - nakładka
prowadząca, 11 - zabezpieczenie, 12 - sworzeń, 13 - sworzeń z rowkiem, 14 - nakrętka regulacyjna, 15 - zawleczka, 16 - zabezpieczenie, 17 - włącznik lampki sygnalizacyjnej
Rys. 18.14. Dz
wignia hamulca awaryjnego,
jej osłona i mocowanie linek
1 - dz
wignia hamulca awaryjnego
2 - osłona dz
wigni
Rys. 18.15. Dz
wignia hamulca awa-
ryjnego (montaż uchwytu
z osłoną)
1 - uchwyt
2 - uchwyt z osłoną
3 - klin blokujący
4 - osłona
218
 UKA
AD STABILIZACJI TORU JAZDY ESP
uruchomienie hamulca awaryjnego. wykonane na ramce służą do zamocowania mieszka.
Kompletna dz
wignia uruchamiająca hamulec awaryjny jest Na rysunku 18.15 jest przedstawiony sposób montażu
przykręcona trzema nakrętkami do śrub przyspawanych do uchwytu na dz
wignię hamulca.
podłogi nadwozia między fotelami. Linki są wciśnięte w
dwa uchwyty przyspawane do podłogi za dz
wignią urucha- Układ stabilizacji toru jazdy ESP
miającą. Przejście linek pod podłogą nadwozia jest osłonięte
Przy ciągłym dążeniu konstruktorów do zwiększenia bez-
gumowymi osłonami.
pieczeństwa jazdy, szczególnie w dysponujących dużą mocą
Dz
wignia uruchamiająca hamulec jest zakryta albo osłoną z
szybkich samochodach, prowadzonych przez kierowców o
tworzywa sztucznego, albo ma w przedniej części uchwyt z
średnim poziomie umiejętności kierowania, powstawały i
tworzywa sztucznego, a pozostała część dz
wigni jest osło-
powstają różne układy eliminujące błędy popełniane przez
nięta mieszkiem ze skóry. W dolnej części mieszka jest
kierowcę.
ramka z tworzywa sztucznego, a ząbki
Rys. 18.16. Elementy układu ESP firmy ITT AUTOMOTIVE
1 - elektroniczne urządzenie sterujące ABS z EDS/ASR/ESP (J104),
2 - wyłącznik ASR/ESP (E256),
3 - wyłącznik świateł hamowania (F),
4 - czujnik w podciśnieniowym urządzeniu wspomagania do rozpoznania działania ESP,
5 - czujnik obrotów prawego koła tylnego (G44), lewego koła tylnego (G46), czujnik obrotów prawego koła przedniego (G45) i lewego koła przedniego (G47),
6 - czujnik kąta skrętu kierownicy (G85),
7 - czujnik poprzecznego przyspieszenia samochodu (G200),
8 - czujnik (1) ciśnienia płynu hamulcowego w pompie hamulcowej (G201),
9 - czujnik prędkości obrotowej wokół osi samochodu (G202),
10 - czujnik (2) ciśnienia płynu hamulcowego w pompie hamulcowej (G201),
11 - czujnik przyspieszenia samochodu(G249), tylko w samochodach z napędem na cztery koła,
12 - dalsze sygnały z elektronicznego sterownika pracą silnika i elektronicznego sterownika automatycznej skrzynki przekładniowej,
13 - pompa hydrauliczna układu ABS (V64),
14 - wlotowe zawory ABS (N99; N101; N133; N134),
15 - wylotowe zawory ABS (N100; N102; N135; N136),
16 - zawór regulacyjny (1) dynamiki jazdy (N225),
17 - zawór regulacyjny (2) dynamiki jazdy (N226),
18 - wysokociśnieniowy zawór regulacyjny (1) dynamiki jazdy (N227),
19 - wysokociśnieniowy zawór regulacyjny (2) dynamiki jazdy (N228),
20 - elektromagnes w podciśnieniowym urządzeniu wspomagania (N247),
21 - przekaz
nik świateł hamowania (J508),
22 - elektroniczna jednostka sterowania lampkami kontrolnymi w zestawie wskaz
ników (J285) - lampka kontrolna ABS (K47), lampka kontrolna układu hamowania ((K118),
lampka kontrolna ASR/ESP (K155),
23 - dalsze sygnały: dla elektronicznego sterownika pracą silnika, elektronicznego sterownika automatycznej skrzynki przekładniowej i elektronicznego układu sterowania
systemem nawigacyjnym,
24 - złącze diagnostyczne
219
UKA
AD HAMULCOWY
Układ ESP (ang. Electronic Stability Programm), jak wska- siły wypadkowej. Na samochód znajdujący się w ruchu
zuje nazwa, stabilizuje samochód wpadający w poślizg, ko- działają zwłaszcza:
rygując jego tor jazdy. Należy on do aktywnych elementów - siła przyciągania ziemskiego,
bezpieczeństwa. Zastosowane w nim układy elektroniczne - siła napędowa lub siła hamowania,
rozpoznają uślizg boczny samochodu i poprzez możliwość - siły boczne, które utrzymują kierowalność samochodu,
przyhamowania dowolnego koła z osobna, potrafią wywołać - siły przyczepności, będące wynikiem działania tarcia i
moment przeciwdziałający obrotowi samochodu lub korygu- przyciągania ziemskiego,
jący tor jego jazdy. Układ ESP jest bardzo przydatnym ele- - opór powietrza,
mentem wyposażenia samochodu, który eliminuje błędy - momenty obrotowe, które starają się obrócić samochód
kierowcy, przyczyniając się do zwiększenia bezpieczeństwa wokół jego osi pionowej,
jazdy. Należy jednak pamiętać prowadząc samochód, że nie - momenty zamachowe i momenty powstałe w wyniku obro-
może on działać wbrew prawom fizyki, a więc mogą wystą- tu kół, które starają się utrzymać odpowiedni kierunek ruchu
pić sytuacje, w których jego działanie okaże się nieskutecz- samochodu.
ne. Układ ESP rozszerza działanie układów: ABS, MSR, Jeżeli któraś z tych sił przekroczy siłę przyczepności, to na
ASR i EDS. Zostaje on włączony automatycznie w chwili kole wystąpi poślizg (koło jest zablokowane lub się ślizga) i
uruchomienia silnika samochodu. Układ ten wyłączy się samochód nie reaguje na ruchy kierownicą. Układ ESP,
automatycznie, gdy istnieje usterka w układzie ABS. W przyhamowaniem odpowiednich kół i przesłaniem odpo-
razie potrzeby można go wyłączyć razem z MSR (i ponow- wiednich informacji do elektronicznego urządzenia sterują-
nie włączyć), naciskając przycisk ESP. Jeżeli układ jest wy- cego silnika, przywraca kierowalność samochodu. Aby jed-
łączony, świeci się lampka kontrolna w zestawie wskaz
ni- nak system ESP mógł to wykonać, musi mieć dostarczone
ków (lampka ta będzie się również świeciła, gdy w układzie następujące informacje:
tym wystąpi usterka - przyp. tłumacza). - w jakim kierunku jest kierowany samochód przez kierowcę
Układ ESP powinien być zawsze włączony. Tylko w wyjąt- (układ dostaje informacje z czujnika kąta obrotu kierownicy
kowych sytuacjach, gdy kierowca chce wykonać kontrolo- i z czujników obrotów kół);
wany poślizg, można ten układ chwilowo wyłączyć (przyp. - w jakim kierunku samochód faktycznie jedzie (układ do-
tłumacza). staje informacje, mierząc przyspieszenie poprzeczne samo-
Układ ESP należy wyłączyć również: chodu i prędkość obrotową wokół osi pionowej samochodu).
- podczas jazdy z łańcuchami przeciwpoślizgowymi, Jeżeli ESP otrzyma na te wstępne informacje dwie różne
- podczas ruszania w głębokim śniegu lub na miękkim pod- odpowiedzi, to ocenia sytuację jako krytyczną i zaczyna
łożu, działać.
- podczas próby wyjeżdżania samochodem, który ugrzązł. Gdy w samochodzie następuje poślizg przedniej osi w pra-
Układ ESP działa efektywnie tylko wtedy, kiedy na wszyst- wo, to elektroniczny sterownik ESP wysyła sygnał do ste-
kich kołach są założone opony z jednakowym bieżnikiem. rownika hydraulicznego regulującego ciśnienie płynu ha-
Czujniki układu ESP monitorują głównie następujące para- mulcowego, aby natychmiast rozpocząć, z maksymalnie
metry: możliwą do uzyskania siłą, hamowanie lewego koła tylnego.
- prędkość obrotową każdego koła (przez czujniki ABS), Jednocześnie jest wysyłany sygnał do elektronicznego urzą-
- kąt skrętu koła kierownicy, dzenia sterującego silnika, żeby chwilowo zmniejszyć moc
- przyspieszenie poprzeczne samochodu, silnika.
- prędkość obrotową wokół osi pionowej samochodu, Gdy w samochodzie następuje poślizg tylnej osi w prawo, to
- aktualną prędkość jazdy samochodu, elektroniczny sterownik ESP wysyła sygnał do sterownika
- ciśnienie płynu hamulcowego w przewodach, - aktualny hydraulicznego regulującego ciśnienie płynu hamulcowego,
moment obrotowy przekazywany na koła, aby natychmiast rozpocząć, z maksymalnie możliwą do uzy-
- aktualne przełożenie (bieg) wybrany przez kierowcę w skania siłą, hamowanie prawego koła przedniego. Jed-
mechanicznej skrzynce przekładniowej lub przez komputer nocześnie jest wysyłany sygnał do elektronicznego urządze-
w automatycznej skrzynce przekładniowej. nia sterującego silnika, żeby chwilowo zmniejszyć moc sil-
W samochodach Skoda Octavia Combi 4 x 4 z silnikiem 1,8 nika.
- 110 kW standardowo jest montowany system ESP produk- Zachowanie się samochodu bez systemu ESP i z tym ukła-
cji firmy ITT AUTOMOTIVE. Elementy tego układu przed- dem podczas nagłego omijania przeszkody przedstawiono
stawiono na rysunku 18.16. Podobny układ jest produko- na rysunkach 18.17 i 18.18.
wany również przez firmę BOSCH. Zasadniczą różnicą
między tymi dwoma urządzeniami jest sposób uzyskania w Asystent hamowania (MBA)
bardzo krótkim czasie dużego ciśnienia płynu hamulcowego
Od modeli roku 2002 można w samochodach Skoda Octavia
w układzie ABS, W systemie ESP produkcji firmy ITT AU-
spotkać nowe urządzenie, zwiększające skuteczność hamo-
TOMOTIVE do wytworzenia tego ciśnienia służy aktywny
wania, tzw. asystenta hamowania. Stwierdzono, że w nie-
układ wspomagania (tzw. booster).
bezpiecznych sytuacjach większość kierowców szybko naci-
Aby zrozumieć, jak działa ESP należy przypomnieć kilka
ska na pedał hamulca, ale nie robi tego z dostatecznie
podstawowych praw fizyki. Każde ciało jest wystawione na
dużą siłą, co w rezultacie wydłuża drogę hamowania. Asy-
działanie różnych sił i momentów obrotowych. Jeżeli ich
stent hamowania wykorzystuje w swoim działaniu układ
suma jest równa zeru, ciało to jest w spoczynku. Jeżeli zaś
ABS i jest częścią podciśnieniowego urządzenia wspomaga-
suma ta nie jest równa zeru, to ciało porusza się w kierunku
jącego hamowanie, które na pierwszy rzut oka nie odróżnia
się wyglądem od typowego takiego urządzenia.
220
ASYSTENT HAMOWANIA (MBA)
Rys. 18.17. Zachowanie się samochodu bez systemu ESP podczas nagłego omijania przeszkody
a - samochód musi nagle zmienić tor jazdy aby ominąć przeszkodę. Kierowca skręca najpierw gwałtownie kierownicę w lewo a następnie gwałtownie w prawo
b - w wyniku poprzedniego manewru następuje obrót samochodu wokół własnej osi, dochodzi do poślizgu, którego kierowca nie może opanować
Rys. 18.18. Zachowanie się samochodu z systemem ESP podczas nagłego omijania przeszkody
a - układ ESP rozpoznaje na podstawie informacji z czujników krytyczną (niestabilną) sytuację i przyhamowuje lewe koło tylne. Siła boczna występująca na przednim kole zostaje za-
chowana
b - samochód jedzie łukiem w lewo, kierowca skręca kierownicę w prawo. Aby zapobiec obrotowi samochodu system ESP przyhamowuje prawe przednie koło. Koła tylne toczą się
swobodnie, co gwarantuje optymalne powstanie siły bocznej na tylnej osi
c - poprzedni manewr kierowcy może doprowadzić do obrotu samochodu wokół swojej osi, dlatego ESP przyhamowuje lewe koło przednie
d - po skorygowaniu niestabilnego zachowania się samochodu układ ESP zakończy działanie
Asystent hamowania zaczyna działać przy gwałtownym hamowania (MBA -mechanicky brzdzovy asistent) jest
naciśnięciu na pedał hamulca (zwiększa wtedy siłę nacisku, umieszczony między pedałem hamulca a podciśnieniowym
a tym samym i ciśnienie płynu hamulcowego w układzie urządzeniem wspomagającym. Jest to urządzenie mecha-
hamowania). niczne, a więc tańsze od elektronicznego z podobną funkcją
Po zwolnieniu nacisku na pedał hamowania automatycznie (przyp. tłumacza).
wyłącza się i hamulce działają w typowy sposób. Asystent
221