OPRACOWAA
:
mgr inż. Piotr Życzkowski
Wersja 2.1
Ogrzewnictwo  materiały pomocnicze
________________________________________________________________________________________________
Spis treści:
1. Opór cieplny i współczynnik przenikania ciepła ................................................................................ 3
2. Wymagania izolacyjności cieplnej przegród budowlanych ............................................................. 7
2.1. Wartości współczynnika przenikania ciepła ścian, stropów, stropodachów i podłóg na
gruncie .................................................................................................................................................. 7
2.1.1. Budynek mieszkalny i zamieszkania zbiorowego ............................................................. 7
2.1.2. Budynek użyteczności publicznej......................................................................................... 8
2.1.3. Budynek produkcyjny, magazynowy i gospodarczy ........................................................ 8
2.2. Wartości współczynnika przenikania ciepła okien, drzwi balkonowych i drzwi
zewnętrznych....................................................................................................................................... 9
2.2.1. Budynek mieszkalny i zamieszkania zbiorowego ............................................................. 9
2.2.2. Budynek użyteczności publicznej......................................................................................... 9
2.2.3. Budynek produkcyjny, magazynowy i gospodarczy ...................................................... 10
3. Projektowe (obliczeniowe) temperatury powietrza........................................................................ 11
3.1. Projektowa (obliczeniowa) temperatura zewnętrzna................................................................ 11
3.2. Projektowa (obliczeniowa) temperatura wewnętrzna............................................................... 12
4. Opór dyfuzyjny pary wodnej............................................................................................................... 13
5. Projektowe obciążenie cieplne wg PN-EN 12831:2006................................................................. 14
5.1. Projektowe straty ciepła przez przenikanie................................................................................. 14
5.2. Straty ciepła przez przestrzeń nieogrzewaną............................................................................. 15
5.3. Straty ciepła przez grunt................................................................................................................. 16
5.3.1. Płyta podłogowa na poziomie terenu (z = 0 m)............................................................. 16
5.3.2. Podziemie ogrzewane z płytą podłogową poniżej poziomu terenu (z = 1,5 m)...... 17
5.3.3. Podziemie ogrzewane z płytą podłogową poniżej poziomu terenu (z = 3,0 m)...... 18
5.3.4. Ściany ogrzewanego podziemia ......................................................................................... 19
5.4. Projektowe wentylacyjne straty ciepła......................................................................................... 19
5.5. Nadwyżka mocy cieplnej................................................................................................................. 21
6. Zapotrzebowanie na ciepło wg PN-B-03406:1994......................................................................... 21
7. Sezonowe zapotrzebowanie na ciepło............................................................................................... 22
8. Instalacje centralnego ogrzewania .................................................................................................... 24
9. Inne .......................................................................................................................................................... 28
10. Spis tabel................................................................................................................................................. 29
11. Spis rysunków ........................................................................................................................................ 30
2
Ogrzewnictwo  materiały pomocnicze
________________________________________________________________________________________________
1. Opór cieplny i współczynnik przenikania ciepła
Tab. 1. Opory przejmowania ciepła [14]
Opory Kierunek strumienia
przejmowania cieplnego
ciepła
ę! �!
[m2K/W]
Rsi 0,10 0,13 0,17
Rse 0,04 0,04 0,04
Tab. 2. Obliczeniowe wartości cieplne materiałów ogólnobudowlanych [10]
Współczynnik
Ciepło Współczynnik
Gęstość przewodzenia
właściwe oporu dyfuzyjnego
Grupa materiałowa lub zastosowanie
ciepła
�  cp ź
[kg/m3] [W/mK] [J/kgK] Suchy wilgotny
Asfalt 2100 0,70 1000 50000 50000
Bitum
Czysty 1050 0,17 1000 50000 50000
Filc/arkusz 1100 0,23 1000 50000 50000
Beton
O średniej gęstości 1800 1,15 1000 100 60
2000 1,35 1000 100 60
2200 1,65 1000 120 70
O wysokiej gęstości 2400 2,00 1000 130 80
Zbrojony (z 1 % stali) 2300 2,3 1000 130 80
Zbrojony (z 2 % stali) 2400 2,5 1000 130 80
Wykładziny podłogowe
Guma 1200 0,17 1400 10000 10000
Tworzywo sztuczne 1700 0,25 1400 10000 10000
Podkład, guma porowata lub
270 0,10 1400 10000 10000
tworzywo sztuczne
Podkład, filc 120 0,05 1300 20 15
Podkład, wełna 200 0,06 1300 20 15
Podkład, korek <200 0,05 1500 20 10
Płytki, korek >400 0,065 1500 40 20
Wykładzina dywanowa/tekstylna 200 0,06 1300 5 5
Linoleum 1200 0,17 1400 1000 800
Gazy
Powietrze 1,23 0,025 1008 1 1
Dwutlenek węgla 1,95 0,014 820 1 1
Argon 1,70 0,017 519 1 1
Sześciofluorek siarki 6,36 0,013 614 1 1
Krypton 3,56 0,009 245 1 1
Ksenon 5,68 0,0054 160 1 1
Szkło
Sodowo-wapniowe (również  float") 2500 1,00 750 " "
Kwarcowe 2200 1,40 750 " "
Mozaika szklana 2000 1,20 750 " "
Woda
Lód w temperaturze -10�C 920 2,30 2000
Lód w temperaturze 0�C 900 2,20 2000
Śnieg, świeżo spadły (< 30 mm)
100 0,05 2000
Śnieg, miękki (30�70 mm) 200 0,12 2000
Śnieg, lekko ubity (70�100 mm) 300 0,23 2000
Śnieg, ubity (< 200 mm) 500 0,60 2000
3
Ogrzewnictwo  materiały pomocnicze
________________________________________________________________________________________________
Współczynnik
Ciepło Współczynnik
Gęstość przewodzenia
właściwe oporu dyfuzyjnego
Grupa materiałowa lub zastosowanie
ciepła
�  cp ź
[kg/m3] [W/mK] [J/kgK] Suchy wilgotny
Woda w temperaturze 10�C 1000 0,60 4190
Woda w temperaturze 40�C 990 0,63 4190
Woda w temperaturze 80�C 970 0,67 4190
Metale
Stopy aluminium 2800 160 880 " "
Brąz 8700 65 380 " "
Mosiądz 8400 120 380 " "
Miedz
8900 380 380 " "
Żeliwo, lane 7500 50 450 " "
Ołów 11300 35 130 " "
Stal 7800 50 450 " "
Stal nierdzewna 7900 17 460 " "
Cynk 7200 110 380 " "
Tworzywa sztuczne, stałe
Akryl 1050 0,20 1500 10000 10000
Poliwęglany
1200 0,20 1200 5000 5000
Politetrafluoroetylen (PTFE)
2200 0,25 1000 10000 10000
Poli(chlorek winylu) (PVC)
1390 0,17 900 50000 50000
Polimetakrylan metylu (PMMA)
1180 0,18 1500 50000 50000
Polioctan
1410 0,30 1400 100000 100000
Poliamid (nylon)
1150 0,25 1600 50000 50000
Poliamid 6,6 z 25% włókna szklanego
1450 0,30 1800 50000 50000
Polietylen o wysokiej gęstości
980 0,50 1800 100000 100000
Polietylen o niskiej gęstości
920 0,33 2200 100000 100000
Polistyren
1050 0,16 1300 100000 100000
Polipropylen
910 0,22 1800 10000 10000
Polipropylen z 25% włókna szklanego
1200 0,25 1800 10000 10000
Poliuretan (PU)
1200 0,25 1800 6000 6000
Żywica epoksydowa
1200 0,20 1400 10000 10000
Żywica fenolowa
1300 0,30 1700 100000 100000
Żywica poliestrowa
1400 0,19 1200 10000 10000
Guma
Naturalna 910 0,13 1100 10000 10000
Neopren (polichloropren) 1240 0,23 2410 10000 10000
Butyl (izobuten), stały/stopiony na
1200 0,24 1400 200000 200000
Gorąco
Guma piankowa 60-80 0,06 1500 7000 7000
Guma twarda (ebonit), stały 1200 0,17 1400 " "
Monomer etylenowo-propylenowo-
1150 0,25 1000 6000 6000
-dienowy (EPDM)
Poliizobutylen 930 0,20 1100 10000 10000
Polisulfid 1700 0,40 1000 10000 10000
Butadien 980 0,25 1000 100000 100000
Szczeliwa, taśmy uszczelniające i przerwy cieplne
Żel krzemionkowy (osuszacz) 720 0,13 1000 " "
Silikon, czysty 1200 0,35 1000 5000 5000
Silikon, wypełniony 1450 0,50 1000 5000 5000
Pianka silikonowa 750 0,12 1000 10000 10000
Uretan/poliuretan (przerwa cieplna) 1300 0,21 1800 60 60
Poli(chlorek winylu) (PVC) elastyczny,
1200 0,14 1000 100000 100000
z 40 % środka zmiękczającego
Pianka elastomerowa, elastyczna 60-80 0,05 1500 10000 10000
Pianka poliuretanowa (PU) 70 0,05 1500 60 60
4
Ogrzewnictwo  materiały pomocnicze
________________________________________________________________________________________________
Współczynnik
Ciepło Współczynnik
Gęstość przewodzenia
właściwe oporu dyfuzyjnego
Grupa materiałowa lub zastosowanie
ciepła
�  cp ź
[kg/m3] [W/mK] [J/kgK] Suchy wilgotny
Pianka polietylenowa 70 0,05 2300 100 100
Gips
Gips 600 0,18 1000 10 4
" 900 0,30 1000 10 4
" 1200 0,43 1000 10 4
" 1500 0,56 1000 10 4
Płyta gipsowo-kartonowa 900 0,25 1000 10 4
Tynki i zaprawy tynkarskie
Tynk gipsowy izolacyjny 600 0,18 1000 10 6
Tynk gipsowy 1000 0,40 1000 10 6
Tynk gipsowy 1300 0,57 1000 10 6
Tynk gipsowo-piaskowy 1600 0,80 1000 10 6
Tynk wapienno-piaskowy 1600 0,80 1000 10 6
Tynk cementowo-piaskowy 1800 1,00 1000 10 6
Grunty
Glina lub ił 1200-1800 1,50 1670-2500 50 50
Piasek i żwir 1700-2200 2,00 910-1180 50 50
Kamień
Naturalny, skała krystaliczna 2800 3,50 1000 10000 10000
Naturalny, skała osadowa 2600 2,30 1000 250 200
Naturalny, skała osadowa, lekka 1500 0,85 1000 30 20
Naturalny, porowaty, np. lawa 1600 0,55 1000 20 15
Bazalt 2700-3000 3,50 1000 10000 10000
Gnejs 2400-2700 3,50 1000 10000 10000
Granit 2500-2700 2,80 1000 10000 10000
Marmur 2800 3,50 1000 10000 10000
A
upek 2000-2800 2,20 1000 1000 800
Wapień, bardzo miękki 1600 0,85 1000 30 20
Wapień, miękki 1800 1,10 1000 40 25
Wapień, półtwardy 2000 1,40 1000 50 40
Wapień, twardy 2200 1,70 1000 200 150
Wapień, bardzo twardy 2600 2,30 1000 250 200
Piaskowiec (krzemionka) 2600 2,30 1000 40 300
Pumeks naturalny 400 0,12 1000 8 6
Kamień sztuczny 1750 1,30 1000 50 40
Płytki (dachówki)
Ceramiczne 2000 1,00 800 40 30
Cementowe 2100 1,50 1000 100 60
Płytki (inne)
Ceramika/porcelana 2300 1,30 840 " "
Tworzywa sztuczne 1000 0,20 1000 10000 10000
Tarcica
500 0,13 1600 50 20
700 0,18 1600 200 50
Płyty drewnopochodne
Sklejka 300 0,09 1600 150 50
" 500 0,13 1600 200 70
" 700 0,17 1600 220 90
" 1000 0,24 1600 250 110
Płyta cementowo-wiórowa na spoiwie
1200 0,23 1500 50 30
cementowym
Płyta wiórowa 300 0,10 1700 50 10
" 600 0,14 1700 50 15
5
Ogrzewnictwo  materiały pomocnicze
________________________________________________________________________________________________
Współczynnik
Ciepło Współczynnik
Gęstość przewodzenia
właściwe oporu dyfuzyjnego
Grupa materiałowa lub zastosowanie
ciepła
�  cp ź
[kg/m3] [W/mK] [J/kgK] Suchy wilgotny
" 900 0,18 1700 50 20
Płyta o wiórach orientowanych ..(OSB) 650 0,13 1700 50 30
Płyta pilśniowa, w tym MDF 250 0,07 1700 5 2
" 400 0,10 1700 10 5
" 600 0,14 1700 20 12
" 800 0,18 1700 30 20
Tab. 3. Współczynnik przewodzenia ciepła wyrobów i murów systemów Ytong i Silka [3]
Współczynnik
przewodzenia
Lp. Materiały
ciepła

[W/mK]
1 Mur Ytong z wyrobów odmiany 0,35 0,095
2 Mur Ytong z wyrobów odmiany 0,40 0,110
3 Mur Ytong z wyrobów odmiany 0,60 0,160
4 Zbrojony beton komórkowy w nadprożach Ytong 0,190
Zbrojony beton komórkowy w płytach Ytong 
5 0,170
odmiana 0,55
Mur Silka z elementów murowych o gęstości brutto
6 0,800
w stanie suchym około 1600 kg/m3
Tab. 4. Współczynniki przenikania ciepła dla murów systemu Ytong [3]
Współczynnik
prznikania
Lp. Opis ściany
ciepła
U
[W/m2K]
Ściana zewnętrzna - mur YTONG o grubości
1 0,23
400 mm z elementów murowych odmiany 0,35
Ściana zewnętrzna - mur YTONG o grubości
2 0,26
400 mm z elementów murowych odmiany 0,40
Ściana zewnętrzna - mur YTONG o grubości
3 0,25
365 mm z elementów murowych odmiany 0,35
Ściana zewnętrzna - mur YTONG o grubości
4 0,28
365 mm z elementów murowych odmiany 0,40
Tab. 5. Opór cieplny niewentylowanych warstw powietrza [14]
Grubość warstwy
Kierunek strumienia cieplnego
powietrza
[mm] w górę poziomy w dół
0 0,00 0,00 0,00
5 0,11 0,11 0,11
7 0,13 0,13 0,13
10 0,15 0,15 0,15
15 0,16 0,17 0,17
25 0,16 0,18 0,19
50 0,16 0,18 0,21
6
Ogrzewnictwo  materiały pomocnicze
________________________________________________________________________________________________
Grubość warstwy
Kierunek strumienia cieplnego
powietrza
[mm] w górę poziomy w dół
100 0,16 0,18 0,22
300 0,16 0,18 0,23
Tab. 6. Wartości oporu cieplnego gruntu przylegającego do podłogi [13]
Szerokość
[m] 6 8 10 15 20 25 50 75 e"100
d"4
strefy II
Rgr [m2K/W] 0,6 0,9 1,0 1,1 1,5 1,7 2,0 3,6 5,2 5,7
Tab. 7. Wartości oporu cieplnego gruntu przylegającego do ścian [13]
Wysokość
[m] 0,75 1,0 1,5 2,0 3,0 4,0 5,0 e"10,0
d"0,50
H
Rgr [m2K/W] 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,8 1,0 1,1 1,9
Tab. 8. Opór cieplny przestrzeni dachowych [14]
Ru
Lp. Charakterystyka dachu
[m2K/W]
1 Pokrycie dachówką bez papy (folii), poszycia itp. 0,06
2 Pokrycie arkuszowe lub dachówką z papą (folią), poszyciem itp. pod dachówką 0,20
3 Jak w 2 lecz z okładziną aluminiową lub inną niskoemisyjną powierzchnią od spodu dachu 0,30
4 Pokrycie papą na poszyciu 0,30
2. Wymagania izolacyjności cieplnej przegród budowlanych
2.1. Wartości współczynnika przenikania ciepła ścian, stropów, stropodachów i podłóg na
gruncie
2.1.1. Budynek mieszkalny i zamieszkania zbiorowego
Tab. 9. Maksymalne wartości współczynników przenikania ciepła przegród i podłóg na gruncie
dla budynków mieszkalnych i zamieszkania zbiorowego [2]
U(max)
Lp. Rodzaj przegrody i temperatura w pomieszczeniu
[W/m2K]
Ściany zewnętrzne (stykające się z powietrzem zewnętrznym, niezależnie od rodzaju
ściany):
1
a) przy ti>16�C 0,30
0,80
b) przy tid"16�C
Ściany wewnętrzne pomiędzy pomieszczeniami ogrzewanymi a nieogrzewanymi,
2 1,00
klatkami schodowymi lub korytarzami
Ściany przyległe do szczelin dylatacyjnych o szerokości:
a) do 5 cm, trwale zamkniętych i wypełnionych izolacją cieplną na głębokości co
3 najmniej 20 cm 1,00
b) powyżej 5 cm, niezależnie od przyjętego sposobu zamknięcia i zaizolowania
szczeliny 0,70
4 Ściany nieogrzewanych kondygnacji podziemnych bez wymagań
Dachy, stropodachy i stropy pod nieogrzewanymi poddaszami lub nad przejazdami:
5 0,25
a) przy ti>16�C
0,50
7
Ogrzewnictwo  materiały pomocnicze
________________________________________________________________________________________________
U(max)
Lp. Rodzaj przegrody i temperatura w pomieszczeniu
[W/m2K]
b) przy 8�CStropy nad piwnicami nieogrzewanymi i zamkniętymi przestrzeniami podpodłogowymi,
6 0,45
podłogi na gruncie
7 Stropy nad ogrzewanymi kondygnacjami podziemnymi bez wymagań
8 Ściany wewnętrzne oddzielające pomieszczenie ogrzewane od nieogrzewanego 1,00
2.1.2. Budynek użyteczności publicznej
Tab. 10. Maksymalne wartości współczynników przenikania ciepła przegród i podłóg na gruncie
dla budynków użyteczności publicznej [2]
U(max)
Lp. Rodzaj przegrody i temperatura w pomieszczeniu
[W/m2K]
Ściany zewnętrzne (stykające się z powietrzem zewnętrznym, niezależnie od rodzaju
ściany):
1
a) przy ti>16�C 0,30
0,65
b) przy tid"16�C
Ściany wewnętrzne pomiędzy pomieszczeniami ogrzewanymi a klatkami schodowymi
2 3,00*
lub korytarzami
Ściany przyległe do szczelin dylatacyjnych o szerokości:
a) do 5 cm, trwale zamkniętych i wypełnionych izolacją cieplną na głębokość co
3 najmniej 20 cm 3,00
b) powyżej 5 cm, niezależnie od przyjętego sposobu zamknięcia i zaizolowania
szczeliny 0,70
4 Ściany nieogrzewanych kondygnacji podziemnych bez wymagań
Dachy, stropodachy i stropy pod nieogrzewanymi poddaszami lub nad przejazdami:
5 a) przy ti>16�C 0,25
0,50
b) przy 8�CStropy nad nieogrzewanymi kondygnacjami podziemnymi i zamkniętymi
6 0,45
przestrzeniami podpodłogowymi, posadzki na gruncie
7 Stropy nad piwnicami ogrzewanymi bez wymagań
* - jeżeli przy drzwiach wejściowych do budynku nie ma przedsionka, to wartość współczynnika U ściany
wewnętrznej przy klatce schodowej na parterze nie powinna być większa niż 1,0 [W/m2K]
2.1.3. Budynek produkcyjny, magazynowy i gospodarczy
Tab. 11. Maksymalne wartości współczynników przenikania ciepła przegród i podłóg na gruncie
dla budynków produkcyjnych, magazynowych i gospodarczych [2]
U(max)
Lp. Rodzaj przegrody i temperatura w pomieszczeniu
[W/m2K]
Ściany zewnętrzne (stykające się z powietrzem zewnętrznym, niezależnie od rodzaju
ściany):
1 a) przy ti>16�C 0,30
b) przy 8�C0,90
c) przy tid"8�C
Ściany wewnętrzne i stropy międzykondygnacyjne:
a) przy "ti>16�C 1,00
2
b) przy 8�C<"tid"16�C 1,40
bez wymagań
c) przy "tid"8�C
Dachy, stropodachy i stropy pod nieogrzewanymi poddaszami lub nad przejazdami:
3 a) przy ti>16�C 0,25
0,50
b) przy 8�C8
Ogrzewnictwo  materiały pomocnicze
________________________________________________________________________________________________
U(max)
Lp. Rodzaj przegrody i temperatura w pomieszczeniu
[W/m2K]
0,70
c) przy "tid"8�C
Stropy nad nieogrzewanymi kondygnacjami podziemnymi i zamkniętymi
przestrzeniami podpodłogowymi, posadzki na gruncie:
4 a) przy ti>16�C 0,80
b) przy 8�C1,50
c) przy "tid"8�C
5 Stropy nad piwnicami ogrzewanymi bez wymagań
"ti  różnica temperatur obliczeniowych w pomieszczeniach
2.2. Wartości współczynnika przenikania ciepła okien, drzwi balkonowych i drzwi
zewnętrznych
2.2.1. Budynek mieszkalny i zamieszkania zbiorowego
Tab. 13. Maksymalne wartości współczynników przenikania ciepła okien, drzwi balkonowych i
drzwi zewnętrznych dla budynków mieszkalnych i zamieszkania zbiorowego [2]
U(max)
Lp. Okna, drzwi balkonowe i drzwi zewnętrzne
[W/m2K]
Okna (z wyjątkiem połaciowych), drzwi balkonowe i powierzchnie przezroczyste
nieotwieralne w pomieszczeniach o tie"16�C:
1
a) w I, II i III strefie klimatycznej 1,80
b) w IV i V strefie klimatycznej 1,70
2 Okna połaciowe (bez względu na strefę klimatyczną) w pomieszczeniach o tie"16�C 1,80
3 Okna w ścianach oddzielających pomieszczenia ogrzewane od nieogrzewanych 2,60
Okna pomieszczeń piwnicznych i poddaszy nieogrzewanych oraz nad klatkami bez wymagań
4
schodowymi nieogrzewanymi
5 Drzwi zewnętrzne wejściowe 2,60
2.2.2. Budynek użyteczności publicznej
Tab. 14. Maksymalne wartości współczynników przenikania ciepła okien, drzwi balkonowych i
drzwi zewnętrznych dla budynków użyteczności publicznej [2]
U(max)
Lp. Okna, drzwi balkonowe i drzwi zewnętrzne
[W/m2K]
Okna (z wyjątkiem połaciowych), drzwi balkonowe i powierzchnie przezroczyste
nieotwieralne (fasady):
1 a) przy ti>16�C 1,80
b) przy 8�Cbez wymagań
przy tid"8�C
2 Okna połaciowe i świetliki 1,7
Okna i drzwi balkonowe w pomieszczeniach o szczególnych wymaganiach
3 higienicznych (pomieszczenia przeznaczone na stały pobyt ludzi w szpitalach, 1,8
żłobkach i przedszkolach)
Okna pomieszczeń piwnicznych i poddaszy nieogrzewanych oraz świetliki nad bez wymagań
4
klatkami schodowymi nieogrzewanymi
5 Drzwi zewnętrzne wejściowe do budynków 2,6
9
Ogrzewnictwo  materiały pomocnicze
________________________________________________________________________________________________
2.2.3. Budynek produkcyjny, magazynowy i gospodarczy
Tab. 15. Maksymalne wartości współczynników przenikania ciepła okien, drzwi balkonowych i
drzwi zewnętrznych dla budynków produkcyjnych, magazynowych i gospodarczych [2]
U(max)
Lp. Okna, drzwi balkonowe i drzwi zewnętrzne
[W/m2K]
Okna (z wyjątkiem połaciowych), drzwi balkonowe i powierzchnie przezroczyste
nieotwieralne w pomieszczeniach o tie"16�C:
1
a) w I, II i III strefie klimatycznej 1,90
b) w IV i V strefie klimatycznej 1,70
2 Okna połaciowe (bez względu na strefę klimatyczną) w pomieszczeniach o tie"16�C 1,80
3 Okna w ścianach oddzielających pomieszczenia ogrzewane od nieogrzewanych 2,60
4 Drzwi i wrota w przegrodach zewnętrznych 2,6
10
Ogrzewnictwo  materiały pomocnicze
________________________________________________________________________________________________
3. Projektowe (obliczeniowe) temperatury powietrza
3.1. Projektowa (obliczeniowa) temperatura zewnętrzna
Rys. 1. Podział terytorium Polski na strefy klimatyczne [11,16]
Tab. 17. Projektowa temperatura zewnętrzna i średnia roczna temperatura zewnętrzna [11]
Strefa Śe Śm,e
klimatyczna [�C] [�C]
I -16 7,7
II -18 7,9
III -20 7,6
IV -22 6,9
V -24 5,5
11
Ogrzewnictwo  materiały pomocnicze
________________________________________________________________________________________________
3.2. Projektowa (obliczeniowa) temperatura wewnętrzna
Tab. 18. Projektowa temperatura wewnętrzna [1,11]
Śint,i Przeznaczenie lub sposób wykorzystania pomieszczeń
Przykłady pomieszczeń
[�C]
magazyny bez stałej obsługi,
- nieprzeznaczone na pobyt ludzi, garaże indywidualne, hale
5 - przemysłowe  podczas działania ogrzewania dyżurnego postojowe (bez remontów),
(jeżeli pozwalają na to względy technologiczne) akumulatornie, maszynownie
i szyby dz
wigów osobowych
- w których nie występują zyski ciepła, a jednorazowy pobyt klatki schodowe w budynkach
ludzi znajdujących się w ruchu i w okryciach zewnętrznych mieszkalnych,
nie przekracza 1 h,
8
- w których występują zyski ciepła od urządzeń hale sprężarek, pompownie,
technologicznych, oświetlenia itp., przekraczające 25 W na kuz
nie, hartownie, wydziały
1 m3 kubatury pomieszczenia obróbki cieplnej
- w których nie występują zyski ciepła, przeznaczone do magazyny i składy wymagające
stałego pobytu ludzi, znajdujących się w okryciach stałej obsługi, hole wejściowe,
zewnętrznych lub wykonujących pracę fizyczną o wydatku poczekalnie przy salach
energetycznym powyżej 300 W, widowiskowych bez szatni,
kościoły,
12 - w których występują zyski ciepła od urządzeń hale pracy fizycznej o wydatku
technologicznych, oświetlenia itp., wynoszące od 10 do energetycznym powyżej 300 W,
25 W na 1 m3 kubatury pomieszczenia hale formierni, maszynownie
chłodni, ładownie akumulatorów,
hale targowe, sklepy rybne
i mięsne
- w których nie występują zyski ciepła, przeznaczone na
pobyt ludzi:
" w okryciach zewnętrznych w pozycji siedzącej i stojącej, sale widowiskowe bez szatni,
ustępy publiczne, szatnie okryć
zewnętrznych, hale produkcyjne,
sale gimnastyczne,
16
kuchnie indywidualne wyposa-
" bez okryć zewnętrznych, znajdujących się w ruchu lub
żone w paleniska węglowe
wykonujących pracę fizyczną o wydatku energetycznym
do 300 W,
- w których występują zyski ciepła od urządzeń
technologicznych, oświetlenia itp., nieprzekraczające 10 W
na 1 m3 kubatury pomieszczenia
- przeznaczone na stały pobyt ludzi bez okryć zewnętrznych pokoje mieszkalne, przedpokoje,
niewykonujących w sposób ciągły pracy fizycznej, kuchnie indywidualne wyposa-
żone w paleniska gazowe lub
20 elektryczne, pokoje biurowe, sale
posiedzeń, muzea i galerie sztuki
z szatniami, audytoria
- kotłownie i węzły cieplne
- przeznaczone do rozbierania, łazienki, rozbieralnie-szatnie,
umywalnie, natryskownie, hale
pływalni,
24 - przeznaczone na pobyt ludzi bez odzieży gabinety lekarskie z rozbieraniem
pacjentów, sale niemowląt i sale
dziecięce w żłobkach, sale
operacyjne
12
Ogrzewnictwo  materiały pomocnicze
________________________________________________________________________________________________
4. Opór dyfuzyjny pary wodnej
Tab. 19. Właściwości wilgotnościowe i ciepło właściwe materiałów do izolacji cieplnej
i materiałów murowych [10]
Ciepło Współczynnik
Gęstość
właściwe oporu dyfuzyjnego
Materiał
� cp ź
[kg/m3] [J/kgK] suchy wilgotny
Styropian 10-50 1450 60 60
Pianka z polistyrenu ekstrudowanego 20-65 1450 150 150
Pianka poliuretanowa sztywna 28-55 1400 60 60
Wełna mineralna 10-200 1030 1 1
Pianka fenolowa 20-50 1400 50 50
Szkło piankowe 100-150 1000 " "
Płyta perlitowa 140-240 900 5 5
Korek ekspandowany 90-140 1560 10 5
Płyta z wełny drzewnej 250-450 1470 5 3
Płyta z włókna drzewnego 150-250 1400 10 5
Pianka fenolowo-formaldehydowa 10-30 1400 2 2
Pianka poliuretanowa natryskowa 30-50 1400 60 60
Wełna mineralna w postaci luz
nej 15-60 1030 1 1
Włókno celulozowe w postaci luz
nej 20-60 1600 2 2
Perlit ekspandowany w postaci luz
nej 30-150 1600 2 2
Wermikulit rozwarstwiony w postaci luz
nej 30-150 900 3 2
Ceramika ekspandowana w postaci luz
nej 200-400 1080 2 2
Granulki styropianowe w postaci luz
nej 10-30 1000 2 2
Glina wypalana 1000-2400 1400 16 10
Silikat 900-2200 1000 20 15
Beton bez żadnego kruszywa poza pumeksem 500-1300 1000 50 40
Beton kruszywowy zwarty i kamień sztuczny 1600-2400 1000 150 120
Beton z kruszywami styropianowymi 500-800 1000 120 60
Beton bez żadnego kruszywa poza
400-700 1000 6 4
ekspandowaną ceramiką
Beton z ekspandowaną ceramiką jako przewa-
800-1700 1000 8 6
żającym kruszywem
Beton z ponad 70 % kruszywa z ekspandowa-
1100-1700 1000 30 20
nego żużla wielkopiecowego
Beton z przewagą kruszywa pochodzącego
1100-1500 1000 15 10
z przepalonych łupków powęglowych
Autoklawizowany beton komórkowy 300-1000 1000 10 6
Beton z innymi kruszywami lekkimi 500-2000 1000 15 10
Zaprawa (murarska i tynkarska) 250-2000 1000 20 10
Tab. 20. Dyfuzyjnie równoważna grubość warstwy powietrza [10]
Dyfuzyjnie równoważna grubość
warstwy powietrza
Wyrób / materiał
Sd
[m]
Polietylen 0,15 mm 50
Polietylen 0,25 mm 100
Błona poliestrowa 0,2 mm 50
Folia PVC 30
Folia aluminiowa 0,05 mm 1500
Folia polietylenowa (mocowana zszywkami) 0,15 mm 8
Papier bitumiczny 0,1 mm 2
Papier aluminizowany 0,4 mm 10
Membrana paroprzepuszczalna 0,2
13
Ogrzewnictwo  materiały pomocnicze
________________________________________________________________________________________________
Dyfuzyjnie równoważna grubość
warstwy powietrza
Wyrób / materiał
Sd
[m]
Farba  emulsyjna 0,1
Farba  błyszcząca 3
Tapeta winylowa 2
Tab. 21. Wilgotność względna powietrza zewnętrznego dla terytorium Polski [12]
Miesiąc I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
[%]
�e 85 84 78 72 68 69 73 75 79 83 88 88
5. Projektowe obciążenie cieplne wg PN-EN 12831:2006
5.1. Projektowe straty ciepła przez przenikanie
Tab. 22. Współczynnik poprawkowy dotyczący pionowych elementów budynku (tab. NB.3a)
[11]
Współczynnik poprawkowy dotyczący
pionowych elementów budynku
Liczba stropów Liczba
"Utb
przecinających przecinanych
[W/m2K]
izolację ścian a
kubatura przestrzeni kubatura przestrzeni
d" 100 m3 > 100 m3
0 0,05 0
0
1 0,10 0
2 0,15 0,05
0 0,20 0,10
1 1 0,25 0,15
2 0,30 0,20
0 0,25 0,15
2 1 0,30 0,20
2 0,35 0,25
a
patrz rysunek 2 (rys. NB.2)
Tab. 23. Współczynnik poprawkowy dotyczący poziomych elementów budynku (tab. NB.3b)
[11]
Współczynnik poprawkowy dotyczący
poziomych elementów budynku
Element budynku
"Utb
[W/m2K]
Lekka podłoga (drewno, metal itd.) 0
Liczba boków 1 0,05
Ciężka
będących w kontakcie 2 0,10
podłoga
ze środowiskiem
3 0,15
(beton itd.)
zewnętrznym
4 0,20
14
Ogrzewnictwo  materiały pomocnicze
________________________________________________________________________________________________
Tab. 24. Współczynnik poprawkowy dotyczący otworów (tab. NB.3d) [11]
Współczynnik poprawkowy dotyczący
otworów
Powierzchnia elementu budynku
"Utb
[W/m2K]
0  2 m2 0,50
> 2  4 m2 0,40
> 4  9 m2 0,30
> 9  20 m2 0,20
> 20 m2 0,10
Rys. 2. Opis  przecinającego i  nieprzecinającego elementu budynku (rys. NB.2) [11]
5.2. Straty ciepła przez przestrzeń nieogrzewaną
Tab. 25. Współczynnik zmniejszenia temperatury (tab. NB.4) [11]
Współczynnik zmniejszenia
temperatury
Przestrzeń nieogrzewana
bu
[-]
Pomieszczenie
tylko z 1 ścianą zewnętrzną 0,4
z przynajmniej 2 ścianami zewnętrznymi bez drzwi zewnętrznych 0,5
z przynajmniej 2 ścianami zewnętrznymi z drzwiami zewnętrznymi
(np. hale, garaże) 0,6
z trzema ścianami zewnętrznymi (np. zewnętrzna klatka schodowa) 0,8
Podziemie
bez okien/drzwi zewnętrznych 0,5
z oknami/drzwiami zewnętrznymi 0,8
Poddasze
przestrzeń poddasza silnie wentylowana (np. pokrycie z dachówek lub
innych materiałów tworzących pokrycie nieciągłe) bez deskowania
pokrytego papą lub płyt łączonych brzegami 1,0
inne nieizolowane dachy 0,9
izolowany dach 0,7
15
Ogrzewnictwo  materiały pomocnicze
________________________________________________________________________________________________
Współczynnik zmniejszenia
temperatury
Przestrzeń nieogrzewana
bu
[-]
Wewnętrzne przestrzenie komunikacyjne
(bez zewnętrznych ścian, krotność wymiany powietrza mniejsza niż 0
0,5 h-1)
Swobodnie wentylowane przestrzenie komunikacyjne
1,0
(powierzchnia otworów/kubatura powierzchni > 0,005 m2/m3
Przestrzeń podpodłogowa
0,8
(podłoga nad przestrzenią nieprzechodnią)
Przejścia lub bramy przelotowe nieogrzewane, obustronnie
0,9
zamknięte
5.3. Straty ciepła przez grunt
5.3.1. Płyta podłogowa na poziomie terenu (z = 0 m)
a  podłoga betonowa
b  wartość B
Rys. 3. Równoważny współczynnik przenikania ciepła podłogi w odniesieniu do płyty
podłogowej na poziomie terenu [11]
Tab. 26. Równoważny współczynnik przenikania ciepła podłogi w odniesieniu do płyty
podłogowej na poziomie terenu [11]
Równoważny współczynnik przenikania ciepła podłogi w odniesieniu do płyty podłogowej
Wartość
na poziomie terenu
B
Ueguiv,bf (dla z = 0 m)
[W/m2K]
Upodłogi = Upodłogi = Upodłogi = Upodłogi =
[m] bez izolacji
2,0 W/m2�K 1,0 W/m2�K 0,5 W/m2�K 0,25 W/m2�K
2 1,30 0,77 0,55 0,33 0,17
4 0,88 0,59 0,45 0,30 0,17
6 0,68 0,48 0,38 0,27 0,17
8 0,55 0,41 0,33 0,25 0,16
10 0,47 0,36 0,30 0,23 0,15
12 0,41 0,32 0,27 0,21 0,14
14 0,37 0,29 0,24 0,19 0,14
16 0,33 0,26 0,22 0,18 0,13
18 0,31 0,24 0,21 0,17 0,12
20 0,28 0,22 0,19 0,16 0,12
16
Ogrzewnictwo  materiały pomocnicze
________________________________________________________________________________________________
5.3.2. Podziemie ogrzewane z płytą podłogową poniżej poziomu terenu (z = 1,5 m)
a  podłoga betonowa
b  wartość B
Rys. 4. Równoważny współczynnik przenikania ciepła podłogi ogrzewanego podziemia z płytą
podłogi położoną 1,5 m poniżej poziomu terenu [11]
Tab. 27. Równoważny współczynnik przenikania ciepła podłogi ogrzewanego podziemia z płytą
podłogi położoną 1,5 m poniżej poziomu terenu [11]
Równoważny współczynnik przenikania ciepła podłogi ogrzewanego podziemia z płytą
Wartość
podłogi położoną 1,5 m poniżej poziomu terenu
B
Ueguiv,bf (dla z = 1,5 m)
[W/m2K]
Upodłogi = Upodłogi = Upodłogi = Upodłogi =
[m] bez izolacji
2,0 W/m2�K 1,0 W/m2�K 0,5 W/m2�K 0,25 W/m2�K
2 0,86 0,58 0,44 0,28 0,16
4 0,64 0,48 0,38 0,26 0,16
6 0,52 0,40 0,33 0,25 0,15
8 0,44 0,35 0,29 0,23 0,15
10 0,38 0,31 0,26 0,21 0,14
12 0,34 0,28 0,24 0,19 0,14
14 0,30 0,25 0,22 0,18 0,13
16 0,28 0,23 0,20 0,17 0,12
18 0,25 0,22 0,19 0,16 0,12
20 0,24 0,20 0,18 0,15 0,11
17
Ogrzewnictwo  materiały pomocnicze
________________________________________________________________________________________________
5.3.3. Podziemie ogrzewane z płytą podłogową poniżej poziomu terenu (z = 3,0 m)
a  podłoga betonowa
b  wartość B
Rys. 5. Równoważny współczynnik przenikania ciepła podłogi ogrzewanego podziemia z płytą
podłogi położoną 3,0 m poniżej poziomu terenu [11]
Tab. 28. Równoważny współczynnik przenikania ciepła podłogi ogrzewanego podziemia z płytą
podłogi położoną 3,0 m poniżej poziomu terenu [11]
Równoważny współczynnik przenikania ciepła podłogi ogrzewanego podziemia z płytą
Wartość
podłogi położoną 3,0 m poniżej poziomu terenu
B
Ueguiv,bf (dla z = 3,0 m)
[W/m2K]
Upodłogi = Upodłogi = Upodłogi = Upodłogi =
[m] bez izolacji
2,0 W/m2�K 1,0 W/m2�K 0,5 W/m2�K 0,25 W/m2�K
2 0,63 0,46 0,35 0,24 0,14
4 0,51 0,40 0,33 0,24 0,14
6 0,43 0,35 0,29 0,22 0,14
8 0,37 0,31 0,26 0,21 0,14
10 0,32 0,27 0,24 0,19 0,13
12 0,29 0,25 0,22 0,18 0,13
14 0,26 0,23 0,20 0,17 0,12
16 0,24 0,21 0,19 0,16 0,12
18 0,22 0,20 0,18 0,15 0,11
20 0,21 0,18 0,16 0,14 0,11
18
Ogrzewnictwo  materiały pomocnicze
________________________________________________________________________________________________
5.3.4. Ściany ogrzewanego podziemia
a  wartość U ścian [W/m2�K]
Rys. 6. Równoważny współczynnik przenikania ciepła ściany ogrzewanego podziemia [11]
Tab. 29. Równoważny współczynnik przenikania ciepła ściany ogrzewanego podziemia [11]
Równoważny współczynnik przenikania ciepła ściany ogrzewanego podziemia
Uściany
Ueguiv,bw
[W/m2K]
[W/m2�K] z = 0 m z = 1 m z = 2 m z = 3 m
0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
0,50 0,44 0,39 0,35 0,32
0,75 0,63 0,54 0,48 0,43
1,00 0,81 0,68 0,59 0,53
1,25 0,98 0,81 0,69 0,61
1,50 1,14 0,92 0,78 0,68
1,75 1,28 1,02 0,85 0,74
2,00 1,42 1,11 0,92 0,79
2,25 1,55 1,19 0,98 0,84
2,50 1,67 0,27 1,04 0,88
2,75 1,78 1,34 1,09 0,92
3,00 1,89 1,41 1,13 0,96
5.4. Projektowe wentylacyjne straty ciepła
Tab. 30. Minimalna krotność wymiany powietrza zewnętrznego (tab. NB.6) [11]
Minimalna krotność wymiany
powietrza zewnętrznego
Typ pomieszczenia
nmin
[h-1]
Pomieszczenie mieszkalne (orientacyjnie) 0,5
Kuchnia lub łazienka z oknem 0,5
Pokój biurowy 1,0
Sala konferencyjna, sala lekcyjna 2,0
19
Ogrzewnictwo  materiały pomocnicze
________________________________________________________________________________________________
Tab. 31. Krotność wymian powietrza zewnętrznego przy różnicy ciśnienia 50 Pa (tab. NB.7)
[11]
Krotność wymian powietrza zewnętrznego przy różnicy ciśnienia 50 Pa
n50
[h-1]
Stopień szczelności obudowy budynku
Konstrukcja
(jakość uszczelek okiennych)
średni
wysoki niski
(okna z podwójnym
(wysoka jakość uszczelek (pojedynczo oszklone okna,
oszkleniem, uszczelki
w oknach i drzwiach) bez uszczelek)
standardowe)
budynki
< 4 4  10 > 10
jednorodzinne
inne mieszkania lub
< 2 2  5 > 5
budynki
Tab. 32. Współczynnik osłonięcia (tab. NB.8) [11]
Współczynnik osłonięcia
e
[-]
Klasy osłonięcia
Przestrzeń ogrzewana Przestrzeń ogrzewana Przestrzeń ogrzewana
bez odsłoniętych z jednym odsłoniętym z więcej niż jednym
otworów otworem odsłoniętym otworem
Brak osłonięcia
(budynek w wietrznej 0 0,03 0,05
przestrzeni, wysokie
budynki w centrach miast)
Średnie osłonięcie
(budynek w wietrznej 0 0,02 0,03
przestrzeni, wysokie
budynki w centrach miast)
Dobrze osłonięte
(budynki średniowysokie 0 0,01 0,02
w centrach miast, budynki
w lasach)
Tab. 33. Współczynnik poprawkowy ze względu na wysokość (tab. NB.9) [11]
Współczynnik poprawkowy
Wysokość przestrzeni ogrzewanej ponad poziom terenu
ze względu na wysokość
(wysokość środka pomieszczenia ponad poziomem terenu)
�
[-]
0  10 m 1,0
> 10  30 m 1,2
> 30 m 1,5
20
Ogrzewnictwo  materiały pomocnicze
________________________________________________________________________________________________
5.5. Nadwyżka mocy cieplnej
Tab. 34. Współczynnik nagrzewania w budynkach niemieszkalnych, osłabienie nocne
maksimum przez 12 h (tab. NB.10a) [11]
Współczynnik nagrzewania w budynkach niemieszkalnych
fRH
Czas [W/m2]
nagrzewania
Zakładane obniżenie temperatury wewnętrznej podczas osłabieniaa
godz.
2 K 3 K 4 K
masa budynku masa budynku masa budynku
niska średnia duża niska średnia duża niska średnia duża
1 18 23 25 27 30 27 36 27 31
2 9 16 22 18 20 23 22 24 25
3 6 13 18 11 16 18 18 18 18
4 4 11 16 6 13 16 11 16 16
a
W dobrze izolowanych szczelnych budynkach, zakładanie spadku temperatury wewnętrznej podczas
osłabienia o więcej niż 2 do 3 K nie jest bardzo prawdopodobne. To będzie zależeć od warunków
klimatycznych i masy cieplnej budynku.
Tab. 35. Współczynnik nagrzewania w budynkach mieszkalnych, osłabienie nocne maksimum
przez 8 h (tab. NB.10b) [11]
Współczynnik nagrzewania w budynkach mieszkalnych
fRH
Czas [W/m2]
nagrzewania Zakładane obniżenie temperatury wewnętrznej podczas osłabieniaa
godz.
1 K 2 K 3 K
masa budynku masa budynku masa budynku
duża duża duża
1 11 22 45
2 6 11 22
3 4 9 16
4 2 7 13
a
W dobrze izolowanych szczelnych budynkach, zakładanie spadku temperatury wewnętrznej podczas
osłabienia o więcej niż 2 do 3 K nie jest bardzo prawdopodobne. To będzie zależeć od warunków
klimatycznych i masy cieplnej budynku.
6. Zapotrzebowanie na ciepło wg PN-B-03406:1994
Tab. 36. Dodatek dla wyrównania niskich temperatur powierzchni przegród [9]
Liczba przegród chłodzących
1 2 3 4 i więcej
pomieszczenia
Dodatek dla 1 i wyższych pięter 0,00 0,03 0,05 0,08
d1 dla parteru 0,10 0,13 0,15 0,18
Tab. 37. Dodatek uwzględniający skutki nasłonecznienia [9]
Rodzaj
Dodatek d2
przegrody
Stropodach -0,05
dla strony świata
Przegrody
NE N NW W SW S SE E
pionowe
0 0 0 -0,05 -0,10 -0,10 -0,10 -0,05
21
Ogrzewnictwo  materiały pomocnicze
________________________________________________________________________________________________
7. Sezonowe zapotrzebowanie na ciepło
Tab. 38. Współczynnik przepuszczalności promieniowania słonecznego [8]
Wsp. przepuszczalności
Lp. Rodzaj oszklenia
promieniowania słonecznego TR
1 Pojedyncze 0,82
2 Podwójne 0,70
Potrójne lub szyba zespolona jednokomorowa z jedną
3 0,64
powłoką niskoemisyjną
4 j.w., lecz przestrzeń między szybami wypełniona argonem 0,64
5 Szyba zespolona dwukomorowa z powłoką niskoemisyjną 0,55
6 Szyba specjalna 0,50
Tab. 39. Promieniowanie całkowite na płaszczyznę pionową o różnej orientacji [8]
Promieniowanie
całkowite w sezonie
Lp. Orientacja
grzewczym Si
[kWh/m2]
1 S 350
2 SW 310
3 W 220
4 NW 160
5 N 145
6 NE 165
7 E 235
8 SE 320
Tab. 40. Formularz obliczeniowy do obliczania sezonowego zapotrzebowania na ciepło [8]
Sezonowe zapotrzebowanie na ciepło do ogrzewania
1. Dane geometryczne budynku
Kubatura ogrzewana, m3 V =
Pole powierzchni przegród zewnętrznych, m2 A =
Współczynnik kształtu, m-1 A/V =
2. Straty ciepła przez przenikanie w sezonie grzewczym
Qt = Qz + Qo + Qd + Qp + Qpg + Qsg + Qsp, kWh/a
Ai Ui Mnożnik Ai Ui � mnożnik
Rodzaj przegrody stały stały
m2 W/(m2�K) KWh/a
100
100
Ściany zewnętrzne
100
100
100
100
Okna
100
100
Drzwi zewnętrzne 100
Stropodach 100
Strop nad piwnicą nieogrzewaną 70
Ściany oddzielające pomieszczenia
70
ogrzewane od nieogrzewanych
Podłoga na gruncie w
100
22
Ogrzewnictwo  materiały pomocnicze
________________________________________________________________________________________________
pomieszczeniach ogrzewanych w
piwnicy  strefa 1
Podłoga na gruncie w
pomieszczeniach ogrzewanych w 70
piwnicy  strefa 2
Ściany pomieszczeń ogrzewanych w
100
piwnicy stykające się z gruntem
Strop nad przejazdem 100
Razem straty ciepła przez przenikanie w sezonie grzewczym Qt, kWh/a
3. Straty na podgrzanie powietrza wentylacyjnego w sezonie grzewczym Qv,
kWh/a
Strumień powietrza wentylacyjnego � = .......... , m3/h
Straty ciepła na podgrzanie powietrza
38� � = 38� .......... = ..........
wentylacyjnego w sezonie grzewczym, kWh/a
4. Zyski ciepła od promieniowania słonecznego w sezonie ogrzewczym Qs,
kWh/a
Pole powierzchni Współczynnik Suma Aoi TRi Si
okien przepuszczalności promieniowania
Orientacja
Aoi, promieniowania całkowitego, Si,
m2 TRi kWh/(m2�a) kWh/a
Razem zyski od promieniowania słonecznego w sezonie ogrzewczym
0,6�Ł Aoi TRi Si, kWh/a
5. Wewnętrzne zyski ciepła w sezonie ogrzewczym Qj,
kWh/a
Liczba mieszkań 5,3�(80N + 275Lm),
Liczba osób N 80�N 275� Lm
Lm kWh/a
6. Sezonowe zapotrzebowanie na ciepło do ogrzewania Qh,
kWh/a
Qh = Qt + Qv  0,9�(Qs + Qj) = .......... + ..........  0,9�(.......... + ..........) =
7. Sprawdzenie wymagań
7.1 Wskaz
nik sezonowego zapotrzebowania na ciepło do ogrzewania budynku
kWh/(m3�a)
E = Qh / V = .................... / .................... = ..........
7.2 Wymagania
Współczynnik kształtu Graniczny wskaz
nik sezonowego zapotrzebowania na ciepło do
A/V ogrzewania E0
m-1 kWh/(m3�a)
A/V d" 0,20 E0 = 29
0,20 < A/V < 0,9 E0 = 26,6 + 12 A/V = ..........
A/V e" 0,9 E0 = 37,4
23
Ogrzewnictwo  materiały pomocnicze
________________________________________________________________________________________________
Wskaz
nik E = & & & . d" & & & . = E0
8. Instalacje centralnego ogrzewania
Tab. 41. Zalecane prędkości przepływu wody w przewodach LPE, PE-Xc, PE-Xc/AL/PE-Xc
systemu KAN-therm [15]
� [mm] 12�2 14�2 16�2 18�2 20�2 25�3,5 26�3 32�4,4
[m/s]
wzal 0,25�0,35 0,30�0,40 0,35�0,45 0,40�0,50 0,45�0,60 0,50�0,60 0,50�0,65 0,55�0,75
Tab. 42. Maksymalne dopuszczalne prędkości przepływu wody w przewodach stalowych [6]
dn [mm] 10 15 20 25 32 40 50
wdop [m/s] 0,30 0,50 0,65 0,80 1,00 1,20 1,50
Tab. 43. Maksymalne dopuszczalne prędkości przepływu wody w przewodach miedzianych [4]
dz [mm] 22 28
wdop [m/s] 0,30 0,50
Tab. 44. Dopuszczalne prędkości przepływu wody w przewodach wielowarstwowych PE/AL/PE
systemu Kisan [7]
Prędkości dopuszczalne Prędkości zalecane
Rodzaj przewodu
[m/s] [m/s]
Poziome przewody rozdzielcze 1,0 0,5�0,6
Piony - 0,2�0,4
Gałązki grzejnikowe - 0,3
Tab. 45. Współczynniki oporów miejscowych � dla instalacji z rur LPE, PE-Xc, PE-Xc/AL/PE-Xc
systemu KAN-therm [15]
�
Lp. Nazwa oporu miejscowego
1 Grzejnik członowy przy średnicy gałązki: dw = 10,0 [mm] 1,5
dw = 14,0 [mm] 3,0
dw = 18,0 [mm] 9,0
2 Grzejnik stalowy płytowy przy średnicy gałązki: dw = 10,0 [mm] 2,5
dw = 14,0 [mm] 6,5
dw = 18,0 [mm] 19,0
3 Zawór grzejnikowy fig M-3173 i M-3175 dn = 10�15 [mm] 8,5
dn = 20,0 [mm] 6,5
4 Zawór odcinający prosty dn = 10�15 [mm] 16,0
dn = 20�25 [mm] 12,0
5 Zawór odcinający skośny dn = 10�15 [mm] 3,5
dn = 20�25 [mm] 3,0
6 Zawór kulowy 0,15
7 Zawór zwrotny 4,0
8 Kocioł żeliwny 2,5
24
Ogrzewnictwo  materiały pomocnicze
________________________________________________________________________________________________
�
Lp. Nazwa oporu miejscowego
9 Kocioł stalowy 2,0
10 Kolano 2,0
11 Kolano gięte (r/d 5) dw = 10,0 [mm] 0,5
dw = 14,0 [mm] 0,3
dw = 18,0 [mm] 0,3
dw = 23,2 [mm] 0,3
12 Trójniki
- przelot zasilanie 0,5
- przelot powrót 0,5
- odgałęzienie zasilania 1,5
- odgałęzienie powrotu 1,0
- prąd zbieżny, rozgałęzienie 3,0
13 Czwórniki
- przelot 2,0
- odgałęzienie 3,0
14 Odsadzka 0,5
15 Obejście 1,0
16 Wydłużka gładka, sprężysta 2,0
17 Nagła zmiana przekroju:
- rozszerzenie 1,0
- zwężenie 0,5
Tab. 46. Współczynniki oporów miejscowych � dla instalacji z rur PVC-C i PVC-U systemu KAN-
therm [15]
�
Lp. Nazwa oporu miejscowego
1 Kolana
90� 1,13
45� 0,24
2 A
uki
90� 0,15
45� 0,10
3 Trójniki
- przelot zasilania 90� 0,30
- przelot powrotu 90� 0,90
- odgałęzienie zasilania 90� 1,30
- prąd zbieżny, rozgałęzienie 1,50
- przelot zasilania 45� 0,30
- przelot powrotu 45� 0,40
- odgałęzienie zasilania 45� 0,90
4 Redukcje
- 1 stopnia 0,40
- 2 stopnia 0,40
5 Połączenie skręcane 0,15
25
Ogrzewnictwo  materiały pomocnicze
________________________________________________________________________________________________
Tab. 47. Minimalne odstępy grzejnika od przegród budowlanych [5]
Minimalna
Lp. Minimalne odstępy grzejnika
odległość
[cm]
1 - od ściany za grzejnikiem 5
2 - od podłogi 7
3 - od parapetu 7�10
4 - od sufitu przy górnym umieszczeniu grzejnika 30
5 - od ściany bocznej wnęki od strony grzejnika bez armatury grzejnikowej 15
6 - od ściany bocznej wnęki od strony grzejnika z zamontowaną z boku armaturą grzejnikową 25
Rys. 7. Układ dwururowy obwodowy [5]
26
Ogrzewnictwo  materiały pomocnicze
________________________________________________________________________________________________
Rys. 8. Układ dwururowy rozgałęziony [5]
Rys. 9. Układ dwururowy z rozdzielaczami [5]
27
Ogrzewnictwo  materiały pomocnicze
________________________________________________________________________________________________
Rys. 10. Układ jednorurowy [5]
9. Inne
Tab. 48. Ciśnienie cząstkowe pary wodnej nasyconej w powietrzu w funkcji temperatury [13]
Temp.
Ciśnienie pary nasyconej pwn hPa
�C
,0 ,1 ,2 ,3 ,4 ,5 ,6 ,7 ,8 ,9
30 42,44 42,69 42,94 43,19 43,44 43,69 43,94 44,19 44,45 44,69
29 40,06 40,30 40,53 40,77 41,01 41,24 41,48 41,72 41,96 42,19
28 37,81 38,03 38,26 38,48 38,71 38,94 39,16 39,39 39,61 39,84
27 35,66 35,88 36,09 36,31 36,52 36,74 36,95 37,17 37,39 37,59
26 33,62 33,82 34,03 34,23 34,43 34,63 34,84 35,04 35,25 35,44
25 31,69 31,88 32,08 32,27 32,46 32,66 32,84 33,04 33,24 33,43
24 29,85 30,03 30,21 30,40 30,59 30,77 30,95 31,14 31,32 31,51
23 28,10 28,25 28,45 28,63 28,80 28,97 29,15 29,32 29,50 29,68
22 26,45 26,61 26,78 26,95 27,11 27,27 27,44 27,61 27,77 27,94
21 24,87 25,04 25,18 25,35 25,51 25,66 25,82 25,98 26,13 26,29
20 23,40 23,54 23,69 23,84 23,99 24,13 24,28 24,43 24,57 24,73
19 21,97 22,12 22,27 22,41 22,54 22,68 22,83 22,97 23,10 23,24
18 20,65 20,79 20,91 21,05 21,19 21,32 21,45 21,58 21,72 21,85
17 19,37 19,50 19,63 19,76 19,88 20,01 20,14 20,27 20,39 20,52
16 18,18 18,30 18,41 18,54 18,66 18,78 18,89 19,01 19,14 19,26
15 17,06 17,17 17,29 17,39 17,50 17,62 17,73 17,84 17,95 18,06
14 15,99 16,10 16,21 16,31 16,42 16,53 16,63 16,74 16,84 16,95
13 14,98 15,08 15,18 15,28 15,38 15,48 15,59 15,69 15,78 15,88
12 14,03 14,13 14,22 14,31 14,41 14,51 14,60 14,70 14,79 14,88
11 13,12 13,21 13,30 13,40 13,49 13,58 13,67 13,75 13,85 13,94
10 12,28 12,37 12,45 12,54 12,62 12,70 12,79 12,87 12,96 13,04
9 11,48 11,56 11,63 11,71 11,79 11,87 11,95 12,03 12,11 12,18
8 10,73 10,81 10,88 10,96 11,03 11,10 11,17 11,25 11,33 11,40
7 10,02 10,08 10,16 10,23 10,30 10,38 10,45 10,52 10,59 10,66
6 9,35 9,42 9,49 9,55 9,61 9,68 9,75 9,82 9,88 9,95
5 8,72 8,78 8,84 8,90 8,96 9,02 9,07 9,13 9,19 9,25
4 8,13 8,19 8,25 8,31 8,37 8,43 8,49 8,54 8,61 8,66
28
Ogrzewnictwo  materiały pomocnicze
________________________________________________________________________________________________
Temp.
Ciśnienie pary nasyconej pwn hPa
�C
,0 ,1 ,2 ,3 ,4 ,5 ,6 ,7 ,8 ,9
3 7,59 7,65 7,70 7,76 7,81 7,87 7,93 7,98 8,03 8,08
2 7,05 7,10 7,16 7,21 7,27 7,32 7,37 7,43 7,48 7,53
1 6,57 6,62 6,67 6,72 6,77 6,82 6,87 6,91 6,96 7,00
0 6,11 6,16 6,21 6,26 6,30 6,35 6,40 6,45 6,49 6,53
0 6,11 6,05 6,00 5,95 5,92 5,87 5,82 5,77 5,72 5,67
-1 5,62 5,57 5,52 5,47 5,43 5,38 5,34 5,31 5,27 5,22
-2 5,17 5,14 5,09 5,05 5,01 4,96 4,92 4,89 4,84 4,80
-3 4,76 4,72 4,68 4,64 4,61 4,56 4,52 4,48 4,44 4,40
-4 4,37 4,33 4,30 4,26 4,23 4,19 4,15 4,12 4,08 4,05
-5 4,01 3,98 3,95 3,91 3,88 3,85 3,82 3,79 3,75 3,72
-6 3,68 3,65 3,62 3,59 3,56 3,53 3,50 3,47 3,43 3,40
-7 3,37 3,35 3,33 3,30 3,27 3,24 3,21 3,18 3,15 3,12
-8 3,10 3,06 3,04 3,01 2,98 2,96 2,94 2,91 2,88 2,86
-9 2,84 2,81 2,79 2,76 2,74 2,72 2,69 2,67 2,64 2,62
-10 2,60 2,58 2,55 2,53 2,51 2,49 2,46 2,44 2,42 2,39
-11 2,37 2,35 2,33 2,31 2,29 2,28 2,26 2,24 2,21 2,19
-12 2,17 2,15 2,13 2,11 2,09 2,08 2,06 2,04 2,02 2,00
-13 1,98 1,97 1,95 1,93 1,91 1,90 1,88 1,86 1,84 1,82
-14 1,81 1,80 1,78 1,77 1,75 1,73 1,72 1,70 1,68 1,67
-15 1,65 1,64 1,62 1,61 1,59 1,58 1,57 1,55 1,53 1,52
-16 1,50 1,49 1,48 1,46 1,45 1,44 1,42 1,41 1,39 1,38
-17 1,37 1,36 1,35 1,33 1,32 1,31 1,29 1,28 1,27 1,26
-18 1,25 1,24 1,23 1,22 1,21 1,20 1,18 1,17 1,16 1,15
-19 1,14 1,13 1,12 1,11 1,10 1,09 1,07 1,06 1,05 1,04
-20 1,03 1,02 1,01 1,00 0,99 0,98 0,97 0,96 0,95 0,94
10.Spis tabel
Tab. 1. Opory przejmowania ciepła [14] 3
Tab. 2. Obliczeniowe wartości cieplne materiałów ogólnobudowlanych [10] 3
Tab. 3. Współczynnik przewodzenia ciepła wyrobów i murów systemów Ytong i Silka [3] 6
Tab. 4. Współczynniki przenikania ciepła dla murów systemu Ytong [3] 6
Tab. 5. Opór cieplny niewentylowanych warstw powietrza [14] 6
Tab. 6. Wartości oporu cieplnego gruntu przylegającego do podłogi [13] 7
Tab. 7. Wartości oporu cieplnego gruntu przylegającego do ścian [13] 7
Tab. 8. Opór cieplny przestrzeni dachowych [14] 7
Tab. 9. Maksymalne wartości współczynników przenikania ciepła przegród i podłóg na gruncie
dla budynków mieszkalnych i zamieszkania zbiorowego [2] 7
Tab. 10. Maksymalne wartości współczynników przenikania ciepła przegród i podłóg na gruncie
dla budynków użyteczności publicznej [2] 8
Tab. 11. Maksymalne wartości współczynników przenikania ciepła przegród i podłóg na gruncie
dla budynków produkcyjnych, magazynowych i gospodarczych [2] 8
Tab. 13. Maksymalne wartości współczynników przenikania ciepła okien, drzwi balkonowych i
drzwi zewnętrznych dla budynków mieszkalnych i zamieszkania zbiorowego [2] 9
Tab. 14. Maksymalne wartości współczynników przenikania ciepła okien, drzwi balkonowych i
drzwi zewnętrznych dla budynków użyteczności publicznej [2] 9
Tab. 15. Maksymalne wartości współczynników przenikania ciepła okien, drzwi balkonowych i
drzwi zewnętrznych dla budynków produkcyjnych, magazynowych i gospodarczych [2]
10
Tab. 17. Projektowa temperatura zewnętrzna i średnia roczna temperatura zewnętrzna [11] 11
Tab. 18. Projektowa temperatura wewnętrzna [1,11] 12
Tab. 19. Właściwości wilgotnościowe i ciepło właściwe materiałów do izolacji cieplnej
i materiałów murowych [10] 13
Tab. 20. Dyfuzyjnie równoważna grubość warstwy powietrza [10] 13
Tab. 21. Wilgotność względna powietrza zewnętrznego dla terytorium Polski [12] 14
29
Ogrzewnictwo  materiały pomocnicze
________________________________________________________________________________________________
Tab. 22. Współczynnik poprawkowy dotyczący pionowych elementów budynku (tab. NB.3a)
[11] 14
Tab. 23. Współczynnik poprawkowy dotyczący poziomych elementów budynku (tab. NB.3b)
[11] 14
Tab. 24. Współczynnik poprawkowy dotyczący otworów (tab. NB.3d) [11] 15
Tab. 25. Współczynnik zmniejszenia temperatury (tab. NB.4) [11] 15
Tab. 26. Równoważny współczynnik przenikania ciepła podłogi w odniesieniu do płyty
podłogowej na poziomie terenu [11] 16
Tab. 27. Równoważny współczynnik przenikania ciepła podłogi ogrzewanego podziemia z płytą
podłogi położoną 1,5 m poniżej poziomu terenu [11] 17
Tab. 28. Równoważny współczynnik przenikania ciepła podłogi ogrzewanego podziemia z płytą
podłogi położoną 3,0 m poniżej poziomu terenu [11] 18
Tab. 29. Równoważny współczynnik przenikania ciepła ściany ogrzewanego podziemia [11] 19
Tab. 30. Minimalna krotność wymiany powietrza zewnętrznego (tab. NB.6) [11] 19
Tab. 31. Krotność wymian powietrza zewnętrznego przy różnicy ciśnienia 50 Pa (tab. NB.7)
[11] 20
Tab. 32. Współczynnik osłonięcia (tab. NB.8) [11] 20
Tab. 33. Współczynnik poprawkowy ze względu na wysokość (tab. NB.9) [11] 20
Tab. 34. Współczynnik nagrzewania w budynkach niemieszkalnych, osłabienie nocne
maksimum przez 12 h (tab. NB.10a) [11] 21
Tab. 35. Współczynnik nagrzewania w budynkach mieszkalnych, osłabienie nocne maksimum
przez 8 h (tab. NB.10b) [11] 21
Tab. 36. Dodatek dla wyrównania niskich temperatur powierzchni przegród [9] 21
Tab. 37. Dodatek uwzględniający skutki nasłonecznienia [9] 21
Tab. 38. Współczynnik przepuszczalności promieniowania słonecznego [8] 22
Tab. 39. Promieniowanie całkowite na płaszczyznę pionową o różnej orientacji [8] 22
Tab. 40. Formularz obliczeniowy do obliczania sezonowego zapotrzebowania na ciepło [8] 22
Tab. 41. Zalecane prędkości przepływu wody w przewodach LPE, PE-Xc, PE-Xc/AL/PE-Xc
systemu KAN-therm [15] 24
Tab. 42. Maksymalne dopuszczalne prędkości przepływu wody w przewodach stalowych [6] 24
Tab. 43. Maksymalne dopuszczalne prędkości przepływu wody w przewodach miedzianych [4]
24
Tab. 44. Dopuszczalne prędkości przepływu wody w przewodach wielowarstwowych PE/AL/PE
systemu Kisan [7] 24
Tab. 45. Współczynniki oporów miejscowych � dla instalacji z rur LPE, PE-Xc, PE-Xc/AL/PE-Xc
systemu KAN-therm [15] 24
Tab. 46. Współczynniki oporów miejscowych � dla instalacji z rur PVC-C i PVC-U systemu KAN-
therm [15] 25
Tab. 47. Minimalne odstępy grzejnika od przegród budowlanych [5] 26
Tab. 48. Ciśnienie cząstkowe pary wodnej nasyconej w powietrzu w funkcji temperatury [13] 28
11.Spis rysunków
Rys. 1. Podział terytorium Polski na strefy klimatyczne [11,16] 11
Rys. 2. Opis  przecinającego i  nieprzecinającego elementu budynku (rys. NB.2) [11] 15
Rys. 3. Równoważny współczynnik przenikania ciepła podłogi w odniesieniu do płyty
podłogowej na poziomie terenu [11] 16
Rys. 4. Równoważny współczynnik przenikania ciepła podłogi ogrzewanego podziemia z płytą
podłogi położoną 1,5 m poniżej poziomu terenu [11] 17
Rys. 5. Równoważny współczynnik przenikania ciepła podłogi ogrzewanego podziemia z płytą
podłogi położoną 3,0 m poniżej poziomu terenu [11] 18
Rys. 6. Równoważny współczynnik przenikania ciepła ściany ogrzewanego podziemia [11] 19
Rys. 7. Układ dwururowy obwodowy [5] 26
Rys. 8. Układ dwururowy rozgałęziony [5] 27
Rys. 9. Układ dwururowy z rozdzielaczami [5] 27
Rys. 10. Układ jednorurowy [5] 28
30
Ogrzewnictwo  materiały pomocnicze
________________________________________________________________________________________________
Literatura:
[1] Dziennik Ustaw nr 75 poz. 690 (+póz
niejsze zmiany). Rozporządzenie Ministra Infrastruktury
z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać
budynki i ich usytuowanie.
[2] Dziennik Ustaw nr 201 poz. 1238. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada
2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny
odpowiadać budynki i ich usytuowanie.
[3] Geryło R.  Budynki wykonane w technologiach SILKA i YTONG  Projektowanie przegród
z uwagi na mostki cieplne.
[4] Górecki A., Rutkiewicz A., Michalski K., Andrzejewski E., Bartold-Wiśniewska G.  Instalacje
z rur miedzianych. Poradnik. COBRTI Instal. Warszawa 1994.
[5] Koczyk H., Antoniewicz B., Basińska M., Górka A., Makowska-Hess R.  Ogrzewnictwo
praktyczne. Projektowanie. Montaż. Eksploatacja. Systherm Serwis Poznań 2005.
[6] Kwiatkowski J., Cholewa L.  Centralne ogrzewanie. Pomoce projektanta. Arkady Warszawa
1980.
[7] Mroczek W., Wojas J.  Instrukcja projektowania i montażu instalacji sanitarnych z rur
wielowarstwowych (PE-AL-PE) systemu Kisan. Warszawa 2006.
[8] PN-B-02025:2001 Obliczanie sezonowego zapotrzebowania na ciepło do ogrzewania
budynków mieszkalnych i zamieszkania zbiorowego.
[9] PN-B-03406:1994 Ogrzewnictwo. Obliczanie zapotrzebowania na ciepło pomieszczeń
o kubaturze do 600 m3.
[10] PN-EN 12524:2003 Materiały i wyroby budowlane. Właściwości cieplno-wilgotnościowe.
Tabelaryczne wartości obliczeniowe.
[11] PN-EN 12831:2006 Instalacje ogrzewcze w budynkach. Metoda obliczania projektowego
obciążenia cieplnego.
[12] PN-EN ISO 13788:2003 Cieplno-wilgotnościowe właściwości komponentów budowlanych
i elementów budynku. Temperatura powierzchni wewnętrznej konieczna do uniknięcia
krytycznej wilgotności powierzchni i kondensacja międzywarstwowa. Metody obliczania.
[13] PN-EN ISO 6946:1999 Komponenty budowlane i elementy budynku. Opór cieplny
i współczynnik przenikania ciepła. Metoda obliczania.
[14] PN-EN ISO 6946:2004 Komponenty budowlane i elementy budynku. Opór cieplny
i współczynnik przenikania ciepła. Metoda obliczania.
[15] Sękowski K., Juchnicki J.  Poradnik projektanta i wykonawcy systemu KAN-therm.
Warszawa 2002.
[16] Strzeszewski M., Wereszczyński P.  Norma PN-EN 12831. Nowa metoda obliczania
projektowego obciążenia cieplnego. Poradnik. Purmo. Warszawa 2007.
31