Niedokrwistość spowodowana
niedoborem żelaza
Niedokrwistość (potocznie nazywana anemią) jest patologicznym stanem, o którym mówimy,
kiedy dochodzi do zmniejszenia liczby erytrocytów (czerwonych krwinek), poziomu
hemoglobiny (barwnika erytrocytów odpowiedzialnego za transport tlenu) we krwi oraz
wskaz
nika zwanego hematokrytem (stosunek objętości erytrocytów do objętości krwi).
Schorzenie to rozpoznajemy, jeżeli wartości te spadają o więcej niż 2 odchylenia standardowe
od wartości prawidłowej.
Objawy wspólne dla wszystkich niedokrwistości
1. Ogólne:
 osłabienie stopniowo postępujące
 duszność
 słaba tolerancja wysiłku
 zwiększona podatność na infekcje
2. OUN:
 szum w uszach
 mroczki przed oczami
 zawroty i bóle głowy
 senność
3. Układ sercowo-naczyniowy:
 tachykardia, kołatanie serca
 bóle wieńcowe
 czynnościowy szmer skurczowy nad zastawką dwudzielną
 zastoinowa niewydolność krążenia
4. Skóra i błony śluzowe:
 bladość
Niedokrwistość z niedoboru żelaza jest konsekwencją zbyt małej zawartości żelaza w ustroju.
Głównymi przyczynami niedoboru żelaza w organizmie człowieka jest jego utrata razem z
krwią. Zatem najbardziej narażone na anemię z niedoboru żelaza są kobiety, u których żelazo
tracone jest wraz z krwią miesiączkową, szczególnie jeżeli krwawienia są zbyt częste lub zbyt
obfite. W niektórych sytuacjach obserwujemy większe zapotrzebowanie na żelazo  jest to
okres dojrzewania, okres ciąży oraz karmienia piersią, a także u dzieci urodzonych
przedwcześnie i noworodków niekarmionych mlekiem matki.
Przyczyny niedoboru żelaza
1. Krwawienie = zwiększona utrata:
 drogi rodne, układ moczowy (miesiączki, kamica, nowotwory)
 przewód pokarmowy
 choroba wrzodowa żołądka, dwunastnicy,
 choroby zapalne jelit,
 uchyłkowatość,
 polipowatość,
 żylaki odbytu
 inne
 nowotwory
 zbyt częste upusty krwi
2. Zwiększone zapotrzebowanie
 ciąża, laktacja,
 szybki wzrost,
 w czasie leczenia niedokrwistości megaloblastycznej
3. Zaburzenia wchłaniania
 stany po operacjach p. pok. zmniejszające powierzchnie wchłaniania
 zespół złego wchłaniania
 biegunki
 rozległe nacieczenie błony śluzowej przez nowotwory (np. Chłoniak)
4. Niedobór w diecie
 dieta uboga w Fe, z przewagą pokarmów mlecznych
Wyniki badań laboratoryjnych w niedokrwistości z niedoboru żelaza
1. Morfologia krwi:
- niedokrwistość
- mikrocytoza
- hipochromia
- liczba leukocytów prawidłowa
- liczba płytek krwi najczęściej prawidłowa, możliwa
nadpłytkowość
2. Rozmaz krwi obwodowej: mikrocytoza, hipochromia
3. Liczba retykulocytów zwykle prawidłowa (podwyższona po krwawieniu)
4. Stężenie żelaza w surowicy obniżone
5. ZWŻS /TIBC/ zwiększona
6. Stopień wysycenia transferyny obniżony
7. Stężenie ferrytyny obniżone
8. Badanie szpiku: odczyn erytroblastyczny
9. Sideroblasty w szpiku - obniżone lub brak
Kolejność postępowania w niedokrwistości z niedoboru żelaza
1. Ustalenie przyczyny i możliwe jej usunięcie
- kał na obecność krwi utajonej
- badanie p.pok., dróg moczowych, narządu rodnego,
- badania wykluczające zaburzenia wchłaniania Fe - krzywa wchłaniania Fe
2. Usunięcie niedokrwistości
3. Uzupełnienie zapasów
4. Profilaktyka
Leczenie preparatami żelaza
1. Leczenie niedokrwistości: (150mg Fe - oczekiwany przyrost 1g/dzień)
- Hemofer 2x1draż p.o. lub
- Ascofer 3x2 draż p.o. lub
- Sorbifer Durules 2x1 draż. p.o. lub
- Tardyferon 1x1 tabl. p.o.
(oczekiwany przyrost Hb 0,25g/dzień/ po upływie 14 dni)
- Jectofer 100mg i.m., lub
- Ferrum-Lek 100mg i.m.
2. Uzupełnienie niedoboru żelaza zapasowego /6 - 12 miesięcy !/
- Hemofer 1x1draż p.o. lub
- Ascofer 3x1 draż p.o. lub
- Sorbifer Durules 1x1 draż. p.o. lub
- Tardyferon 1 x 1 tabl. p.o.
- Jectofer 100mg i.m., lub
- Ferrum-Lek 100mg i.m. (podawane rzadziej)
Uwagi praktyczne przy leczeniu doustnymi preparatami żelaza:
- odpowiednia dawka dzienna - 200 mg dziennie w okresie indukowania remisji, a następnie
dawki o 50% mniejsze
- odpowiednio długi okres czasu , w zależności od stopnia niedokrwistości,
- leki winny być podawane na czczo/pokarm hamuje absorpcję żelaza w jelicie/
- 2-3krotny wzrost retykulocytów w 7-10 dniu
- wzrost Hb o 2g% po 2-3 tygodniowej terapii
Przyczyny niepowodzeń w leczeniu doustnymi preparatami żelaza:
- utrzymywanie się krwawienia
- znaczne upośledzenie wchłaniania żelaza
- nie pobieranie leku przez chorego
- nieprawidłowe rozpoznanie
Leczenie parenteralnymi preparatami żelaza:
- wskazania:
* zaburzenia wchłaniania żelaza
* konieczność szybkiego wyrównania niedokrwistości
*nietolerancja preparatów doustnych
- preparaty dożylne: Venofer, Ferrum Hausmani, Jectofer, Ferrum Lek,
- próba: 25 mg i.v. powoli, potem 100 mg
- łączna dawka Fe i.v. : 150x(stęż. Hb docelowe - stęż. Hb obecne)+500mg
Rola żelaza w naszym organizmie
Rola żelaza jest związana przede wszystkim z procesami oddychania tkankowego. Uczestniczy w
syntezie DNA, odgrywa istotną rolę w zwalczaniu wirusów i bakterii przez układ immunologiczny,
ułatwia detoksykację niebezpiecznych substancji w wątrobie. W szpiku kostnym, żelazo
wykorzystywane jest w procesie tworzenia krwinek czerwonych.
Dzienne zapotrzebowanie na żelazo:
Grupa Zapotrzebowanie
Dzieci (1-3 lat) 3-7mg
Dzieci (4-9 lat) 4-10 mg
Kobiety (19-50lat) 8-18 mg
Kobiety (51- >75 lat) 6-10mg
Kobiety ciężarne 23-27 mg
Mężczyz
ni 6-10mg
*wg. M. Jarosz, Normy żywienia dla populacji polskiej- nowelizacja, Instytut Żywności i Żywienia,
2012, s. 221
Zalecenia żywieniowe
Dieta powinna zwierać produkty bogate w przyswajalne sole żelaza.
Żelazo hemowe, zawarte w produktach pochodzenia zwierzęcego jest najlepiej przyswajalne.
Znajdziemy je w podrobach (zwłaszcza w wątróbce i nerkach), wędlinach, mięsie, jajkach.
Żelazo niehemowe można znalez
ć w produktach roślinnych i w rybach. Fasola, natka pietruszki,
pszenica, soja  to one są najbogatszym jego z
ródłem.
Żelazo hemowe jest lepiej przyswajane niż żelazo niehemowe.
Z uwagi na to, że niedokrwistość jest coraz powszechniejszym problemem, możemy znalez
ć
żywność wzbogaconą w ten pierwiastek. Najczęściej dodaje się żelazo do mieszanek
mlecznych dla niemowląt, wzbogacane są także płatki zbożowe czy soki owocowe.
Jakie związki utrudniają wchłanianie żelaza?
Są to związki chelatujące żelazo: fosforany(używane jako konserwanty
żywności),taniny (znajdziemy je m.in. w kawie, herbacie, kakao,
czekoladzie), fityniany (obecne w produktach zbożowych z pełnego
przemiału), szczawiany (zawarte w szczawiu, burakach, rabarbarze, szpinaku), leki:
alkalizujące, tetracykliny.
Jakie związki ułatwiają wchłanianie żelaza?
Witamina C (kwas askorbinowy), kwas bursztynowy, fruktoza, cysteina, glutation (obecne w
owocach i warzywach).
Kwas askorbinowy jest wrażliwy na wysoką temperaturę, dlatego najlepiej jest spożywać
świeże owoce i warzywa.
Bogate w witaminę C są: cytrusy, papryka czerwona, natka pietruszki, pomidory, brokuły,
czarna porzeczka, aronia, truskawki.
Czy można przedawkować żelazo?
Zatrucie żelazem zdarza się dość rzadko, np. w przypadku przedawkowania preparatów
zawierających żelazo. Wtedy najczęściej występują wymioty, smoliste stolce, bóle brzucha,
brak apetytu. Znana jest nam również hemochromatoza, choroba genetyczna, polegająca na
nadmiernej kumulacji żelaza w organizmie. Dotyka ona 1 na 250 Europejczyków. U kobiet
objawy tej choroby pojawiają się dopiero po menopauzie.
Niedokrwistość z niedoboru żelaza jest częstym i poważnym problemem. Powoduje obniżenie
wydajności pracy, opóz
nienie rozwoju psychoruchowego u dzieci, natomiast anemia u
ciężarnych jest przyczyną wcześniactwa oraz niskiej masy urodzeniowej dziecka. Niezbędna
jest edukacja żywieniowa na temat właściwego komponowania jadłospisu, tak aby
wykorzystać wszystkie potrzebne nam składniki mineralne.
Bibliografia:
1. J. Chojnacki, Kliniczne aspekty żywienia w chorobach wewnętrznych, Uniwersytet
Medyczny w A
odzi, 2008, s.283-290
2. E. Gowin, W. Horst- Sikorska, Żelazne zapasy- komu w XXI wieku grozi niedobór
żelaza?, Farmacja Współczesna 2010;3, 139-146
3. G. Orlicz- Szczęsna, J. Żelazowska- Posiej, K. Kucharska, Niedokrwistość z niedoboru
żelaza, Curr Probl Psychiatry 2011; 12(4): 590-594
4. M. Jarosz, Normy żywienia dla populacji polskiej- nowelizacja, IŻŻ 2012, s. 128-130
5. Szczeklik A., Gajewski P., Choroby wewnętrzne. Kompendium Medycyny Praktycznej,
MP, Kraków 2009
J. Daniluk, G. Jurkowska, Zarys chorób wewnętrznych dla studentów pielęgniarstwa,
Czelej, Lublin 2005
Wykonali:
1. Marta Baranowska gr IV
2. Agnieszka Huppert gr IV
3. Maciej Molski gr I