Autor programu: mgr Bogusław Waligóra
 Metodyka pracy profilaktyczno  resocjalizacyjnej 
(studia niestacjonarne II rok Pedagogika II stopień)
I. Podstawowe cele przedmiotu:
Podstawowym celem przedmiotu jest opanowanie teoretyczno  praktycznej
wiedzy dotyczącej problematyki niedostosowania społecznego, demoralizacji
oraz zagadnień dotyczących przestępczości wśród młodocianych i dorosłych.
Podstawą opanowania umiejętności opracowywania indywidualnych i
grupowych programów resocjalizacyjnych, jest wiedza teoretyczna z zakresu
pedagogiki, psychologii, socjologii, kryminologii i prawa, połączona z
praktyczną umiejętnością wykonywania i wykorzystywania obserwacji, diagnoz,
opinii specjalistycznych i ekspertyz.
II. Lista podstawowych pojęć terminologicznych:
Metoda, metodyka, metodyka pedagogiczna, metodologia, technika,
profilaktyka  rodzaje, resocjalizacja, socjalizacja, grupa społeczna, subkultury
młodzie\
owe i podkultura przestępcza, instytucja, środowisko wychowawcze,
nieletni, młodociani, siły społeczne, kurator sądowy, mediacja miedzy sprawcą a
ofiarą, zakłady dla nieletnich-schronisko, zakład poprawczy, sąd rodzinny i
nieletnich, sąd karny, sąd penitencjarny, probacja, typy i rodzaje zakładów
karnych, systemy odbywania kary pozbawienia wolności, opieka następcza,
pomoc postpenitencjarna.
III. Wymagania i kryteria egzaminacyjne:
Warunkiem koniecznym uzyskania pozytywnej oceny z egzaminu, jest
opanowanie teoretyczno  praktycznej wiedzy zwiÄ…zanej z podstawowymi
pojęciami terminologicznymi.
IV. Literatura podstawowa:
1. Czapów Cz., Wychowanie resocjalizujące, PWN, Warszawa 1978.
2. Górski S., Metodyka resocjalizacji, IWZZ, Warszawa 1985
3. Machel H., Wprowadzenie do pedagogiki penitencjarnej, Gdańsk 1994.
4. Benedyczak S., Jędrzejczak K., Nowak B., Szczepaniak P., Urbańska J.,
5. Wprowadzenie do metodyki pracy penitencjarnej, Kalisz 1995.
6. Ciosek M., Psychologia sÄ…dowa i penitencjarna, Warszawa 2001
7. Ciosek M., Człowiek w obliczu izolacji więziennej, Gdańsk 1996.
8. Kalinowski M., Europejskie systemy resocjalizacji nieletnich, WSiP, Warszawa 1991.
9. Keller K., Kuratela penitencjarna, red. B. Hołysz, S. Redo, Problemy więziennictwa u
progu XXI wieku, Kalisz-Wiedeń-Warszawa 1996.
 2
10. Kodeks Karny Wykonawczy, Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 (Dz. U. z 1997r., nr 90,
poz. 557)
11. Kołakowska-Przełomiec H., Amerykańska koncepcja diversion, w: Przestępczość w
świecie, red. B. Hołyst, Warszawa 1989.
12. Konarzewski K., Podstawy teorii oddziaływań wychowawczych, PWN,
Warszawa 1982.
13. Konopczyński M., Twórcza resocjalizacja. Wybrane metody pomocy dzieciom i
młodzie\
y, Warszawa 1996.
14. Kopeć-Chruścicka M., Kurator sądowy  zagadnienia profilaktyczne i
resocjalizacyjne, Warszawa 1986.
15. Lalak D., Pilch T., (red.) Elementarne pojęcia pedagogiki społecznej i pracy socjalnej,
Wydawnictwo Akademickie  śak , Warszawa 1999.
16. Lipkowski O., Resocjalizacja, WSiP, Warszawa 1987.
17. Makowski A., Niedostosowanie społeczne młodzie\
y i jej resocjalizacja, PWN,
Warszawa 1994.
18. Keller K., Kuratela penitencjarna, red. B. Hołysz, S. Redo, Problemy więziennictwa u
progu XXI wieku, Kalisz-Wiedeń-Warszawa 1996 Moczydłowski P., Drugie \
ycie w
więzieniu, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1991.
19. Mościcka L., Przestępczość nieletnich. Podło\
e, geneza, motywy, Ossolineum,
Wrocław 1970.
20. Müller T., MÅ‚odzie\
owe podkultury, Wiedza Powszechna, Warszawa 1987
IV. Literatura uzupełniająca:
1) Ambrozik W., Dewiacje wychowawcze w środowisku wiejskim, Poznań 1997.
2) Ambrozik W., Stępniak P., Problemy organizacji i zarządzania więzieniem, Poznań-
Kalisz-Warszawa 1999.
3) Areands R., Uczmy się nauczać, WSiP, Warszawa 1995.
4) Babiker G., Arnold L., Autoagresja - mowa zranionego ciała, Gdańskie Wydawnictwo
Psychologiczne, Gdańsk 2003.
5) Badz
mirowska-Masłowska K., Młodociani sprawcy zabójstw w Polsce, Kraków 2000.
6) Baładynowicz A., Probacja. Wychowanie do wolności, Warszawa 1996.
7) Banasiak J., Reagowanie wychowawcze w wielowymiarowej pedagogice działania,
Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1996.
8) Bartkowicz Z., Efektywność resocjalizowania nieletnich w zakładzie poprawczym i
wychowawczym, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1987.
9) Bartkowicz Z., Pomoc terapeutyczna nieletnim agresorom i ofiarom agresji w
zakładach resocjalizacyjnych, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1996.
10) Batawia S., Wstęp do nauki o przestępcy. Zagadnienie skłonności przestępczych,
Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1984.
11) Burczyk P., Poradnik dla ofiar przemocy w rodzinie, SO Poznań 2004.
12) Cassidy E., (opr.) Psychologiczne gry i ćwiczenia grupowe (opracowane na podstawie
ksiÄ…\
ki D. Branders i H. Philipsa), Wydawnictwo IBE, Warszawa 1991.
13) Cekiera Cz., Psychoprofilaktyka uzale\
nień oraz terapia i resocjalizacji osób
uzale\
nionych (metody, modele, ośrodki, zakłady, wspólnoty), Towarzystwo
Naukowe, Lublin 1994.
14) Chmaj L., PrÄ…dy i kierunki w pedagogice XX wieku, PZWS, Warszawa 1962.
15) Cialdini B. Robert, Wywieranie wpływu na ludzi, GWP, Gdańsk 2003.
16) Czapów Cz., Jedlewski S., Pedagogika resocjalizacyjna, PWN, Warszawa 1971.
 3
17) Drwal A
., Osobowość wychowanków zakładów poprawczych, Ossolineum, Wrocław-
Warszawa-Kraków-Gdańsk 1981.
18) Gajdus D., Gronowska B., Europejskie standardy traktowania więz
niów, Toruń 1998.
19) Gordon T., Wychowanie bez pora\
ek, PAX, Warszawa 1991.
20) Grzegorzewska M., DÄ…\
enie do odnowy resocjalizacji młodzie\
y niedostosowanej
społecznie,  Szkoła specjalna 1960 nr 6.
21) Gurycka A., BÅ‚Ä…d w wychowaniu, WSiP, Warszawa 1990.
22) Hołyst B., Ambrozik W., Stępniak P., red., Więziennictwo. Nowe wyzwania,
Warszawa  Poznań  Kalisz 2001.
23) Hołyst B., Bariery resocjalizacji penalnej, w: B. Hołysz, red. Problemy współczesnej
penitencjarystyki w Polsce, t. 1, Warszawa 1984.
24) Jachimska M., Grupa bawi się i pracuje, Wydawnictwo UZUS, Wałbrzych 1994.
25) Jankowski K., (red.), Psychologia w działaniu, Czytelnik, Warszawa 1981.
26) Juras R., Podkultura przestępcza  podkultura więzienna  drugie \
ycie: zwiÄ…zki i
antymonie,  Zeszyty Naukowe Wydz. Hum. Fil. i Socjologii UG , Gdańsk 1983,
s. 21-40.
27) Kalinowski M., Pełka J., Zarys dziejów resocjalizacji nieletnich, Wydawnictwo
WSPS, Warszawa 1996.
28) Kosewski M., Ludzie w sytuacjach pokusy i upokorzenia, Warszawa 1985.
29) Kotlarska-Michalska A., Diagnozowanie i projektowanie pracy socjalnej,
Poznań 1999.
30) Kozaczuk F., Radochoński M., red., Aktualne problemy pedagogiki resocjalizacyjnej
i patologii społecznej, Rzeszów 2000.
31) Kozaczuk F., Urban B., Profilaktyka i resocjalizacja, Wydawnictwo WSP,
Rzeszów 1997.
32) Kozaczuk F., Wybrane zagadnienia profilaktyki i resocjalizacji młodzie\
y,
Wydawnictwo CPP, Rzeszów 1998.
33) Krukowski A., Czapów Cz., Jedlewski St., Pedagogika resocjalizacyjna,
Warszawa 1972.
34) Kuczkowski S., Strategie wychowawcze, Kraków 1986.
35) Kodeks Karny Wykonawczy, Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 (Dz. U. z 1997r., nr 90,
poz. 557)
36) Kołakowska-Przełomiec H., Amerykańska koncepcja diversion, w: Przestępczość w
świecie, red. B. Hołyst, Warszawa 1989.
37) Konarzewski K., Podstawy teorii oddziaływań wychowawczych, PWN,
Warszawa 1982.
38) Konopczyński M., Twórcza resocjalizacja. Wybrane metody pomocy dzieciom i
młodzie\
y, Warszawa 1996.
39) Kopeć-Chruścicka M., Kurator sądowy  zagadnienia profilaktyczne i
resocjalizacyjne, Warszawa 1986.Makowski A., Nieletni sprawni inaczej i ich
ortopedagogika, PWN, Warszawa 1997.
40) Mika S., Jak modyfikować własne zachowania, PWN, Warszawa 1987.
41) Moczydłowski P., Drugie \
ycie w więzieniu, Wydawnictwo Uniwersytetu
Warszawskiego, Warszawa 1991.
42) Mościcka L., Przestępczość nieletnich. Podło\
e, geneza, motywy, Ossolineum,
Wrocław 1970.
43) Müller T., MÅ‚odzie\
owe podkultury, Wiedza Powszechna, Warszawa 1987.
44) O Connor R.; Sheehy N.; Zrozumieć samobójcę, Gdańsk 2002.
45) Okoń W.; Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Warszawa 1998.
 4
46) Ostrihańska Z., Greczuszkin A., Praca z indywidualnym przypadkiem w nadzorze
rodzinnego kuratora sÄ…dowego, Lublin 1999.
47) Piechowiak Z., Niektóre problemy pomocy nieletnim zwolnionym z zakładów
poprawczych, w: Zakład poprawczy. Koncepcje i rzeczywistość, red. K. Pospieszyl,
Bydgoszcz 1998.
48) Piechowiak Z., Problemy wykolejenia i resocjalizacji nieletnich, w: Pamięć i obecność
społeczna, red. W. Ambrozik, T. Frąckowiak, S. Warryniuk, Poznań 1994.
49) Piechowiak Z., Wybrane problemy profilaktyki mediacji pomiędzy sprawcą i ofiarą
przestępstwa w krajach zachodnioeuropejskich w świetle seminarium Rady Europy w
1995,  Opieka, Wychowanie, Terapia nr 4, 1996.
50) Pospieszyl K., (red.), Resocjalizacja nieletnich. Doświadczenia i koncepcje, WSiP,
Warszawa 1990.
51) Pospieszyl K., Resocjalizacja, Wydawnictwo  śak , Warszawa 1995.
52) Pospieszyl K., Resocjalizacja. Teoretyczne podstawy oraz przykłady programów
oddziaływań, Warszawa 1998.
53) Pospieszyl K., śabczyńska E., Psychologia dziecka społecznie niedostosowanego,
PWN, Warszawa 1985.
54) Poznaniak W., Zaburzenia w uspołecznieniu przestępców, Poznań 1982.
55) Pytka L., Pedagogika resocjalizacyjna. Wybrane zagadnienia teoretyczne,
diagnostyczne i metodyczne, Warszawa 2000.
56) Red. zbiorowa., Przepisy penitencjarne, Kalisz 2004.
57) Red. zbiorowa., Zagadnienia penitencjarne, Kalisz 2004.
58) Rzepliński A., Rodziny więz
niów długoterminowych, Warszawa 1981.
59) Siemaszko A., Granice tolerancji. O teoriach zachowań dewiacyjnych,
Warszawa 1993.
60) Stańdo Kawecka B., Prawne podstawy resocjalizacji, Kraków 2000.
61) Stępniak P., Funkcjonowanie kurateli sądowej. Teoria a rzeczywistość, Poznań 1992.
62) Stępniak P., Środowisko otwarte jako alternatywa dla więzienia, Poznań 1997.
63) Stępniak P., Wymiar sprawiedliwości i prawa socjalne w krajach Europy Zachodniej,
Poznań 1998.
64) Sygit B., Przestępcy i ich ofiary. Poznań 1995.
65) Szałański J., Resocjalizacja w zakładzie poprawczym, Warszawa 1978.
66) Szaszkiewicz M., Tajemnice grypserki, Kraków 1997.
67) Szczygieł G.B., Społeczna readaptacja skazanych w polskim systemie penitencjarnym,
Białystok 2002.
68) Szymanowski T., Powrót skazanych do społeczeństwa, Warszawa 1989.
69) Waligóra B., Funkcjonowanie człowieka w warunkach izolacji więziennej,
Poznań 1974.
70) Wójcik J.W., Od hipisów do satanistów, Wydawnictwo Eureka, Kraków 1992.
71) Zajączkowski K., Profilaktyka zachowań dewiacyjnych i młodzie\
y, Toruń 1998.
72) Zimbardo P.G. Psychologia i \
ycie, Warszawa 1999.
 5
TEMATY  METODYKA
1. Na podstawie dowolnej diagnozy wychowanka (stwórz ją i opisz) zaprojektuj
indywidualne oddziaływania resocjalizacyjne w zakładzie karnym typu zamkniętego
metodami kulturotechnicznymi z uwzględnieniem konkretnych technik i środków tego
oddziaływania. Praca winna zawierać studium przypadku, opis faz procesu
diagnostycznego, uzasadnione ustalenia diagnostyczne i wynikajÄ…cy z nich
indywidualny program oddziaływań resocjalizacyjnych wraz z uzasadnieniem celów
wychowawczych (parcjalnych, etapowych i ostatecznych). Microsoft Word,
czcionka Times New Roman 12, margines 2,5 cm.
2. Na podstawie dowolnej diagnozy wychowanka (stwórz ją i opisz) zaprojektuj
indywidualne oddziaływania resocjalizacyjne w zakładzie karnym typu zamkniętego
metodami socjotechnicznymi z uwzględnieniem konkretnych technik i środków tego
oddziaływania. Praca winna zawierać studium przypadku, opis faz procesu
diagnostycznego, uzasadnione ustalenia diagnostyczne i wynikajÄ…cy z nich
indywidualny program oddziaływań resocjalizacyjnych wraz z uzasadnieniem celów
wychowawczych (parcjalnych, etapowych i ostatecznych). Microsoft Word,
czcionka Times New Roman 12, margines 2,5 cm.
3. Na podstawie dowolnej diagnozy wychowanka (stwórz ją i opisz) zaprojektuj
indywidualne oddziaływania resocjalizacyjne w zakładzie karnym typu zamkniętego
metodami psychotechnicznymi z uwzględnieniem konkretnych technik i środków tego
oddziaływania. Praca winna zawierać studium przypadku, opis faz procesu
diagnostycznego, uzasadnione ustalenia diagnostyczne i wynikajÄ…cy z nich
indywidualny program oddziaływań resocjalizacyjnych wraz z uzasadnieniem celów
wychowawczych (parcjalnych, etapowych i ostatecznych). Microsoft Word,
czcionka Times New Roman 12, margines 2,5 cm.
4. Scharakteryzuj wzajemne relacje opieki  terapii  wychowania w oddziaływaniach
resocjalizacyjnych. Microsoft Word, czcionka Times New Roman 12, margines 2,5
cm.
5. Opracuj prezentacjÄ™ multimedialnÄ… (Microsoft PowerPoint) procesu resocjalizacji
zawierającą kluczowe definicje pojęć i przebieg procesu (diagnoza genezy, struktury,
funkcji i fazy wykolejenia przestępczego  postulowanie, optymalizowanie 
realizowanie celów, klasy wpływu wychowawczego& etc.).
 6
LITERATURA
Pedagogika penitencjarna a metodyka wychowania resocjalizacyjnego [w:]
1. Benedyczak S.: S. Benedyczak, K. Jędrzejak, B. Nowak, P. Szczepaniak, I. Urbańska,
Wprowadzenie do metodyki pracy penitencjarnej. COSSW Kalisz, 1995
Izolacja więzienna. Wybrane aspekty izolacji więziennej w percepcji
2. Ciosek M.:
więz
niów i personelu. Gdańsk 1993 Uniwersytet Gdański
Człowiek w obliczu izolacji więziennej. Gdańsk 1995, Wydawnictwo
3. Ciosek S.:
Archidiecezji Gdańskiej  Stella Maris
Resocjalizacja, [w:] Pomykało W. (red.), Encyklopedia Pedagogiczna.
4. Czapów Cz.:
Warszaw 1997, Fundacja Innowacyjna
Wychowanie resocjalizujÄ…ce. Elementy metodyki i diagnostyki. Warszawa
5. Czpów Cz.:
1978
Kurek A.,
Kształtowanie środowiska przez więzienną kulturę. PWP 1996, nr 12  13
6.
Kownacki P.:
7. Machel H.: Więzienie jako instytucja karna i resocjalizacyjna. Gdańsk 2003, Arche
Resocjalizacyjne aspekty polskiego systemu penitencjarnego, [w:]
Rybczyńska D. (red.), Ciągłość i zmiana w obszarze profilaktyki społecznej
8. Machel H.,
i resocjalizacji. Wybrane aspekty pedagogiki resocjalizacyjnej. Zielona
Góra 2002, Media
9. Moczydłowski P.: ., Drugie \
ycie więzienia. Warszawa 1991, Wydawnictwo Prawnicze
Pomoc postpenitencjarna, [w:] Biuletyn RPO. Stan i węzłowe
10. Musidłowski R.:
problemy polskiego więziennictwa. Cz. II Warszawa 1997
Pedagogika resocjalizacyjna. Wybrane zagadnienia teoretyczne i
11. Pytka L.:
metodyczne. Warszawa 1991, WSPS im. Marii Grzegorzewskiej
Praca więz
niów po reformie prawa karnego wykonawczego, Prawo Pracy
12. Sanetra W.:
1998, nr 4
Stańdo  Kawecka
Prawne podstawy resocjalizacji. Kraków 2000, Zakamycze
13.
B.:
Społeczna readaptacja skazanych w polskim systemie penitencjarnym,
14. Szczygieł B.G.:
Białystok 2002
Dz. U. Nr 90 z 1997 r. poz. 557
Ustawa z dnia 06.06.1997 r. Kodeks karny wykonawczy
15.
ze zm.
ROZPORZ
DZENIE
MINISTRA SPRAWIEDLIWOÅšCI Dz. U. Nr152 z 2003 r. poz.
16.
z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno- 1439
porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności