Metody pracy doradcy
diagnoza
Patrycja Rudnicka
 Najważniejsze metody
I. Testy i autotesty
II.Sformalizowane metodologie pracy z klientem
(np. IPD, metoda edukacyjna)
III.Programy komputerowe
Testy - cele stosowania
Wspomaganie doradcy:
ą
diagnoza
ą
prognoza
Wspomaganie klienta:
ą
wzrost samowiedzy na temat własnej osoby
i możliwości działania
ą
ułatwienie podejmowania decyzji
Metody kwestionariuszowe  podział
I. Osobowość i potencjał klienta
np. klasyczne testy psychologiczne NEO-FFI lub testy
osobowości i zainteresowań
II. Kompetencje osobiste i społeczne
np. styl komunikowania się, rozwiązywania konfliktów, styl
uczenia się, uzdolnienia przedsiębiorcze
III.Zainteresowania zawodowe
testy zainteresowań Hollanda, KPZ, BTUO, APIS, test O-Z
IV.Autotesty  nacisk na refleksję i samoopis, poznanie własnych
preferencji, czy też dominujących wartości
Osobowość, inteligencja
I. Profesjonalne metody  testy i kwestionariusze
Skala Inteligencji Wechslera, NEO-FFI, FCZ-KT
zalety: metody wystandaryzowane, trafne i rzetelne, pomiar
jest stabilny w czasie
wady: koszty, konieczność znajomość metodologii testu,
doświadczenie, pracochłonność
II. Metody uproszczone, metody autodiagnostyczne
(a czasem wręcz psychozabawy)
Kwestionariusz wielorakiej inteligencji, H. Gardnera
Skala Mój Temperament, J. Strelaua
zalety: powszechna dostępność, prostota stosowania
wady: bardzo niska precyzja pomiaru, brak norm
Kompetencje osobiste i społeczne
I. Narzędzia standaryzowane:
np. Kwestionariusz Kompetencji Społecznych, A. Matczak
II. Narzędzia opisowe, pogłębiające autorefleksję:
Kwestionariusz Stylu Uczenia się Kolba
Kwestionariusz Stylu Komunikowania się Russo
Kwestionariusz Stylu Rozwiązywania Konfliktów Thomasa-
Kilmanna
Zainteresowania zawodowe
Bogactwo narzędzi o różnym poziomie skomplikowania, a także formach
ą
Wysoki stopień formalizacji i dokładności pomiaru
Kwestionariusz Preferencji Zawodowych Hollanda
Zestaw do Samobadania Hollanda
Bateria Testów APIS-Z
Test Osobowości i Zainteresowań
ą
Mniejszy stopień formalizacji, samoopis, autodiagnoza, metody jakościowe
Kotwice Kariery Scheina
Kwestionariusz Uzdolnień Przedsiębiorczych Noworola
Kwestionariusz Rozwój i Zatrudnienie Hussona
Ankieta Skłonności Zawodowych, Test zainteresowań zawodowych
Test osobowości i zainteresowań
ą
E. Mittnecker, W. Toman. Autor polskiej adaptacji: E.R.Dajek (1993)
ą
wielowymiarowy inwentarz służący do pomiaru cech osobowości i zainteresowań
ą
Zastosowanie: w poradnictwie zawodowym dla młodzieży
ą
Normy: dla uczniów klasy VIII szkoły podstawowej oraz uczniów klasy III i IV
szkoły średniej (młodzież warszawska)
ą
Test O-Z ma postać zeszytu zawierającego 214 stwierdzeń (120 dotyczy
osobowości, a 94 - zainteresowań), które badany ocenia na specjalnym arkuszu
odpowiedzi
ą
Badanie indywidualne lub grupowe; bez ograniczenia czasu; przeciętnie 45
minut
ą
Dystrybucja Pracownia Testów Psychologicznych PTP
Test osobowości i zainteresowań
Skale osobowości: Skale zainteresowań:
samokrytyka-brak samokrytyki, zamiłowanie do życia na wsi-
nastawienie zamiłowanie do życia w mieście
społeczne-nastawienie aspołeczne rzemieślnicze, naukowe
ekstrawersja-introwersja rachunkowość i administracja
nieneurotyczny-neurotyczny umiejętność obcowania z ludz
mi
w sklepach i lokalach
niemaniakalny-maniakalny
gastronomicznych
niedepresyjny-depresyjny
sztuki plastyczne, językowe
i literackie, muzyczne
nieschizoidalny-schizoidalny
zawody społeczne
nieparanoidalny-paranoidalny
wegetatywnie stabilny-wegetatywnie
labilny.
KPZ
ą
Kwestionariusz Preferencji Zawodowych J. L. Hollanda
ą
wielowymiarowy inwentarz służący do pomiaru cech osobowości i zainteresowań
ą
Zastosowanie: w poradnictwie zawodowym dla młodzieży i dorosłych
ą
Test KPZ ma postać zeszytu zawierającego 160 zawodów, osoba badana udziela informacji
nt. swoich preferencji
ą
Badanie indywidualne lub grupowe; bez ograniczenia czasu; przeciętnie 30 minut
ą
Funkcjonują także narzędzia do samobadania opartych na koncepcji J. L. Hollanda  ZdS,
Autotest Profil Zainteresowań
Literatura:
Nosal, Cz.S., Piskorz, Z., Świątnicki, K. (2000). Kwestionariusz preferencji zawodowych J.L.
Hollanda jako metoda diagnozy osobowości i zainteresowań zawodowych w procesie
doboru kadr. W T. Witkowski (red.). Nowoczesne metody doboru i oceny personelu, (s.
213-236).. Kraków: Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu.
Lamb, R., Hurst, P., Kennedy, R. (1996). Interpretacja i wykorzystanie testów zainteresowań i
uzdolnień ogólnych w poradnictwie zawodowym. Zeszyty informacyjno-metodyczne doradcy
zawodowego, 6, 73-97.
Podręcznik oceny zawodu. (1998). Zeszyty informacyjno-metodyczne doradcy zawodowego, 8.
KPZ
Skale osobowości: Dodatkowe wymiary psychologiczne:
realistyczna skala samokontroli
badawcza skala męskości  kobiecości
artystyczna skala statusu
przedsiębiorczości skala nietypowości
społeczna skala ugodowości
konwencjonalna
BTUO
ą
Bateria Testów Uzdolnień Ogólnych
ą
wielowymiarowy inwentarz służący do pomiaru zdolności
ą
Zastosowanie: w poradnictwie zawodowym dla młodzieży i doosłych
ą
Test BTUO to 12 testów, 8 typu papier-ołówek, 4 testy przyrządowe
Skale pomiaru:
Zespoły uzdolnień
O  ogólna zdolność do uczenia
Poznawczy: O W N
się
Percepcyjny: P Pe U
W  uzdolnienia werbalne
Psycho-motoryczny: K Z M
N  uzdolnienia numeryczne
P  wyobraz
nia przestrzenna
Pe  percepcja kształtów
U  uzdolnienia urzędnicze
K  koordynacja ruchowa
Z  zręczność palców
M  zręczność rąk
APIS - Z
ą
Anna Ciechanowicz, Aleksandra Jaworowska, Anna Matczak, Teresa Szustrowa
ą
APIS-Z służy do pomiaru inteligencji ogólnej  czterech typów zdolności:
abstrakcyjno-logicznych, werbalnych, wzrokowo-przestrzennych i społecznych.
Składa się z ośmiu testów: Zachowania, Kwadraty, Synonimy, Klasyfikacja,
Przekształcenia Liczb, Nowe Słowa, Klocki, Historyjki.
ą
Przeznaczony do badania młodzieży kończącej szkołę średnią oraz studentów.
ą
Badania grupowe i indywidualne, czas wykonania testu - 60 minut.
ą
Normy: dla uczniów klas III szkół średnich (obecnie II klasa szkół średnich), dla
studentów III roku (próby ogólnopolskie), dla dorosłych z wykształceniem
średnim i wyższym (próby incydentalne).
ą
Dystrybucja Pracownia Testów Psychologicznych PTP
Kwestionariusz Uzdolnień
Przedsiębiorczych KUP_MPP
ą
Autor Cz. Noworol (UJ), KUP_MPP Wersja dla młodzieży poszukującej pracy
ą
Oparty na teorii stylów poznawczych i pracach Druckera, Aldag i Stearns; podejście
kompetencyjne i założenie możliwości kształtowania cech przedsiębiorczych
ą
KUP obejmuje pięć następujących skal:
energii do pracy (typ A)
osiągania sukcesu
opanowania (stabilności emocjonalnej)
praktycznych predyspozycji twórczych
sterowności (umiejscowienia kontroli)
ą
52 pytania, ok. 60 min
ą
Narzędzie licencjonowane, konieczne przeszkolenie, dystrybucja Instytut Rozwoju
Kariery
Moja Kariera
ą
E. Paszkowska-Rogacz na podstawie koncepcji E. Scheina
ą
40 pytań, 8 skal odpowiadających 8 grupom wartości stanowiących Kotwice
Kariery:
ą
profesjonalizm
ą
przywództwo
ą
autonomia i niezależność
ą
bezpieczeństwo i stabilizacja
ą
kreatywność i przedsiębiorczość
ą
usługi i poświęcenie dla innych
ą
wyzwanie
ą
styl życia
ą
dostęp: http://www.umed.lodz.pl/root.php?dir=bip&go=bip&mn=sw2005/bip_owkz_m4kwestionariusz
Kwestionariusz Stylu Uczenia się
ą
Kolb Learning Style Inventory (LSI), por. Kożusznik, B. (red.) (1994). Psychologia w pracy
menedżera. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
4 style uczenia się związane z poszczególnymi etapami cyklu uczenia się:
ą
konkretne doświadczanie
ą
refleksyjna obserwacja
ą
tworzenie abstrakcyjnych hipotez
ą
aktywne prowadzenie eksperymentów
cykl uczenia się wg Kolba
Kwestionariusz Stylu Uczenia się
4 style uczenia się
Kwestionariusz Stylu Komunikacji
ą
My Communication Style, E. M. Russo
Rozwiązanie: diagnoza 4 stylów komunikowania się opisanych w układzie asertywność 
ekspresyjność
Kwestionariusz Stylu
Rozwiązywania Konfliktów
ą
The Thomas-Kilmann Conflict Mode Instrument
Rozwiązanie: diagnoza natężenia 5 stylów radzenia sobie w sytuacji konfliktowej opisanych
w układzie asertywność  kooperatywność
Skale Kariery Międzynarodowej
Narzędzia autorstwa prof. A. Bańki:
Skala Otwartości na Karierę Międzynarodową
Skala Poczucia Samoskuteczności w Karierze
Międzynarodowej
Skala Motywacji Osiągnięć w Wymiarze Międzynarodowym
Skala Zachowań Proaktywnych
Indywidualny Plan Działania
ą
pomoc świadczona klientowi w ramach procesu
doradczego, ułatwiającego podejmowanie
konkretnych przedsięwzięć w celu rozwiązania
problemu zawodowego,
ą
zaplanowana aktywność klienta w kierunku
zmiany sytuacji zawodowej umożliwiającej
uzyskanie zatrudnienia
IPD - cele
ą
identyfikacja własnych zasobów: mocnych
i słabych stron, ograniczeń i możliwości,
ą
nabycie umiejętności poszukiwania i
uzyskiwania zatrudnienia,
ą
nabycie nowych kompetencji (szkolenie
zawodowe, doświadczenie zawodowe),
ą
podejmowanie działań przedsiębiorczych
związanych z utworzeniem własnej firmy
(samozatrudnienie)
Schemat działań
5 spotkań - sesji indywidualnych i grupowych:
ą
Analiza potrzeb klienta (spotkanie indywidualne  1 godz.),
ą
Rynek pracy i warsztat edukacyjny (sesja grupowa od 2 do 4 godz.),
ą
Warsztat samopoznania (sesja grupowa od 2 do 4 godz.),
ą
Indywidualna ocena zawodowa (spotkanie indywidualne  1 godz.),
ą
Przygotowanie Indywidualnego Planu Działania (sesja indywidualna
 1 godz.).
Formy pracy
Indywidualne sesje doradcze
ą
Analiza potrzeb klienta (treści merytoryczne: określenie trudności
zawodowych, rozpoznanie wstępnych celów zawodowych, ocenę postawy
w stosunku do przyszłości, postrzeganie siebie; zadania formalne:
określenie wzajemnych ról: doradca  klient, ram współpracy, wspólnego
celu pracy, przebiegu kolejnych spotkań, warunków działania i sposobów
realizacji m.in. tworzenia przez klienta dokumentacji, zawarcie
kontraktu) rozmowa doradcza, kwestionariusze (oczekiwań, celów)
ą
Indywidualna ocena zawodowa (zainteresowania, wartości i cele,
doświadczenie życiowe, zawodowe i umiejętności, wykształcenie i
przebyte szkolenia, wzory pracy i uczenia się oraz uzdolnienia, czynniki
społeczno-ekonomiczne oraz uzdolnienia przedsiębiorcze) rozmowa
doradcza
ą
Przygotowanie Indywidualnego Planu Działania (aspekty kariery: cele,
plany, perspektywa czasowa i dynamika oraz zakres doświadczeń
(umiejętności) i zdolności) rozmowa doradcza, dyskusja
Formy pracy
Grupowe sesje doradcze
ą
Rynek pracy i warsztat edukacyjny (problematyka rynku pracy:
wymagania zawodowe  oczekiwania pracodawców, możliwości
kształcenia, ocena kwalifikacji i ewentualnego doświadczenia
zawodowego klientów w świetle wymagań rynku pracy) ćwiczenia,
prezentacje
ą
Warsztat samopoznania (samoocena, mocne i słabe strony,
zainteresowania, uzdolnienia, wartości, umiejętności,
doświadczenie życiowe) ćwiczenia, testy, prezentacje
Osobisty Planer Kariery
ą
Zastosowany w projekcie @lternatywa
ą
Część otwarta  publiczna (dokumenty do prezentacji na zewnątrz:
CV, dokumenty, plan rozwoju kompetencji)
ą
Część zamknięta  prywatna (IPD, testy, kwestionariusze, inforacja
zawodowa, planowanie, notatki itp.)
ą
Komputerowy Planer Kariery (informacja zawodowa, testy
i kwestionariusze, planer)
Inne programy komputerowe
ą
 Doradca 2000 , który umożliwia dostęp do informacji
zawodowych oraz pomaga przy określeniu preferencji
zawodowych
ą
Komputerowa encyklopedia zawodów
ą
Mulimedialany Informator Edukacyjny
ą
Komputerowe programy instruktażowe, np. Wizje kariery,
Wyprawka Maturzysty itp.
y
ródła informacji
Metodologia Tworzenia IPD dostępna na stronach PARP
Zeszyty Informacyjno-Metodyczne Doradcy Zawodowego nr 11, 12,
20
Wiele prostych kwestionariuszy dostępnych jest w różnych formach
w Internecie:
http://www.odn.poznan.pl/doradcy/warsztat/pliki/Kariera_zawodowa.doc
http://www.ids.uni.lodz.pl/gimkonst/dokumenty/dla_nauczyciela/pracaizawod.p