K
a
tw
e
d
r
a
G
e
o
d
e
z
ji
S
z
c
z
e
g
ó
ł
o
e
j
U
W
M
w
O
ls
z
t
y
n
ie
Ćwiczenie nr 22
"Zapoznanie się z niwelatorem, sprawdzenie i rektyfikacja niwelatora w
warunkach polowych, wykonanie prostego pomiaru
Nazwisko i imię Numer kolejny:
Grupa: Data:
1 W
. s
t
ę
p
Przed rozpoczęciem pomiarów wysokościowych należy upewnić się, czy niwelator jest poprawnie
zrektyfikowany. W niwelatorze powinny być spełnione w zasadzie dwa warunki:
płaszczyzna główna libelli pudełkowej (rurkowej) powinna być prostopadła do osi pionowej obrotu
niwelatora,
oraz oś główna libelli rurkowej powinna być równoległa do osi celowej lunety lub urządzenie
poziomujące oś celową powinno działać prawidłowo.
2 S
. w
p
ro
a
d
z
e
n
ied
ip
rc
e
k
tś
y
fo
ikio
a
c
jad
p
ro
s
to
o
a
ło
o
s
iu
libr
e
llila
s
ia
b
r
t
n
iw
e
t
o
s s
3 3
r
3
r r
2 1
a
2
a
1
r
r
1
2
r
3
s s s s
1 2 1 2
Libellę pudełkową ustawiamy w ten sposób aby prosta przechodząca przez osie dwóch śrub
rektyfikacyjnych r1 r2 libelli była równoległa do prostej przechodzącej przez osie dwóch śrub
ustawczych s1 s2.
Obracając śrubami ustawczymi spodarki s1 s2 s3 doprowadzamy pęcherzyk libelli okrągłej do
górowania.
Obracamy alidadę instrumentu wraz z libella o 180o i obserwujemy położenie pęcherzyka
libelli. Wyjście pęcherzyka z punktu głównego świadczy o braku prostopadłości płaszczyzny
libelli do osi pionowej niwelatora.
Rektyfikacja libelli pudełkowej jest dosyć uciążliwa i na ćwiczeniach z geodezji jest pomijana.
3 S
. w
p
rn
a
d
z
e
n
ieo
ilelib
ro
e
k
tii
y
fe
ikc
a
c
jae
rd
ó
w
o
g
ło
ś
c
s
ie
lo
w
j
o
s
lli
Wykonaj sprawdzenie rówpoległości osi libeli do osi celowej niwelatora według podanego schematu.
Wyniki pomiarów zapisz w odpowiedniej tabeli.
W celu wyznaczenia różnicy wysokości dwóch punktów A i B niwelator ustawia się w równej
odległości między tymi punktami i przy spoziomowanej libelli wykonuje się odczyt na łatach
pionowo ustawionych w tych punktach.
W pierwszej kolejności dokonujemy odczytu  wstecz a następnie odczytu  w przód . Odczyty
te zapisujemy w dzienniku i liczymy ich różnicę odejmując od odczytu  wstecz odczyt  w
przód .
Następnie po zmianie wysokości osi celowej niwelatora dokonujemy odczytu  w przód i
 wstecz (przy spoziomowanej libelli) W identyczny sposób liczymy ich różnicę. W ten sposób
mamy różnicę wysokości wyznaczoną dwa razy.
1
 Rozbieżność dwóch wyników nie może być większa niż 3 mm. Jeśli różnica jest mniejsza niż
3 mm możemy przenieść niwelator na następne stanowisko, w przeciwnym razie po zmianie
wysokości osi celowej, pomiar należy powtórzyć.
I pomiar II pomiar
wstecz t wstecz t Średnia różnica
St. Uwagi
w przód p w przód p
"H
różnica "H różnica "H
1
"H1 =
2
"H2 =
nierównoległość osi "H1  "H2 =
Następnie ustawiamy niwelator w odległości kilku metrów od jednego z punktów, np. B.
Poziomujemy instrument i celujemy do łaty B, otrzymując odczyt wstecz. Odczyt ten możemy
uważać za bezbłędny, ze względu na bliskość łaty od instrumentu. Mając różnice wysokości
H1 oraz bezbłędny odczyt wstecz, otrzymujemy bezbłędny odczyt łaty wprzód
 wprzód = wstecz  H1.
Jeśli celowa przy poziomej osi celowej dostarcza nam właśnie takiego odczytu, jest to
dowodem, że oś libelli i oś celowa są do siebie równoległe.
W przeciwnym razie należy instrument zrektyfikować, to znaczy nastawić krzyż kresek lunety
na teoretyczny odczyt  wprzód śrubkami rektyfikacyjnymi krzyża kresek.
Przykład
I pomiar II pomiar
wstecz t wstecz t Średnia różnica
St. Uwagi
w przód p w przód p
"H
różnica "H różnica "H
1234 1257
1
0465 0486
"H1 =0770
0769 0771
1653 1660
2 0869 0873
"H2 =0786
0784 0787
nierównoległość osi "H1  "H2 =0016
Prawidłowy odczyt  wprzód = 1660  770 = 890
2
4 P
. m
o
ia
r
r
ó
ż
n
ic
y
w
y
s
o
k
o
ś
c
i
Wykonaj pomiar różnicy wysokości metodą niwelacji geometrycznej ze środka między trzema
wskazanymi punktami. Wyniki pomiaru zapisz poniżej.
I pomiar II pomiar
Średnia
wstecz t wstecz t
St. różnica
w przód p w przód p
"H
różnica "H różnica "H
1
2
3
Oblicz sumę pomierzonych przewyższeń. Suma =
3