PODSTAWY
PODSTAWY
METROLOGII
METROLOGII
Wykład 14
Wykład 14
Gwinty i koła zębate
Gwinty i koła zębate
GWINTY
GWINTY
Tolerancje, pasowania gwintów
Tolerancje, pasowania gwintów
Pomiar gwintów
Pomiar gwintów
Podział gwintów
Podział gwintów
Ze względu na kształt powierzchni gwintu:
Ze względu na kształt powierzchni gwintu:
- walcowe, sto\
kowe
- walcowe, sto\
kowe
- zewnętrzne, wewnętrzne,
- zewnętrzne, wewnętrzne,
- lewozwojne, prawozwojne.
- lewozwojne, prawozwojne.
Ze względu na podziałkę (skok):
Ze względu na podziałkę (skok):
- metryczne, calowe,
- metryczne, calowe,
- gwinty zwykłe, gwinty drobnozwojne,
- gwinty zwykłe, gwinty drobnozwojne,
- pojedyncze, wielokrotne.
- pojedyncze, wielokrotne.
Ze względu na kształt zarysu:
Ze względu na kształt zarysu:
- trójkątne, trapezowe, okrągłe.
- trójkątne, trapezowe, okrągłe.
Parametry gwintu walcowego
Parametry gwintu walcowego
Średnica zewnętrzna  średnica wyobra\
alnego walca opisanego
Średnica zewnętrzna  średnica wyobra\
alnego walca opisanego
na wierzchołkach występów gwintu zewnętrznego (d) lub dnach
na wierzchołkach występów gwintu zewnętrznego (d) lub dnach
bruzd gwintu wewnętrznego (D).
bruzd gwintu wewnętrznego (D).
Średnica wewnętrzna  średnica wyobra\
alnego walca wpisanego
Średnica wewnętrzna  średnica wyobra\
alnego walca wpisanego
w dna bruzd gwintu zewnętrznego (d1,d3) lub wierzchołki
w dna bruzd gwintu zewnętrznego (d1,d3) lub wierzchołki
występów gwintu wewnętrznego (D1).
występów gwintu wewnętrznego (D1).
Średnica podziałowa (d2, D2)  średnica walca, którego oś
Średnica podziałowa (d2, D2)  średnica walca, którego oś
pokrywa siÄ™ z osiÄ… gwintu, a jego powierzchnia boczna przecina
pokrywa siÄ™ z osiÄ… gwintu, a jego powierzchnia boczna przecina
gwint w taki sposób, \
e szerokość występu i bruzdy wzdłu\

gwint w taki sposób, \
e szerokość występu i bruzdy wzdłu\

tworzącej tego walca są sobie równe.
tworzącej tego walca są sobie równe.
Kąt gwintu (ą)  kąt między ró\
noimiennymi bokami zarysu (kÄ…t
Kąt gwintu (ą)  kąt między ró\
noimiennymi bokami zarysu (kÄ…t
boku  kąt między bokiem zarysu a prostopadłą do osi gwintu).
boku  kąt między bokiem zarysu a prostopadłą do osi gwintu).
Podziałka (P)  odległość między dwoma odpowiadającymi sobie
Podziałka (P)  odległość między dwoma odpowiadającymi sobie
punktami najbli\
szych jednoimiennych boków gwintu.
punktami najbli\
szych jednoimiennych boków gwintu.
Skok (Ph)  skok linii śrubowej. W przypadku gwintów
Skok (Ph)  skok linii śrubowej. W przypadku gwintów
jednokrotnych skok gwintu równy jest podziałce.
jednokrotnych skok gwintu równy jest podziałce.
Postać gwintu metrycznego
Postać gwintu metrycznego
przyjęto symetryczny zarys nominalny o kącie
przyjęto symetryczny zarys nominalny o kącie
gwintu Ä… = 60º,
gwintu Ä… = 60º,
znormalizowano wartości podziałek,
znormalizowano wartości podziałek,
do oznaczania gwintu przyjęto średnicę zewnętrzną
do oznaczania gwintu przyjęto średnicę zewnętrzną
gwintu zewnętrznego  średnica znamionowa,
gwintu zewnętrznego  średnica znamionowa,
przyporządkowano średnicom znamionowym
przyporządkowano średnicom znamionowym
wartości podziałek i na tej podstawie określono
wartości podziałek i na tej podstawie określono
wartości nominalne pozostałych średnic,
wartości nominalne pozostałych średnic,
rozró\
niono gwinty zwykłe i drobnozwojne  o
rozró\
niono gwinty zwykłe i drobnozwojne  o
podziałkach mniejszych od przyjętej dla gwintu
podziałkach mniejszych od przyjętej dla gwintu
zwykłego
zwykłego
Zarys podstawowy gwintu
Zarys podstawowy gwintu
 Długość skręcenia L
Długość skręcenia L
1- gwint zewnętrzny
1- gwint zewnętrzny
2- gwint wewnętrzny
2- gwint wewnętrzny
Długość skręcenia gwintu
Długość skręcenia gwintu
Długość skręcenia L
Długość skręcenia L
1- gwint zewnętrzny
1- gwint zewnętrzny
2- gwint wewnętrzny
2- gwint wewnętrzny
Układ tolerancji i pasowań gwintów metrycznych
Układ tolerancji i pasowań gwintów metrycznych
walcowych ogólnego przeznaczenia
walcowych ogólnego przeznaczenia
(PN-83/M-02113)
(PN-83/M-02113)
Obejmuje:
Obejmuje:
- średnice 1 do 600 mm
- średnice 1 do 600 mm
- tolerancje średnic D2 i D1 w gwintach
2 1
- tolerancje średnic D i D w gwintach
wewnętrznych,
wewnętrznych,
- tolerancje średnic d2 i d w gwintach zewnętrznych,
2
- tolerancje średnic d i d w gwintach zewnętrznych,
- poło\
enia pól tolerancji średnic gwintów,
- poło\
enia pól tolerancji średnic gwintów,
- pola tolerancji normalne gwintów w zale\
ności od
- pola tolerancji normalne gwintów w zale\
ności od
znormalizowanych długości skręcenia
znormalizowanych długości skręcenia
Pole tolerancji gwintu
Pole tolerancji gwintu
Dla gwintów wewnętrznych: G, H
Dla gwintów wewnętrznych: G, H
Dla gwintów zewnętrznych: e, f, g, h
Dla gwintów zewnętrznych: e, f, g, h
Zalecane pola tolerancji gwintów
Zalecane pola tolerancji gwintów
Dla gwintów wewnętrznych
Dla gwintów wewnętrznych
Dla gwintów zewnętrznych
Dla gwintów zewnętrznych
Średnice tolerowane gwintów
Średnice tolerowane gwintów
Tolerowana średnica gwintu Szeregi tolerancji Wartość tolerancji zale\
y od:
przeznaczone dla danej
średnicy
4 6 8 podziałki, szeregu
d
4 5 6 7 8 tolerancji
D1
4 5 6 7 8 Åšrednicy
D2
znamionowej,
3 4 5 6 7 8 9 podziałki, szeregu
d2
tolerancji
Odchyłki podstawowe dla gwintów
Odchyłki podstawowe dla gwintów
Tolerancja średnicy podziałowej
Tolerancja średnicy podziałowej
 Tolerancje średnicy wewnętrznej gwintu wewnętrznego
Tolerancje średnicy wewnętrznej gwintu wewnętrznego
Tolerancje średnicy wewnętrznej gwintu wewnętrznego
Tolerancje średnicy wewnętrznej gwintu wewnętrznego
Pomiary gwintu
Pomiary gwintu
POMIARY METOD
TRÓJWAA
ECZKOW

POMIARY METOD
TRÓJWAA
ECZKOW

Metoda trójwałeczkowa
Metoda trójwałeczkowa
Średnice zunifikowane wałeczków pomiarowych, mm
Średnice zunifikowane wałeczków pomiarowych, mm
KOA
A Z
BATE
KOA
A Z
BATE
Zasady tolerowania
Zasady tolerowania
i
i
pomiary kół zębatych
pomiary kół zębatych
Koła zębate walcowe
Koła zębate walcowe
Zarys odniesienia podstawowy
Zarys odniesienia podstawowy
Odchyłki zdefiniowane w ISO
Odchyłki zdefiniowane w ISO
Odchyłka podziałki
Odchyłka podziałki
Odchyłka zarysy zęba
Odchyłka zarysy zęba
Odchyłka całkowita zarysu zęba
Odchyłka całkowita zarysu zęba
Pomiar podziałki przyporu
Pomiar podziałki przyporu
Pomiar grubości zęba
Pomiar grubości zęba
Nominalna grubość zęba po łuku
Nominalna grubość zęba po łuku
zdefiniowana jest na okręgu podziałowym
zdefiniowana jest na okręgu podziałowym
jako połowa podziałki
jako połowa podziałki
Po łuku okręgu o dowolnej średnicy,
Po łuku okręgu o dowolnej średnicy,
Po cięciwie
Po cięciwie
Jako długość pomiarowa
Jako długość pomiarowa
Jako wymiar przez wałeczki
Jako wymiar przez wałeczki
Pomiar grubości zęba  pomiar cięciwy
Pomiar grubości zęba  pomiar cięciwy
Pomiar grubości zęba  pomiar przez wałeczki
Pomiar grubości zęba  pomiar przez wałeczki
lub kulki
lub kulki
Wymiar przez wałeczki
Wymiar przez wałeczki
Pomiar grubości zęba  pomiar długości
Pomiar grubości zęba  pomiar długości
pomiarowej
pomiarowej
Długość pomiarowa Wk
k
Długość pomiarowa W
Odchyłka bicia promieniowego Fr
r
Odchyłka bicia promieniowego F
Sprawdzanie współpracy obustronnej
Sprawdzanie współpracy obustronnej
Pomiar odchyłki kinematycznej
Pomiar odchyłki kinematycznej
Współpraca koła kontrolnego 1 z badanym 2
Współpraca koła kontrolnego 1 z badanym 2
Układ tolerancji przekładni i kół zębatych
Układ tolerancji przekładni i kół zębatych
Ustalono 13 klas dokładności (0-12)
Ustalono 13 klas dokładności (0-12)
Ustalono granice zakresów średnicy podziałowej d:
Ustalono granice zakresów średnicy podziałowej d:
5,20,50,125,280,560,1000,1600, 2500,4000, 6000, 8000,
5,20,50,125,280,560,1000,1600, 2500,4000, 6000, 8000,
10000
10000
Dla modułu mn: 0.5, 2, 3.5, 6, 10, 16, 25, 40, 70
Dla modułu mn: 0.5, 2, 3.5, 6, 10, 16, 25, 40, 70
Dla szerokości uzębienia b: 4, 10, 20, 40, 80, 160, 250,
Dla szerokości uzębienia b: 4, 10, 20, 40, 80, 160, 250,
400, 650, 1000
400, 650, 1000
Dla odchyłek zło\
onych i bicia ustalono 9 klas dokładności
Dla odchyłek zło\
onych i bicia ustalono 9 klas dokładności
Ustalono wzory obliczeniowe dla wartości dopuszczalnych
Ustalono wzory obliczeniowe dla wartości dopuszczalnych
poszczególnych odchyłek dla 5 klasy dokładności, dla
poszczególnych odchyłek dla 5 klasy dokładności, dla
pozostałych klas obowiązuje współczynnik V2
pozostałych klas obowiązuje współczynnik V2
 Pomiar z zastosowaniem końcówek:
Pomiar z zastosowaniem końcówek:
- specjalnych,
- specjalnych,
- kulistych
- kulistych
 Pomiar na mikroskopie z wykorzystaniem no\
yków
Pomiar na mikroskopie z wykorzystaniem no\
yków
- podziałki
- podziałki
- średnicy podziałowej
- średnicy podziałowej
KOA
A Z
BATE
KOA
A Z
BATE
Zasady tolerowania i pomiary kół
Zasady tolerowania i pomiary kół
zębatych
zębatych
Koła zębate walcowe
Koła zębate walcowe
Zarys odniesienia podstawowy
Zarys odniesienia podstawowy
Odchyłki zdefiniowane w ISO
Odchyłki zdefiniowane w ISO
Odchyłka podziałki
Odchyłka podziałki
Odchyłka zarysy zęba
Odchyłka zarysy zęba
Odchyłka całkowita zarysu zęba
Odchyłka całkowita zarysu zęba
Pomiar podziałki przyporu
Pomiar podziałki przyporu
Pomiar grubości zęba
Pomiar grubości zęba
Nominalna grubość zęba po łuku
Nominalna grubość zęba po łuku
zdefiniowana jest na okręgu podziałowym
zdefiniowana jest na okręgu podziałowym
jako połowa podziałki
jako połowa podziałki
Po łuku okręgu o dowolnej średnicy,
Po łuku okręgu o dowolnej średnicy,
Po cięciwie
Po cięciwie
Jako długość pomiarowa
Jako długość pomiarowa
Jako wymiar przez wałeczki
Jako wymiar przez wałeczki
Pomiar grubości zęba  pomiar cięciwy
Pomiar grubości zęba  pomiar cięciwy
Pomiar grubości zęba  pomiar przez wałeczki
Pomiar grubości zęba  pomiar przez wałeczki
lub kulki
lub kulki
Wymiar przez wałeczki
Wymiar przez wałeczki
Pomiar grubości zęba  pomiar długości
Pomiar grubości zęba  pomiar długości
pomiarowej
pomiarowej
Długość pomiarowa Wk
k
Długość pomiarowa W
Odchyłka bicia promieniowego Fr
r
Odchyłka bicia promieniowego F
Sprawdzanie współpracy obustronnej
Sprawdzanie współpracy obustronnej
Pomiar odchyłki kinematycznej
Pomiar odchyłki kinematycznej
Współpraca koła kontrolnego 1 z badanym 2
Współpraca koła kontrolnego 1 z badanym 2
Układ tolerancji przekładni i kół zębatych
Układ tolerancji przekładni i kół zębatych
Ustalono 13 klas dokładności (0-12)
Ustalono 13 klas dokładności (0-12)
Ustalono granice zakresów średnicy podziałowej
Ustalono granice zakresów średnicy podziałowej
d: 5,20,50,125,280,560,1000,1600, 2500,4000,
d: 5,20,50,125,280,560,1000,1600, 2500,4000,
6000, 8000, 10000
6000, 8000, 10000
Dla modułu mn: 0.5, 2, 3.5, 6, 10, 16, 25, 40, 70
Dla modułu mn: 0.5, 2, 3.5, 6, 10, 16, 25, 40, 70
Dla szerokości uzębienia b: 4, 10, 20, 40, 80, 160,
Dla szerokości uzębienia b: 4, 10, 20, 40, 80, 160,
250, 400, 650, 1000
250, 400, 650, 1000
Dla odchyłek zło\
onych i bicia ustalono 9 klas
Dla odchyłek zło\
onych i bicia ustalono 9 klas
dokładności
dokładności
Ustalono wzory obliczeniowe dla wartości
Ustalono wzory obliczeniowe dla wartości
dopuszczalnych poszczególnych odchyłek dla 5
dopuszczalnych poszczególnych odchyłek dla 5
klasy dokładności, dla pozostałych klas
klasy dokładności, dla pozostałych klas
obowiązuje współczynnik V2
obowiązuje współczynnik V2