zRÓwnowaŻony RozwÓJ
Realizacja obiektów budowlanych
zgodnie z zasadami
zrównoważonego rozwoju
Prof. dr hab. inż. leonard Runkiewicz, Instytut Techniki budowlanej,
Politechnika warszawska
1. Wprowadzenie wiednich warunków zdrowotnych, środowiskową w czasie projektowa-
komfortu życia oraz ochrony śro- nia i produkcji wyrobów i elemen-
Rozwój gospodarczy przyczy- dowiska zewnętrznego zdefiniowa- tów oraz realizacji całych obiektów,
nia się do naruszania równowagi ne zostało w następujący sposób: a także remontów i modernizacji
w środowisku. W celu zapobieże-  Obiekty budowlane muszą być ze szczególnym uwzględnieniem
nia negatywnym wpływom tego zaprojektowane i wykonane w taki istniejącej gęstej zabudowy miast.
rozwoju została opracowana kon- sposób, aby nie stanowiły zagroże- Wymagania środowiskowe regu-
cepcja zrównoważonego rozwoju. nia dla higieny lub zdrowia miesz- lują: dyrektywy Unii Europejskiej,
Jest to taki rozwój, który gwarantu- kańców albo sąsiadów . W polskim międzynarodowe i krajowe akty
je zaspokojenie potrzeb obecnych Prawie budowlanym [1] zostało prawne oraz międzynarodowe
pokoleń bez ograniczania możli- to uwzględnione w stwierdzeniu, i krajowe normy i aprobaty tech-
wości zaspokojenia potrzeb przy- że obiekty budowlane powinny być niczne.
szłych pokoleń. projektowane, budowane i użyt-
Ustawa  Prawo ochrony środowi- kowane w sposób zapewniający 2. Projektowanie i realizacja
ska [2] definiuje  zrównoważony odpowiednie warunki higieniczne, obiektów budowlanych
rozwój jako rozwój społeczno- zdrowotne oraz ochrony środowi-
-gospodarczy, w którym nastÄ™puje ska [1÷4]. Projektowanie i realizacja nowych
proces integrowania działań poli- Przepisy UE ustalające właściwo- oraz remonty i modernizacje istnie-
tycznych, gospodarczych i spo- ści wyrobów budowlanych zwią- jących obiektów budowlanych mają
łecznych z zachowaniem równo- zane z higieną, zdrowiem i śro- charakter interdyscyplinarny pole-
wagi przyrodniczej oraz trwałości dowiskiem obejmują problematykę gający na współpracy architektów,
podstawowych potrzeb poszcze- środowiska wewnętrznego budyn- konstruktorów, instalatorów, przed-
gólnych społeczności lub obywate- ku, wpływu obiektu na środowisko stawicieli dziedziny ochrony środo-
li, zarówno współczesnego pokole- zewnętrzne oraz zagadnienia zwią- wiska, trwałości budowli, akustyki,
nia, jak i przyszłych pokoleń. zane z gospodarką komunalną, tj. zabezpieczeń p.poż. i zabezpie-
Budownictwo służące zaspokojeniu zaopatrzenie w wodę, odprowa- czeń przeciwwilgociowych.
podstawowych potrzeb społeczeń- dzanie ścieków i usuwanie odpa- Zakres występujących działań
stwa jest więc jednym z głównych dów stałych. z tego obszaru zawiera się zarówno
elementów zrównoważonego roz- Obecnie w projektowaniu i realiza- w projektowaniu i realizacji nowych
woju i powinno być zgodne z zasa- cji zarówno obiektów nowych jak obiektów, jak i w zmianie i polep-
dami takiego rozwoju. W Polsce i remontowanych, wzmacnianych szeniu warunków użytkowania
 zrównoważone budownictwo i modernizowanych, jednymi z naj- przy wykorzystaniu nowoczesnych
staje się problemem coraz bardziej ważniejszych stają się zagadnienia technik i technologii materiałów
poważnie traktowanym. w zakresie higieny, zdrowia i śro- i elementów.
Budownictwo z uwagi na jego spo- dowiska [1÷6]. Przy realizacji budynków nowych
Å‚eczne i gospodarcze znaczenie Wymagania w tym zakresie doty- oraz przy renowacji i moderniza-
mające wpływ na ludzi i środowi- czą: cji budynków istniejących, bardzo
sko jest w szerokim zakresie regu- - wyrobów, elementów i obiek- ważna jest jakość wykonania istot-
lowane wieloma przepisami. tów budowlanych oraz ich zmian nie wpływająca na wartości użyt-
Wymaganie Unii Europejskiej zapi- w całym okresie planowanej eks- kowe, których optymalizacja jest
sane w Dyrektywie 89/106 EWG ploatacji obiektów, rozumiana jako osiągnięcie mak-
związane z zapewnieniem odpo- - systemów zarządzania jakością symalnego stopnia użytkowalno-
17
PRzegl
d budowlany 2/2010
R y n e K b u d o w l a n y
zRÓwnowaŻony RozwÓJ
ści, przy spełnieniu jednocześnie Współczesna inżynieria materiało- 6. Oszczędność energii i ochrona
warunków minimum zużytej energii wa i szeroki asortyment polime- cieplna budynków nowych i sta-
w realizacji oraz zabezpieczeniu rów stwarzają duże możliwości rych.
równowagi środowiska i ekologii dla projektantów i wykonawców Problemy środowiska, choć w róż-
w nowych warunkach zabudowy robót budowlanych w zakresie ny sposób  są uwzględnione w każ-
miast i osiedli. realizacji, rekonstrukcji i renowa- dym z 6 wymagań podstawowych.
Monitoringi uszkodzeń, awarii i ka- cji różnych elementów budynków W największym stopniu problemowi
tastrof oraz analiza przyczyn ich i obiektów. Materiały polimerowe temu poświęcone jest wymaganie
powstawania prowadzą do ustale- i polimerowo-mineralne umożliwia-  Higiena, zdrowie i środowisko .
nia, jakie czynniki wpływają na stany ją wykonywanie elementów zarów- Ostatnio wprowadzane jest kolej-
zagrożenia budowli i jaką nale- no wewnątrz, jak i na zewnątrz ne siódme wymaganie dotyczące
ży wybrać strategię projektowania budynków. Większe wymagania zrównoważonego rozwoju budow-
oraz metody realizacji, aby bezpie- muszą oczywiście spełniać mate- nictwa.
czeństwo i warunki użytkowania riały do stosowania na zewnątrz, Wymagania podstawowe w zakre-
spełniały oczekiwania użytkowni- gdyż oprócz parametrów fizyko- sie higieny, zdrowia i środowiska
ków. -mechanicznych muszą one odzna- określają dla wyrobów lub grup
Rezultaty badań istniejących kon- czać się odpornością na działanie wyrobów ich cechy oraz odpo-
strukcji wskazują na konieczność warunków atmosferycznych. wiednie właściwości użytkowe.
kontroli i oceny właściwości mate- Materiały polimerowe i polime- Zatem, obiekty budowlane powin-
riałów i konstrukcji również pod rowo-mineralne, a także inne ny być realizowane, remontowa-
kÄ…tem zdrowia, higieny i ochro- podobne sÄ… stosowane w wielu ne, modernizowane lub rozbiera-
ny środowiska. Niezbędna jest komponentach, wyrobach i tech- ne m.in. w taki sposób, aby nie
ponadto świadomość zachowania nologiach szeregu firm krajowych stanowiły zagrożenia dla higieny
się materiałów w całym przewidy- i zagranicznych. lub zdrowia mieszkańców, a także
wanym okresie ich użytkowania Optymalny dobór składników i tech- dla otoczenia, przez:
w celu zapewnienia niezawodno- nologii realizacji, renowacji oraz - wydzielanie się gazów toksycz-
ści, trwałości konstrukcji, a także modernizacji powinien być każ- nych,
wartości użytkowej i zdrowotnej dorazowo dostosowany do stanu - obecność szkodliwych cząstek
dla wszystkich użytkowników. i rodzaju elementów, wymagań lub gazów w powietrzu,
Analiza procesów degradacyjnych użytkowników oraz do planowanej - emisję niebezpiecznego pro-
w celu określenia ich przyczyn eksploatacji. mieniowania,
wskazuje na konieczność zwró- - zanieczyszczenie lub zatrucie
cenia szczególnej uwagi na pro- 3. Środowiskowe wymagania wody lub gleby,
blemy oddziaływania na środo- dla obiektów budowlanych - nieprawidłowe usuwanie ście-
wisko. ków, dymu lub odpadów w postaci
Obiekty budowlane powinny za- Dyrektywa Rady Wspólnot Euro- stałej lub ciekłej,
tem: pejskich [3] oraz polskie przepi- - obecność wilgoci w obiektach
- posiadać odpowiednią trwałość, sy budowlane wymagają zapew- lub na powierzchniach wewnętrz-
- nieszkodliwie oddziaływać na nienia, aby wyroby przeznaczone nych obiektów.
środowisko, do stosowania w obiektach mogły Generalnie, wymagania podstawo-
- być ekonomiczne w zużyciu być używane tylko wówczas, gdy we rozpatruje się dzieląc je na: śro-
materiałów i energii, spełniają 6 podstawowych wyma- dowisko wewnętrzne, zaopatrzenie
- uwzględniać konsekwencje gań. Są to: w wodę, odprowadzanie ścieków
awarii z punktu widzenia życia 1. Nośność i stateczność zarówno oraz usuwanie odpadów stałych
i zdrowia ludzkiego. nowych, jak i istniejących obiektów. i środowisko zewnętrzne.
Współczesne materiały i techno- 2. Bezpieczeństwo pożarowe w cza- Wymagania te powinny być speł-
logie budowlane oparte są na no- sie realizacji, renowacji i remontów niane z akceptowalnym prawdo-
woczesnych osiągnięciach che- oraz eksploatacji. podobieństwem przy projektowa-
mii i technologii stanowiąc często 3. Higiena, zdrowie i środowisko niu, przez cały okres planowanego
zagrożenie dla zdrowia człowieka zarówno wewnątrz budynków no- użytkowania obiektu. Powinny one
i równowagi środowiska. wych i starych, jak i środowiska być spełnione w czasie wykonywa-
Zgodnie z polskim prawem powin- miejskiego. nia oraz eksploatacji i niezbędnej
ny one posiadać aprobaty tech- 4. Bezpieczeństwo użytkowe wew- konserwacji obiektu, w zakresie
niczne i deklaracje zgodności nątrz i na zewnątrz. właściwości użytkowych i stosowa-
(certyfikaty) pod względem bez- 5. Ochrona przed hałasem budyn- nia wyrobów w obiektach budow-
pieczeństwa, trwałości, wymagań ków nowych i starych w czasie lanych, a także przy remontach
użytkowych oraz zdrowotności. realizacji i eksploatacji. i modernizacjach.
18
PRzegl
d budowlany 2/2010
RyneK budowlany
zRÓwnowaŻony RozwÓJ
Wymagania w zakresie ochrony Należy przy tym brać pod uwagę: niają w głównej mierze odporność
środowiska wewnętrznego dotyczą - przedostawanie się płynów ogniową elementów konstrukcyj-
zapewnienia mieszkańcom i użyt- do i z kanalizacji, nych istotnych z punktu widzenia
kownikom dostatecznych warun- - przepływ wsteczny ścieków bezpieczeństwa konstrukcji, a także
ków ekologicznych wewnątrz obie- w budynku, szkodliwości zdrowotnej użytkowni-
któw. - wydzielanie się gazów, ków i otoczenia w czasie pożaru.
Przy projektowaniu i wykonywaniu - skażenie mikrobiologiczne. Wymagania dotyczące ochrony
obiektów budowlanych należy brać Wymagania w stosunku do odpa- przed hałasem stanowią jedno
pod uwagę zagadnienia: środowi- dów stałych dotyczą ochrony ludzi z istotnych wymagań użytkowych
ska cieplnego, oświetlenia, jakości wewnątrz obiektów i środowiska i środowiskowych budynków.
powietrza, wilgoci i hałasu zgodnie w ich sąsiedztwie przed niepożąda- Jednym z głównych cech budyn-
z wymaganiami podstawowymi. nymi substancjami, przedmiotami ków i osiedli jest zapewnienie wła-
Szczególne znaczenie ma jakość oraz organizmami występującymi ściwej jakości akustycznej budynku
powietrza (temperatura, wilgot- w odpadach stałych. Zagrożenia te w zakresie wynikającym z potrzeb
ność i zapach) oraz akustyka mogą powstawać na skutek: użytkowników.
w obiektach budowlanych, które - przenikania zanieczyszczeń od Wymagania w tym zakresie stawia-
powinny zapewnić mieszkańcom wód gruntowych, ne obiektom budowlanym dotyczą
i użytkownikom zdrowe środowi- - wytwarzania dymu, gazów i cie- wyrobów i rozwiązań konstrukcyj-
sko wewnętrzne, przy uwzględnie- czy powstających w wyniku fer- no-budowlanych. Zapewniają one
niu zanieczyszczeń oraz izolacji mentacji na wolnym powietrzu, ochronę budynków przed hałasem
akustycznej i termicznej. - utylizacji odpadów umożliwiają- zewnętrznym i wewnętrznym, środo-
Przy zapewnieniu odpowiednich cych rozprzestrzenianie się infekcji, wiska przed hałasem wytwarzanym
warunków ekologicznych brane są - wyrobów do przesyłania śmieci: przez z
ródła usytuowane wewnątrz
pod uwagę wyroby (w tym rów- tj. przewodów zsypowych, syste- obiektów budowlanych lub towarzy-
nież materiały budowlane), których mów rur i urządzeń. szące tym obiektom, a także ochro-
cechy decydują o właściwościach Wymagania dotyczące środowi- nę budynków i środowiska przed
użytkowych z uwagi na zdrowie, ska zewnętrznego dotyczą wyro- drganiami. Ustalają one odpowied-
higienę i środowisko. Do wyrobów bów budowlanych. Ograniczają nie wymagania dla poszczególnych
tych należą materiały stosowa- wydzielanie z nich zanieczyszczeń grup elementów i rozwiązań kon-
ne m.in. na podłogi, ścianki działo- i odpadów, które mogą wpływać strukcyjno-budowlanych.
we, ściany oraz okładziny ścienne, na jakość środowiska powodując W wymaganiu podstawowym doty-
sufity, materiały izolacyjne, farby zagrożenie dla zdrowia ludzi, zwie- czącym energii i ochrony cieplnej
i lakiery, środki ochrony drewna, rząt i roślin oraz zakłócając równo- budynki nowe, a także remonto-
kity, membrany wodoszczelne, prze- wagę ekosystemu. Oddziaływanie wane i modernizowane powinny
wody i osprzęt elektryczny, warstwy na środowisko powinno być spełniać wymagania potrzebnej
podłogowe, materiały murarskie, uwzględniane we wszystkich eta- do użytkowania (z uwzględnieniem
masy szpachlowe, wyroby instala- pach istnienia materiału budowla- warunków klimatycznych lokaliza-
cyjne oraz wszelkiego rodzaju kleje, nego i powinno obejmować: cji i potrzeb użytkowników) mini-
łączniki i powłoki. - wydobycie, produkcję, proces malnej ilości energii.
Wymagania ochrony zdrowia użyt- budowlany, W odniesieniu do budynków miesz-
kowników związane z właściwo- - użytkowanie obiektów, kalnych, zamieszkania zbiorowe-
ściami wody i instalacji wodocią- - rozbiórkę, wywóz na zwałkę, go oraz użyteczności publicznej,
gowej dotyczą szczególnie zbiorni- spalanie lub ponowną utylizację realizacja tego wymagania określa
ków, przewodów, armatury i innych odpadów. wskaz
nik zapotrzebowania sezono-
instalacji wodociągowych, w któ- Wymagania dotyczące nośności wego na energię końcową (ciepło).
rych znajduje się woda i zacho- i stateczności obiektu budowlane- Sezonowe zapotrzebowanie na cie-
dzą procesy jej uzdatniania. Nie go polegają na spełnieniu ogólnej pło uwzględnia:
powinny one zmieniać właściwości zasady zapewnienia odpowied- - straty ciepła przez przegrody,
wody w taki sposób, aby zagrażało niej niezawodności elementu lub - straty ciepła na podgrzewanie
to zdrowiu konsumentów i naru- całego obiektu w przewidywa- ciepła wentylowanego,
szało równowagę środowiska. nym okresie użytkowania budyn- - zyski ciepła od promieniowania
Wymagania dotyczące ścieków ku. Uwzględniono w nich również słonecznego i z
ródeł wewnętrz-
dotyczą wszystkich substancji ochronę środowiska przy remon- nych.
odprowadzanych systemami kana- tach, modernizacji lub wyburzaniu Ponadto przegrody budowlane
lizacyjnymi, w tym wody zużytej, obiektów. powinny posiadać wymaganą izo-
wody deszczowej i gazów powsta- Wymagania dotyczące bezpie- lacyjność i nie mogą dopuszczać
jących w instalacjach. czeństwa pożarowego uwzględ- do powstawania kondensacji,
19
PRzegl
d budowlany 2/2010
R y n e K b u d o w l a n y
zRÓwnowaŻony RozwÓJ
4.1. Budynki zgodne ze zrówno-
Åšrodowisko:
ważonym rozwojem gospodarki
- zużycie zasobów akceptowalność
wykonalność
- emisja CO2
Zasadniczymi elementami rozwoju
- odpady
zrównoważonego sÄ… [1÷6]:
- recykling Rys. 1.
Zasadnicze  środowisko,
elementy  społeczeństwo,
Ekonomia: Społeczeństwo:
rozwoju zrów-
- ceny energii  ekonomia.
Zrównoważenie - bezpieczeństwo
- stabilność ekonomiczna
dla rozwoju - stabilność polityczna
noważonego
Zasadnicze parametry tych ele-
- solidarność
trwałego - solidarność
gospodarki
gospodarki
mentów pokazano na rysunku 1.
Realizacja wymagań tych parame-
trów powinna uwzględniać:
sprawiedliwość
 sprawiedliwość,
 akceptowalność,
a także nie powinny ulegać nad- wewnątrz budynków, zarówno nowo  wykonalność.
miernemu zawilgoceniu wskutek realizowanych, jak i istniejÄ…cych, Elementy i parametry rozwoju
dyfuzji wilgoci. " zakazu lub ograniczenia stoso- budownictwa zrównoważonego
wania niektórych substancji, gene- pokazano na rysunku 2 [5÷6].
4. Ustalenia techniczne ralnie lub w określonych obszarach Wyróżnikami budownictwa zrów-
w gęstej zabudowie miast, noważonego są:
Ustalone są dwie kategorie doku- " ograniczenia stopnia wydzie-  zmniejszenie materiałochłonno-
mentów technicznych: lania niektórych zanieczyszczeń ści i energochłonności,
" Normy i wytyczne dotyczące z materiałów i wyrobów w istnieją-  ponowne użycie zastosowanych
projektowania i wykonywania wyro- cych obiektach, materiałów,
bów i obiektów budowlanych. " określania możliwych sposobów  recykling materiałów do nowych
" Ustalenia techniczne i aproba- uszczelniania i stosowania barier obiektów i celów,
ty techniczne dotyczące wyrobów ochronnych,  odnawialność stosowanej energii.
budowlanych podlegających ate- " określania wentylacji lub wymia- Ocena budynków metodami anali-
stacji zgodności (certyfikacji). ny powietrza wewnątrz budynków, zy energetyczno-ekologicznej w cy-
W miarę możliwości cechy wszyst- " określania odpowiedniej odle- klu życia budynków (LCA) powinna
kich wyrobów są wyrażane w ustale- głości i wysokości nowych budyn- być oceniana łącznie z użytkowal-
niach technicznych i w aprobatach ków plombowych w celu zapew- nością.
technicznych w formie właściwo- nienia wymagań w zakresie nasło- Oceny budynków metodą LCA
ści użytkowych. Metody obliczeń, necznienia wewnątrz budynków, uwzględniają spełnienie wymagań
pomiarów i badań są podawane " odpowiednich wartości czynni- zrównoważonego rozwoju w sze-
w ustaleniach technicznych. ków mających wpływ na tempera- rokim zakresie.
Wymagania w normach i ustale- turę, wilgotność itp., Zasadniczymi elementami oddziały-
niach technicznych są wyrażane " uznanych metod pomiarów i/lub wania budynków na środowisko są:
w różny sposób, np. za pomocą: obliczeń służących m.in. do okre-  zużycie zasobów do budowy
" dopuszczalnego średniego i ma- ślania jakości środowiska wewnątrz i eksploatacji,
ksymalnego stężenia poszczegól- budynku i wydajności systemów  zdrowie człowieka wewnątrz
nych zanieczyszczeń w powietrzu zapewniających tę jakość. i zewnątrz budynków,
 wpływ ekologiczny na środowi-
sko,
 trwałość i jakość obiektów bu-
Budownictwo
zrównoważone
dowlanych.
5. Budynki energooszczędne
lub pasywne
Ekonomia Środowisko Społeczeństwo
W celu rozszerzenia rozwoju zrów-
Komfort mieszkania i ochrona
Koszty w cyklu życia Ochrona zasobów naturalnych
zdrowia:
(LCC)  jako kryterium (ograniczenia zużycia noważonego w budownictwie opra-
 jakość środowiska
projektowe. surowców i paliw
wewnętrznego,
cowywane i realizowane sÄ… budyn-
Przedłużony okres życia pierwotnych).
 jakość funkcjonalno-
budynku (trwałość). Ochrona ekosystemu
ki energooszczędne i pasywne. Są
-estetyczna,
Niskie koszty bieżącej (ograniczenie emisji gazów,
Ochrona wartości społecznych
to budynki przyszłości.
eksploatacji. odpadów ciekłych i stałych). i kulturowych.
Zasadnicze elementy rozwoju bu-
dynków przyszłości pokazano na
Rys. 2. Elementy i parametry budownictwa zrównoważonego
rysunku 3.
20
PRzegl
d budowlany 2/2010
RyneK budowlany
zRÓwnowaŻony RozwÓJ
Aspekty
Stan wiedzy
Użytkowalność
zrównoważonego
i technologii
i trwałość, elastyczność,
rozwoju
wielofunkcyjność,
niskie koszty
Niskoenergetyczny Odnawialne
dom słoneczny z
ródła energii
Budownictwo
Dom Efektywność
przyszłości
pasywny energetyczna
Ekologiczne
Odnawialne
materiały Porównywalne
materiały ekologia
i systemy budowlane koszty (max. +10%)
budynków
Rys. 3. Zasadnicze elementy rozwoju budynków przy- Rys. 4. Zużycie energii skumulowanej w czasie życia
szłości [5] budynku
Budynki efektywne energetycznie Ek  roczne zużycie energii do Parametry budynków począwszy
powinny się charakteryzować: chłodzenia od standardowych (w 1995 r.) do
 ogólnÄ… efektywnoÅ›ciÄ… energe- W = 1/·c energooszczÄ™dnych i pasywnych
c
tyczną, E  roczne zużycie energii do (obecnie) podano w tabeli 1.
c
 pozytywnymi wskaz
nikami efek- podgrzania Ukierunkowanie przepisów budow-
tywnoÅ›ci energetycznej, ·E  sprawność użytkowa wytwarza- nictwa zrównoważonego pokazano
 zmniejszeniem energii wbudowa- nia i dostawy energii elektrycznej na rysunku 5.
nej i eksploatacyjnej. ·c  sprawność użytkowa produkcji Czynniki majÄ…ce wpÅ‚yw na zrów-
Zależności energii skumulowanej oleju. noważony rozwój występują zatem
w czasie życia budynku dla różne- Wskaz
nik zużycia energii pierwot- w różnych fazach powstawania
go poziomu jej zużycia, pokazano nej określa wzór: i użytkowania obiektów (tab. 2).
na rysunku 4. WEP = E / E Aktualne usystematyzowanie pra-
p op
Zużycie energii pierwotnej wyraża gdzie: E = E +Ek + EE wa i przepisów dotyczących budo-
op c
się wzorem: Zużycie jednostkowe energii pier- wnictwa zrównoważonego podano
E = WE Å" EE + WE/Wk Ek +W Å" E wotnej okreÅ›la wzór: na rysunku 6.
p c c
gdzie: WE = 1/·E WEP = EEP / A Zasadniczymi obowiÄ…zujÄ…cymi dziÅ›
u
EE  roczne zużycie energii gdzie: A  powierzchnia użytkowa. dokumentami są:
u
na potrzeby wentylacji i oświetlenia Obliczone wskaz
niki pozwalajÄ…  Prawo budowlane,
Wk  efektywność użytkowa wy- ocenić klasę energetyczną bu-  Warunki techniczne.
twarzania i dostawy energii dynku. Szczególnie dużą rolę spełnia pro-
jektant zarówno w fazie projekto-
Tabela 1. Parametry niskoenergetycznych budynków
wania, wznoszenia, jak i rozbiórki.
Ponadto bardzo ważną sferą zrów-
Energooszczędny
Standard 1995 Energooszczędny Budynek
noważonego rozwoju jest użytko-
Wyszczególnienie aktywny
U [W/(m2K)] U [W/(m2K)] Pasywny
U [W/(m2K)] wanie uwzględniające:
Stropodach 0,30 0,20 (0,15) 0,15 0,10  niezbędne kontrole oraz
 dopuszczalne zmiany w obiekcie.
Ściana zewnętrzna 0,40 0,30 (0,20) 0, 25 0,15
Bardzo ważnym dokumentem jest
Strop piwnicy 0,50 0,35 (0,25) 0,30 0,15
również Ustawa o planowaniu i za-
Okna 1,80 1,50 (1,10) 1,1 0,8 <0,80
gospodarowaniu przestrzennym,
Średni współczynnik Um 0,55 0, 40 (0,35) 0,30 0,20
określająca:
Moc grzewcza
64 48 (42) 25-22 10
" plany zagospodarowania
jednostkowa [W/m2]
z uwzględnieniem:
Zapotrzebowanie na
ciepło  ogrzewanie 100 70 (56) 40-30 15 raportu o oddziaływaniu budowli
[kWh/(m2rok)]
na środowisko,
Szczelność
ochrony zasobów środowiska
< 3,0 h-1 < 2,0 h-1 < 1,0 h-1 < 0,6 h-1
powietrzna n50 [h-1]
oraz
mechaniczna
problemów zanieczyszczenia,
mechaniczna z
Wentylacja naturalna hybrydowa z odzyskiem
odzyskiem ciepła
a także:
> 75%
" warunki zabudowy i zagospoda-
Zużycie energii
< 250 < 200 < 120 < 120
rowania zarówno
pierwotnej [kWh/(m2a)]
w skali makro, jak i
Emisja CO2 
24 16 (13) 9 7 4-3
ogrzewanie [kg/(m2a)] w skali mikro.
21
PRzegl
d budowlany 2/2010
R y n e K b u d o w l a n y
zRÓwnowaŻony RozwÓJ
Konstytucja RP
Producenci
Polskie Normy
Przepisy
Regulacje UE Ustawy
Surowce
Wyrób
Dostawcy techniczne
budowlany
Komponenty
RozporzÄ…dzenia
Wykonawcy Rys. 6. Usystematyzowanie prawa i przepisów technicznych
Ustawy,
WÅ‚adze krajowe
Projektanci
rozporzÄ…dzenia,
Zestaw ustaw dotyczących zrów-
normy,
Inwestorzy
noważonego rozwoju jest bardzo
aprobaty,
wymagania,
bogaty. Systematykę ważniejszych
Użytkownicy
kontrakty
ustaw pokazano na rysunku 7.
Poza ustawami funkcjonują rów-
Rys. 5. Ukierunkowanie przepisów w sferach decyzyj-
nież rozporządzenia, m.in. Warunki
nych, ustawodawczych i realizacyjnych
techniczne jakim powinny odpo-
wiadać budynki i ich usytuowanie,
Tabela 2. Fazy powstawania i użytkowania
obejmujÄ…ce problemy:
" zabudowy z zagospodarowa-
Czynniki mające wpływ na zrównoważony
Fazy powstawania i użytkowania budynku
rozwój niem działki,
" bezpieczeństwa konstrukcji bu-
 ochrona środowiska naturalnego
Pozyskiwanie surowców na potrzeby
 minimalizacja skutków pozyskiwania dynku,
produkcji wyrobów i materiałów
surowców
" bezpieczeństwa pożarowego,
budowlanych
 rekultywacja terenu
" zdrowia, higieny i ochrony śro-
 oszczędność surowców i energii
dowiska,
Produkcja materiałów  ograniczenie emisji gazów
" wymagań użytkowania,
Produkcja wyrobów budowlanych  stosowanie surowców wtórnych
" ochrony przed hałasem i drga-
 zagospodarowanie odpadów
niami.
 racjonalne wykorzystanie terenu
Są też inne przepisy wykonaw-
 ochrona wód i powietrza
cze ustalajÄ…ce wymagania m.in.
Programowanie i projektowanie budynku  usytuowanie budynków
 spełnienie wymagań podstawowych
w zakresie:
 oddziaływanie na środowisko
" dopuszczalnego hałasu w bu-
 ograniczenie terenu budowy
dynkach i na zewnÄ…trz,
Wykonywanie budynku  ochrona środowiska przyrodniczego
" dopuszczalnego stężenia czyn-
 zużycie energii
ników szkodliwych,
 akustyka wewnętrzna
" dopuszczalnego natężenia pola
Użytkowanie budynku  komfort cieplno-wilgotnościowy
elektromagnetycznego,
 jakość powietrza
" obecności azbestu,
" warunki życia człowieka w budynku  jakość wody pitnej
 zużycie energii " składowisk odpadów,
" efektywności energetycznej bu-
 promieniowanie
 emisja hałasu i drgań
dynków.
 ochrona powietrza i wód
Rozwojowi budownictwa zgodne-
 gospodarka odpadami komunalnymi
" oddziaływanie budynku na środowisko go ze zrównoważonym rozwojem
(składowiska)
poza regulacjami ustawowymi
 gospodarka ściekami
sprzyjają również specjalistyczne
 odporność na działanie czynników
atmosferycznych
procedury i oceny (np. ITB), m.in.:
 łatwość utrzymania dobrego stanu  aprobaty techniczne,
" trwałość technicznego
 deklaracje zgodności,
 sprawność izolacji ochronnych
 certyfikaty jakości i zgodności
 jak w przypadku wykonywania budynku
oraz
Remonty i modernizacja  gospodarka zużytymi materiałami 
 rekomendacje techniczne.
recykling
 ochrona jakości powietrza
6. Podsumowanie
 postępowanie z materiałami szkodliwymi
Rozbiórka budynku (azbest)
Budownictwo zgodne z zasadami
 składowanie materiałów porozbiórkowych
 recykling
zrównoważonego rozwoju wymaga:
22
PRzegl
d budowlany 2/2010
RyneK budowlany
zRÓwnowaŻony RozwÓJ
" projektowania budynków w celu podlegać ocenie za pomocą uni- tą problematyką w budownictwie.
zapewnienia potrzeb życiowych wersalnych kryteriów. Różne podmioty, instytuty naukowe
(mieszkania, pracy, wypoczyn- Budynki jako zbiory wyrobów połą- biorą udział w projektach Programu
ku, działalności publicznej, nauki czonych w całość i przekazanych Ramowego, lub przynajmniej mają
i innych), tak aby były one bez- do użytkowania (ocena jakości dostęp do ich wyników (m.in. dzię-
pieczne w użytkowaniu i w mak- wykonania w krótkim cyklu budo- ki strategii społeczeństwa informa-
symalny sposób zapewniały pożą- wy), w społeczeństwie informacyj- cyjnego i opartego na wiedzy 
dane walory użytkowe, higieniczne nym  to produkty wiedzy ocenia- realizowanej w UE). Można zauwa-
i zdrowotne (jakość środowiska ne na podstawie sieci powiązań żyć tendencje do podejmowania
wewnętrznego), człowiek  środowisko przyrodni- własnych studiów, badań lub
" wznoszenia i użytkowania bu- cze, w całym cyklu życia. organizację konferencji z hasłem
dynków przy angażowaniu  cen- Wznoszenie takich budynków zrównoważonego rozwoju w tytu-
nych dla świata zasobów, takich z punktu widzenia polityki państwa le, bądz
w programie. Wszystko
jak: teren, surowce, woda, energia musi spełniać podstawowe warun- to świadczy o umiejętności nadą-
 w sposób maksymalny w sto- ki sprzyjające ich realizacji: żania środowiska za zadaniami
sunku do uzyskiwanych efektów - ludzie muszą chcieć mieszkać wynikającymi ze zmieniającego się
w całym cyklu życia nakładów w takich budynkach, paradygmatu. Materiały z tych prac
środowiskowych (wysoka efektyw- - państwo powinno tworzyć mogą stanowić wkład w ogólnokra-
ność wykorzystania zasobów), warunki sprzyjające ich budowie, jową dyskusję na temat konieczno-
" zmniejszenia zużycia energii na - projektanci powinni chcieć takie ści i sposobów działania na rzecz
mieszkańca w dziedzinie budow- budynki projektować  mając zapew- zrównoważonego rozwoju przez
nictwa i gospodarki komunalnej nione warunki do projektowania środowisko budowlane.
przez obniżenie energochłonności poprzez pogłębianie wiedzy (szko- Dobrymi przykładami takich dzia-
procesów wznoszenia, użytkowa- lenia, studia podyplomowe), mate- łań były konferencje w 2002 roku
nia i likwidacji każdego obiektu riały i wytyczne projektowania, bazy w Mrągowie na temat  Budowni-
(w całym cyklu życia), zarówno danych, tryb postępowania pozwala- ctwo spełniające wymagania zrów-
obiektów nowo wznoszonych, jak jący skracać czas projektowania, noważonego rozwoju , a także
i rewitalizowanych, - inwestorzy powinni uzyskiwać Konferencja PAN i PZITB w Krynicy
" ograniczenia emisji CO2 przez rekompensatę z tytułu nieuniknione- w 2008 roku oraz dziewiętnaście
eliminowanie materiałów, których go wzrostu kosztów inwestycyjnych, konferencji  Ekologia a budownic-
produkcja jest zbyt energochłonna - prawo powinno w sposób jasny two w Bielsku Białej [5, 6].
oraz szerokie korzystanie z lokal- precyzować stawiane wymagania W ostatnim okresie zarówno w ska-
nych z
ródeł energii odnawialnej oraz warunki obligatoryjnej kontroli li światowej, jak i europejskiej,
(kolektory słoneczne, wymienniki i odpowiedzialności stron, a także polskiej realizowane są
gruntowe i inne), - muszą istnieć jednoznaczne kry- szerokie prace na ten temat sprzy-
" stosowania zasobów nieodna- teria oceny w fazie projektowania jając pogłębianiu wiedzy oraz
wialnych (woda, energia, surow- oraz w fazie eksploatacji  budy- doskonaleniu dokumentów tech-
ce), które są szczególnie chronione nek przekazywany do użytkowania nicznych i prawnych na temat rea-
poprzez szerokie stosowanie reku- musi mieć etykietę energetyczną, lizacji obiektów budowlanych zgod-
peracji, recyrkulacji czy recyklingu. a proces eksploatacji musi być nie ze zrównoważonym rozwojem.
Budynki społecznie efektywne, monitorowany.
ekologicznie przyjazne i ekono- W Polsce od kilku lat można zauwa- BIBLIOGRAFIA
[1] Dyrektywa Rady nr 89/106/EWG
micznie akceptowalne powinny żyć wzrastające zainteresowanie
z 21 grudnia 1988 r. w sprawie zbliżenia
przepisów prawnych i administracyjnych
Pz
P
państw członkowskich dotyczących wyrobów
 O ochronie przyrody
 O ochronie środowiska
budowlanych
 O planowaniu przestrzennym  O odpadach
 Prawo wodne
[2] Ustawa z 7 lipca 1994 r.  Prawo
 Prawo geologiczne i górnicze
budowlane (z póz
n. zmianami)
 O zbiorowym zaopatrzeniu w wodÄ™
Bz
[3] Ustawa z 27 marca 2003 r. o planowaniu
i zbiorowym odprowadzaniu ścieków
B
 O normalizacji
i zagospodarowaniu przestrzennym
 Prawo budowlane
 O ochronie zdrowia
[4] Ustawa z 27 kwietnia 2001 r.  Prawo
 O wyrobach budowlanych
 O ochronie p.poż.
ochrony środowiska
 O systemie oceny zgodności
 O Państwowej Inspekcji
P  ustawy bezpośrednio związane z planowaniem inwestycji
[5] Materiały z konferencji naukowej PAN
Sanitarnej
Pz  ustawy związane z palnowaniem inwestycji i użytkowaniem budynków
i PZITB, Krynica 2008, Wyd. Politechnika
B  ustawy bezpośrednio związane z projektowaniem, wykonaniem i użytkowaniem
Białostocka
Bz  ustawy związane z projektowaniem, wykonywaniem i użytkowaniem
[6] Materiały z konferencji naukowo-
Rys. 7. Systematyka najważniejszych ustaw związanych ze zrównoważonym -technicznych  Ekologia a budownictwo ,
Bielsko-Biała, 1990 2007, Wyd. PZITB
rozwojem budownictwa
23
PRzegl
d budowlany 2/2010
R y n e K b u d o w l a n y