1

Samobójstwa i ich przyczyny.

Od wieków ludzie zastanawiają się, jakie są przyczyny samobójstw. Dlaczego ktoś

decyduje się na ten ostateczny krok.

Samobójstwo jest zjawiskiem indywidualnym, takim, które może zdarzyć się we

wszystkich warstwach społecznych, w których istnieją jednocześnie argumenty "za" i

"przeciw" życiu.

Obecnie możemy znaleźć kilka definicji dotyczących pojęcia samobójstwo:

Definicja według Durkheima określa tym mianem wszystkie przypadki śmierci

stanowiące bezpośredni lub pośredni rezultat świadomego działania jego ofiary.

Stengel zdefiniował samobójstwo jako świadomie podjęty taki akt autoagresji,

co, do którego dana osoba nie może mieć pewności, że go przeżyje.

Weisman uważa, iż jest to zachowanie zagrażające życiu kończące się zgonem.

Zjawisko samobójstwa, jako sposób rozwiązywania konfliktów wewnętrznych człowieka,

spowodowane może być licznymi okolicznościami i czynnikami. Jest to między innymi

obecność szczególnego stanu emocjonalnego, będącego w rzeczywistości stanem

depresyjnym. Samobójstwo nie jest zazwyczaj aktem przypadku, lecz ciągiem wzajemnie

powiązanych myśli i czynów.

Na przestrzeni wieków poglądy na samobójstwo były dosyć zróżnicowane. W

społeczeństwach pierwotnych akt samobójczy dawał oskarżonemu człowiekowi możliwość

rozwiązania swoich problemów i zarazem rehabilitacji. Arystoteles samobójstwo potępiał,

Epikur twierdził, że "człowiek może podjąć decyzję ucieczki od życia, jeżeli przestało go ono

cieszyć i interesować". Prawo greckie traktowało samobójstwo jako przestępstwo zagrożone

sankcją prawną. W społeczeństwie rzymskim dopuszczano zachowania autodestrukcyjne w

negatywnych sytuacjach jednostkowych. Św. Augustyn - rzecznik stanowiska Kościoła -

potępiał samobójstw, ponieważ V przykazanie mówi: Nie zabijaj!, a zabić siebie, to zabić

człowieka a zatem samobójstwo jest zabójstwem". Kościół katolicki zajmował stanowisko

negatywne widząc w tym moralny upadek. W Indiach tradycją stał się rytuał samo spalenia

wdowy na wspólnym stosie ze zwłokami męża znany pod nazwą SATI. W Japonii pojęcie

honoru motywowało do podjęcia aktu zwanego SEPPUKU tj. harakiri polegającego na

rozcięciu sobie brzucha. Hinduizm i buddyzm nie są negatywnie ustosunkowane wobec

śmierci samobójczej

Każde samobójstwo jest działaniem w ogromnym stopniu agresywnym. Agresja jako

zachowanie jest wyuczona społecznie, może być wynikiem przykrych doświadczeń osoby lub

przewidywanych korzyści. Współczesny przeciętny zjadacz chleba żyje w warunkach

sprzyjających stresom. Psychika osoby zagrożonej samobójstwem podobna jest do zbiornika

przelewającego się z dwóch powodów, po pierwsze zbyt duży jest dopływ agresji, a po drugie

nie ma swobodnego odpływu. Większość zamachów samobójczych to nieudane próby i duża

część motywów ma wyraźnie manipulacyjny charakter w stosunku do otoczenia. Jednak,

mimo, iż agresja samobójcy kieruje się przeciw niemu samemu to jej celem są inni ludzie.

Związek agresji z samobójstwem przebiega w wielu płaszczyznach, decyduje tu wiele

czynników takich jak uwarunkowania społeczne, kulturowe, cechy osobowościowe

sprawców, sposób dokonania zamachu, ilość prób samobójczych. Co ciekawe małżonkowie

wykazują zmniejszone skłonności samobójcze gdyż prawdopodobnie stan ten sprzyja

możliwościom wzajemnego wyładowania agresji przez oboje partnerów.

Na sens zachowania samobójczego składają się następujące elementy:

2

ukaranie siebie za wyrządzone innym krzywdy czy przykrości

przejaw buntu wobec świata, forma protestu przeciw istniejącym wartościom

chęć przysporzenia cierpień innym zemsta wobec otoczenia, chęć wywołania

poczucia winy

chęć przekonania bliskich o swej wartości poprzez pozbawienie ich tej wartości

na zawsze

próba wymuszenia gratyfikacji potrzeb w odczuciu jednostki niemożliwych do

pominięcia

"wołanie o pomoc" w warunkach nie do zniesienia

Obecnie uważa się, że zaburzenia psychiczne, których składowymi są skłonności

destrukcyjne można odnieść bezpośrednio do wczesnego zakłóconego stosunku między matką

a dzieckiem i wynikającego z tego braku poczucia własnej wartości. Konsekwencje są różne:

samouszkodzenia ( schorzenia psychosomatyczne )

samounicestwienie ( nałogi )

samozniszczenia (samobójstwo).

Wskazuje to na złożony i ścisły związek początkowej fazy życia z jego dalszym przebiegiem

oraz rodzajem i momentem jego zakończenia. Większość pacjentów przez cały okres

dzieciństwa doznawała urazów psychicznych i w większości przypadków ukształtował się w

nich archetyp nieufności zamiast archetypu ufności, zamiast samodzielności niepewność i

wątpliwości, zamiast inicjatywy znaczne zahamowanie często związane z poczuciem winy.

M. Jarosz dzieli samobójstwa na dokonane i instrumentalne. W samobójstwach

dokonanych dominująca jest intencja śmierci, następuje zerwanie kontaktów z otoczeniem,

wybrany jest sposób pewny. W samobójstwie demonstracyjnym motywem jest uzyskanie ze

strony otoczenia gratyfikacji w formie okazania z jego strony zainteresowania osobą

potencjalnego samobójcy, jego problemami, a także uzyskanie różnego rodzaju korzyści,

wybrany tu jest sposób możliwie mało zagrażający.

H. Wardaszko-Łyskowska wyróżnia 16 czynników wskazujących na ryzyko samobójstwa,

najważniejsze to:

utrzymujące się pragnienie śmierci

obecność psychozy z silnym lękiem i omamami nakazującymi popełnić

samobójstwo

nasilenie depresji z poczuciem winy, lękiem, pobudzeniem, urojeniami

hipochondrycznymi, z bezsennością

próby samobójcze w przeszłości

przygotowanie listu pożegnalnego lub sugestie dotyczące ostatniej woli

istnienie przewlekłej choroby ·

utrata osób bliskich ·

uzależnienie od alkoholu

uzależnienie od leków

samotność

długotrwałe złe przystosowanie społeczne

trudności materialne

3

Biorąc pod uwagę zależność sposobu zamachu od przyczyny zamachu opisano następujące

preferencje:

• w kategorii choroby psychiczne, choroby przewlekłe, trwałe kalectwo preferowany

jest zamach samobójczy przez rzucenie się z wysokości i podcięcie żył,

• w kategorii nieporozumienia rodzinne, zawód miłosny, konflikty w szkole,

niepowodzenia w nauce preferowane są sposoby określone jako miękkie tj. przyjęcie

trucizny, zatrucie gazem, środkami nasennymi.

Sposoby miękkie nie wywołują wprawdzie skutków natychmiastowych, prowadzą jednak do

zaniku motoryki organizmu i stąd rzadko są asekurowane innymi sposobami. Wysoka

skuteczność, a także obrażenia ciała uniemożliwiające dalsze działania w przypadku rzutu z

wysokości czy rzutu pod koła pojazdu w zasadzie wykluczają łączenie tych sposobów z

innymi. W samobójstwie kombinowanym jako pierwsze występuje najczęściej mechaniczne

uszkodzenie ciała a następnie utopienie czy powieszenie.

Samobójstwo jako zjawisko ze względu na złożone podłoże powinno być

rozpatrywane wielopłaszczyznowo i wielopoziomowo. Pierwszą i niezbędną sprawą powinno

stać się stałe pogłębianie u ludzi wiedzy o procesach, które determinują zachowania

autodestrukcyjne. Ważne jest także tworzenie grup wsparcia dla osób, które nie radzą sobie z

problemami, których mamy coraz więcej. Coraz mniej akceptacji społecznej Problemy są

czynnikiem silnie stresogennym, co przyczynia się do popadania w stany depresyjne, którą

jednym z czynników powodujących zachowania samobójcze.