▼ ▼

PRZESZCZEPIANIE

G¸OWY

Wyposa˝enie umys∏u w nowe cia∏o nie le˝y ju˝ poza zasi´giem nauki. Robert J. White WÑTROBA, P¸UCA, serce, nerki, a od niedawna rće. Tak znacz-chocia˝ niezb´dne b´dzie zaadaptowanie instrumentarium ny post´p w dziedzinie transplantacji u ludzi sprawi∏, ˝e na-do ró˝nic wynikajàcych z rozmiarów cia∏a. W rzeczywisto-ukowcy, w tym ja, zaczynajà myÊleç o czymÊ, co dotychczas Êci powinno to byç nawet ∏atwiejsze, poniewa˝ ludzkie na-wydawa∏o sińie do wyobra˝enia: o przeszczepianiu ludzkie-czynia krwionoÊne i inne narzàdy sà wi´ksze ni˝ ma∏pie, go mózgu.

a chirurdzy majà wićej doÊwiadczenia w dokonywaniu ope-Przewiduj´, ˝e to, co od dawna by∏o tematem science fic-racji na ludziach.

tion – historia Frankensteina, który zosta∏ z∏o˝ony z cz´Êci Bardzo istotne w czasie wszystkich etapów przeszcze-cia∏ ró˝nych ludzi – stanie siŕzeczywistoÊcià na poczàtku pienia g∏owy ludzkiej b´dzie utrzymanie wystarczajàce-XXI wieku. Nasza nowoczesna wersja opowieÊci dotyczy go, nieprzerwanego przep∏ywu krwi przez mózg, poniewa˝

przeszczepiania mózgu z zachowaniem wszystkich elemen-w odró˝nieniu od innych narzàdów litych jest on bardzo tów budowy i pracy tego niezwykle skomplikowanego na-wra˝liwy na brak ukrwienia i nie mo˝e prze˝yç od∏àczony rzàdu. Ale nie mo˝e on funkcjonowaç prawid∏owo bez od krà˝enia (w ka˝dym razie w normalnej temperaturze cia-w∏aÊciwego ukrwienia, zale˝nego od sprawnoÊci uk∏adu

∏a). Chirurg b´dzie musia∏ monitorowaç aktywnoÊç bioelek-krwionoÊnego. A wić przeszczepienie mózgu poczàtkowo trycznà mózgu – jako poÊrednià metod´ pomiaru przep∏ywu przynajmniej b´dzie równoznaczne z transplantacjà g∏owy krwi – za pomocà usytuowanych na skórze g∏owy elektrod albo, jeÊli ktoÊ woli, reszty cia∏a do g∏owy.

elektroencefalograficznych. G∏owa ka˝dego pacjenta po-Pomys∏ przeszczepienia g∏owy zawsze fascynowa∏ chirur-winna byç umieszczona w okr´˝nym uchwycie pozwalajà-

gów doÊwiadczalnych. Ju˝ w 1908 roku amerykaƒski fizjo-cym – w zale˝noÊci od potrzeby – na jej unieruchomienie lub log i farmakolog Charles C. Gutrie przeszczepi∏ g∏ow´ ma∏e-przemieszczenie.

go kundla do szyi wi´kszego psa, jego w∏asnà pozostawiajàc na miejscu. Podobnie w latach pi´çdziesiàtych rosyjski uczo-G¸OWA DLA CIEBIE

ny W∏adimir P. Demichow dokona∏ transplantacji przedniej Operacjńale˝y przeprowadziç w specjalnie przeznaczo-cz´Êci cia∏a wraz z koƒczynami szczeniaka mieszaƒca, ∏àczàc nej do tego celu du˝ej sali, mogàcej pomieÊciç zestawy urzà-

jego ˝y∏y i t´tnice z naczyniami szyjnymi wi´kszego psa. Po-dzeƒ niezb´dnych do wykonania jednoczesnych zabiegów dobno jeden ze s∏awnych „dwug∏owych psów” Demichowa przez dwa ró˝ne zespo∏y chirurgów. Gdy obaj pacjenci zo-prze˝y∏ po operacji 29 dni.

stanà znieczuleni, lekarze, dzia∏ajàc synchronicznie, wyko-Moi koledzy i ja poczyniliÊmy ju˝ pierwsze kroki

▼

w kierunku przeszczepienia ludzkiej g∏owy.

▼

Ale dopiero w 1970 roku g∏owa ssaka zosta∏a po raz pierw-najà g∏´bokie nacićia wokó∏ szyi ka˝dego z nich, ostro˝nie od-szy pomyÊlnie przeszczepiona do bezg∏owego korpusu. Do-dzielà mi´Ênie oraz inne tkanki i wypreparujà t´tnice szyjne kona∏em tego wraz z kolegami, a obiektem doÊwiadczenia by∏

i ˝y∏y, a tak˝e kr´gos∏up. Chirurdzy wprowadzà nast´pnie rezus. Gdy ma∏pka obudzi∏a si´ po narkozie, odzyska∏a w pe∏-

do ka˝dego naczynia cewniki pokryte heparynà (lekiem, któ-

ni ÊwiadomoÊç i funkcje nerwów czaszkowych, co da∏o siŕy zapobiega krzepnićiu krwi) w celu zapewnienia dop∏y-stwierdziç, poniewa˝ by∏a czujna, agresywna, przyjmowa∏a wu krwi, a wraz z nià tak˝e tlenu do mózgu. Po usunićiu pokarm i wodzi∏a oczami za poruszajàcymi si´ w pomieszcze-koÊci kr´gos∏upa u obu pacjentów lekarze przetnà ochronne ZDJ¢CIA: JUSTINE PARSONS

niu ludêmi. ˚y∏a osiem dni. Znaczna poprawa technik chirur-gicznych i post´powania pooperacyjnego, która zasz∏a od tam-tych czasów, umo˝liwia przeszczepienie g∏owy cz∏owieka.

Czy jesteÊmy przygotowani do przeszczepiania g∏ów? Technika Procedura chirurgiczna wymaga w takim zabiegu niewiel-umo˝liwiajàca przeprowadzenie takiego zabiegu zosta∏a ju˝

kich zmian w porównaniu z zastosowanà w przypadku ma∏p, 38 ÂWIAT NAUKI Grudzieƒ 1999

odcićie dop∏ywu do niego

krwi na godzin´ podczas ope-

racji. Najwi´kszym problemem

stanie siźapobieganie reakcji

odrzucenia przez cia∏o nowej

g∏owy i na odwrót. Nie jest

pewne, czy stosowane dotych-

czas Êrodki przeciwdzia∏ajàce

odrzucaniu przeszczepów, na

przyk∏ad wàtroby i nerek, b´-

dà skuteczne w tej sytuacji.

Kto mo˝e skorzystaç z mo˝-

liwoÊci przeszczepienia g∏owy?

Pierwszymi kandydatami b´dà

prawdopodobnie pacjenci spa-

rali˝owani od szyi w dó∏ w wy-

niku urazów. Osoby takie cz´-

sto umierajà przedwczeÊnie

▼

wskutek niewydolnoÊci wielu

▼

narzàdów, lecz jej przyczyny

nie sà jeszcze ostatecznie wyja-

Ênione. Chocia˝ przeniesienie

g∏owy sparali˝owanego pacjen-

ta do innego cia∏a nie umo˝li-

wi mu – przynajmniej na obec-

nym poziomie rozwoju technik

operacyjnych – poruszania si´,

to mo˝e przed∏u˝yç mu ˝ycie.

Nale˝y te˝ mieç nadziej´, ˝e

w XXI stuleciu lekarze znajdà

sposób na pe∏ne zintegrowanie

transplantowanego fragmentu

rdzenia kr´gowego z nowym

organizmem. Pacjenci b´dà

wówczas mogli odbieraç in-

formacje przekazywane przez

receptory nowego cia∏a i uzy-

skajà kontrolńad jego apara-

tem motorycznym [patrz: John

W. McDonald, „Naprawianie

uszkodzonego rdzenia kr´go-

wego”; Âwiat Nauki, listopad

1999].

Cia∏a b´dà pochodzi∏y od

pacjentów, u których rozpo-

Przeszczepienie czyjejÊ g∏owy do nowego cia∏a nie le˝y ju˝ poza zasi´giem nauki. Operacja taka mo-znano Êmierç mózgu, a wić

˝e przed∏u˝yç ˝ycie osobom sparali˝owanym.

osobniczà. S∏u˝à oni ju˝ jako

dawcy w przypadku pobraƒ

wielonarzàdowych, nie po-

b∏ony (opony) otaczajàce rdzeƒ kr´gowy, co spowoduje jego winno wić byç nowych etycznych wàtpliwoÊci co do prze-ods∏onićie. G∏owa jednego z pacjentów zostanie nast´pnie szczepiania im g∏ów. Ale jak przyjmiemy fakt, ˝e przeszcze-oddzielona, a cewniki po∏àczy siź naczyniami drugiego, pienie ludzkiego mózgu pociàga za sobà przeniesienie którego g∏owćhirurdzy tak˝e oddzielà od cia∏a.

intelektu i charakteru? A mo˝e uznamy, ˝e narzàd ten jest

▼

Gdy t´ podstawowà cz´Êç operacji b´dziemy mieli za sobà, fizycznym siedliskiem duszy, na którà taka operacja mo˝e

▼

zaczniemy stopniowo usuwaç cewniki i rekonstruowaç krà-

jakoÊ wp∏ynàç? Sà to pytania, które b´dziemy musieli so-

˝enie, zszywajàc kolejno t´tnice oraz ˝y∏y przeszczepionej bie zadaç, gdy wprowadzimy w ˝ycie to, co Mary Wollsto-g∏owy z odpowiednimi naczyniami nowego cia∏a. Obie cz´-

necraft Shelley, autorka Frankensteina, stworzy∏a jedynie Êci kr´gos∏upa zostanà po∏àczone za pomocà metalowych w wyobraêni.

p∏ytek, a mi´Ênie i skóra zszyte warstwowo.

SZANSA DLA SPARALI˚OWANYCH?

Moi koledzy i ja poczyniliÊmy ju˝ pierwsze kroki w kie-

▼ ▼

runku przeszczepienia ludzkiej g∏owy. OpracowaliÊmy uk∏ad INFORMACJE O AUTORZE

pomp i innych urzàdzeƒ majàcych obni˝yç do 10°C tempera-ROBERT J. WHITE jest profesorem neurochirurgii w Case Western Re-tur´ krwi dop∏ywajàcej do przeszczepianej g∏owy. Takie och∏o-serve University. Na razie woli nosiç w∏asnà g∏ow´.

▼ ▼

dzenie obni˝a tempo metabolizmu w mózgu, co pozwala na 40 ÂWIAT NAUKI Grudzieƒ 1999