Informacje wstępne
Geneza utworu
Sytuacja polityczno-społeczna Polski i Europy po I wojnie światowej
I wojna światowa zakończyła się w 1918 roku. Przyniosła ze sobą ogromną liczbę ofiar w ludziach i
zniszczenia na nieznaną wcześniej skalę. Była pierwszym zbrojnym konfliktem, podczas którego
zaangażowane były w walki całe społeczeństwa (nie tylko żołnierze, ale i ludność cywilna). W związku z
tym po I wojnie światowej w Europie zapanował kryzys. Zniszczenia wojenne nie zostały jeszcze
odbudowane, a w wyniku strat w ludności zaszły duże przeobrażenia społeczne. Tworzyły się także
państwa totalitarne. Natomiast polskie społeczeństwo znajdowało się po I wojnie światowej w dodatkowo
niekomfortowej sytuacji. Po ponad stu latach zaborów, mimo licznych prób narodowo wyzwoleńczych
(powstanie listopadowe, Wiosna Ludów, powstanie styczniowe, udział w walkach podczas I wojny
światowej), Polska nie wywalczyła sobieniepodległości. Została ona jej dana w skutek porozumień
pokojowych między europejskimi mocarstwami – status polityczny państwa polskiego został ustalony
postanowieniami traktatu wersalskiego. Ponadto kraj należało scalić w jeden organizm państwowy z
ziem trzech różnych zaborów, o różnym poziomie rozwoju cywilizacyjnego, zaawansowaniu
gospodarczym, innych aparatach urzędniczych. Utrudniało to utworzenie całości o jednolitej strukturze
państwowej. W nowo odrodzonym państwie dochodziło do licznych nieporozumień na tym tle. Wielu
polityków chciało władzy dla osobistych korzyści lub realizacji własnych planów. Sytuacja taka sprawiła,
że możliwe były dwie drogi odbudowy państwa – rewolucja (nagłe zmiany) lub ewolucja (powolne
wprowadzanie zmian i konsekwentne spajanie państwa w jeden organizm).
Czas powstania utworu
Powieść Przedwiośnie Stefan Żeromski napisał w 1924 roku, czyli sześć lat po odzyskaniu przez Polskę
niepodległości, w sytuacji panującego w kraju kryzysu. Była pierwszym utworem, który w tak odważny
sposób podejmował problem rewolucji społecznej, w wyniku czego spotkała się z głośnym odzewem ze
strony czytelników.
Powieść wobec wcześniejszych utworów Żeromskiego o tematyce społecznej
Omawiany utwór różni się swoją wymową ideową od poprzednich powieści Żeromskiego o tematyce
społecznej (na przykład Ludzi bezdomnych czy Syzyfowych prac). Nie ma w nim pochwały działania
reformatorskiego wybitnej, zaangażowanej społecznie postaci. Przedwiośnie powstało po wojnie, w
nowych okolicznościach społeczno-ustrojowych państwa polskiego. Na jego kształt wpłynęło zapewne to,
że pisarz był rozczarowany powojenną rzeczywistością, którą obserwował wokół siebie.
Znaczenie tytułu
Jak można rozumieć „przedwiośnie”?
Tytuł powieści nie jest jednoznaczny. Rozumieć „przedwiośnie” można na kilka sposobów. Najprostszy z
nich, dosłowny, odnosi się do czasu dziania się akcji powieści (główny bohater na przedwiośnie przyjeżdża
do Polski). Można go jednak rozumieć także w kontekście politycznym. Jeśli uznać, że wiosna będzie
okresem, w którym zacznie się budowanie nowej Polski (tak jak w przyrodzie na wiosnę ożywiają się
uśpione zimą organizmy), to czas, w którym toczy się akcja powieści, jest właśnie przedwiośniem.
Podczas dyskusji na temat przyszłości państwa polskiego tak mówi do Baryki Szymon Gajowiec:
To dopiero przedwiośnie nasze. […] Wierzymy, że doczekamy się jasnej
wiosenki naszej…
Problematyka utworu
Czas i miejsca akcji utworu
Akcja powieści rozgrywa się na przestrzeni lat. Rozciąga się od rewolucji w Rosji w 1917 roku do lat
powojennych. Przedstawione zdarzenia odbywają się w wielu miejscach. W Baku czytelnik
widzi dom Baryków, okopy, cmentarz. Cezary Baryka wraz z ojcem podróżują przez terytorium Rosji. Na
ziemiach polskich akcja rozgrywa się w majątkach ziemiańskich i we wsiach – Nawłoci (u Wielosławskich,
niedaleko Częstochowy), Chłodku, Leńcu, Odolanach. Następnie opisana jest Warszawa, jej ulice, a także
znajdujące się w niej mieszkania (na przykład Buławnika, to w którym odbywały się spotkania
komunistów).
Kompozycja utworu
Powieść składa się z czterech części. Każda z nich jest zatytułowana: Rodowód, Szklane
domy, Nawłoć, Wiatr od wschodu. Zbudowana jest w sposób nieregularny, dzięki czemu pojawia się w niej
wiele problemów, dotyczących różnych tematów. Co za tym idzie, Przedwiośnie jest powieścią
wielowątkową. Opowiada zarówno o przemianie głównego bohatera i jego dramacie ideowym, jak i
przedstawia obraz rewolucji. Jednocześnie pokazuje jak wygląda młode, powojenne pokolenie i zadaje
pytanie o kształt przyszłej Polski. Układ fabularny utworu jest nierówny. Występują w nim dysproporcje.
Na przykład w zupełnie innych tempach toczy się akcja w Baku i w Nawłoci (co jest zabiegiem celowym,
odzwierciedlającym szybkość dziejących się zdarzeń). Ponadto powieść nasycona została kontrastami,
które mają wzmacniać jej wydźwięk ideowy. Są to na przykład ukazanie społeczeństwa bogatego
(mieszkańcy Nawłoci) i biednego (mieszkańcy Chłodka) czy sposób życia Baryki w Nawłoci i przy kopaniu
grobów podczas wojny turecko-ormiańskiej. Język, jakim posługują się poszczególni bohaterowie, jest
zindywidualizowany, charakterystyczny dla nich, odzwierciedla ich pochodzenie i środowisko, w którym
żyją. Zupełnie inaczej rozmawiają ze sobą podczas zebrania komuniści, inaczej biedni chłopi i inaczej
mieszkańcy majątków ziemskich, takich jak Nawłoć.
Cezary Baryka – biografia młodego pokolenia powojennego
Głównego bohatera Przedwiośnia można uznać za reprezentanta całego młodego pokolenia powojennego.
Biografia Baryki została w takim stopniu nasycona przeróżnymi zdarzeniami, że wydaje się mało
prawdopodobne, aby wszystko to przeżył jeden człowiek. Między innymi: doświadcza on rewolucji (w
Baku), walczy podczas wojny (w 1920 roku), mieszka w majątku ziemskim (w Nawłoci), jako dziecko
przebywa w Rosji, studiuje w Warszawie… Pokazanie tak barwnego życiorysu bohatera ma na celu
dotarcie do jak najszerszego kręgu czytelników, tak aby każdy z nich miał możliwość, niezależnie od tego
kim jest, odnalezienia elementów swojej biografii w którymś z fragmentów powieści, a przez to mógł
zidentyfikować się z głównym bohaterem. Taka biografia ma także na celu zsumowanie losów różnych
ludzi, którzy żyli w jednym czasie, ale w zupełnie odmiennych warunkach. Poza tym, jest to także próba
zasygnalizowania, że każdy człowiek przeżywa w swoim życiu (jak Baryka) wielkie przygody. Musi tylko
potrafić je dostrzegać.
Stosunek Cezarego Baryki do rewolucji w Baku
Początkowo, jako młodzieniec, bohater jest zafascynowany ideą bolszewickiej rewolucji. Przyłącza się do
bolszewików i bezkrytycznie z nimi współdziała. Posuwa się nawet do działania na szkodę własnej rodziny
dla komunistycznych idei (oddaje ukryty przed bolszewikami przez ojca skarb). Przestaje być jej
zwolennikiem, kiedy sam ją przeżywa. Doświadcza wówczas śmierci matki, obserwuje okrucieństwo,
bezprawie i wszechogarniający chaos. Dostrzega wówczas
[…] najście wojsk bolszewickich, niosących wraz z hasłami rewolucji nowe
rzezie, kary, egzekucje, gwałty, nie mniej okrutne i olbrzymie jak wszystkie
poprzednie.
Rewolucja w Baku ma także wpływ na dalsze losy i postawę światopoglądową bohatera (porównaj z
innymi punktami niniejszego opracowania).
Mit szklanych domów a rzeczywistość w Polsce
Ojciec Baryki, Seweryn, podczas podróży z entuzjazmem opowiada mu o idealnym państwie polskim,
które rzekomo budowane jest przez ich krewnego, inżyniera Barykę. Ma być to państwo szczęścia,
sprawiedliwości i wszelkiej szczęśliwości. Podstawowym materiałem budulcowym zarówno domów, jak i
innych budowli – na przykład: szpitali, szkół, kościołów – ma być szkło. Dzięki temu budynki mają być
czyste, higieniczne, ładne oraz do tego stopnia tanie, aby wszystkich było na nie stać. Miasto ma być
zelektryfikowane, a Wisła uregulowana. Ponadto wszelkie dobra produkcyjne i ziemie mają być odebrane
bogatym i oddane potrzebującym. Jednak ma się to odbyć pokojowo, nie na drodze rewolucji.
Rzeczywistość, którą zastał Baryka po przyjeździe do Polski wygląda całkowicie inaczej. Bardziej
przypomina obraz, jaki Baryka widział podczas rewolucji, niż to, co opowiadał mu ojciec. Po przekroczeniu
granicy trafia do małego miasteczka. Widzi tam brudne, zaniedbane ulice i zniszczone budynki. Pierwsza
część powieści kończy się pytaniem, które bohater zadaje w myślach ojcu:
Gdzież są twoje szklane domy?… Gdzież są twoje szklane domy?…
Na wsi Baryka obserwuje kontrastującą z przepychem majątku ziemskiego biedę nędznych wyrobników
wiejskich z Chłodka. W mieście natomiast obserwuje biedę robotników czy fatalne warunki w dzielnicy
żydowskiej. Ponadto panująca władza jest niesprawiedliwa, rząd nieudolny i niezdolny do wprowadzania
reform, program ewolucyjny za wolny, aby go z powodzeniem realizować i nie może się sprawdzić.
Programy budowania kraju – rewolucja i ewolucja
Żeromski przedstawia w Przedwiośniu jak po odzyskaniu niepodległości wygląda Polska. Nęka ją wiele
problemów, które utrudniają obudowywanie państwa. Są to między innymi: panowanie wśród
społeczeństwa tendencji narodowosocjalistycznych, faszyzacja kraju, prowadzenie przez rządzących
polityki agresji, lęk ludzi przed kolejną wojną, rozbieżności ideowe warstw rządzących, parcie na siłę do
kapitalizmu, brak konkretnych programów odbudowy państwa czy pokazywanie w złym świetle burżuazji.
Widząc taki obraz Polski, należy zadać pytania na temat jej przyszłego kształtu. Mianowicie: jaka, czyja i
gdzie ona ma być? Odpowiedź na te pytania należy do młodego powojennego pokolenia. Ma ono do
wyboru dwie drogi budowania kraju. Są to rewolucja lub ewolucja.
Pierwszy ze sposobów odbudowywania państwa cechuje się tym, że niesie ze sobą wielkie, szczytne idee.
W rzeczywistości pozostają one jednak tylko ideami, są niemożliwe do zrealizowania. W utworze
przedstawiony jest rewolucyjny program komunistyczny. Baryka zapoznaje się z nim dzięki innemu
bohaterowi, Antoniemu Lulkowi. Ten zapatrzony jest w to co dzieje się w Rosji (choć informacje czerpie z
prasy i agitacyjnych pism rewolucyjnych, osobiście w Rosji nie był). Jego uwielbienie dla komunizmu
wręcz fanatycznego charakteru, o czym świadczy to, że
Gdy czytał o srogich karach na kontrrewolucjonistów, o kaźniach setek tysięcy
ludzi, o mordowaniu bez sądu i dziesiątkowaniu zakładników, bladł z rozkoszy.
Ręce jego drżały wówczas i twarz promieniała jak od głębokiego natchnienia.
Program rewolucyjny przedstawia górnolotne hasła, nie podaje jednak sposobów, w jaki je realizować.
Przez to działanie staje się pospieszne i chaotyczne. Główne założenia programu Lulka to: zdobywanie
władzy wszelkimi możliwymi metodami – także przez mordowanie, łączenie się komunistów z różnych
państw, doprowadzanie do rozwoju klasy robotniczej, a następnie zniesienie podziału na klasy, wrogie
nastawienie do państwa niekomunistycznego. To, jak wygląda realizacja haseł programu
komunistycznego, widzimy zanim jeszcze Baryka pojawi się w Polsce. W części pierwszej powieści, jako
przestroga, została z całym swoim okrucieństwem pokazana rewolucja w Baku. Wzniecona pod
szczytnymi hasłami, w rzeczywistości jest bratobójcza i bezsensowna.
Aby realizować drugie z możliwych rozwiązań, trzeba wykazać się dużą cierpliwością. Ewolucja zakłada
powolny, ale systematyczny i trwały rozwój poprzez budowanie państwa powoli, spokojnie i
konsekwentnie, według przemyślanego, wyznaczonego planu. W utworze plan ewolucyjny
przedstawia Szymon Gajowiec. Co więcej, jako wysoki państwowy urzędnik, zamierza go realizować. Chce
także, aby dotarł on do innych ludzi. W związku z tym bohater pisze książkę. Ma być to monumentalne
dzieło, przedstawiające sytuację, w jakiej znalazł się kraj po odzyskaniu niepodległości. Opierać ma się
tylko i wyłącznie na faktach, istotne mają być w nim zestawienia, statystyki, wyliczenia. Główne założenia
planu Gajowca to: wprowadzanie nowej, stabilnej waluty, propagowanie wśród społeczeństwa życia dla
idei, zapewnianie obywatelom opieki państwowej, zjednoczenie trzech zaborów, stabilizacja polityki
zagranicznej (a przez to możliwość prowadzenia jej autonomicznie), rozbudowa armii, rozwój publicznej
oświaty, utrzymanie państwa w jego granicach, wprowadzenie stanów równych i wolnych.
Problem dojrzewania bohatera
Baryka to, podobnie jak i pozostali główni bohaterowie powieści Żeromskiego, ideowiec, człowiek, który
do życia potrzebuje szczytnych celów. Musi działać w imię jakichś wyższych wartości lub wizji. Jako
młodzieniec, bohater jest zafascynowany komunizmem. Przyłącza się do bolszewików. Kiedy w Baku
przeżywa rewolucję, traci zapał dla komunistycznych idei, bohater zdaje sobie sprawę, że rewolucja to
ślepa sił (zwłaszcza wpływa na to ma śmierć jego matki [brutalne potraktowanie zwłok matki] i sytuacja,
w której widzi zwłoki młodej Ormianki [która przecież niewiele mogła mieć wspólnego z rewolucją). Idee
rewolucyjne na powrót stają się Baryce bliskie, kiedy mieszka u Wielosławskich w Nawłoci. Widzi tam
ogromną dysproporcję między życiem ziemiaństwa i życiem wieśniaków. Sam nie godzi się na taką
niesprawiedliwość i nie jest w stanie pojąć, dlaczego wieśniacy nie buntują się przeciwko istniejącemu
stanowi rzeczy. Kolejnym etapem dojrzewania bohatera jest pobyt w Warszawie. Baryka spotyka się z
programami rewolucyjnym Antoniego Lulka i ewolucyjnym Szymona Gajowca. Do żadnego z nich bohater
nie jest przekonany – ewolucyjny wydaje się być zbyt powolny w realizacji, zaś realizację rewolucyjnego
widział za młodu w Baku. Waha się między nimi, oba krytykując. W końcu (do końca nie wiadomo
dlaczego) przyłącza się do rewolucjonistów.
Zakończenie utworu – wybór Baryki
Powieść kończy się przyłączeniem bohatera do manifestacji komunistycznej maszerującej w kierunku
Belwederu.
Manifestacja wyszła nagle z placu i ruszyła pod Belweder. W pierwszym
szeregu znacznego tłumu szli ująwszy się pod ręce ideowi przedstawiciele,
między innymi Lulek i Baryka.
Symbolizuje to wybór Polaków jednej z dwóch możliwości odbudowy państwa. Jednocześnie stanowi
przestrogę dla młodego pokolenia czytelników, aby nie działało zbyt szybko, spontanicznie i pochopnie.
Baryka przyłącza się do rewolucjonistów, mimo iż ma świadomość bezcelowości takiego działania. Jednak
znając także program ewolucyjny, w niego też nie wierzy. Gajowcowi zarzuca wiarę w cud i wytyka, że
rząd nie zna otaczających go realiów społecznych i działa w próżni. Baryka jest zbyt niecierpliwy i nie
chce czekać na realizowanie powolnego programu ewolucyjnego. W ten sposób został przez Żeromskiego
odzwierciedlony w powieści stosunek młodego pokolenia do programu ewolucyjnego. Ponadto wybór
bohatera między ewolucją a rewolucją wynika z tego, że zdaje sobie sprawę, iż rewolucja jest
nieunikniona. Ma w pamięci to, jak wyglądała ona w Baku, świadomość jej krwawości i bezsensowności.
Staje na czele oddziału rewolucyjnego, aby powstrzymać go bez równie bezsensownymi działaniami, jakie
widział za młodu.
Należy tu jeszcze pamiętać o wydarzeniu, które poprzedziło omawianą scenę. Mianowicie Laura
Kościeniecka ostatecznie zerwała swój romans z Cezarym. Mogła więc decyzja o dołączeniu do tłumu być
podyktowana tym osobistym ciosem, chęcią popełnienia samobójstwa nawet.
Reakcja krytyki literackiej i opinii publicznej na utwór
Przedwiośnie, jako powieść zupełnie odmienna od wcześniejszych powieści o tematyce społecznej
Żeromskiego, cieszyło się dużym sukcesem wydawniczym. Wśród czytelników znajdywało się wielu
entuzjastów utworu, jak również wielu jego przeciwników. W kręgach lewicowych Żeromski został uznany
za szerzyciela postępu. Natomiast prawicowi czytelnicy zarzucali pisarzowi działanie na szkodę Polski i
niemoralność. Domagali się, aby nie tylko Przedwiośnie, ale i cała jego twórczość nie była wydawana.
Zdania były także podzielone wśród krytyki literackiej. Na przykład wybitny profesor i literaturoznawca,
Wacław Borowy, uważał powieść Żeromskiego za nieudaną. Krytykował zwłaszcza jej kompozycję, którą
określał jako złą i nierówną. Natomiast znany pisarz i krytyk literacki, Karol Irzykowski, twierdził, że
kompozycja Przedwiośnia jest zwarta i doskonała. Porównywał ją nawet do konstrukcji dramatycznej.
Gatunek literacki
Przedwiośnie jest powieścią polityczną. Podstawowe cechy tego gatunku powieściowego to:
•
Dotyczy aktualnej dla czasu napisania tematyki politycznej (odzyskanie przez Polskę
niepodległości, nadawanie kształtu państwu);
•
Jego akcja osadzona jest w czasie przełomowego momentu historycznego (odzyskanie przez
Polskę niepodległości);
•
Ma za zadanie pokazanie i wytłumaczenie zachodzących przemian politycznych (ukazanie
programów ewolucyjnego i rewolucyjnego);
•
Opowiada się za jedną z opisanych opcji politycznych, usiłując przekonać do niego czytelnika
(poparcie programu ewolucyjnego, pokazanie okropieństwa i bezsensu rewolucji).
Ponadto utwór odznacza się nacechowaniem s tylem reportażowym. Oznacza to, że jest
napisanyjęzykiem charakterystycznym dla tego gatunku z pogranicza literatury i publicystyki.
Przedwiośnie - streszczenie
Informacje podstawowe
Powieść Stefana Żeromskiego Przedwiośnie podzielona jest na cztery odcinki: Rodowód, Część pierwsza.
Szklane domy, Część druga. Nawłoć i Część trzecia. Wiatr od wschodu. Podzielone są one na mniejsze,
oddzielone od siebie fragmenty tekstu. Przed nimi zmieszczona została dedykacja dla pana Konrada
Czarnockiego. Każdy z odcinków powieści przedstawia kolejne etapy życia głównego bohatera, Cezarego
Baryki, które dzieją się na tle wydarzeń historycznych (najważniejsze z nich to: 1914 rok – pierwsza
wojna światowa, 1917 rok – rewolucja październikowa, 1920 rok – wojna polsko-bolszewicka).
Odpowiednio – czytelnik dowiaduje się o pochodzeniu, dzieciństwie i wieku młodzieńczym bohatera; jego
podróży do Polski i tym jaką ją zastał po przybyciu; życiu bohatera wśród arystokracji; życiu bohatera w
Warszawie i jego zaangażowaniu się w programy odbudowy Polski. Na końcu utworu znajduje się
przypisek informujący o miejscu i czasie zakończenia jego pisania:
Konstancin, d. 21 września 1924.
Rodowód
Powieść zaczyna się słowami, które od razu sugerują, że treść powieści dotyczyć będzie czasów i
problemów współczesnych. Na początku czytelnik poznaje losy rodziców Cezarego. Jego ojciec, Seweryn,
pochodził z ziem polskich. Jednak karierę, mimo że nie miał wykształcenia, zrobił w Rosji. Kiedy już
wyrobił sobie pozycję w urzędniczej hierarchii rosyjskiej, postanowił się ożenić. W celu znalezienia żony
specjalnie udał się w rodzinne strony. Trafił do Siedlec, gdzie poznał pochodząca z dobrego domu Jadwigę
Dąbrowską. Ta była wówczas z wzajemnością zakochana w młodym, ubogim, dopiero zaczynającym
swoją karierę urzędniku, Szymonie Gajowcu. Kochali się cichą, spokojną, platoniczną miłością. Młody
człowiek był zbyt nieśmiały na coś więcej. Przeżywali jednak najwspanialsze chwile podczas wspólnych
spotkań, rozmów i spacerów. Seweryn poprosił o rękę Jadwigi i jako dobra partia został przyjęty przez jej
rodziców. Odbyło się to bez protestu Gajowca, który uważał, że nie ma szans wobec takiego konkurenta.
W akcie desperacji wysyłał jednak namiętny, rozpaczliwy list do Jadwigi. Mimo tego narzeczeństwo
szybko wzięło ślub i pospiesznie wyjechało do Rosji, gdzie Seweryn miał pracę i mieszkanie, a Jadwiga
(podobnie jak i Gajowiec) do końca swojego życia wspominała wielką, młodzieńczą miłość. Następnie
przedstawiony został dom Baryków w Baku i czas szkolnej nauki Cezarego. Jako jedyny syn, jest on
rozpieszczany przez matkę. Natomiast wobec ojca odczuwa respekt.
Część pierwsza. Szklane domy
Cezary spędza swoje dzieciństwo i młodość w Baku. Jako rozpieszczony jedynak, podczas uczęszczania do
gimnazjum zaczyna rozrabiać. Kiedy wybucha pierwsza wojna światowa, Seweryn zostaje wezwany do
armii i opuszcza rodzinę. Nim to jednak robi, zabezpiecza finansowo byt swoich najbliższych. Pokaźną
sumę składa w banku i dodatkowo kolejną zakopuje w ogrodzie. Młody Cezary choć uczy się dobrze, ma
problemy w szkole ze względu na swoje niespokojne zachowanie. Po wyjeździe ojca czuje się bezkarny,
matka nie jest w stanie sama nad nim zapanować i staje się on chuliganem. Dochodzi nawet do tego, za
pobicie nauczyciela zostaje wydalony z gimnazjum (z zakazem przyjmowania go do jakiegokolwiek). W
tym czasie Baryka zaczyna też interesować się ideami komunistycznymi i ruchem rewolucyjnym.
Uczestniczy w zebraniach i manifestacjach, czuje się komunistą. Wybucha rewolucja październikowa,
którą przeżywa. Początkowo Cezary jest zafascynowany zdarzeniami rewolucyjnymi i aktywnie w nich
uczestniczy (chodzi na wiece, spotkania, publiczne, egzekucje). Z czasem jednak jego życie staje się
coraz trudniejsze. Bank przestaje wypłacać pieniądze, a te, które były ukryte w ogrodzie, Cezary w imię
idei oddaje komunistom. Bohatera i jego matkę zaczyna trapić coraz większa bieda. Młody Baryka powoli
zaczyna zdawać sobie sprawę z okrucieństwa, bezsensu i niesprawiedliwości rewolucji. Zauważa także i
docenia miłość i poświęcenie dla niego matki. Mizerną sytuację matki i syna pogarsza jeszcze fakt, że
przestają przychodzić wiadomości od Seweryna, który do tej pory regularnie pisywał listy. Nie wiadomo,
co się z nim dzieje i czy w ogóle żyje. Zdarza się, że Jadwiga ukrywa przed bolszewikami arystokratkę
wraz z jej córkami. Zostaje to odkryte przez rewolucjonistów i skazują oni matkę Baryki na ciężkie roboty.
W wyniku tego umiera i Cezary zostaje sam na świecie. Traci swoje mieszkanie i cierpi nędzę, żyjąc na
ulicy. Wkrótce wybucha wojna turecko-ormiańska. Cezaremu udaje się przeżyć, ale egzystuje w skrajnym
ubóstwie, pracując przy transporcie zmasakrowanych w ulicznych potyczkach zwłok. Żyjąc tak, pewnego
dnia Cezary przypadkowo spotyka równie jak on zabiedzonego ojca (mimo że miał wcześniej o nim
informacje od bolszewików, że zginął podczas wojny). Barykowie razem idą na grób Jadwigi i podejmują
decyzję o ucieczce z miasta. Podróżują pociągiem przez Rosję, wpierw do Moskwy, gdzie Seweryn
zostawił u swojego przyjaciela walizkę z rzeczami na czarną godzinę. Następnie ojciec i syn jadą przez
Charków do granicy z Polską. W tym czasie Seweryn opowiada Cezaremu o tym jak wspaniałym,
nowoczesnym i sprawiedliwym społecznie krajem jest Polska. Snuje barwne wizje o szklanych domach.
Młody Baryka, mimo że nie czuje się Polakiem, skuszony przedstawioną mu przez ojca wizją, decyduje się
na zobaczenie tych wszystkich cudów w kraju swoich przodków. Podczas podróży, jeszcze w Rosji,
Seweryn umiera. Zostaje pochowany, nie dotarłszy do swojej ojczyzny. Natomiast Cezary przyjeżdża do
Polski. To, co w niej widzi po wyjściu z pociągu, drastycznie różni się od tego, o czym opowiadał mu
ojciec. Zastaje małe, brudne, zniszczone miasteczko.
Część druga. Nawłoć
Cezary przybywa do Warszawy. Poznaje dawnego znajomego rodziców, Szymona Gajowca, który daje mu
pracę. Dzięki temu bohater jest w stanie się utrzymać. Rozpoczyna także studia medyczne, z łatwością
zdając na nie egzaminy wstępne. Nie przebywa jednak w Warszawie długo. Wybucha wojna polsko-
bolszewicka i Cezary, tak samo jak jego rówieśnicy, widząc ich wielki zapał do walki o ojczyznę, zaciąga
się do wojska. Mimo że sam uważa się za komunistę, bierze udział w walkach z bolszewikami. Odznacza
się podczas nich wyjątkową odwagą. Ratuje życie innemu żołnierzowi, Hipolitowi Wielosławskiemu. Ten
okazuje się być arystokratą, posiadaczem majątku ziemskiego Nawłoć. Młodzieńcy serdecznie się
zaprzyjaźniają. Po zwycięskim dla Polski zakończeniu wojny, w ramach wdzięczności za uratowanie życia i
w imię przyjaźni, Hipolit zaprasza Cezarego do siebie, do Nawłoci. Baryka przyjmuje zaproszenie.
Przybywa do posiadłości przyjaciela i zapoznaje się z beztroskim życiem polskiego ziemiaństwa. Czuje
przy tym prawdziwie rodzinną atmosferę domu, w którym przebywa. Zakochuje się w nim młoda Wanda
Okszyńska, z którą grywa na cztery ręce na fortepianie. Przeżywa romans z Karoliną Szarłatowiczówną.
Poznaje przy tym jej tragiczne losy. Pochodzi ona z arystokratycznego rodu z Ukrainy, lecz w wyniku
rewolucji jej rodzina utraciła swoje posiadłości i Karolina nie mogła na nie wrócić. Służy teraz u
Wielosławskich, którzy ją przygarnęli. Następnie Cezary poznaje młodą wdowę, Laurę Kościeniecką.
Nawiązuje z nią (mimo że ma ona narzeczonego, Władysława Barwickiego) namiętny romans. Pomaga jej
w zorganizowaniu pikniku, potajemnie się spotykają. Cezary zakochuje się do szaleństwa pierwszą,
młodzieńczą miłością. Pragnie ją mieć tylko dla siebie i wścieka się na myśl o tym, że ma narzeczonego.
Wielokrotnie wypomina jej, że jest z nim i obraża go w jej obecności. Laura natomiast chce dla pieniędzy
wyjść za mąż za Barwickiego, jednocześnie pozostawiając sobie Cezarego jako kochanka (któremu
wyznaje, iż wyłącznie jego kocha). W tym czasie miłość Cezaremu wyznaje także Wanda, ten jednak
wyśmiewa ją. W akcie zazdrości młoda panna morduje (przy pomocy trucizny) Karolinę. Natomiast
romans Baryki z Laurą kończy się burzliwą awanturą. Kochankowie zostają nakryci przez Barwickiego.
Cezary bije jego, uderza Laurę i odchodzi. Wkrótce po tym dowiaduje się o planach rychłego ślubu
narzeczeństwa. Baryka opuszcza Nawłoć i odwiedza pobliską wieś – Chłodek. Widzi, w jak skrajnej biedzie
znajdują się wykorzystywani przez ziemian chłopi. Poruszony tym, nie może zrozumieć, dlaczego nie
buntują się oni przeciwko swojemu nędznemu życiu. Postanawia nie zatrzymywać się dłużej w posiadłości
Hipolita i udać do Warszawy.
Część trzecia. Wiatr od wschodu
Cezary przybywa do stolicy i zamieszkuje w nędznym, zniszczonym, wynajmowanym mieszkaniu razem
ze swoim kolegą, Buławnikiem. Bohater na nowo oddaje się swoim studiom medycznym. Trapi go jednak
coraz większą bieda. Zmuszony sytuacją, mimo że nie chce tego robić, po raz kolejny udaje się po pomoc
do Szymona Gajowca. Ten daje mu dobrze płatne zajęcie przy opracowywaniu materiałów do książki,
którą pisze. Przy tym bohaterowie prowadzą ze sobą długie rozmowy. Baryka opowiada o Jadwidze, a
stary urzędnik z wielkim zainteresowaniem go słucha. Dyskutują również na tematy, dotyczące odbudowy
państwa polskiego. Gajowiec, jako wysoki urzędnik państwowy w nowo powstałym ministerstwie
finansów, przedstawiciel rządu, pokazuje ewolucyjny program odbudowy państwa i snuje wizje świetlanej
(ale jednocześnie odległej, do której będzie trzeba dochodzić powoli, stopniowo) przyszłości kraju. W tym
czasie Cezary poznaje także Antoniego Lulka, zaciekłego komunistę (a wcześniej prawdopodobne
pospolitego kryminalistę – jego przeszłość jest niejasna). W wyniku tej znajomości bohater zbliża się do
towarzystwa rewolucjonistów. Uczestniczy w zebraniu. Zostaje mu w doktrynerski sposób przedstawiona
sytuacja chłopów i robotników w Polsce. Wskutek swoich powiązań z komunistami, choć sam przeżył
rewolucję i widział jak w rzeczywistości wygląda realizacja górnolotnych haseł komunistycznych, Baryka
wchodzi w spór ideowy z Gajowcem. Okazuje się także, że w Warszawie przebywa Laura (już Barwicka)
wraz ze swoim mężem. Prosi ona listownie Cezarego o spotkanie. Dochodzi ono do skutku. Baryka
dowiaduje się, że Laura wciąż kocha wyłączne jego, jednak jest już zamężna i tak musi pozostać. Do tego
chce dotrzymać mężowi wierności. Bohatera ogarnia wściekłość i kochankowie definitywnie zrywają
stosunki ze sobą. Powieść kończy się tym, że Cezary maszeruje na czele, otoczonej przez żołnierzy,
komunistycznej manifestacji zmierzającej w kierunku Belwederu.
Cezary Baryka
Podstawowe informacje o bohaterze
Cezary Grzegorz Baryka jest głównym bohaterem Przedwiośnia, powieści Stefana Żeromskiego. Pochodzi
z rodziny o polskich tradycjach szlacheckich. Jego pradziad, Kalikst, brał udział w powstaniu
listopadowym, wskutek czego stracił majątek. Ojciec bohatera, Seweryn Baryka, mimo iż pochodził z
terenu Królestwa Polskiego, mieszkał i pracował w Rosji. Na ziemię rodzinną powrócił, aby znaleźć żonę.
Poślubił mieszkającą całe życie w Siedlcach Jadwigę Dąbrowską. Razem wrócili do Rosji i tam urodziło się
ich jedyne dziecko – Cezary (oboje rodzice giną w czasie trwania akcji powieści). Od najmłodszych lat
bohater zdradza męczący go wewnętrzny niepokój, chęć działania i potrzebę poświęcenia się dla jakiejś
idei. Przy tym Cezary jest postacią zmieniającą się w czasie trwania akcji powieści. Jako dziecko jest
niegrzeczny i rozrabia jak tylko może. Jako młodzieniec przyłącza się do ruchu rewolucyjnego. Cezary po
rewolucji październikowej w Rosji jedzie do Polski (wcześniej w niej nigdy nie był, zna ją jedynie z
opowieści ojca) i tam przeżywa wiele barwnych przygód. Między innymi: studiuje medycynę, przeżywa
romanse (z Laurą Kościeniecką [później Barwicką] i Karoliną Szarłatowiczówną, zakochana jest w nim
Wanda Okszyńska), bierze udział w wojnie bolszewickiej, zaprzyjaźnia się z ziemianinem (Hipolitem
Wielosławskim) i mieszka w jego majątku, poznaje program ewolucyjnego rozwoju państwa (spotyka
Szymona Gajowca) i związuje się z rewolucjonistami komunistycznymi (spotyka Antoniego Lulka).
Charakterystyka
O wyglądzie Cezarego czytelnik dowiaduje się z powieści niewiele. Wiadomo, że bohater jest młodym
przystojnym mężczyzną, dosyć barczystym. Mimochodem podczas jego rozmowy z Laurą pojawia się
wzmianka, że ma kręcone włosy.
Bohater wychowywał się w Rosji i początkowo nie czuje się Polakiem. Decyduje się na wyjazd do kraju
swoich przodków namówiony przez ojca, który przedstawił mu idealistyczną wizję państwa. Dopiero na
miejscu, po zobaczeniu jak Polska rzeczywiście wygląda, Cezary zaczyna odczuwać potrzebę
zaangażowania się w walkę o odbudowę państwa. Wynika to być może po trosze także z tego, że Baryka
potrzebuje żyć dla jakiejś idei. Z natury bohater jest gwałtowny, impulsywny i porywczy. Ilustruje to
chociażby jego wypowiedź podczas rozmowy na temat przyszłości Polski z Gajowcem. Kiedy ten
przedstawia Cezaremu plany rozwoju państwa, młodzieńca ogarnia wzburzenie. Gwałtownie wyraża swoją
niezgodę z poglądami starszego przyjaciela. Twierdzi, że Polska bardzo potrzebuje wielkich idei. Nie chce
czekać na powolne zmiany, a działać, i to jak najszybciej. W końcu Baryka zostaje postawiony przed
wyborem, czy opowiedzieć się za powolnymi reformami państwa, czy rewolucją w imię wielkich idei (ale
tylko idei). Mimo iż sam przeżył rewolucję i ma świadomość tego, jak w praktyce wygląda realizacja haseł
komunistycznych, odrzuca program ewolucyjnego rozwoju kraju właśnie dlatego, że jest on zbyt powolny,
nie daje natychmiastowych, widocznych efektów.
Porywczość bohatera widać także w jego życiu uczuciowym, kiedy przeżywa burzliwy romans i wielką
miłość (do Kościenieckiej). Tak samo, jak bezgranicznie poświęca się dla idei, bezgranicznie oddaje się
miłości (inaczej niż jego wybranka). Co więcej, jak twierdzi wszystkowiedzący narrator powieści, jest to
dla bohatera nawet silniejsze przeżycie. Baryka okazuje się tak gwałtowny, że w zapamiętaniu, kiedy
narzeczony Laury, Władysław Barwicki, odkrywa ich romans, bezlitośnie go i bije, a następnie uderza
samą Laurę.
Antoni Lulek
Podstawowe informacje o bohaterze
Antoni Lulek to jedna z postaci pojawiających się w Przedwiośniu Stefana Żeromskiego. Koleguje się z
głównym bohaterem utworu, Cezarym Baryką. Studiuje prawo na uniwersytecie, na jednym ze starszych
roczników. Jest zaciekłym, wręcz fanatycznym zwolennikiem komunizmu i stara się do swoich idei
przekonać Cezarego. W zakończeniu powieści obaj bohaterowie idą na przedzie manifestacji.
Bohater ma wątłą, słabą posturę. Jest chudy, jakby wysuszony. Jego włosy są koloru blond. Nosi małe
wąsy. Nos ma sinawy. Jego patrzące zimno, zazwyczaj podkrążone, niebieskie oczyzachodzą bielmem,
kiedy bohater jest wzburzony. Śmieje się bezgłośnie i szyderczo. Ponadto charakterystyczna dla Lulka jest
jego chorowitość. Cierpi na anemię i astmę. Dręczy go suchy kaszel. Mimo to pali kiepskie papierosy.
Wiek bohatera nie został dokładnie określony, wiadomo jednak, że
[…] był to już jegomość starszy. Z niejednego pieca chleb jadał.
Charakterystyka wewnętrzna
Poglądy bohatera są tylko teoretyczne. Nie przeżył on rewolucji, w wojnie bolszewickiej nie brał udziału ze
względu na słabe zdrowie. Nigdy nawet nie był w Rosji (oczywiście, nie biorąc pod uwagę ziem polskich
należących do niej przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości). Natomiast podczas pierwszej wojny
światowej odsiadywał wyroki w więzieniach rosyjskich i niemieckich. Lulek lubi wydawać się tajemniczym.
Podczas dyskusji nie podaje jasnych, logicznych i racjonalnych argumentów. Potrafi natomiast panować
nad swoim rozmówcą. Wczuwa się w jego sytuację i odwołuje się do jego emocji. Kiedy przedstawiony
zostaje mu fakt, z którym się nie zgadza, pokrętnie omija go, aby udowodnić swoją rację. Przy tym
często posługuje się drwiną i szyderstwem. Ośmiesza lub obraża rację drugiej strony. Na przykład
podczas rozmów z Cezarym o jego życiu w Nawłoci używa charakterystycznego słownictwa – o całej
szlachcie mówi „nawłoć”, o ziemiankach „laury” lub „laurynki”. Odnosi się także z wrogością do ludzi
mających inne niż on poglądy. Wobec istniejących w Polsce partii politycznych – czy to nacjonalistycznej,
ludowej czy katolickiej – odczuwa nienawiść i pogardę. Wielką niechęć żywi wobec ustroju nowo
powstałego państwa polskiego. Swój komunizm uzasadnia tym, że zależy mu na walce o lepszy byt dla
biednych, wykorzystywanych robotników, chłopów i mniejszości narodowych. Nie wiadomo, jakie w
rzeczywistości są motywy jego postępowania. Dyskutując na tematy polityczno-społeczne posługuje się
frazesami jakby wyuczonymi na pamięć z pism komunistycznych. Wiadomo jednak, że nie są to motywy
finansowe. Lulek jest biedny i jednocześnie gotowy fanatycznie poświęcić się dla swojej idei. Jest
zapatrzony w komunizm do tego stopnia, że radość sprawia mu, kiedy dowiaduje się, że w
komunistycznej Rosji są mordowane setki tysięcy wrogów rewolucji. Poza tym bohater sprawia wrażenie
wszechstronnie oczytanego i w oczach innych uchodzi za doskonałego mówcę. Zdarza się jednak także,
że wcale się nie odzywa, a jedynie siedzi spokojnie i przysłuchuje temu, o czym dyskutuje towarzystwo,
w którym przebywa. Kiedy jednak już zabiera głos (oczywiście na tematy polityczne), mimo że wie
wszystko tylko z teorii, doskonale pamięta szczegóły, o których czytał. Potrafi nawet cytować z pamięci
obszerne fragmenty tekstów.
Lulek, oprócz tego, że studiuje prawo, podobno zajmuje się zarobkowo tłumaczeniami rewolucyjnych
pism, których jednak nikt z jego znajomych nigdy nie widział. Żyjąc w biedzie, często zmuszony jest
pożyczać pieniądze. Zawsze je jednak punktualnie oddaje.
Szymon Gajowiec
Podstawowe informacje o bohaterze
Szymon Gajowiec jest jedną z postaci występujących w Przedwiośniu Stefana Żeromskiego. Poznajemy
go już na początku powieści. Wspomnienia o nim snuje matka Cezarego Baryki, Jadwiga Dąbrowska.
Gajowiec i Dąbrowska poznali się w Siedlcach, gdzie mieszkali i byli swoją wielką młodzieńczą,
niespełnioną miłością. W czasie, kiedy dzieje się akcja powieści, bohater pełni funkcję wysokiego
urzędnika państwowego w nowo powstałym ministerstwie skarbu. Jest powszechnie znany i darzony
szacunkiem. Dwukrotnie bierze pod opiekę Cezarego, dając mu pracę, kiedy młodzieniec jej potrzebuje
(wpierw zajęcie w ministerstwie i korepetycje z języka rosyjskiego dla wyższych oficerów, a następnie
zajęcie przy pisaniu książki).
Charakterystyka zewnętrzna
Gajowiec był w młodości pięknym mężczyzną. Odznaczał się wysmukłą postawą. Miał ciemne, głębokie,
smutne z miłości oczy. Pełnił funkcję ubogiego urzędnika państwowego.
O wyglądzie bohatera w czasie trwania akcji utworu nie ma wiele informacji. Ubiera się i zachowuje
stosownie do zajmowanego stanowiska. Jest w wieku rodziców Cezarego.
Charakterystyka wewnętrzna
Bohater już za młodu był żywo zainteresowany losem Polski. Doskonale orientował się w przepisach i
aktualnej sytuacji politycznej. W czasie trwania akcji powieści Gajowiec sprzeciwia się rewolucji. Jest
zwolennikiem ewolucyjnego rozwoju państwa polskiego. Odznacza się zdroworozsądkowym podejściem
do problemów, o których rozmawia z innymi postaciami. Podczas dyskusji z Baryką wypowiada się na
temat komunizmu. Uważa, że nie ma on szans na spełnienie w praktyce idei, które głosi. Mimo że są one
wzniosłe, nijak nie pasują do rzeczywistości.
Na ścianach w gabinecie bohatera wiszą portrety Warszawiaków, szerzycieli idei pozytywistycznych,
których uważa za wybitnych. Uznaje ich za swoich ideowych nauczycieli. Są to: Marian Bohusz
(przyrodnik), Stanisław Krzemiński (polityk i historyk), Edward Abramowski (filozof, socjolog i psycholog).
Mimo iż Gajowiec całymi dniami pracuje ciężko dla dobra kraju jako urzędnik, nocami pisze książkę. Ma
być to oparte wyłącznie na faktach monumentalne dzieło opisujące nowo odrodzoną Polskę. Materiały do
swojej pracy czerpie zarówno z oficjalnych źródeł, jak i z dostępnych mu tajnych dokumentów (przy czym
zdaje sobie sprawę, że nadużywa w ten sposób swojej władzy). Stara się jednak być przy tym jak
najbardziej uczciwy. Poza tym, że swojemu dziełu poświęca czas poza godzinami pracy urzędniczej, nie
wykorzystuje do pomocy swoich podwładnych (ogrom prac jego samego przerasta), a zatrudnia
Cezarego, płacąc mu uczciwą pensję. Paradoksalnie, mimo swojego urzędniczego usposobienia i
głębokiego racjonalizmu, Gajowiec wierzy w to, że nad Polską roztacza się jakaś tajemnicza, opiekuńcza
siła. Wskazuje liczne cudy to potwierdzające. Są to między innymi odzyskanie niepodległości, czy
zwycięstwo w wojnie bolszewickiej.
Gajowiec jest skrupulatnym służbistą, a to, że całe życie pracuje jako urzędnik, odbija się także na jego
życiu prywatnym. Nawet kiedy mówi o miłości, zachowuje zimny spokój, opanowanie i racjonalny ton
wypowiedzi. Doskonale widać to, kiedy rozmawia z Cezarym o czasach swojej młodości. Bardziej
informuje, niż opowiada o związku z jego matką. Zresztą właśnie Jadwiga Dąbrowska była jedyną
kobietą, którą Gajowiec w życiu kochał. Toteż z chęcią wysłuchuje opowieści młodego Baryki o niej.
Ponadto, mimo że minęło wiele lat od czasu, kiedy Jadwiga wyjechała, Gajowiec pozostał kawalerem i
żyje samotnie
Laura Kościeniecka
Podstawowe informacje o bohaterce
Laura Kościeniecka (później Barwicka) to jedna z bohaterek pojawiających się w Przedwiośniu Stefana
Żeromskiego. Należy do stanu szlacheckiego. W momencie, kiedy czytelnik ją poznaje, od dwóch lat jest
wdową po panu Kościenieckim. Mieszka z jego matką w Leńcu, majątku sąsiadującym z Nawłocią
należącą do Hipolita Wielosławskiego. Ma narzeczonego, podejrzanego pochodzenia dorobkiewicza –
Władysława Barwickiego, za którego następnie, po wykryciu przez niego jej romansu z Cezarym Baryką,
wychodzi za mąż.
Charakterystyka zewnętrzna
Bohaterka, mimo że straciła już pierwszego męża, to kobieta młoda. Wiadomo, że jest starsza od
Cezarego o dwa lata. Odznacza się niebywałą pięknością. Ma szczupłą i kształtną sylwetkę, nie jest ani za
chuda, ani za gruba. Jej twarz uchodzi za prześliczną, bije z niej zdrowie, oczy są lazurowe. Ma
Bujne blond włosy nad wyraz pięknego koloru.
Ubiera się w arystokratyczne stroje, które podkreślają jej urodę (czy jest to ubiór jeździecki, czy kreacja
balowa, czy strój codzienny). Wygląd bohaterki jest jej wielkim atutem. W powieści pojawiają się
kilkakrotnie szczegółowe opisy jej strojów, z podkreśleniem jak kobieco i ponętnie w nich wygląda.
Charakterystyka wewnętrzna
Laura jest dystyngowaną, wykwintną damą, a przy tym sprawia wrażenie szczerej, prawdomównej i
wesołej. Wydaje się także, że zachowuje się w sposób naturalny. Potrafi śmiać się serdecznie i miło
uśmiechać. Dzięki takiemu połączeniu kusi i olśniewa mężczyzn, którzy ją spotykają. Podoba się
Cezaremu, Hipolitowi, kiedy idzie przez ulicę Warszawy, mężczyźni z zaciekawieniem oglądają się za nią.
W rzeczywistości jednak są to wystudiowane gesty. Laura dba o zachowanie konwenansów i wszelaką
poprawność, kiedy obraca się w arystokratycznym środowisku. Poza tym bohaterka jest stanowcza,
pewna siebie i zdecydowana. Widać to chociażby po tym, że na koniu jeździ po męsku (czyli siedząc w
siodle prostopadle do kierunku jazdy; wedle zwyczaju kobiety jeździły bokiem, powoli) czy po tym w jaki
sposób zaprasza na śniadanie napotkanych podczas konnej przejażdżki Hipolita i Cezarego. Z uporem
dąży do osiągania postawionych sobie celów i udaje jej się to (choćby zorganizowanie pikniku z tańcami
czy – mimo trudności – wyjście za mąż za Barwickiego). Laurze w uwikłaniu się w romans z Cezarym nie
przeszkadza to, że ma narzeczonego. Twierdzi, iż właśnie jedynie Cezarego kocha wielką miłością.
Natomiast za Barwickiego chce wyjść za mąż dla pieniędzy, aby utrzymać swój majątek (zresztą jej
narzeczonemu także zależy na majątku i podniesieniu swojego statusu społecznego; czy ją kocha – nie
wiadomo). Wydaje się, iż idealną sytuacją byłoby dla niej, gdyby mogła mieć obu mężczyzn koło siebie.
Jednego jako męża z pieniędzmi, drugiego jako kochanka, którego darzy namiętnym uczuciem. Baryka
dochodzi jednak w końcu do przekonania, że
Nic nie znaczą przysięgi i zaklęcia, że tylko jeden posiada jej serce. Oszukuje
obydwu. To jest jedyną pewnością.
Laura, mimo nagłego i gwałtownego rozstania ze swoim kochankiem (Cezary w uniesieniu, po pobiciu
Barwickiego, uderzył ją szpicrutą w twarz), będąc w Warszawie przysyła mu list z prośbą o spotkanie.
Podczas niego z jej słów wynika, że rzeczywiście kocha Barykę. Jednak od miłości ważniejszy jest dla niej
majątek, w związku z czym pozostaje przy mężu, a ponadto postanawia dochować mu wierności.