Zainteresowanie zagadnieniami etyki → od zarania dziejów.
Nasi przodkowie, jak i my ludzie współcześni, stoimy wobec tych samych
odwiecznych pytań → jak żyć, postępować i zachowywać się wobec siebie i
innych, jak realizować swoją aktywność, aby o naszym życiu i aktywności
można było powiedzieć, że są dobre, piękne i sprawiedliwe.
Etyka → stara się bronić autentycznego szczęścia ludzi i chronić ich przed
zagubieniem w świecie własnej cywilizacji, utratą własnej tożsamości i
godności, skłania do troski o bezpieczeństwo własne i innych, bliźnich i
przyrody. Należy dążyć do osiągnięcia pełnego i trwałego zadowolenia z całości
życia, czyli zapewnienia sobie szczęścia, abyśmy szanowali i czcili życie
własne i innych, sprzyjali utrwalaniu życia i jego doskonaleniu, a więc zapewnili
sobie bezpieczeństwo.
Tworzenie szczęścia i bezpieczeństwa ← działalność gospodarcza, która,
podobnie jak każdy rodzaj aktywności ludzkiej, podlega ocenom etycznym i
moralnym. Wszelkie próby wyłączenia określonej aktywności człowieka z tych
ocen miały niestety najczęściej złe konsekwencje w dłuższej perspektywie
historycznej ← aktywność ludzi, która nie sprzyja szczęściu i bezpieczeństwu
jest odrzucana etycznie, czego sygnałem są negatywne oceny moralne
wyrażane przez opinie publiczną.
Specyfiką człowieka jako istoty żywej → myślenie, jak i wolna wola, które są
związane z ludzką aktywnością, działaniem i postępowaniem. Podstawą tej
specyfiki jest posiadanie przez człowieka intelektu, charakteru i temperamentu
→ ludzie od zawsze poszukują:
● prawdy i jej odróżnienia od fałszu, w czym pomaga intelekt
● dobra i jego odróżnienia od zła, w czym pomaga charakter jako wrażliwość
etyczna
● piękna i jego odróżnienia od brzydoty, w czym pomaga temperament jako
pewna siła reakcji na dobro i zło oraz jako działanie efektywne i skuteczne w
prakseologii (teorii sprawnego działania. Jest ona dziedziną badań naukowych
dotyczących wszelkiego celowego działania ludzkiego)
● sprawiedliwości i jej odróżnienia od niesprawiedliwości, w czym pomaga
osobowość jako struktura funkcjonalna całej natury człowieka, a więc intelekt,
charakter i temperament.
1) Ludzie w swojej aktywności kierowali się i nadal kierują pewnymi
wartościami, zasadami i regułami, a za skutki tej działalności sami ponoszą
odpowiedzialność.
2) Aktywność człowieka nie jest jednak bezwolna i niezależna, lecz poprzedzają
ją 3 rodzaje decyzji:
a) rozumu (intelektualne),
b) charakteru (etyczne),
c) temperamentu (prakseologiczne).
3) Decyzja człowieka żyjącego wśród innych ludzi ma skutki nie tylko dla niego,
lecz również dla innych osób pozostających z nim w różnego rodzaju więzach
społecznych → istnieje odpowiedzialność takiego człowieka przed samym
sobą, grupami społecznymi i społeczeństwem, a miarą tej odpowiedzialności
stała się zasada sprawiedliwości, która przybrała formę tzw. złotej reguły.
Wyraża ona myśl: czynić ludziom tak, jakbyś chciał, aby oni tobie czynili i może
być określana w różnych brzmieniach, np. w wersjach pozytywnych lub
negatywnych:
1) Okazuj innym taką samą miłość, dobro i miłosierdzie, jakie życzyłbyś sobie
od nich otrzymać
2) Wszystko więc, co byście chcieli, żeby wam ludzie czynili i wy im czyńcie
3) Czym sam się brzydzisz, nie czyń tego nikomu
4) Nie czyńmy tego, co ganimy u innych
5) Nie czyńmy tego, co nas gniewa u bliźnich
6) Nie czyńmy tego, z czego czynimy zarzuty bliźnim
7) Nie czyń innym tego, czego nie chciałbyś, by inni tobie czynili
Wyróżniane są między innymi następujące rodzaje dóbr i odpowiadające im
cnoty:
● dobra realne (pożądliwe, cielesne) – umiar,
● dobra duchowe (popędliwe, emocjonalne, psychiczne) – męstwo,
● dobra idealne (intelektualne, rozumne) – mądrość,
● dobra wspólnotowe (społeczne, współżycia, współbycia) – sprawiedliwość.
Według filozofii Platona istota, która dba tylko o dobra realne lub duchowne
(części nierozumnej duszy), a nie zaspokaja potrzeb części rozumnej duszy, nie
dość, że nie osiąga człowieczeństwa, to postępuje niesprawiedliwie i
nieetycznie. Jest to istota nierozumna, której brakuje tego, co specyficzne dla
człowieka, czyli mądrości, moralności i estetyczności → zatem tylko mądre cele
życiowe (rozumne), mężnie realizowane z zaangażowaniem emocjonalnym,
przy umiarze pożądań dóbr realnych (materialnych) i w sposób umiarkowany
zapewniają harmonię w duszy człowieka i sprawiedliwość we współżyciu z
innymi ludźmi.
Podstawy etyki → wsparte są na pragnieniu i potrzebie sprawiedliwości w
relacjach między ludźmi podstawy etyki → zasada sprawiedliwości i złota reguła
mają swoje głębokie odniesienie w życiu różnych społeczności.