(z gr. makros = wielki + bios = życie)
Jest tą dziedziną nauki, która w niedługim czasie powinna zadomowić się w naszych sercach i umysłach. Już Hipokrates uważał, że leczyć należy nie chorobę, lecz jej przyczynę i całego człowieka.
Makrobiotyka jest sztuką życia, mającą na celu wytworzenie w człowieku równowagi, która nie dopuści do rozwoju choroby. Zasady pojmowania makrobiotyki dotarły do nas z Dalekiego Wschodu od mnichów buddyjskich. Nawiązuje ona do podstawowej struktury budowy Wszechświata, czyli do cząstek elementarnych i atomu, z których zbudowana jest cała materia ożywiona i nieożywiona. Tutaj też występują te podstawowe warunki jang i jin – czyli ładunek dodatni i ujemny spełniające wszelkie kryteria praw przemiany.
Jang (+) – oznacza tendencję do skupiania, siłę dośrodkową, gęstość, ciepło, światło i inne cechy. Energia Jang jest skierowana do dołu i do wewnątrz.
Jin (–) – oznacza tendencję do rozpraszania, wzrost, siłę odśrodkową, zimno, ciemność i inne cechy. Energia jin jest skierowana do góry i na zewnątrz.
Z atomów zbudowane są cząsteczki, z cząsteczek – związki chemiczne, a z tych związków zbudowana jest komórka – podstawowy budulec organizmów żywych. My spożywając pokarm nie odżywiamy
“siebie" tylko komórki, z których zbudowane są wszystkie elementy naszego organizmu.
Zgodnie z tym systemem filozoficznym, na którym oparta jest kuchnia mnichów, cały świat (również człowiek) jest jednością i podlega działaniu dwóch przeciwieństw (biegunowości) – jang (+) i jin (–). Tylko równowaga tych dwóch antagonistycznych sił zapewnia harmonię w naszym życiu i organizmie. Filozofia mnichów mówi między innymi o dwunastu prawach przemiany nieskończonego wszechświata (wg Michio i Aveline Kushi):
1. Nieskończoność manifestuje się w nieustającej przemianie dwóch przeciwstawnych i wzajemnie się uzupełniających tendencji: jin i jang.
2. Jin i jang stale się manifestują w wiecznym ruchu jednego nieskończonego wszechwświata.
3. Jin stanowi siłę odśrodkową, a jang dośrodkową. Jin i jang razem wytwarzają energię i wywołują wszelkie zjawiska.
4. Jin przyciąga jang. Jang przyciąga jin.
5. Jin odpycha jin. Jang odpycha jang.
6. Jin i jang w różnych proporcjach wywołują różne zjawiska. Jin i jang przyciągają się z siłą wprost proporcjonalną do różnicy między nimi, natomiast jin i jin lub jang i jang odpychają się z siłą odwrotnie proporcjonalną do różnicy miedzy nimi.
7. Wszystkie zjawiska są przemijające, a stosunek pomiędzy siłami jin i jang stale się zmienia. Jin staje się jang, a jang – jin.
8. Nic nie jest wyłącznie jin, ani wyłącznie jang. Wszystko odznacza się obydwiema tendencjami w różnym stosunku.
9. Nie ma nic neutralnego. We wszystkim przeważa jin albo jang.
10.Duże jing przyciaga małe jin. Duże jang przyciąga małe jang.
11. Nadmiar jin wytwarza jang, a nadmiar jang wytwarza jin.
12.Wszystkie zjawiska fizyczne wewnątrz są jang, a na powierzchni jin.
Pożywienie stanowi siłę napędową ewolucji i decyduje o tym, a w jaki sposób jeden gatunek przemienia się w drugi. Poprzez jedzenie przyjmujemy do wnętrza całe środowisko naturalne – światło słoneczne, ziemię (minerały), wodę i powietrze. Od początków tworzenia się gatunków organizmów żywych na Ziemi wiadomo, że różne warunki
(klimatyczne) przyczyniły się do tego, że poszczególne artykuły spożywcze zaliczyć można do bardziej jin czy jang.
Produkty spożywcze
Silnie jang (+): Sól rafinowana, jajka, mięso, ser, drób, ryby Zrównoważone (najlepiej przyswajalne) rosnące w klimacie umiarkowanym:
– całe ziarna zbóż
– nierafinowana sól morska
– nasiona strączkowe
– warzywa
– glony
– nierafinowany (wyciskany) olej roślinny
– herbaty z liści, owoców i kwiatów
– nasiona i orzechy
– owoce drzew i kwiatów
– słód jęczmienny i inne naturalne środki słodzące
– woda źródlana i studzienna
Silnie jin (–)
– biała mąka
– mrożone i konserwowane produkty
– owoce i warzywa tropikalne
– mleko, śmietana, jogurt i lody
– olej rafinowany
– przyprawy tropikalne
– napoje aromatyczne (kawa, czarna herbata)
– miód, cukier i inne rafinowane środki słodzące
– alkohol
– produkty spożywcze zawierające chemikalia, barwniki, pestycydy
– narkotyki
– leki
W ciepłej porze roku możemy spożywać owoce i warzywa bardziej jin, a w zimnej bardziej jang. Produkty zrównoważone spożywamy przez cały rok.
Makrobiotyka zauważa, że zwierzęta odżywiające się roślinami lub drapieżniki spożywają pokarm w całości, a dopiero ich organizm
decyduje i wybiera z tego pokarmu co najlepsze. Dlatego zwierzęta w olbrzymiej większości są zawsze zdrowe i w dobrej kondycji, a szybciej zatruwa je człowiek niszcząc naturalne środowisko niż miałyby chorować na naturalne choroby (w większości pasożytnicze). Człowiek też powinien zastosowac się do tej zasady, czyli owoce, warzywa jadalne jeść w całości, gotować ze skórką (nie obrane), jeżeli mięso, to i kości gotowane, np. wywar itp.
Makrobiotyka uczy nas, że nie tylko nasza dieta powinna być zrównoważona, ale również tego, żeby żyć w harmonii z przyrodą, której jesteśmy częścią, a o czym najczęściej zapominamy. Pamiętajmy, że wszystkie produkty natury są lepsze od tego co człowiek wymyślił i stworzył. Odsunięcie się człowieka od natury jest przyczyną chorób, które powstają z zachwiania równowagi wewnętrznej naszego organizmu przez stosowanie tendencji zbyt jin lub zbyt jang w naszym pożywieniu. Medycyna później nie jest w pełni skuteczna, gdyż usuwa tylko objawy choroby, albowiem “etiologia choroby jest nieznana".
Jeszcze kilkaset lat temu, kiedy odżywialiśmy się produktami pochodzącymi tylko z naszego środowiska (klimatu umiarkowanego) i w swej naturalnej postaci (niedokarmianego sztucznie i nieprzetwarzanego fabrycznie), byliśmy o 50% zdrowszym organizmem niż obecnie, a do pełnego szczęścia w tamtych czasach potrzebna była szczypta współczesnej medycyny. Współcześnie to zagadnienie wygląda inaczej.
Wprowadziliśmy dziesiątki nowych gatunków do uprawy w naszym klimacie, a drugie dziesiątki gatunków importujemy z klimatu nam niesprzyjającego lub sprzyjającego według zasad makrobiotyki w określonej porze roku.
Zarówno nasze zdrowie, jak nasze choroby są konsekwencją naszego działania, dlatego zwróćmy większą uwagę na poprawny tryb życia według podanej propozycji.
Prawidłowy tryb życia
1. Jedz tylko wtedy, gdy rzeczywiście odczuwasz głód.
2. Żuj dokładnie swoje pożywienie.
3. Jedz odprężony i skupiony na pożywieniu – smakuj się nim.
4. Po posiłku powinieneś się czuć zaspokojony a nie przepełniony.
5. Pij umiarkowanie wtedy, gdy odczuwasz pragnienie, ale nie mniej niż 1,5 litra na dobę.
6. Unikaj jedzenia później niż trzy godziny przed pójściem spać, powoduje to stagnację w jelitach i całym ciele.
7. Twój sen jest najgłębszy i najzdrowszy, gdy kładziesz się spać przed północą i wstajesz wczesnym rankiem.
8. Myj się wtedy, gdy jest to konieczne, długie kąpiele (w dodatku gorące) wyciągają minerały z organizmu.
9. Odzież stykająca się ze skórą powinna być bawełniana.
10.Unikaj nadmiaru biżuterii na palcach, przegubach rąk lub na szyi –
zakłóca przepływ energii.
11.Bądź jak najbardziej aktywny w codziennych czynnościach, uprawiaj gimnastykę lub sporty.
12.Wychodząc na spacery nie zapominaj pochodzić boso po piasku lub po trawie – pobudza to przepływ energii przez organizm.
13.W domu (mieszkaniu) powinno być schludnie i czysto, najczyściej w kuchni.
14.Do codziennego gotowania używaj kuchni gazowej lub drzewnej, a nie elektrycznej lub mikrofalowej. Naczynia kuchenne powinny być wykonane z żeliwa, gliny lub stali nierdzewnej.
15.Unikaj lub ogranicz stosowanie urządzeń elektrycznych w pobliżu ciała.
16.Najważniejsze przedmioty wyposażenia powinny być wykonane z naturalnych materiałów. Używaj bawełnianych prześcieradeł, ręczników, powłoczek, wełnianych kocy.
17.Utrzymuj w swym mieszkaniu dużo kwiatów.
18.Codziennie należy wietrzyć mieszkanie, najwięcej pokój do snu, szczególnie wskazane wietrzenie po opadach i po burzy.
19.Oglądaj telewizję z jak największej odległości.
20.Naucz się kochać przyrodę i ją szanować. Podziwiaj piękno naturalnego środowiska.
21.Urlop lub inne wolne dni spędzaj na łonie natury z dala od pękających w szwach ośrodków wczasowych, a wszystkie bez wyjątku zwierzęta uważaj za swoich przyjaciół.
22.Bądź szlachetny, ludzi obdarzaj wdzięcznością, nie żałuj dobrego słowa.
23.Swój zawód, swoje zadania i obowiązki domowe oraz stosunki rodzinne traktuj spokojnie i z przyjemnością, nigdy nie nastawiaj się zbyt optymistycznie.
24.Każdy dzień przeżywaj szczęśliwie bez ciągłej troski o swoje zdrowie.
Gdyby były zachowane wszystkie kryteria według jin i jang, człowiek potencjalnie mógłby żyć bardzo długo (do 120 lat), dlatego 60–letni człowiek to człowiek w średnim wieku i powinien być w pełni zdrowy, sprawny i aktywny.
Zamiana podstawowych produktów żywnościowych
Produkty żywnościowe możemy podzilić na 12 podstawowych grup. Aby nie obniżyć wartości odżywczej codziennego pożywienia (w zależności od pory
roku), możemy produkty główne zastąpić innymi w celu urozmaicenia posiłków.Należy tu jednak zwrócić uwagę, że nie można przejść na odżywianie się produktami zastępczymi, gdyż podstawowe wartości odżywcze znajdują się w produktach głównych. Możemy mięso zastąpić serem, ale nie odwrotnie –
czyli spożywać tylko ser. Wyjątkiem jest tutaj cukier, który w całości możemy zastąpić miodem lub innymi słodami roślinnymi (częściowo słodyczami), ale go w ogóle nie spożywać.
Produkty podstawowe
Produkty zamienne
Produkty zbożowe (mąka, kasze
Chleb, bułki, makaron, groch,
różne)
fasola
Maślanka, mleko w proszku,
Mleko
skondensowane, sery twarogowe
i podpuszczkowe
Mleko, sery, szynka, kiełbasa,
Jaja
podroby, drób, ryby, konserwy
mięsne
Mięso i ryby
Mleko, sery, wędliny trwałe, drób,
jaja
Masło
Margaryny i śmietana
Tłuszcze inne
Słonina, boczek, margaryny,
masło
Ziemniaki
—
Warzywa i owoce dostarcząjce
Szpinak, szczypior, sałata, soki
witaminy C (pomidory, kapusty
naturalne i przeciery,kompoty
(wszelkie odmiany), kalafior, papryka,
owoce jagodowe i cytrusowe)
Warzywa dostarczające karotenu
Papryka, pomidory, kapusta
(marchew, fasola szparagowa,
włoska i brukselka, koncentrat
sałata, szpinak, szczypior)
pomidorowy
Inne warzywa i owoce (pory, buraki,
Szpinak, sałata, papryka,
cebula, pietruszka, rzodkiew, jabłka,
pomidory, kapusta, soki
gruszki, śliwki, wiśnie, czereśnie,
naturalne, koncentrat
winogrona)
pomidorowy, kompoty
Warzywa strączkowe suche (groch,
Chleb, makarony, mąki i kasze
fasola)
Cukier
Miód naturalny, słody roślinne,
marmolady i dżemy, słodycze
Pojęcia jang(+) i jin(-) należy traktować jako relatywne cechy opisujące przedmioty, zjawiska, pojęcia i tendencje, np.
Stan równowagi
(+ -)
Jang(+)
Jin(-)
przyroda
materia
energia
wymiar
czas
przestrzeń
doba
dzień
noc
klimat
umiarkowany
tropikalny
człowiek
mężczyzna
kobieta
przyroda
fauna
flora
ożywiona
sucho
mokro
wilgotność
czerwień
fiolet
kolory
szybki
powolny
ruch
w dół i poziomo
wzwyż i pionowo
kierunek
ciężki
lekki
ciężar
gęsty
rzadki
gęstość
mały
duży
wielkość
krótki
długi
kształt
dośrodkowa
odśrodkowa
siła
fizyczna
umysłowa
praca
nadmiar
brak
aktywność
bardziej
bardziej
kultura
materialna
duchowa