szkodliwe 7 4

OPINIE

Rozdział 7/4.

7/4. Procedura kwalifikowania prac, jako prace

szczególnie niebezpieczne

Rozdzia³

7/4.

styczeñ

Les³aw

7/4.

Procedura

Czynniki

2009 kwalifikowania

szkodliwe

Zieliñski

prac, jako prace szczególnie niebezpieczne

Spis treœci

1. Komentarz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wzór zak³adowej „Procedury kwalifikowania prac” .

1. Komentarz

Prace szczególnie niebezpieczne zwi¹zane s¹ najczêœciej z:

prowadzon¹ dzia³alnoœci¹ gospodarcz¹ (górnictwo, hutnictwo, budownictwo, transport, przemys³ chemiczny, energetyka) albo

czynnoœciami o zwiêkszonym zagro¿eniu ¿ycia lub zdrowia osób je wyko-

nuj¹cych lub w utrudnionych warunkach.

Czynnoœci o zwiêkszonym zagro¿eniu ¿ycia lub zdrowia osób je wykonuj¹cych lub w utrudnionych PRZYKŁAD

warunkach to, np. prace:

budowlane, rozbiórkowe, remontowe i monta¿owe prowadzone bez wstrzymania ruchu zak³adu pracy lub jego czêœci,

w zbiornikach, kana³ach, wnêtrzach urz¹dzeñ technicznych i w innych niebezpiecznych prze-strzeniach zamkniêtych,

przy u¿yciu materia³ów niebezpiecznych,

na wysokoœci,

konserwacyjne, modernizacyjne i remontowe przy urz¹dzeniach elektroenergetycznych znaj-duj¹cych siê pod napiêciem.

Przez prace szczególnie niebezpieczne rozumie siê, w szczególnoœci: Definicja

prace o których mowa w Dziale IV „Procesy pracy”, Rozdziale 6 rozporz¹dzenia MPiPS z 26.9.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp (tj. Dz.U. z 2003 r.

Nr 169, poz. 1650, ze zm.) oraz

prace okreœlone, jako szczególnie niebezpieczne w innych przepisach doty-cz¹cych bhp lub w instrukcjach eksploatacji urz¹dzeñ i instalacji, a tak¿e l

inne prace o zwiêkszonym zagro¿eniu lub wykonywane w utrudnionych wa-

runkach oraz

inne prace uznane za takie przez pracodawcê.

W § 2 ust. 2 rozporz¹dzenia MG,PiPS z 14.1.2004 r. w sprawie bhp przy czyszczeniu powierzchni, PRZYKŁAD

malowaniu natryskowym i natryskiwaniu cieplnym (Dz.U. Nr 16, poz. 156) zapisano, ¿e do prac szczególnie niebezpiecznych zalicza siê prace w zakresie:

czyszczenia powierzchni metodami strumieniowo-œciernymi przy u¿yciu urz¹dzeñ z otwar-tym lub zamkniêtym obiegiem œcierniwa, w strumieniu sprê¿onego powietrza, wody lub mie-szaniny wody i sprê¿onego powietrza,

styczeń 2009

OPINIE

7. Czynniki szkodliwe

Rozdział 7/4.

natryskiwania lub napylania powierzchni wyrobami lakierowymi w postaci p³ynnej lub proszku, przy u¿yciu urz¹dzeñ natryskowych lub napylaj¹cych,

natryskiwania cieplnego powierzchni metali przy u¿yciu pistoletowych urz¹dzeñ ³ukowych, pla-zmowych i p³omieniowych – w tym naddŸwiêkowych i detonacyjnych.

PRZYKŁAD

W myœl ustawy z 17.10.2003 r. o wykonywaniu prac podwodnych (Dz.U. Nr 199, poz. 1936, ze zm.), szczególnie niebezpieczne prace podwodne to czynnoœci wykonywane pod powierzchni¹ wody: l

z zastosowaniem materia³ów wybuchowych lub pirotechnicznych,

przy ska¿eniu niebezpiecznymi substancjami lub preparatami chemicznymi, l

przy ciêciu i spawaniu metali,

przy u¿yciu urz¹dzeñ hydraulicznych i pneumatycznych,

przy poszukiwaniu, przenoszeniu i rozbrajaniu min lub amunicji, a tak¿e l

przy prowadzeniu prób nowego sprzêtu nurkowego lub sprawdzaniu nowych technologii prac podwodnych.

PRZYKŁAD

Zgodnie z zapisem rozporz¹dzenia MG z 30.5.2001 r. w sprawie bhp przy budowie i przebudowie oraz remoncie jednostek p³ywaj¹cych (Dz.U. Nr 73, poz. 770, ze zm.), pracami szczególnie niebezpiecznymi w tej dziedzinie, s¹ prace wykonywane w warunkach szczególnego zagro¿enia dla zdrowia i ¿ycia pracowników, podczas których istnieje niebezpieczeñstwo:

wybuchu gazu,

uduszenia,

poparzenia,

zatrucia,

pora¿enia pr¹dem elektrycznym,

napromieniowania substancjami radioaktywnymi,

utoniêcia lub

upadku z du¿ej wysokoœci.

Nale¿y zwróciæ uwagê na fakt, ¿e pracodawca mo¿e uznaæ tak¿e inne prace (nie-wymienione w przepisach i instrukcjach jako szczególnie niebezpieczne) za szczególnie niebezpieczne, w zale¿noœci od:

warunków, w jakich s¹ wykonywane,

u¿ywanych œrodków technicznych, narzêdzi i materia³ów, jak równie¿

organizacji pracy, a nawet

osób je wykonuj¹cych.

Inaczej mówi¹c, prace szczególnie niebezpieczne to prace, przy których ryzyko zawodowe jest wiêksze – wymagaj¹ zastosowania obostrzonych œrodków zapo-biegawczych.

Obowiązek

Je¿eli tak, to w ka¿dym zak³adzie powinna byæ przeprowadzona analiza oraz ocena opracowania

wykonywanych prac i w oparciu o:

wykazu

obowi¹zuj¹ce przepisy,

instrukcje producenta,

w³asne doœwiadczenie

opracowany wykaz prac szczególnie niebezpiecznych (§ 80, pkt 2 rozporz¹dzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp).

styczeń 2009

7/4. Procedura kwalifikowania prac, jako prace szczególnie niebezpieczne OPINIE

Rozdział 7/4.

Z w³asnego doœwiadczenia wyp³ywa wiedza dotycz¹ca, m.in.:

warunków panuj¹cych w miejscu pracy, czy

cech osób wykonuj¹cych dane prace.

Mo¿e siê zdarzyæ i taka sytuacja, ¿e w zak³adzie o stosunkowo bezpiecznej dzia³al-noœci gospodarczej równie¿ wyst¹pi¹ prace szczególnie niebezpieczne.

Opracowany wykaz prac szczególnie niebezpiecznych powinien byæ bie¿¹co aktu-alizowany w celu podjêcia dzia³añ technicznych i organizacyjnych niezbêdnych dla zminimalizowania prawdopodobieñstwa wyst¹pienia zdarzenia mog¹cego

byæ przyczyn¹ wypadku czy zachorowania.

Czym siê kierowaæ opracowuj¹c wykaz prac szczególnie niebezpiecznych?

OdpowiedŸ jest prosta – nale¿y kierowaæ siê obowi¹zuj¹cymi przepisami i innymi dostêpnymi dokumentami.

Obowi¹zuj¹ce przepisy w omawianym zakresie to, m.in.:

Dzia³ IV „Procesy pracy”, Rozdzia³ 6 „Prace szczególnie niebezpieczne” – od

§ 80 do § 110 rozporz¹dzenia MPiPS z 26.9.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp (tj. Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650, ze zm.),

rozporz¹dzenie MPiPS z 28.5.1996 r. w sprawie rodzajów prac wymagaj¹cych Niezbędne

przepisy

szczególnej sprawnoœci psychofizycznej (Dz.U. Nr 62, poz. 287),

rozporz¹dzenie MPiPS z 28.5.1996 r. w sprawie rodzajów prac, które powinny byæ wykonywane przez co najmniej dwie osoby (Dz.U. Nr 62. poz. 288),

rozporz¹dzenie MZ z 30.12.2004 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy zwi¹zanej z wystêpowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz.U.

z 2005 r. Nr 11, poz. 86),

rozporz¹dzenie MZ z 22.4.2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w œrodowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników za-wodowo nara¿onych na te czynniki (Dz.U. Nr 81, poz. 716, ze zm.),

ustawa z 21.12.2000 r. o dozorze technicznym (Dz.U. Nr 122, poz. 1321, ze zm.), l

ustawa z 10.4.1997 r. – Prawo energetyczne (tj. Dz.U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625, ze zm.),

rozporz¹dzenie MG z 17.9.1999 r. w sprawie bhp przy urz¹dzeniach i instala-cjach energetycznych (Dz.U. Nr 80, poz. 912),

rozporz¹dzenie MG z 27.4.2000 r. w sprawie bhp przy pracach spawalniczych (Dz.U. Nr 40, poz. 470),

rozporz¹dzenie MGPiPS z 29.5.2003 r. w sprawie minimalnych wymagañ

dotycz¹cych bhp pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na

których mo¿e wyst¹piæ atmosfera wybuchowa (Dz.U. Nr 107, poz. 1004,

ze zm.),

rozporz¹dzenie MI z 6.2.2003 r. w sprawie bhp podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. Nr 47, poz. 401),

rozporz¹dzenie MI z 23.6.2003 r. w sprawie informacji dotycz¹cej bezpieczeñ-

stwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia (Dz.U.

Nr 120 poz. 1126),

rozporz¹dzenie MGPiPS z 14.3.2000 r. w sprawie bhp przy rêcznych pracach transportowych (Dz.U. Nr 26, poz. 313, ze zm.),

rozporz¹dzenie MGPiPS z 14.1.2004 r. w sprawie bhp przy czyszczeniu po-

wierzchni, malowaniu natryskowym i natryskiwaniu cieplnym (Dz.U. Nr 16, poz. 156),

styczeń 2009

OPINIE

7. Czynniki szkodliwe

Rozdział 7/4.

rozporz¹dzenie MPiH z 31.8.1993 r. w sprawie bhp w zak³adach produkcji, przesy³ania i rozprowadzania gazu (paliw gazowych) oraz prowadz¹cych ro-boty budowlano-monta¿owe sieci gazowych (Dz.U. Nr 83, poz. 392, ze zm.), l

rozporz¹dzenie MGPiB z 1.10.1993 r. w sprawie bhp przy eksploatacji, remon-tach i konserwacji sieci kanalizacyjnych (Dz.U. Nr 96, poz. 437),

ustawa z 15.11.1984 r. – Prawo przewozowe (tj. Dz.U. z 2000 r. Nr 50, poz. 601, ze zm.),

ustawa z 31.3.2004 r. o przewozie kolej¹ towarów niebezpiecznych (Dz.U.

Nr 97, poz. 962, ze zm.),

ustawa z 28.3.2003 r. o transporcie kolejowym (Dz.U. Nr 86, poz. 789, ze zm.), l

ustawa z 29.11.2000 r. – Prawo atomowe (tj. Dz.U. z 2007 r. Nr 42, poz. 276).

Instrukcje i inne

Inne dostêpne dokumenty (dokumentacje), które nale¿y wykorzystywaæ opraco-dokumenty

wuj¹c wykaz prac szczególnie niebezpiecznych, to:

instrukcje i dokumentacje maszyn, urz¹dzeñ i narzêdzi dostarczonych przez ich producenta lub dostawcê,

dokumentacja procesu technologicznego,

karty charakterystyki stosowanych substancji chemicznych,

analizy i opinie o stanie technicznym stosowanych maszyn i urz¹dzeñ,

analizy warunków œrodowiska pracy (np. wyniki pomiarów czynników szko-

dliwych),

wnioski z wypadków przy pracy zaistnia³ych w zak³adzie i/lub zak³adach o po-dobnej dzia³alnoœci gospodarczej,

karty oceny ryzyka zawodowego.

Nawet praca stosunkowo bezpieczna, ale wykonywana, np.:

w znacznie obni¿onej czy podwy¿szonej temperaturze otoczenia,

przy znacznie ograniczonej widocznoœci

mo¿e staæ siê prac¹ szczególnie niebezpieczn¹,

PRZYKŁAD

Prace transportowe wykonywane w zwyk³ych warunkach nie nale¿¹ do prac szczególnie niebezpiecznych, ale wykonywane w okresie zimowym ju¿ mog¹ zostaæ do takich prac zakwalifikowane i umiesz-czone w wykazie.

Inne obowiązki

Przypominamy, ¿e pracodawca jest zobowi¹zany do wydawania stosownych pracodawcy

szczegó³owych instrukcji lub zarz¹dzeñ dotycz¹cych:

przygotowania miejsca pracy,

sposobu wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych na terenie zak³adu pracy i w innych miejscach wykonywania prac w zwi¹zku z ich specyfik¹, pro-filem dzia³alnoœci oraz wykorzystaniem materia³ów niebezpiecznych,

nadzoru nad wykonuj¹cymi te prace.

Pracownicy, wykonuj¹cy prace szczególnie niebezpieczne lub wyznaczeni do tych prac, powinni byæ szkoleni okresowo w dziedzinie bhp nie rzadziej ni¿

raz na rok.

styczeń 2009

WZÓR

Rozdział 7/4.

Rozdzia³ 7/4.

Procedura kwalifikowania prac

(wzór)

1. Cel

Celem procedury jest wprowadzenie jednolitego procesu kwalifikowania poszczególnych prac i czynnoœci jako szczególnie niebezpieczne oraz zwi¹zane ze szczególnym ryzykiem.

2. Podstawa prawna

Rozporz¹dzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26.9.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bhp (tj. Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650, ze zm.), Dzia³ IV „Procesy pracy”, Rozdzia³ 6 „Prace szczególnie niebezpieczne”.

3. Definicja

Prace szczególnie niebezpieczne to prace o zwiêkszonym zagro¿eniu ¿ycia lub zdrowia osób lub wykonywane w utrudnionych warunkach, okreœlone za takie przez przepisy dotycz¹ce bezpieczeñstwa i higieny pracy lub instrukcje eksploatacji urz¹dzeñ i instalacji b¹dŸ uznane przez pracodawcê.

4. Wymagania dla prowadzenia prac szczególnie niebezpiecznych

Prowadzenie prac szczególnie niebezpiecznych wymaga:

– zapewnienia bezpoœredniego nadzoru wyznaczonych w tym celu osób;

– odpowiednich œrodków zabezpieczaj¹cych;

– instrukta¿u pracowników obejmuj¹cego w szczególnoœci:

imienny podzia³ prac,

kolejnoœæ wykonywanych zadañ,

wymagania bhp przy poszczególnych czynnoœciach;

– polecenia pisemnego – zgodnie z wymogami przepisów szczegó³owych (np. prace przy urz¹dzeniach elektroenergetycznych).

Stanowiska lub prace szczególnie niebezpieczne oraz zwi¹zane ze szczególnym ryzykiem wymagaj¹ opracowania instrukcji bezpiecznego ich wykonywania. Po konsultacji z przedstawicielami pracowników i za-opiniowaniu przez s³u¿bê bhp instrukcje zatwierdza dyrektor zak³adu (osoba przez niego upowa¿niona).

Instrukcje powinny byæ zrozumia³e dla pracowników i okreœlaæ w szczególnoœci:

– sposoby bezpiecznego wykonywania prac,

– zasady postêpowania w sytuacjach awaryjnych, z uwzglêdnieniem zagro¿eñ wystêpuj¹cych przy wykonywaniu poszczególnych prac,

– zasady ochrony przed zagro¿eniami,

– informacje o stosowaniu sprzêtu ratowniczego i dzia³aniach, które powinny byæ podjête w przypadku nag³ego zagro¿enia.

Instrukcje powinny obejmowaæ nie tylko kwestie bezpieczeñstwa osób wykonuj¹cych konkretne prace szczególnie niebezpieczne, ale równie¿ bezpieczeñstwo osób zatrudnionych na stanowiskach s¹siednich i osób postronnych, ( np. praca na sta³ych pomostach mo¿e stwarzaæ zagro¿enia dla osób przebywaj¹cych na poziomie ziemi z powodu mo¿liwoœci uderzenia spadaj¹cym przedmiotem).

Zasady opracowywania i funkcjonowania instrukcji – zgodnie z ustaleniem organizacyjnym dotycz¹cym instrukcji bhp.

Rozdział 7/4.

WZÓR

5. Wykaz prac szczególnie niebezpiecznych oraz zwi¹zanych ze szczególnym ryzykiem Analiza i ocena do kwalifikowania prac jako szczególnie niebezpieczne obejmuje wszystkie prace, czynno-

œci wystêpuj¹ce na stanowiskach pracy w zak³adzie.

5.1. Osoby odpowiedzialne

Za opracowanie i bie¿¹c¹ aktualizacjê wykazu odpowiedzialni s¹ kierownicy pionów/dzia³ów/wydzia³ów*), ka¿dy w zakresie swoich kompetencji i odpowiedzialnoœci, przy udziale:

– inspektora bhp oraz

– przedstawiciela za³ogi (spo³ecznego inspektora pracy).

Przy opracowywaniu wykazu nale¿y korzystaæ z:

– przepisów prawa (ogólnych i bran¿owych),

– wewnêtrznych aktów normatywnych dotycz¹cych wykonywania poszczególnych prac,

– dokumentacji maszyn i urz¹dzeñ oraz instrukcji ich producenta,

– kart charakterystyki preparatów chemicznych,

– instrukcji eksploatacji maszyn, urz¹dzeñ, narzêdzi,

– kart oceny ryzyka zawodowego dla poszczególnych stanowisk pracy,

– wyników pomiarów czynników szkodliwych,

– analiz zaistnia³ych wypadków przy pracy oraz zachorowañ (przyczyny i skutki),

– wiedzy i doœwiadczenia zawodowego pracowników.

5.2. Aktualizowanie wykazu

Wykazy prac lub czynnoœci szczególnie niebezpiecznych oraz zwi¹zanych ze szczególnym ryzykiem nale¿y aktualizowaæ przy tworzeniu nowych stanowisk pracy, a ponadto zawsze po:

– wprowadzaniu zmian, modernizacji stanowisk pracy,

– zmianach technologicznych,

– zastosowaniu nowych maszyn i urz¹dzeñ,

– zmianach w organizacji pracy,

– nowelizacji obowi¹zuj¹cych przepisów odnosz¹cych siê do metod, sposobów, kryteriów kwalifikowania czynnoœci i prac jako szczególnie niebezpieczne oraz zwi¹zane ze szczególnym ryzykiem.

5.3. Wykaz zbiorczy

Zak³adowy zbiorczy wykaz prac szczególnie niebezpiecznych opracowuje s³u¿ba bhp i na bie¿¹co go aktualizuje.

Wykaz wymaga:

– zaopiniowania przez przedstawiciela za³ogi (sip) oraz

– zatwierdzenia przez pracodawcê (np. dyrektora).

6. Pracownicy

Do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych mog¹ byæ wyznaczani pracownicy:

– pe³noletni;

– bez przeciwwskazañ lekarskich;

– z odpowiednimi predyspozycjami fizycznymi i psychofizycznymi;

– posiadaj¹cy stosowne kwalifikacje;

– szczegó³owo poinstruowani w zakresie:

imiennego podzia³u pracy,

kolejnoœci wykonywania zadañ,

wymagañ bhp przy poszczególnych czynnoœciach,

pos³ugiwania siê œrodkami ochrony indywidualnej,

zachowañ w sytuacjach awaryjnych.

WZÓR

Rozdział 7/4.

Pracy szczególnie niebezpiecznej w rozumieniu art. 23715 Kodeksu pracy, nie mog¹ œwiadczyæ:

– pracownicy tymczasowi – zgodnie z art. 8 pkt 1 ustawy z 9.7.2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (Dz.U. Nr 166, poz. 1608, ze zm.),

– kobiety, a w szczególnie kobiety w ci¹¿y i karmi¹ce piersi¹ – zgodnie z wykazem zamieszczonym w za³¹czniku do rozporz¹dzenia Rady Ministrów z 10.9.1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uci¹¿liwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz.U. Nr 114, poz. 545, ze zm.),

– m³odociani – zgodnie z wykazem za³¹czonym do rozporz¹dzenia Rady Ministrów z 24.8.2004 r.

w sprawie wykazu prac wzbronionych m³odocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz.U. Nr 200, poz. 2047, ze zm.).

Je¿eli nie s¹ spe³nione wymagania bezpieczeñstwa wymagane dla prac szczególnie niebezpiecznych oraz w sytuacji niedyspozycji pracownika, ma on prawo odmowy wykonywania pracy szczególnie niebezpiecznej.

7. Obowi¹zywanie procedury

Procedura obowi¹zuje wszystkie komórki organizacyjne zak³adu.

8. Wykaz dokumentów wewnêtrznych zwi¹zanych z procedur¹

Procedura zarz¹dzania ryzykiem zawodowym.

Procedura dotycz¹ca funkcjonowania instrukcji bezpiecznego wykonywania prac.

9. Za³¹czniki

Wykaz wystêpuj¹cych w zak³adzie prac i czynnoœci szczególnie niebezpiecznych oraz zwi¹zanych ze szczególnym ryzykiem.

*) Niepotrzebne skreœliæ.

Rozdział 7/4.

WZÓR