1

Prof. dr hab. Stanisław Ignatowicz

Zakład Entomologii Stosowanej Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

MESZKI, ICH SZKODLIWOŚĆ I ZWALCZANIE

Meszki (Simulidae) są małymi muchówkami o krępej budowie ciała, z tułowiem wyraźnie

zgarbionym. Są mniejsze od komarów i ciemno ubarwione. Długość ich ciała wynosi 3-6 mm. Mają krótkie

i szerokie skrzydła układające się w czasie spoczynku daszkowato. Czułki są krótkie i zbudowane z

kilkunastu paciorkowatych członów. Aparat gębowy meszek jest typu kłująco-ssącego. Kłujką podobną do

sztylecika przebijają skórę żywiciela, dostają się do naczyń krwionośnych i wysysają krew.

Jak żyją meszki ?

Krwiopijne są tylko zapłodnione samice, dla których krew jest bogatym w białko pokarmem

niezbędnym do produkcji jaj. Po nassaniu się krwi samice składają kilkakrotnie po 200-500 jaj, a więc

tysiące jaj w ciągu życia. Jaja umieszczają w płytkich miejscach czystych wód płynących, w strumykach i

rzekach. Jaja przyczepiają się do roślinności wodnej lepką powierzchnią. Po 2-3 tygodniach z jaj wylęgają

się larwy i przytwierdzają się za pomocą specjalnej przylgi do podwodnych roślin, kamieni i innych

przedmiotów. Larwy odżywiają się resztkami organicznymi, które filtrują z przepływających wód. Po

czterokrotnym linieniu przeobrażają się po 6-8 tygodniach w poczwarki, które mogą przezimować.

Wczesną wiosną następnego roku wypływają na powierzchnię wody i z nastaniem pierwszych ciepłych dni

(kwiecień-maj) przekształcają się w postacie dorosłe, które pojawiają się masowo późną wiosną i latem.

Liczba pokoleń w roku może wahać się od jednego do czterech.

Szkodliwość meszek

Krwiopijne samice żerują tylko w dzień napadając na bydło, konie, owce, świnie, drób, a także na

ludzi. W odróżnieniu od komarów, meszki nie są aktywne wieczorem i nocą. Chmarami latają wokół głów

zwierząt, wchodzą do uszu, nosa i w sierść. Przedostają się do jamy nosowej, wpadają pod powieki i do

gardła. Kłują w miejsca pokryte cieńszą i delikatniejszą skórą, a więc atakują okolice pyska, oczu, uszu,

narządów płciowych, sutek i okolice odbytu. W miejscach ukłuć powstają punktowane wybroczyny i

PDF created with pdfFactory trial version

www.pdffactory.com

2

bolesne obrzmienia. Krowy atakowane i kłute przez te owady dają znacznie mniej mleka, a drób gorzej się

niesie.

Przy masowej inwazji zwierzęta giną w ciągu kilku godzin na skutek trującego działania jadów

zawartych w ślinie tych owadów. Często powstaje obrzmienie dróg oddechowych, które prowadzi do

uduszenia się żywiciela. Sekcje martwych zwierząt wykazały ponadto obrzęki węzłów chłonnych, wątroby,

mięśnia sercowego, opuchniętą tkankę podskórną oraz oczywiście liczne ślady ukłuć na wymionach. W

1923 r. nad Dunajem w Rumunii padło 17000 sztuk bydła. W połowie maja 1979 r. plaga Simulium

morsitans w okolicy Zamościa była przyczyną ciężkich zachorowań bydła i padło wówczas około 100

zwierząt. Nie tak dawno, bo w 1997 roku w Polsce padło od meszek wiele krów przebywających na

pastwiskach w okresie plagi.

Od czasu do czasu meszki pojawiają się tak licznie, że atakując chmarami uniemożliwiają ludziom

pracę i wypoczynek w terenie. Liczne są w zadrzewionych okolicach, w których znajdują się ośrodki

rekreacyjne. Czasem zalatują nawet do mieszkań ludzkich. Ukłucia meszek są dla nas bardziej bolesne niż

ukłucia komarów i pozostawiają wyraźny krwawiący ślad. W miejscach ukłuć powstają bolesne zmiany,

trwające u ludzi nawet ponad tydzień. Wiele osób jest uczulonych. U nich mogą wystąpić duże obrzęki i

wysoka gorączka.

Zwalczanie meszek

Również owady chorują. Częstą przyczyną śmiertelnych zachorowań owadów są bakterie, z których

najbardziej znana jest laseczka turyngska (Bacillus thuringiensis). Poznano szereg ras oraz serotypów tej

bakterii i stwierdzono, że Bacillus thuringiensis var. israelensis serotyp H14 jest szczególnie niebezpieczny

dla larw meszek i larw komarów, gdyż wywołuje u nich śmiertelne zachorowania. Bakterię tę wykorzystano

do produkcji środków owadobójczych i uzyskano biopreparat SIMULIN o działaniu żołądkowym na larwy

krwiopijnych muchówek. Substancją czynną preparatu jest mieszanina zarodników przetrwalnikowych i

kryształów białkowych.

Kryształy białkowe (

δ

-endotoksyna), gdy dostaną się do jelita larw meszek i komarów, rozpadają się

w środowisku zasadowym przewodu pokarmowego i tworzą silną truciznę, która niszczy ściankę jelita,

umożliwiając krwi kontakt z jego zawartością. Do krwi larw dostają się zarodniki przetrwalnikowe, które

kiełkują w laseczki i szybko się namnażają. W wyniku tych zmian dochodzi do ostrego zakażenia krwi,

kończącej się śmiercią larw meszek i komarów.

PDF created with pdfFactory trial version

www.pdffactory.com

3

Preparat SIMULIN można stosować bez obaw wprost do wody, w której żyją larwy krwiopijnych

muchówek, gdyż jest wysoce selektywny. SIMULIN skutecznie niszczy tylko larwy meszek i komarów,

słabiej larwy innych muchówek i jest nieskuteczny przeciwko larwom innych owadów. Biopreparat nie jest

szkodliwy dla dorosłych owadów. Nie oddziaływuje też na ryby, płazy, skorupiaki, mięczaki i inne

organizmy wodne. Jest całkowicie bezpieczny dla człowieka oraz zwierząt dzikich i domowych.

Pamiętamy, że larwy meszek po opuszczeniu osłonek jajowych osiadają na roślinności wodnej,

kamieniach i na różnych przedmiotach podwodnych w płytkich miejscach czystych wód płynących, w

strumykach i rzekach. Preparat SIMULIN należy więc stosować do zwalczania larw meszek w wodach

płynących. Zalecane są dawki od 0,5 do 75 mg preparatu na 1 litr wody płynącej. Wyższe z tych dawek

stosujemy przeciwko larwom starszym, a dawki niższe przeciwko młodszym larwom.

Samo zwalczanie larw meszek jednak nie wystarcza. Powinniśmy niszczyć larwy i osobniki dorosłe

meszek, aby znacznie obniżyć ich liczebność. Latające i poszukujące krwistego pożywienia osobniki dorosłe

meszek należy zwalczać preparatem TREBON MEGA 10 SC, który zawiera 10% etofenproksu. W tym

celu należy opryskać lub zamgławić preparatem drzewa i krzewy znajdujące się w najbliższym otoczeniu.

Do opryskiwania należy przygotować ciecz roboczą w stężeniu 2% i zastosować w porze wzmożonej

aktywności meszek, przy dużej ich agresywności, gdy nie jest wskazane wyprowadzanie zwierząt z

pomieszczeń inwentarskich. Zabiegi zwalczania należy powtórzyć po opadach deszczu. Środek wykazuje

szerokie działanie owadobójcze, ale jest wyjątkowo bezpieczny dla ludzi i zwierząt: wartość LD

50

(mg/kg

ciała szczura) jest bardzo wysoka i wynosi ponad 40.000 mg/kg ciała szczura.

Zabiegi przeciw meszkom i ich larwom przeprowadzone na otwartych przestrzeniach z

zastosowaniem preparatów SIMULIN i TREBON nie naruszają równowagi biologicznej w środowisku, nie

zanieczyszczają środowiska, nie zniszczą fauny pożytecznej lub dla nas obojętnej. Preparaty SIMULIN i

TREBON MEGA należą do przyjaznych dla środowiska insektycydów, dlatego mogą być stosowane nawet

na wielką skalę w akcjach niszczenia uciążliwych owadów krwiopijnych.

PDF created with pdfFactory trial version

www.pdffactory.com