14. Ruchy społeczne jako czynnik zmiany społecznej
1. Ruchy społeczne: zakres pojęcia (wg A. Touraine a)
" walka  działania zbiorowe, w których chodzi wyłącznie o
dystrybucję dóbr
" ruch społeczny - działanie zbiorowe uwikłane w realia
konkretnego społeczeństwa jako całości lub jego struktur, w
którym chodzi o takie problemy, jak równość, kontrola,
wartości, wzory kultury (ruch pracowniczy  jeśli walka o lepsze warunki pracy
połączona jest z kwestionowaniem wzorów kulturowych)
" ruch społeczny  inaczej: działania zbiorowe mające na celu wywołanie jakiś
zmian społecznych lub przejawiający się w przeżywaniu, demonstrowaniu
alternatywnych wartości
" funkcje ruchów społecznych:
o ruch społeczny jako istotny czynniki zmiany społecznej
o ruch społeczny jako instrument służący realizacji określonych
potrzeb, zabezpieczenia interesów itd.
o ruch społeczny jako instrument rozładowywania napięć
psychospołecznych
o ruch społeczny jako sposób artykulacji konfliktu społecznego
2. Typy ruchów społecznych
" podział ze względu na metody działania:
o ruchy rewolucyjne, reformatorskie, kontestacyjne
" podział ze względu na formy organizacyjne
o konsumenckie, młodzieżowe, zawodowe, lokalne
" podział ze względu na cel:
o ekonomiczne, polityczne, narodowo-wyzwoleńcze, religijne
" podział ze względu na zakres, perspektywa historyczna
o stare ruchy  klasowe, zawodowe (nacisk na interesy ekonomiczne,
polityczne)
o nowe ruchy  ekologiczne feministyczne, konsumenckie (nacisk na
wartości)
" podział współczesnych ruchów (wg J.
Halmanna)
o ruchy rewolucyjne: prowadzące do
gwałtownych przemian społecznych,
ekonomicznych, politycznych (np. radykalne
ruchy społeczne  robotniczy, feministyczny)
o ruchy walczące o prawa człowieka: socjalne,
polityczne i ekonomiczne (o równość, sprawiedliwość, o lepsze warunki
życia)
o ruchy walczące przeciwko ryzyku: kwestionujące prawo do narażania
społeczeństwa na zagrożenia podstawowych wartości, takich jak życie,
zdrowie, bezpieczeństwo, np. ruchy konsumenckie, ruchy na rzecz ochrony
środowiska
3. Cechy ruchu rewolucyjnego
o często występująca brutalność walki
o intencja dokonania zmian radykalnych, we wszystkich dziedzinach życia
społecznego
o zachodzą najczęściej w krótkim czasie
o związane są z masową mobilizacją społeczną
o rodzą silne reakcje emocjonalne (euforia, entuzjazm, wola walki, dyfuzja emocji)
o determinanty pojawienia się ruchów rewolucyjnych:
o zachwianie równowagi pomiędzy poszczególnymi elementami systemu
społecznego
o kryzys gospodarczy, gwałtowne obniżenie poziomu życia
o brak kanałów artykulacji interesów (system totalitarny)
o degradacja polityczna/ekonomiczna pewnych grup społecznych
o brak legitymizacji władzy
4. Cechy ruchu społecznego przeciwko ryzyku
" przypisują państwu odpowiedzialność za zbiorowe bezpieczeństwo obywateli 
państwo jako główny przeciwnik
" cel  kontrola decyzji państwowych rozstrzygających o szansach życiowych
obywateli
" przykłady ruchów: ruchy ekologiczne, ruchy pokojowe, ruchy przeciwko
energii jądrowej
5. Cechy ruchu walczącego o prawa obywateli
" walka o włączenie wszystkich członków społeczeństwa w system praw
obywatelskich, politycznych, socjalnych
" postulaty: równość praw, sprawiedliwość
" ograniczenie przywilejów, np. mężczyzn wobec kobiet
" przykłady ruchów: ruch feministyczny
6. Stare i nowe ruchy społeczne
" stare ruchy społeczne  podłoże ekonomiczno-polityczne
" nowe ruchy społeczne  efekt nowego typu konfliktów społecznych, które
dotyczą m.in. zakwestionowania wzorów kulturowych i wartości społeczeństw
industrialnych  podłoże kulturowe
" koncentracja wokół następujących kwestii:
" wybór kierunku rozwoju społecznego gwarantujący jakość życia
" troska o środowisko naturalne
" zachowanie pokoju
" sprzeciw wobec nietolerancji
" walka o prawa kobiet, dzieci, mniejszości etnicznych czy religijnych
" dominującą formą zachowań zbiorowych są akcje spontaniczne: protest,
demonstracja, ostentacyjne przejawianie odmienności (niektóre ruchy zostały
zinstytucjonalizowane  partia  Zielonych )
" geneza nowych ruchów społecznych
" radykalizacja współczesnych klas średnich, kryzys państwa dobrobytu,
frustracje, rozczarowanie demokracją parlamentarną, zwątpienie w
bezwzględną wartość celu, jaki jest wzrost gospodarczy
" wzrost świadomości społecznej
" wzrost świadomości konsumenckiej
" wzrost świadomości ekologicznej