nnp 3 2012:Neurologia 1-2006.qxd 2012-06-27 14:09 Strona 257
PRACA POGLĄDOWA/REVIEW PAPER
Czy zwiększona aktywnoSć kinazy kreatynowej w surowicy zawsze Swiadczy
o chorobie mięSni?
Elevated plasma creatine kinase activity does it always indicate muscle disease?
Biruta Kierdaszuk, Anna Kamińska
Katedra i Klinika Neurologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Neurologia i Neurochirurgia Polska 2012; 46, 3: 257-262
DOI: 10.5114/ninp.2012.29134
Streszczenie
S
t
r
e
s
z
c
z
e
n
i
e
Abstract
A
b
s
t
r
a
c
t
W dobie zaawansowanych metod diagnostyki chorób mięSni
Despite advanced diagnostic procedures in muscle disorders,
aktywnoSć kinazy kreatynowej (creatine kinase CK) jest nadal
creatine kinase (CK) activity is still one of the parameters most
jednym z podstawowych parametrów oznaczanych w suro- often investigated in serum. It is used mainly in neuromyo-
wicy. Znajduje zastosowanie głównie w neuromiologii, gdzie
logy, and helps to differentiate between myogenic and neu-
pomaga wstępnie zróżnicować, czy mamy do czynienia z pro- rogenic processes. Furthermore, it is applied to monitor the
cesem miogennym czy też neurogennym. Kolejno wykony- course of the disease and treatment results. Occasionally,
wane oznaczenia CK pozwalają monitorować przebieg
marked elevated CK activity requires detailed diagnostic
choroby i skutecznoSć leczenia. Przypadkowo stwierdzone
work-up, including electrophysiological, histopathological
zwiększone wartoSci CK wymagają przeprowadzenia szcze- and genetic studies. In some cases, it enables the final dia-
gółowej diagnostyki, w tym często badań elektrofizjologicz- gnosis to be established. However, there is still a group of
nych, histopatologicznych oraz genetycznych. Na ich pod- patients with so-called idiopathic hyper-CKemia and with
stawie u częSci pacjentów niemających objawów klinicznych
no evidence of neuromuscular disorder. As little is known
zostaje ustalone rozpoznanie. Ciągle jednak pozostaje grupa
about potentially asymptomatic hyper-CK-emia, these patients
chorych z idiopatyczną hiper-CK-emią, u których nie udaje
should be carefully monitored.
się znalexć dowodów na istnienie choroby nerwowo-mięSnio-
Key words: creatine kinase, idiopathic hyper-CK-emia, muscle
K
e
y
w
o
r
d
s
:
wej. Wymagają oni jednak monitorowania, ponieważ zwięk-
disorders, statins.
szone wartoSci CK mogą stanowić pierwszy objaw rozwijającej
się dopiero choroby.
Słowa kluczowe: kinaza kreatynowa, bezobjawowa hiper-
S
ł
o
w
a
k
l
u
c
z
o
w
e
:
-CK-emia, choroby mięSni, statyny.
chorób mięSni najwyższe wartoSci CK obserwuje się
Wstęp
W
s
t
ę
p
w dystrofii Duchenne a, zapaleniu skórno-mięSniowym,
Jednym z najczęSciej oznaczanych wskaxników usz- zapaleniu wielomięSniowym oraz podczas napadu mio-
kodzenia komórki mięSniowej jest aktywnoSć kinazy globinurii. Chociaż zjawisko to jest charakterystyczne
kreatynowej (creatine kinase CK) w surowicy. SpoSród przede wszystkim dla procesów miogennych, niewielki
Adres do korespondencji: dr Biruta Kierdaszuk, Katedra i Klinika Neurologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny, ul. Banacha 1 A, 02-097 Warszawa,
e-mail: bkierdaszuk@gmail.com
Pracę otrzymano: 27.01.2011; przyjęto do druku: 14.07.2011
257
Neurologia i Neurochirurgia Polska 2012; 46, 3
N
e
u
r
o
l
o
g
i
a
i
N
e
u
r
o
c
h
i
r
u
r
g
i
a
P
o
l
s
k
a
nnp 3 2012:Neurologia 1-2006.qxd 2012-06-27 14:09 Strona 258
Biruta Kierdaszuk, Anna Kamińska
wzrost aktywnoSci CK można stwierdzić również w nie- wysiłku fizycznym, podobnie jak do rozwoju takich obja-
których przewlekłych procesach neurogennych (np. wów, jak ból mięSni, sztywnoSć czy mioglobinuria, do-
chorobie Werdinga-Hoffmana czy zespole Kugelberga- chodzi najczęSciej w ciągu 24 48 godz. po wysiłku [5].
-Welander) [1]. Nadal jednak największe zainteresowanie, WartoSci CK mogą wtedy nawet dziesięciokrotnie prze-
kraczać górną granicę normy. Ponadto u osób regular-
a zarazem trudnoSci diagnostyczne wzbudza klinicznie
nie wykonujących znaczny wysiłek fizyczny wartoSci CK
bezobjawowe zwiększenie aktywnoSci CK. OkreSlenie
wyjSciowo również są wyższe.
idiopatyczna hiper-CK-emia (idiopathic hyper-CK-emia)
Głównym zastosowaniem pomiaru aktywnoSci CK
zostało użyte po raz pierwszy w 1980 r. przez Rowlanda
w neuromiologii jest wstępne zróżnicowanie, czy mamy
i wsp. dla oznaczenia stale zwiększonej aktywnoSci CK
do czynienia z procesem miogennym czy też neurogen-
przy braku jakichkolwiek objawów oraz odchyleń w do-
nym. Ponadto za pomocą seryjnych oznaczeń CK można
stępnych badaniach neurofizjologicznych i histopatolo-
monitorować przebieg choroby oraz skutecznoSć lecze-
gicznych [2].
nia. Dla przykładu, po napadzie mioglobinurii wartoSci
CK maleją o ok. 50% co 2 dni. Brak tej dynamiki suge-
Hiper-CK-emia
H
i
p
e
r
-
C
K
-
e
m
i
a
ruje, że nie wystąpił pojedynczy epizod uszkodzenia
mięSni, a raczej należy się spodziewać, że proces choro-
Kinaza kreatynowa, nazywana także kinazą fosfokrea-
bowy toczy się cały czas i w związku z tym powinien być
tynową, katalizuje reakcję przenoszenia grupy fosfo-
diagnozowany. Do najczęstszych przyczyn zwiększonej
ranowej z fosfokreatyny na ADP, regenerując ATP,
aktywnoSci CK zalicza się choroby nerwowo-mięSniowe,
lub z ATP na kreatynę, zwiększając iloSć fosfokreatyny.
a wszczególnoSci dystrofie, miopatie zapalne i metabo-
W tkankach o dużym zapotrzebowaniu energetycznym,
liczne. Do miopatii uwarunkowanych genetycznie, a mo-
takich jak tkanka nerwowa i mięSniowa, regeneracja ATP
gących się charakteryzować jedynie zwiększoną aktyw-
stanowi główne xródło energii komórkowej. Istnieją dwa
noScią CK należą m.in. kaweolinopatie, kalpainopatie,
podtypy CK mózgowy (brain B), którego gen zlo-
desminopatie, dysferlinopatie oraz dystrofia miotoniczna
kalizowany jest na chromosomie 14q32, i mięSniowy
typu 2 [6]. W procesach neurogennych wtórnie docho-
(muscle M), którego gen zlokalizowany jest na chro-
dzi do uszkodzenia komórki mięSniowej, co może się prze-
mosomie 19q13.
jawiać zwiększoną aktywnoScią CK. Dzieje się tak np.
Wyróżnia się 3 izoenzymy kinazy kreatynowej w for-
w stwardnieniu bocznym zanikowym, rdzeniowym zani-
mie dimerów: typowy dla mięSni szkieletowych (MM),
ku mięSni, zespole post-polio lub niektórych neuropatiach,
dla kardiomiocytów (MB) i izoenzym mózgowy (BB).
jednak w tych przypadkach typowy obraz kliniczny naj-
Zakresy wartoSci prawidłowych, w zależnoSci od norm
częSciej nie wzbudza wątpliwoSci diagnostycznych [6].
przyjętych w poszczególnych laboratoriach, wynoszą
WSród przyczyn hiper-CK-emii wymienia się rów-
w przybliżeniu dla kobiet 40 285 U/l, a dla mężczyzn
nież: stan po napadach padaczkowych, niedokrwienie
55 370 U/l. Uważa się, że na aktywnoSć CK duży wpływ
kończyn dolnych, wysiłek fizyczny, uraz mięSni (w tym
mają wiek, płeć, rasa i aktywnoSć fizyczna pacjenta.
wstrzyknięcia domięSniowe), ciążę, zakażenia, zabiegi chi-
W badaniach Brewster i wsp. fizjologicznie wyższe
rurgiczne, radioterapię, gorączkę, choroby hematolo-
wartoSci CK stwierdzono u 49% osób rasy czarnej, a także
giczne, alkoholizm, choroby nowotworowe, chorobę
u 13% Europejczyków rasy białej i 23% osób pochodzą-
trzewną, subkliniczną niedoczynnoSć tarczycy, choroby
cych z Azji Południowej [3]. Na podstawie badań aktyw-
układowe tkanki łącznej, choroby wirusowe, zaburzenia
noSci CK wSród piłkarzy brazylijskich okreSlono górną
elektrolitowe, akantocytozę, zatrucia (m.in. tlenkiem
granicę normy, która była wyższa niż rutynowo przyj-
węgla, strychniną, ą-amanityną, czyli muchomorem sro-
mowana w większoSci laboratoriów [4]. Ponadto u 6 za-
motnikowym), leki (w tym statyny, -adrenolityki, anta-
wodników stwierdzono wartoSci CK powyżej 90. centyla.
goniSci receptora angiotensynowego, leki immunosu-
Po zaleconym odpoczynku ponowne oznaczenie CK po
presyjne, leki antyretrowirusowe lub antypsychotyczne)
tygodniu wykazało zmniejszenie aktywnoSci u 5 z nich.
(tab. 1.) [7,8]. Przypadkowo stwierdzona w badaniach
Na podstawie tych badań wysunięto wniosek, że moni- zwiększona aktywnoSć CK może się okazać jedynym obja-
torowanie aktywnoSci CK może być pomocne w stop- wem u nosicielek dystrofii Duchenne a lub Beckera.
niowaniu intensywnoSci treningu fizycznego oraz we Znaczącą grupą leków zarówno w profilaktyce pier-
wczesnym wykrywaniu mikrourazów u sportowców. wotnej, jak i wtórnej chorób układu krążenia są statyny.
Z danych z piSmiennictwa wynika, że do wzrostu CK po Znajdują one także zastosowanie w neurologii w profi-
258 Neurologia i Neurochirurgia Polska 2012; 46, 3
N
e
u
r
o
l
o
g
i
a
i
N
e
u
r
o
c
h
i
r
u
r
g
i
a
P
o
l
s
k
a
nnp 3 2012:Neurologia 1-2006.qxd 2012-06-27 14:09 Strona 259
Zwiększona aktywnoSć kinazy kreatynowej
laktyce wtórnej po wystąpieniu udaru mózgu. SpoSród
Tabela 1. Najczęstsze przyczyny hiper-CK-emii (wg Capasso i wsp., 2008 [7])
T
a
b
e
l
a
1
.
wielu potencjalnych działań niepożądanych należy zwró- Table 1. The most common causes of hyper-CK-emia (adapted from Capasso
T
a
b
l
e
1
.
et al., 2008 [7])
cić uwagę na możliwoSć wystąpienia powikłań ze strony
układu mięSniowego. Jeszcze do niedawna uważano, że
choroby nerwowo-mięSniowe
wyjSciowa aktywnoSć CK to istotny czynnik warunkujący
przepisanie choremu leku hipolipemizującego. Co więcej, wysiłek fizyczny
stwierdzone w trakcie terapii nawet bezobjawowe zwięk-
uraz mięSni (w tym wstrzyknięcia domięSniowe)
szenie wartoSci CK skłaniało do zaprzestania stosowania
zabiegi chirurgiczne
statyny. W ostatnim czasie ukazało się kilka analiz na temat
niedokrwienie kończyn dolnych
wpływu leczenia statynami na wartoSci CK i częstoSć
występowania rabdomiolizy lub innych chorób mięSni.
napady padaczkowe
Glueck i wsp. sprawdzili w okresie kilku miesięcy
ciąża
zmiennoSć wartoSci CK w zależnoSci od podawania sta-
zakażenia, gorączka
tyn i po ich zaprzestaniu [9]. Analizą objęli grupę 68 pa-
cjentów z bezobjawową hiper-CK-emią (CK e" 250
zatrucia (m.in. tlenkiem węgla, strychniną, ą-amanityną,
czyli muchomorem sromotnikowym)
i d" 2500 U/l), podzieloną na trzy podgrupy w zależnoSci
od przyjmowania statyn przed badaniem i po nim, nie-
radioterapia
przyjmowania statyn przed badaniem, ale przyjmowania
hipertermia złoSliwa
po badaniu oraz nieprzyjmowania statyn ani przed ba-
choroby hematologiczne
daniem, ani po nim. We wszystkich trzech podgrupach
Srednie wartoSci CK po upływie kilku miesięcy uległy
alkoholizm
zmniejszeniu.
choroby nowotworowe
Wykrycie idiopatycznej hiper-CK-emii wpływa w istot-
choroba trzewna
ny sposób na rekrutację uczestników do badania nad
działaniem leków hipolipemizujących. W wielu anali- subkliniczna niedoczynnoSć tarczycy
zach działania statyn osoby ze zwiększonymi wartoScia-
choroby układowe tkanki łącznej
mi CK były z założenia wykluczane z prób klinicznych
choroby wirusowe
jeszcze przed randomizacją [3].
zaburzenia elektrolitowe
Według wytycznych The Adult Treatment Panel III
(ATP III) zwiększone wartoSci CK są najczulszym wska-
akantocytoza
xnikiem uszkodzenia mięSni wywołanego przez statyny.
leki (statyny, -adrenolityki, antagoniSci receptora
OkreSlanie wyjSciowych wartoSci CK nie jest jednak zale-
angiotensynowego, leki immunosupresyjne,
cane, chyba że mamy do czynienia z pacjentem rasy czar-
leki antyretrowirusowe lub antypsychotyczne)
nej lub z terapią łączoną statyną i fibratem. W przypadku
stwierdzenia zwiększonych wartoSci CK, nawet przy bra-
ku objawów ze strony mięSni, zaleca się przerwanie sto- Inną grupą leków mogących wywołać wzrost aktyw-
sowania statyn dopiero wtedy, gdy wartoSci CK przekroczą noSci CK są atypowe neuroleptyki. W przypadku ich
dziesięciokrotnie górną granicę normy [3]. W zakresie przedawkowania może dojSć do wystąpienia złoSliwego
3 10 razy powyżej górnej granicy normy proponuje się zespołu neuroleptycznego i rabdomiolizy, a wartoSci CK
jedynie monitorowanie stanu pacjenta. mogą wówczas sięgać kilkudziesięciu tysięcy U/l [11].
SpoSród uczestników badania PRIMO (Prediction of W niedawno opublikowanej analizie Melkersson [12]
Muscular Risk in Observational Conditions) otrzymujących porównano klasyczne i atypowe leki neuroleptyczne.
duże dawki statyn objawy ze strony mięSni zaobserwo- Okazało się, że istotnie statystycznie częSciej zwiększo-
wano u 10,5% badanych [10]. Wielokrotnie jednak dole- ne wartoSci CK powodowały leki atypowe (w tym przy-
gliwoSci polegające na bólach lub osłabieniu mięSni nie padku klozapina i olanzapina). U żadnego z badanych
były związane z dawką leku hipolipemizującego. Ponad- nie stwierdzono przy tym niepokojących objawów ze stro-
to zdaniem wielu ekspertów, jeżeli objawy ze strony mięSni ny mięSni. Przypuszcza się, że atypowe neuroleptyki mogą
są dobrze tolerowane, przerwanie przyjmowania leku nie z jednej strony zwiększać syntezę CK, z drugiej zaS uszka-
jest konieczne, można ewentualnie zmodyfikować jego dzać błony komórkowe i tym samym nasilać wypływ enzy-
dawkę. mu do surowicy.
259
Neurologia i Neurochirurgia Polska 2012; 46, 3
N
e
u
r
o
l
o
g
i
a
i
N
e
u
r
o
c
h
i
r
u
r
g
i
a
P
o
l
s
k
a
nnp 3 2012:Neurologia 1-2006.qxd 2012-06-27 14:09 Strona 260
Biruta Kierdaszuk, Anna Kamińska
Gomoriego, oksydaza cytochromu c, dehydrogenza bur-
Idiopatyczna hiper-CK-emia
I
d
i
o
p
a
t
y
c
z
n
a
h
i
p
e
r
-
C
K
-
e
m
i
a
sztynianowa (succinate dehydrogenase SDH), dehydro-
W dobie coraz bardziej zaawansowanych metod dia- genaza zredukowanego dinukleotydu pirydynowego
gnostycznych i rosnącej dostępnoSci badań aktywnoSć CK
(nicotinamide adenine dinucleotide dehydrogenase NADH),
weszła do kanonu podstawowych parametrów oznacza- dehydrogenaza mleczanowa (lactate dehydrogenase
nych w surowicy. Według Prelle i wsp. zwiększone war- LDH), wykorzystuje się także metodę na aktywnoSć
toSci CK to wartoSci powyżej normy utrzymujące się co
ATP-az ATP-azy miozynowej w pH 9,4 oraz po
najmniej w trzech kolejnych comiesięcznych oznaczeniach,
preinkubacji ATP-azy kwaSnej (pH 4,35 i pH 4,3).
wykonywanych w spoczynku i poprzedzonych brakiem
Czasem diagnostyka bezobjawowej hiper-CK-emii
wysiłku fizycznego w ostatnim tygodniu (tab. 2.) [8].
wymaga także dodatkowych barwień, pozwalających oce-
W 1988 r. Brewster i de Visser opisali kryteria Swiad- nić aktywnoSć kwaSnej maltazy, barwienia kwaSnym
czące o idiopatycznej hiper-CK-emii [13]. Zaliczyli do
odczynnikiem Schiffa (periodic acid Schiff PAS) czy też
nich brak cech niedoczynnoSci tarczycy, negatywny
barwienia czerwienią oleistą O (oil red O), oznaczania
wywiad rodzinny dotyczący chorób nerwowo-mięSnio- aktywnoSci deaminazy mioadenylanowej, miofosforylazy
wych, niestosowanie leków mogących zwiększać aktyw- oraz fosfofruktokinazy. Przeprowadza się ponadto bar-
noSć CK i niewykonywanie wstrzyknięć domięSniowych.
wienia immunohistochemiczne z użyciem przeciwciał
Dokładne zebranie wywiadu dotyczącego aktualnych
przeciwko dystrofinie, sarkoglikanom, dysferlinie, mero-
lub przebytych chorób oraz przyjmowanych leków rów- zynie, desminie i kaweolinie. W uzasadnionych przy-
nież jest pomocne w ukierunkowaniu dalszych badań.
padkach konieczna może być też ocena wycinka mięSnio-
W pierwszej kolejnoSci należy zawsze wykluczyć u cho- wego w mikroskopie elektronowym.
rego możliwoSć urazu mięSni lub wstrzyknięć domięS- Z analizy dostępnych badań wynika, że na podstawie
niowych. Po wyeliminowaniu najczęstszych przyczyn
biopsji mięSnia rozpoznanie ostateczne lub prawdopo-
hiper-CK-emii i przy braku znaczących informacji
dobne można ustalić u 8 63% pacjentów [6]. Odsetek
z wywiadu rodzinnego przed lekarzem staje prawdziwe
prawidłowych wyników biopsji mięSnia waha się od 8%
wyzwanie diagnostyczne. WSród zalecanych badań
do 55% przypadków. Ponadto 16 83% pacjentów wyka-
wymienia się ocenę kliniczną układu mięSniowego oraz
zuje w ocenie histopatologicznej biopsji mięSnia niespe-
laboratoryjne oznaczenie stężenia mleczanów, krzywej
cyficzne zmiany miopatyczne. W grupie chorych bada-
kwasu mlekowego, hormonów tarczycy i wskaxników
nych przez zespół Prelle i wsp. w niemal 20% przypadków
martwicy mięSnia sercowego, jak również wykonanie elek- biopsja mięSnia pozwoliła precyzyjnie okreSlić daną
trokardiogramu. Następnie wskazane jest wykonanie ba- jednostkę chorobową, natomiast u około połowy chorych
dania elektromiograficznego oraz elektroneurograficz- wskazała na istotną, chociaż nieswoistą patologię układu
nego. Wielu autorów zaleca wykonanie biopsji otwartej
mięSniowego [8]. Ustalono m.in. rozpoznanie dystro-
mięSnia szkieletowego i ocenę Swieżo mrożonych skraw- finopatii, miopatii z gromadzeniem desminy, miopatii
ków [6]. Do rutynowo przeprowadzanych barwień za- mitochondrialnej, miopatii typu central core, niedoboru
liczane są barwienia hematoksyliną i eozyną, trichrom
deaminazy adenylanowej oraz dysferlinopatii. Po ocenie
histopatologicznej u częSci pacjentów przeprowadzono
Tabela 2. Kryteria diagnostyczne idiopatycznej hiper-CK-emii (wg Prelle i wsp.,
T
a
b
e
l
a
2
.
diagnostykę molekularną, co szczególnie w przypadku
2002 [8])
dystrofinopatii rozpoznanej wczeSnie, jeszcze w stadium
Table 2. Diagnostic criteria for idiopathic hyper-CK-emia (adapted from Prelle
T
a
b
l
e
2
.
bezobjawowym, miało istotne implikacje kliniczne.
et al., 2002 [8])
W analizie Dabby i wsp. biopsja wykazała zmiany pato-
przypadkowo stwierdzone zwiększone wartoSci CK
logiczne w 55% przypadków, natomiast u 8% chorych
utrzymujące się w co najmniej trzech comiesięcznych
ustalono rozpoznanie dystrofii mięSniowej [14]. Także
oznaczeniach wykonywanych w spoczynku, przy braku
z pracy Fernandez i wsp. wynika znacząca rola biopsji
wysiłku fizycznego w minionym tygodniu
mięSnia w diagnostyce bezobjawowego wzrostu aktyw-
brak objawów ze strony układu mięSniowego
noSci CK [15]. Przyczyniła się ona do ustalenia rozpo-
negatywny wywiad rodzinny dotyczący chorób
znania u 55% pacjentów. Do głównych przyczyn
nerwowo-mięSniowych
tzw. bezobjawowej hiper-CK-emii zaliczone zostały dys-
brak objawów ze strony układu krążenia
trofie mięSniowe, miopatie metaboliczne i miopatie
zapalne [15]. W badaniach Joya i wsp. w większoSci przy-
brak dowodów na inne przyczyny hiper-CK-emii
(patrz tab. 1.)
padków bezobjawowa początkowo hiper-CK-emia oka-
260 Neurologia i Neurochirurgia Polska 2012; 46, 3
N
e
u
r
o
l
o
g
i
a
i
N
e
u
r
o
c
h
i
r
u
r
g
i
a
P
o
l
s
k
a
nnp 3 2012:Neurologia 1-2006.qxd 2012-06-27 14:09 Strona 261
Zwiększona aktywnoSć kinazy kreatynowej
zała się łagodną miopatią lub pierwszym objawem neurologicznej, a w wybranych przypadkach mieć rów-
rozwijającej się dopiero choroby mięSni [16]. Wyniki, któ- nież wykonaną diagnostyczną biopsję mięSnia szkiele-
re uzyskali Simmons i wsp., pokazują, że w przypadku towego. Zaleca się także ostrożnoSć przy przeprowadzaniu
wzrostu aktywnoSci CK na podstawie biopsji mięSnia znieczulenia u pacjenta, u którego stwierdza się zwięk-
rzadko można precyzyjnie ustalić rozpoznanie jednost- szoną aktywnoSć CK [23].
ki chorobowej [17].
W pracy Brewster i wsp. wykazano, że wzrost aktyw-
Musumeci i wsp. opisali również łagodną postać
noSci CK ma wpływ na ciSnienie krwi i stanowi ważny
choroby Danona związaną z bezobjawową hiper-CK-emią
czynnik rozwoju nadciSnienia tętniczego, szczególnie
[18]. Jest to jedna z form miopatii z obecnoScią wod-
w przypadku współistnienia innych chorób [24]. Spo-
niczek, wywołana mutacjami w genie dla białka błono-
Sród 46 uczestników badania nadciSnienie tętnicze roz-
wego związanego z lizosomami (lysosomal-associated
poznano u 48% chorych, co w porównaniu z 19% w gru-
membrane protein 2 gene LAMP2). Oprócz niewielkie-
pie kontrolnej stanowiło wartoSć istotną statystycznie.
go osłabienia mięSni dochodzi również do zaburzeń
Wzrost aktywnoSci CK mierzony w surowicy wiązano ze
rytmu serca, szczególnie do wystąpienia zespołu Wolffa-
zwiększoną aktywnoScią CK w tkankach. Miało to, po-
-Parkinsona-White a, które mogą prowadzić do nagłego
przez podniesienie zdolnoSci buforujących ATP, zwięk-
zgonu. W literaturze przedstawiono także opisy rozpo-
szać rezerwę skurczową sercowo-naczyniową, nasilać
znania na podstawie okresowo zwiększonych wartoSci CK
wychwyt soli przez nerki, wywoływać przerost mięSniów-
choroby McArdle a, czyli glikogenozy związanej z nie-
ki naczyń i prowadzić ostatecznie do zwiększonego opo-
doborem fosforylazy mięSniowej i mutacją genu mio-
ru naczyniowego i rozwoju nadciSnienia tętniczego [24].
fosforylazy na chromosomie 11q13 [19]. Izolowana hiper-
-CK-emia może być jedynym objawem dziedziczonych
Podsumowanie
P
o
d
s
u
m
o
w
a
n
i
e
autosomalnie dominująco mutacji w genie kaweoliny-3
(CAV3), odpowiadających za dystrofię obręczowo-koń-
Szczegółowa diagnostyka stwierdzonej przypadkowo
czynową typu 1C oraz chorobę falujących mięSni (rip-
zwiększonej aktywnoSci CK w surowicy prowadzi wie-
pling muscle disease RMD) [20]. Na podstawie dalszego
lokrotnie do zaskakujących wniosków. U częSci pacjen-
monitorowania pacjentów z bezobjawową hiper-CK-emią
tów udaje się ustalić przyczynę choroby. Nadal jednak
okazuje się, że w przeważającej większoSci przypadków
pozostaje grupa osób z prawdziwie bezobjawową hiper-
przebiega ona łagodnie [21].
-CK-emią. Algorytm diagnostyczny przedstawiony przez
Hipertermia złoSliwa to występująca lub dziedziczona
Morandi i wsp. zakłada po wykluczeniu wszystkich
auotosomalnie dominująco jednostka chorobowa, w prze-
potencjalnych przyczyn zwiększonej aktywnoSci CK
biegu której dochodzi do zwiększonego wypływu jonów
wykonanie badań elektrofizjologicznych i histopatolo-
wapnia przez kanały jonowe w siateczce endoplazma-
gicznych [5], jednak na ich podstawie u częSci chorych
tycznej i w konsekwencji do nasilonego katabolizmu i rab-
nie stwierdza się istotnej patologii mięSni ani układowej
domiolizy. Gen receptora rianodynowego, warunkujący
przyczyny tego zaburzenia. Prawdopodobieństwo roz-
to zaburzenie, występuje na chromosomie 19q12-13.2.
poznania danej jednostki chorobowej jest większe, jeżeli
W tym samym miejscu znajduje się locus genu dla
aktywnoSć CK przekracza dziesięciokrotnie wartoSci pra-
miopatii wrodzonej typu central core, związanej m.in. ze
widłowe lub co najmniej pięciokrotne zwiększenie aktyw-
zwiększonym ryzykiem hipertermii złoSliwej [22].
noSci występuje u osoby poniżej 24. roku życia [8,15].
WSród czynników wywołujących hipertermię złoSliwą
Również nieprawidłowy wynik badania elektromiogra-
wymienia się głównie niektóre leki znieczulenia ogólne-
ficznego zwiększa odsetek zmian rozpoznawanych
go, takie jak sukcynylocholina i halotan. Oprócz zwięk-
w ocenie histopatologicznej biopsji mięSnia [8]. Obec-
szonego katabolizmu i gorączki dochodzi do narastającej
ne zalecenia opierają się na wynikach badań IV klasy oraz
sztywnoSci mięSni, kwasicy, mioglobinurii, tachykardii,
na opiniach ekspertów. Zgodnie z nimi, po wykluczeniu
hiperkaliemii, zaburzeń rytmu serca i wzrostu aktywnoSci
CK. Wielokrotnie wysuwane były hipotezy, jakoby stwier- przedstawionych powyżej potencjalnych przyczyn zwięk-
dzana wyjSciowo zwiększona aktywnoSć CK miała pre- szonej aktywnoSci CK należy wykonać EMG oraz oce-
dysponować do rozwinięcia pełnego zespołu hipertermii. nić przewodzenie w nerwach obwodowych. Biopsja
Wyniki analiz nie są jednak do końca jednoznaczne. mięSnia szkieletowego jest zalecana u pacjentów z nie-
Z pewnoScią każdy pacjent ze stwierdzaną bezobjawową prawidłowym wynikiem EMG, gdy aktywnoSć CK jest
hiper-CK-emią powinien być poddany wnikliwej ocenie co najmniej trzykrotnie większa od górnej granicy nor-
261
Neurologia i Neurochirurgia Polska 2012; 46, 3
N
e
u
r
o
l
o
g
i
a
i
N
e
u
r
o
c
h
i
r
u
r
g
i
a
P
o
l
s
k
a
nnp 3 2012:Neurologia 1-2006.qxd 2012-06-27 14:09 Strona 262
Biruta Kierdaszuk, Anna Kamińska
11. Dickman J.R.M., Dickman L.M. An uncommonly recognized
my, gdy pacjent ma mniej niż 25 lat, gdy występuje nie-
cause of rhabdomyolysis after quetiapine intoxication. Am J Emerg
tolerancja wysiłku fizycznego lub powysiłkowy ból
Med 2010; 28: 1060.e1-1060e2.
mięSni oraz u kobiet niezależnie od poziomu aktywno-
12. Melkersson K. Serum creatine kinase levels in chronic psychosis
Sci (ze względu na ryzyko nosicielstwa dystrofii Duchen-
patients a comparison between atypical and conventional anti-
ne a lub Beckera). Autorzy wytycznych zalecają, aby
psychotics. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry 2006; 30:
w każdym przypadku w miarę możliwoSci przed pobra-
1277-1282.
niem wycinka mięSnia szkieletowego wykonać badania
13. Brewster L.M., de Visser M. Persistent hyperCKemia: fourteen
genetyczne [6]. Wszyscy pacjenci z rozpoznaniem idio- patients studied in retrospect. Acta Neurol Scand 1988; 70: 60-63.
14. Dabby R., Sadeh M., Herman O. i wsp. Asymptomatic or mini-
patycznej hiper-CK-emii powinni pozostawać pod stałą
mally symptomatic hyperCKemia: histopathologic correlates. IMAJ
kontrolą kardiologiczną i neurologiczną.
2006; 8: 110-113.
15. Fernandez C., de Paula A.M., Figarella-Branger D. i wsp. Dia-
gnostic evaluation of clinically normal subjects with chronic
OSwiadczenie
O
S
w
i
a
d
c
z
e
n
i
e
hyperCKemia. Neurology 2006; 66: 1585-1587.
16. Joy J.L., Oh S.J. Asymptomatic hyper-CK-emia: an electrophysiologic
Autorki zgłaszają brak konfliktu interesów.
and histopathologic study. Muscle Nerve 1989; 12: 206-209.
17. Simmons Z., Lee Peterlin B., Boyer P.J. i wsp. Muscle biopsy in
PiSmiennictwo
P
i
S
m
i
e
n
n
i
c
t
w
o
the evaluation of patients with modestly elevated creatine kinase
levels. Muscle Nerve 2003; 27: 242-244.
1. Rowland L.P. Charakterystyka zaburzeń czynnoSci jednostki
18. Musumeci O., Rodolico C., Nishino I. i wsp. Asymptomatic
ruchowej. W: Rowland L.P. [red.]. Neurologia Merritta. Wyd.
hyperCKemia in a case of Danon disease due to a missense
drugie polskie pod red. Kwieciński H. i Kamińska A.M. Urban
mutation in Lamp-2 gene. Neuromuscul Disord 2005; 15: 409-411.
& Partner, Wrocław 2008, ss. 913-917.
19. Vavouranakis I., Ganotakis E.S., Manta P. i wsp. Elevated
2. Rowland L.P., Willner J., Cerri C. i wsp. Approaches to the mem-
creatine kinase levels in a patient with coronary artery disease and
brane theory of Duchenne muscular dystrophy. W: Angelini C.,
asymptomatic McArdle s disease. Int J Cardiol 2007; 115: 114-115.
Danielli G.A., Fontanari D. [red.]. Muscular dystrophy research:
20. Sundblom J., Stalberg E., sterdhal M. i wsp. Bedside diagnosis
advances and new trends. Excerpta Medica, Amsterdam 1980;
of rippling muscle disease in CAV3 p.A46T mutation carriers.
ss. 3-13.
Muscle Nerve 2010; 41: 751-757.
3. Brewster L.M., Mairuhu G., Sturk A. i wsp. Distribution of
21. Reijneveld J.C., Notermans N.C., Linssen W.H.J.P. i wsp. Benign
creatine kinase in the general population: implications for statin
prognosis in idiopathic hyper-CK-emia. Muscle Nerve 2000; 23:
therapy. Am Heart J 2007; 154: 655-661.
575-579.
4. Lazarim F.L., Antunes-Neto J.M.F., da Silva F.O.C. i wsp.
22. Rowland L.P. Mioglobinuria. W: Rowland L.P. [red.]. Neurologia
The upper values of plasma creatine kinase of professional soccer
Merritta. Wyd. drugie polskie pod red. Kwieciński H. i Kamiń-
players during the Brazilian National Championship. J Sci Med
ska A.M. Urban & Partner, Wrocław 2008, ss. 943-946.
Sport 2009; 12: 85-90.
23. Weglinski M.R., Wedel D.J., Engel A.G. Malignant hyperthermia
5. Morandi L., Angelini C., Prelle A. i wsp. High plasma creatine
testing in patients with persistently increased serum creatine kinase
kinase: review of the literature and proposal for diagnostic
levels. Anesth Analg 1997; 84: 1038-1041.
algorithm. Neurol Sci 2006; 27: 303-311.
24. Brewster L.M., van Bree S., Reijneveld J.C. i wsp. Hypertension
6. Kyriakides T., Angelini C., Schaefer J. i wsp. EFNS guidelines
risk in idiopathic hyperCKemia. J Neurol 2008; 255: 11-15.
on the diagnostic approach to pauci- or asymptomatic hyper-
CKemia. Eur J Neurol 2010; 17: 767-773.
7. Capasso M., De Angelis M.V., Di Muzio A. i wsp. Caveats in
determining reference intervals for serum creatine kinase. Am
Heart J 2008; 155: e5.
8. Prelle A., Tancredi L., Sciacco M. i wsp. Retrospective study of
a large population of patients with asymptomatic or minimally
symptomatic raised serum creatine kinase levels. J Neurol 2002;
249: 305-311.
9. Blueck C.J., Rawal B., Khan N.A. i wsp. Should high creatine
kinase discourage the initiation or continuance of statins for the
treatment of hypercholesterolemia? Metabolism 2009; 58: 233-238.
10. Bruckert E., Hayem G., Dejager S. i wsp. Mild to moderate
muscular symptoms with high-dosage statin therapy in hiper-
lipidemic patients the PRIMO study. Cardiovasc Drugs Ther
2005; 19: 403-414.
262 Neurologia i Neurochirurgia Polska 2012; 46, 3
N
e
u
r
o
l
o
g
i
a
i
N
e
u
r
o
c
h
i
r
u
r
g
i
a
P
o
l
s
k
a
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Zweig Zwiekszenie czy wyrownanie ciezarow podatkowychCzy istnieją podziemne światyHeller Czy fizyka jest nauką humanistycznąRzym 5 w 12,14 CZY WIERZYSZ EWOLUCJIChlopiec czy dziewczynkaSZKLANE CZY WĘGLOWE WŁÓKNA W KOMPOZYTACH POLIMEROWYCH36 porad jak zwiekszyc ruch na stronieGoralu czy ci nie zal txt03 poeta czy malarzidB67RELIGIA W CZASIE CZY POZA Nzwiększenie pozyskania do 2080referat j dawidziuk s zajaczkowski wersja 09 2014Czy obraz narodu i społeczeństwa polskiego w twórczości ~A19Wspólny projekt czy wspólneustalenie czy jest wypadekChcesz czy nie Stachurskywięcej podobnych podstron