1
POLITECHNIKA RZESZOWSKA
im. Ignacego A
ukasiewicza
...........................................................................
( imiÄ™ i nazwisko )
KATEDRA TECHNIK
WYTWARZANIA
gr ............ kierunek ................. rok akad. ...........
I AUTOMATYZACJI
Data odrobienia Data oddania Ocena Podpis Uwagi
ćwiczenia sprawozdania
...........................................................
......................... ....................... .......... ....................... ...........................................................
METROLOGIA I KONTROLA JAKOÅšCI LABORATORIUM
Temat: TOLERANCJE I POMIARY WALCOWYCH KÓA
Z
BATYCH
1 . Cel ćwiczenia.
Zapoznanie studentów z narzędziami do pomiaru kół zębatych oraz z techniką pomiarów tymi
narzędziami. Praktyczne opanowanie metod pomiaru i doboru narzędzi pomiarowych w zależności
od wartości tolerancji. Utrwalenie metodyki obliczania poprawnej wartości wyników pomiaru i
określenie niedokładności pomiaru.
2 . Pytania kontrolne.
Dla oznaczonej dokładności wykonania przekładni zębatej (z kołami walcowymi) ..............................*)
PN 79/M 88522, liczby zębów współpracujących z1 = .............*) z2= 20 , modułu m= 6
kąta zarysu ą= 200 , szerokości uzębienia b= 35 obliczyć podstawowe wymiary (rys.1).
*)  wpisać zadane dla swojego przykładu oznaczenia
Rys. 1. Podstawowe wymiary uzębienia koła walcowego
k
 2
Dobrać wg PN wskaz
niki: dokładności kinematycznej, płynności pracy, przylegania zębów i luzu
bocznego (tab. 1)
Odchyłki (mm)
Rodzaje odchyłek
symbole PN  79/M88522 zmierzone
Odchyłka sumaryczna k podziałek Fpk
Odchyłka sumaryczna koła Fp
Bicie promieniowe uzębienia Fr
Nierówność promieniowej odległości osi koła Fi 
Odchyłka podziałki ąfpt
Nierównomierność podziałek fvpt
Nierównomierność sąsiednich podziałek fu
Odchyłki podziałki przyporu ąfpb
Odchyłka zarysu zęba ff
Nierównomierność pomiędzy odl. osi na podziałce fi 
OdchyÅ‚ka kierunku zÄ™ba F²
odchyłka względnej długości Fsl
Sumaryczny ślad
przylegania
odchyłka względnej wysokości Fsh
Gwarantowany luz boczny (dla przekł. o zmiennej odl. osi) jn min
Odchyłka odległości osi (dla przekł. o stałej odl. osi ąfs
Tolerancja długości pomiarowej Tw
Najmniejsza odchyłka długości pomiarowej Ews
Największa odchyłka długości pomiarowej Ewi
Tolerancja grubości zęba TC
Górna odchyłka grubości zęba ECs
Dolna odchyłka grubości zęba ECi
Tab. 1. Wartości odchyłek i tolerancji koła zębatego o liczbie zębów .......... i oznaczeniu..........................
Wartości obliczone i dobrane
z1 z2
da= *)
d =
db=
df=
h =
ha=
hf=
hc=
SC= *)
Pt= *)
*) wymiary tolerowane
Pb= *)
**) przyjąć w granicach ustalonych
w PN
Wk= *)
k = **)
a = *)
Wska
z

nik
Dok
Å‚
adno
Å›
ci
kinematycznej
P
Å‚
ynno
Å›
ci pracy
z
Ä™
bów
Przyleg.
Luzu bocznego
 3
2 . Pomiary i identyfikacje koła zębatego.
Rys. 2. Pomiar średnic da i df w kole o nieparzystej liczbie zębów
Określić liczbę zębów: z1 = .................... z2 = 20
Zmierzyć w trzech różnych przekrojach kół (rys. 2.) :
" średnicę wierzchołkową kół zębatych da1 = ................ da2 = .................
" średnicę podstaw kół zębatych df1 = ................ df2 = .................
Pomiar wykonać suwmiarką.
Wyznaczyć dla zadanej liczby zębów wartość k oraz zmierzyć wymiary Wk i Wk+1 w trzech miejscach
na obwodzie koła zębatego mikrometrem z talerzykami (rys. 3.),
k = Wk = Wk+1 =
następnie wyliczyć poniższe wartości:
m = h = Pb =
da = ha = y =
d = hf = x =
df = Pt = Ä…=
Rys. 3.Zasada pomiaru podziałki zasadniczej mikrometrem z talerzykami
 4
3 . Pomiary i ocena dokładności wykonania przekładni i kół zębatych.
Zmierzyć metodą współpracy (rys. 4)zmianę odległości osi:
Rys. 4. Schemat pomiaru odległości osi
Nr kolej.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26
wrębu
"l (mm)
Narysować wykres zmian pomiarowej odległości osi:
Ć - kąt obrotu koła badanego, 360/z  podziałka koła badanego
Rys. 5. Wykres zmienności pomiarowej odległości osi Fir  i fir 
Na podstawie wykresu wyznaczyć następujące parametry:
" nierównomierność pomiarowej odległości osi koła Fir   dokładność kinematyczna
" nierównomierność pomiarowej odległości osi koła na podziałce fir   płynność pracy
Wyniki:
Fir  = fir  =
Pomiarowa odleg
Å‚
o
ść
osi
 5
Zmierzyć bicie promieniowe uzębienia Frr (rys. 6)  dokładność kinematyczna
Rys. 6. Zasada pomiaru bicia promieniowego uzębienia:
Nr kolej.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26
wrębu
Frr (um)
Narysować wykres zmienności bicia promieniowego uzębienia:
nr podziałki
Rys. 7. Wykres zmienności bicia promieniowego Frr
Wyniki pomiaru:
Frr =
4 . Przyleganie zębów
Zmierzyć i określić sumaryczny ślad przylegania (rys. 8):
" odchyłkę względnej długości Fslr = lm/l * 100%; lm=l -c
" odchyłkę względnej długości Fshr = hm/h * 100%
Obliczenia:
Rys. 8. Åšlad przylegania
Fslr =% Fshr =%
Wyniki pomiaru:
Bicie promieniowe uz
Ä™
bienia
 6
5. Luz boczny
Zmierzyć w trzech miejscach na obwodach kół (rys. 9)
grubość zębów Scr na stałej cięciwie na wysokości hc
(rys.10):
Przed wykonaniem pomiarów należy obliczyć
i dobrać z PN:
Sc = hc =
Tc =
ECs = ECi =
Rys. 9. Położenie pola tolerancji
Tc grubości zęba na stałej cięciwie
Wyniki pomiaru:
ECsr = SCr =
Obliczenia:
Rys. 10. Schemat pomiaru grubości zęba
Wnioski: