Krótkie wykłady o dobrym wychowaniu
W trosce o przywrócenie należnego miejsca
dziecięcej zabawie trzeba było w nowych
Podstawach programowych wychowania
przedszkolnego1 umieścić zalecenie:
co najmniej jednÄ… piÄ…tÄ… czasu
(w rozliczeniu tygodniowym) pobytu dziecka
w przedszkolu przeznacza siÄ™ na zabawÄ™.
W tym czasie dzieci mają bawić się swobodnie,
przy niewielkim udziale nauczyciela.
prof. dr hab. Edyta Gruszczyk-Kolczyńska
O rozwijaniu zdolności
do uczenia siÄ™ dzieci
część trzecia  zabawy oraz gry kształtujące u dzieci
wytrwałość w dążeniu do celu i przyjemne poczucie sprawstwa2
acząć trzeba od wspólnego zajmo- zabawy dzieci liczą kwiaty i układają
O tym, jak intensywnie
wania się czymś przyjemnym dla z nich bukiet, żeby lalce i pajacykowi
dzieci uczÄ… siÄ™
Zdzieci, a więc od zabaw i przedłu- było wesoło w dniu ich święta.
żania czasu ich trwania. Nim to wyjaś- w trakcie zabaw dowolnych3 Wydawać by się mogło, że w trakcie
nię  dla przypomnienia  podam waż-
takiej zabawy dzieci mają dużo okazji
niejsze argumenty przemawiajÄ…ce za
Od wielu lat dokładnie analizuję za- do zrozumienia sensu wymiany jeden
tym, że dziecięca zabawa to intensywny
chowania dzieci w trakcie zabaw or- do jednego. A jednak dla wielu dzie-
proces uczenia siÄ™. Jest to konieczne,
ganizowanych przez dorosłych w ra- ci doświadczeń tego typu jest za mało
zważywszy na tendencję do traktowa-
mach wspomagania rozwoju umysło- i  modne stają się zabawy w kupowa-
nia dziecięcych zabaw jako wypełnia-
nie. Po kilku dniach  moda ta wygasa,
wego wraz z edukacjÄ… matematycznÄ….
cza czasu. Nauczyciele  także rodzice
ale pojawiła się ponownie po zorganizo-
Przykładem może być zabawa Święto
 są bowiem skłonni w każdej chwili
waniu zabawy Święto pluszowego misia5.
lalek i pajacyków4, pomagająca dzieciom
przerwać dziecku zabawę, jeżeli chcą,
zrozumieć sens wymiany podczas ku- Dzieci są już starsze i sytuacja kupna
żeby zajęło się czymś innym.
i sprzedaży może być bardziej złożona:
powania. Każde dziecko otrzymuje
Warto korzystać z przypisów, jako że nie trzy pieniążki (fasolki) za jeden przed-
garść fasolek, które może wymienić na
sposób wszystkiego wyjaśnić w krótkim
kwiatki. Na przygotowanych straga- miot-prezent, pięć pieniążków za inny
wykładzie  są tam wskazówki, gdzie
nach z kwiatami (kolorowe płytki) dzie- taki przedmiot itd. I znowu okazuje się,
znajduje się więcej informacji o omawia- ci mogą dostać jeden kwiatek za jedną że dla wielu dzieci doświadczeń tego
nym problemie. typu jest za mało i znowu  modne są
fasolkę (pieniążek). W końcowej części
bliżej przedszkola 5.116 maj 2011
6 Ä„ð
blizejprzedszkola.pl
zabawy w kupno i sprzedaż. Z analizy Jeżeli dorosłym  nauczycielce, ro-  pomagiera . Należy każdemu z nich
funkcjonowania dzieci w trakcie takich dzicom  zależy na tym, aby dziecko zlecić coś ambitnego i jeżeli trzeba
i podobnych zabaw wynika jedno- się pięknie rozwijało, powinni zrobić  pomagać: podpowiadać i podawać
znacznie, że nie jest im obojętnie, w co wszystko, aby możliwie jak najdłużej klocki, przyglądać się efektom i chwa-
i jak się bawią. Dziecięcymi zabawami bawiło się, w co chce i jak chce  im lić. Zaręczam, że czas zabawy wydłuży
nie rządzi dowolność, podstawowe dłużej, tym lepiej. Można skutecznie się znacznie. I o to chodzi. Tego typu
znaczenie mają aktualne potrzeby roz- przedłużyć czas trwania zabawy, jeżeli zabaw ma być dużo, można budować:
woju umysłowego. One to sprawiają, dorosły: garaże dla samochodów, mosty i bra-
że dziecko:
o pochyli się nad bawiącym się dzie- my, a nawet ulice z domami po dwóch
stronach itp.
o podejmuje zabawÄ™ i organizuje jÄ… tak, ckiem, obdarzy je uwagÄ… i spyta, w co
aby zgromadzić możliwie dużo do- się bawi, okaże zainteresowanie i po- W opisanej zabawie korzystamy z me-
chanizmu społecznego uczenia się (ucze-
świadczeń przydatnych mu tu i teraz chwali;
do kształtowania w swoim umyśle nie przez obserwację, zwane też zaraża-
o podsunie kilka nowych przedmio-
schematów intelektualnych; niem społecznym7). Dzieci dostrzegają
tów, zachęci do dalszej zabawy.
dobre emocje dorosłego i chcą doznać
o w zabawie używa dostępnych przed-
Zaręczam, że dziecko będzie się teraz
tego samego. Lekkie  nie wzmacnia to
miotów i nadaje im umowne znacze-
bawić, w co chce i jak chce o wiele dłu-
pragnienie i sprawia, że chcą się bawić
nie, aby gromadzone doświadczenia
żej. I o to chodzi. Są jednak dzieci, któ-
w to samo i tak samo. Wzorzec zachowa-
dokładnie pasowały do budowane-
re preferujÄ… zabawy typowe dla malu-
nia dorosłego,  otulony ciepłymi emo-
go schematu;
chów i nie garną się do zabaw bardziej
cjami, skłania dzieci do naśladowania.
o jest zainteresowane zabawÄ… i powta-
złożonych, wymagających dłuższego
Bez namawiania, bez upominania.
rza ją tak długo, dopóki dany sche-
skupienia i wysiłku intelektualnego.
mat nie zostanie zbudowany, a gdy Budowanie z klocków kupowanych
Można to zmienić na lepsze, jeżeli do-
to się już stanie, zaczyna interesować
u dorosłego. Potrzebne są klocki do bu-
rosły zechce się z dzieckiem bawić.
siÄ™ innÄ… zabawÄ….
dowania (z poprzedniej zabawy) oraz
Nie trzeba namawiać i prosić, trzeba
ziarna fasoli, pełniące rolę pieniążków.
Wyjaśniając to, przypomnę jedną z pod-
samemu usiąść na dywanie i z wielkim
Trzeba zorganizować sklepy z klocka-
stawowych cech rozwoju umysłowe-
zainteresowaniem na przykład budo-
mi: wybrane dzieci sprzedajÄ… klocki
go  schematy poznawcze budujÄ… siÄ™
wać z klocków. Zaręczam, że dziecko
po uzgodnionej cenie, na przykład wy-
w umyśle dziecka w ustalonej kolejności
podejdzie i będzie chciało zajmować się
mieniają klocek za ziarna fasoli według
i porządku, na przykład według mode-
tym, co sprawia tyle przyjemności do-
przyjętej umowy. Dzieci dostają po spo-
lu rozwoju intelektualnego J. Piageta6.
rosłemu. Dodam, że dzieci trzeba uczyć
rym kubku ziaren fasoli. Dorosły wyjaś-
Do ich zbudowania potrzebne sÄ… do-
zabaw tak, jak każdej innej pożytecznej
nia dziecku: Mam sklep z klockami, można
kładnie określone doświadczenia, któ-
działalności.
je kupować i zbudować z nich coś pięknego.
re dziecko musi osobiście zgromadzić.
Może most? Garaże? Tu macie pieniądze
Z tej wewnętrznej potrzeby dziecko po-
(pokazuje kubki pełne ziaren fasoli).
dejmuje zabawę, bo jest ona jego główną Zabawy i gry organizowane
Ustalam ceny: za duży klocek trzeba zapła-
formą aktywności i głównym z
ródłem
dla jednego dziecka
cić dwa pieniążki (pokazuje), a za mały
doświadczeń.
lub grupy dzieci
klocek jeden pieniążek (pokazuje).
Problem w tym, że doświadczeń zgro-
Dzieci kupują klocki i budują. Dorosły
madzonych w trakcie jednej zabawy
jest doradcÄ… i osobÄ… nadajÄ…cÄ… specjalne
jest zwykle za mało i dlatego dziecko
Każdą z opisanych zabaw można re-
znaczenie zabawie. Zabawa kończy się
bawi siÄ™ w to samo wiele razy. Jednak
alizować z jednym dzieckiem lub ze
zbudowaniem z kupionych klocków
w kolejnych zabawach z takiej serii
wszystkimi dziećmi w grupie. Ponieważ
dziecko stopniowo zmienia przebieg tego, co zostało zaplanowane, i podzi-
organizowanie zabaw dla większej licz-
zabawy: wianiem budowli.
by dzieci jest trudniejsze, opiszÄ™ je w ta-
W innej wersji tej zabawy dzieci trze-
o zwiększa liczbę przedmiotów i na- kiej wersji.
ba podzielić na grupy  każda grupa
daje im inny sens, bo dzięki temu
Klocki: wspólne budowanie. Na dy-
wybuduje wspaniały zamek. W trak-
gromadzone doświadczenia są coraz
wanie leżą zwyczajne drewniane klocki.
cie takich zabaw dzieci uczą się współ-
bogatsze;
Dorosły wskazując je, zaprasza dzieci
pracować, respektować umowy, a tak-
o wydłuża czas zabawy, bo może wów-
do zabawy. Gdy ociÄ…gajÄ… siÄ™ lub w inny
że wymieniać przedmioty w sytuacji
czas zgromadzić większą liczbę do-
sposób demonstrują niechęć, nie trzeba
kupna i sprzedaży.
świadczeń.
ponawiać zaproszenia. Najlepiej same-
Ilustrowane opowiadania. W wersji
Żeby zgromadzone doświadczenia mo- mu usiąść przy klockach i z zapałem
uproszczonej jest to seria zajęć z dzie-
zacząć budować. Gdy zaciekawione
gły być spożytkowane do budowania
ckiem lub grupÄ… dzieci. Wersji rozsze-
schematów umysłowych, muszą zo- dzieci zbliżą się, trzeba gestem pokazać
rzonej Ilustrowane opowiadania8 sÄ… opra-
 nie i powiedzieć: Poczekajcie, muszę to
stać uwewnętrznione. Dlatego dziecko
cowane w formie samodzielnej metody
skończyć... Po chwili zaproponować na
bawiÄ…c siÄ™, nazywa to, co robi (mowa
przydatnej do wspomagania rozwoju
przykład: Możecie mi pomóc. Buduję za-
głośna do samego siebie): pomaga to
mowy i myślenia oraz zdolności do
w nadawaniu intelektualnego znacze- mek. To będzie baszta....
W trakcie wspólnego budowania dzie- skupiania uwagi i zapamiętywania.
nia gromadzonym doświadczeniom
W obu wersjach Ilustrowane opowiadania
ci nie mogą być zepchnięte do roli
oraz w ich uwewnętrznieniu.
bliżej przedszkola 5.116 maj 2011
Ä„ð 7
Krótkie wykłady o dobrym wychowaniu
wdrażają dzieci do korzystania z pro- sjach12: pierwsza to seria zajęć gry-opo- Nauczycielka zwraca się do dzieci: Każ-
cesu uczenia siÄ™ pod kierunkiem doro- wiadania (jest to wersja uproszczona i tÄ™ da grupa wybierze swego przedstawiciela
słego. Rozwijają także pamięć wzroko- przedstawiam w zarysie), druga to sa-  to będą pionki. Proszę stanąć w obręczy.
wą dzieci, ucząc je organizowania pola modzielna metoda Konstruowanie gier Będziemy się ścigać  zwycięży ten zespół,
spostrzeżeniowego9. przez dzieci i dla dzieci. którego przedstawiciel wcześniej dotrze do
mety. Wy będziecie rzucać kostkami. Na
Do zrealizowania zajęć według meto- Wyliczenie tego, co rozwijają i kształtu-
przemian. Trzeba rzucić kostką, policzyć
dy Ilustrowane opowiadania potrzebne ją te propozycje metodyczne, zajęłoby
kropki i wasz przedstawiciel przesuwa siÄ™
są kartony (lub dywaniki10): tyle, ile mnóstwo miejsca. Dlatego przytaczam
do przodu o tyle płytek do przodu... Trzeba
dzieci bierze udział w zajęciach. Na najważniejsze korzyści wprowadzenia
też ustalić, który zespół zaczyna grę. Naj-
kartonach dzieci układają scenki ro- dzieci w sztukę układania gier oraz ich
lepiej poprzez losowanie.
dzajowe z gotowych sylwetek. Każda rozgrywania. Jest to skuteczny sposób
taka scenka to ilustracja jednego opo- rozwijania u dzieci zdolności do sku- Dzieci z grup na przemian rzucają kost-
wiadania. Do każdego opowiadania piania uwagi w sytuacjach trudnych, kami, liczą kropki, a ich przedstawi-
należy więc przygotować komplet kar- wymagających wysiłku intelektualne- ciele (dzieci-pionki) przesuwają się do
tonowych sylwetek. Jeden taki kom- go. Ponadto uczą się one współpraco- mety o tyle płytek, ile kropek było na
plet znajduje się w pakiecie zabawek wać z partnerem i znosić ewentualne kostce. Gra Wyścigi wyzwala silne emo-
edukacyjnych dla trzylatków11. porażki (przegraną), bez poddawania cje. Mimo to dzieciom zależy na tym,
się fali frustracji. Jest to także okazja aby dotrwać do końca. I o to chodzi.
Zajęcia mają następujący przebieg: dzie-
do rozwijania rozumowania i mowy: Dodam, że dla uzyskania efektów wy-
ci siadają przed dorosłym, obok każ-
przewidywanie, negocjowanie, podej- chowawczych na jednych zajęciach grę
dego dziecka leży kartonik (dywanik)
mowanie decyzji, rozmawianie o tym, trzeba rozegrać kilka razy. Dzieci mają
i rozłożone sylwetki przydatne do ilu-
co się robi i do czego się dąży. Dzieci doświadczyć, że nie wszystko zależy
strowania tego opowiadania. Dorosły
uczą się też kodowania i dekodowania od ich woli. Że trzeba się z tym pogo-
przedstawia opowiadanie, w odpowie-
informacji w formie uproszczonych dzić i w następnej grze próbować wy-
dnich miejscach milknie, po to by dzie-
rysunków. grać. Warto uczyć dzieci konstruowania
ci miały czas na ułożenie sylwetek sto-
i rozgrywania gier, aby nauczyć je takie-
sownie do tego, co usłyszały. Jest miło,
Konstruowanie gier odbywa siÄ™ w pa-
go sposobu znoszenia porażek.
wszyscy sÄ… skupieni na tym, co robiÄ….
rach dorosły  dziecko, dziecko  dzie-
Dorosły dostosowuje sposób mówie- cko, grupa dzieci  grupa dzieci. Do gier
  Gra-opowiadanie  
nia do tempa, w jakim dzieci układają
planszowych potrzebne sÄ… arkusze sza-
obrazek. One słuchają uważnie, dobie- rego papieru, kredki (świecowe), sylwet-
Dwa zajączki ścigają się do pola z kapustą13:
rają sylwetki i układają je w sensowną
ki zwierząt (na przykład z masy solnej),
potrzebne sÄ… arkusze papieru, kostki
całość, zgodną z opowiadaniem. Na
kostki do gry i klocki do odmierzania
do gry, kolorowe kredki, klocki do od-
koniec rozmowa: dorosły i dzieci patrzą
płytek. Warto zacząć od gry ruchowej,
mierzania płytek i kilka figurek zwie-
na obrazek (przypomina im fabułę opo- gdyż w trakcie jej organizowania i roz-
rzaków: zajączki, lisy i żaby (można je
wiadania i występujące w nim postacie)
grywania dzieci orientujÄ… siÄ™, na czym
ulepić z masy solnej). Zajęcia te skła-
i wypowiadajÄ… siÄ™, niekoniecznie zgod- polegajÄ… gry tego typu.
dają się z dwóch części. W pierwszej
nie z wcześniej usłyszanym opowiada-
nauczycielka konstruuje grÄ™, dzieci jej
  Wyścigi  gra ruchowa  
niem. Wszystko razem  uważne słucha-
pomagają, a potem wspólnie ją rozgry-
nie, wydobywanie sensu z opowiadania
wajÄ…. W drugiej dzieci w parach tworzÄ…
W tej grze dzieci uczą się też układać
przy jednoczesnym tworzeniu wizualnej
swojÄ… grÄ™ (zwykle podobnÄ…) i jÄ… roz-
grę-ścigankę. Nauczycielka wspólnie
historyjki i potrzeba rozmawiania  nie-
grywają. Dzieci usiadły przed tablicą
z dziećmi układa chodniczek z dywa-
bywale rozwija dziecięcy umysł. Warto
magnetyczną, do której nauczycielka
ników (bloków rysunkowych)  im
więc zrealizować serię podobnych zajęć.
przymocowała arkusz szarego papieru
dłuższy, tym lepiej. Dzieci dzielą się
Pomoże w tym instrukcja i komplety
z narysowanymi krawędziami chod-
na dwie grupy i siadajÄ… po przeciw-
sylwetek w metodzie Ilustrowane opowia-
niczka prowadzÄ…cego do pola z kapu-
nych stronach chodniczka. Na poczÄ…t-
dania. Dorosły opowiada  dzieci ilustrują
stą. Poprosiła jedno dziecko o pomoc:
ku chodniczka nauczycielka układa
(szczegółowe informacje w przypisie na
wspólnie odmierzają i zaznaczają płyt-
dwie obręcze i napis START. Na końcu
poprzedniej stronie).
ki chodniczka. Pozostałe dzieci liczą
chodniczka, tuż przy ostatniej płytce
głośno płytki i klaszczą (chodzi o to,
kładzie skakankę i napis META.
żeby się nie nudziły).
Gry-opowiadania: układanie
Nauczycielka zwraca siÄ™ do dzieci: Po
gier dla dzieci i przez dzieci
tym chodniczku (pokazuje) te dwa za-
jÄ…czki (na poczÄ…tku chodniczka przy-
Od wielu lat uczymy dzieci sztuki kon- kleja wycięte z papieru sylwetki zaję-
struowania gier, a następnie rozgry- cy) będą ścigać się do pola z kapustą (na
wamy takie gry. Ze względu na zadzi- końcu chodniczka rysuje dwie główki
wiającą skuteczność edukacyjną i tera- kapusty). Po drodze (pokazuje chodni-
peutyczną zajęcia te są włączone w pro- czek) wiele się dzieje. Tu jest lisia nora
ces intensywnego wspomagania roz- (koloruje na czarno płytkę), zajączek
musi ją obejść, jeżeli nie chce być zjedzony
woju umysłowego dzieci w dwóch wer- Rys. 1. Organizacja gry Wyścigi
bliżej przedszkola 5.116 maj 2011
8 Ä„ð
blizejprzedszkola.pl
ne przedmioty (pokazuje kredki, figurki Po rozegraniu gry wymyślonej przez
(dorysowuje chodniczek okrążający
lisią norę, a obok niej przykleja syl- zwierzaków, kostki do gry i klocki do dorosłego dziecko układa swoją, a do-
odmierzania płytek). Proszę ustawić się rosły go wspiera: rysuje chodniczek, po-
wetkÄ™ lisa). Tu jest marchewka (koloruje
parami. Każda para dzieci otrzyma arkusz maga odmierzyć płytki i rozmieścić pu-
na czerwono płytkę, obok o niej rysuje
papieru, znajdzie sobie miejsce na podłodze łapki i premie. Trzeba się cieszyć, gdy
marchewkę). Jeżeli zajączek tu stanie, zje
i ułoży swoją grę. Z naszych doświad- dziecko ułoży grę podobną do poprzed-
trochę marchewki. Nabierze sił i... skoczy
czeń14 wynika, że po tej porcji doświad- niej. Oznacza to, że zrozumiało jej sens,
tutaj (rysuje strzałkę do trzeciej płytki
od czerwonej)... A tu siedzi żaba (zakre- czeń dzieci potrafią, przy niewielkiej że potrafi skorzystać z tego, w czym
pomocy, ułożyć grę-opowiadanie: nary- uczestniczyło. Dziecięcą grę także trze-
śla na czarno płytkę i przykleja obok
sować planszę, ustalić reguły gry i roze- ba, z całą powagą, rozegrać.
sylwetkę żaby). Gdy zajączek zatrzyma
grać ją. Potrzebują na to około 30 minut.
się na tej płytce, spyta  Którędy do pola
  Gra-opowiadanie  
z kapustą? . A żaba na to:  Tędy! . I po-
Dzieci zaczynają konstruować swo-
kazuje innÄ… drogÄ™ (nauczycielka rysuje
je gry, a nauczycielka podchodzi do
Koniki ścigają się na torze przeszkód: po-
chodniczek w przeciwnÄ… stronÄ™).
każdej pary  pomaga i wyjaśnia, je-
trzebny jest arkusz papieru (na przy-
żeli dzieci tego potrzebują. Gdy dzieci
kład pakunkowego), figurki zwierza-
uporają się z ułożeniem gry, przystę-
ków: koniki, smok, mazak, klocek do
pują do jej rozgrywania. Ważne jest za-
odmierzania płytek, kostka do gry. Tak
kończenie zajęć. Około 7 minut przed
jak przy wszystkich grach-opowiada-
zakończeniem nauczycielka zapowia-
niach zajęcia składają się z dwóch czę-
da: Za chwilę kończymy zajęcia  proszę
ści, w których dziecko:
kończyć gry. Po 4 5 minutach poleca
o pomaga dorosłemu skonstruować
dzieciom odłożyć do koszyka kost-
grę, potem tę grę wspólnie rozgry-
ki do gry. Podchodzi do każdej pary
wajÄ…;
i podziwia grÄ™, a dzieci opowiadajÄ…,
Rys. 2. Gotowa plansza
o konstruuje swojÄ… grÄ™ (zwykle analo-
na czym ona polega. Takie obdarzenie
giczną), dorosły pomaga, następnie
Nauczycielka wskazuje planszÄ™ i stwier-
uwagÄ… jest potrzebne, by dzieci dozna-
wspólnie rozgrywają tę grę.
dza: Gotowe  możemy zagrać. Ten zają-
ły poczucia sprawstwa: potrafiły same
czek (pokazuje) należy do dziewczynek,
Dorosły zwraca się do dziecka: Uło-
ułożyć grę. I o to chodzi.
a ten (pokazuje) do chłopców. Ten, który
żymy nową grę. Będzie to gra o konikach,
Po narysowaniu planszy zaczyna siÄ™
wcześniej dobiegnie do pola z kapustą, wy-
które biegną po torze przeszkód. Zwycięży
gra: dziecko i dorosły losują, kto za-
grywa!!! Tutaj, osobno, usiÄ…dÄ… dziewczynki
ten konik, który pierwszy dotrze do mety.
czyna, potem na przemian rzucajÄ…
(pokazuje), a tutaj chłopcy (pokazuje)...
Rozkłada papier i rysuje trasę wyści-
kostkÄ…, liczÄ… kropki, przesuwajÄ… za-
Proszę wybrać swych przedstawicieli...
gu.
jÄ…czki-pionki. Gdy pojawia siÄ™ pre-
Staną po dwóch stronach narysowanej gry
mia lub pułapka, stosują się do reguł
i będą przesuwać pionki (nakłada dwa
gry. Gdy jeden zajÄ…czek dobiegnie do
magnesy na zajÄ…czki). Pionki zastÄ…piÄ…
mety, czeka, aż drugi się tam znajdzie.
zajączki. Wręczam kostki z kropkami: jedną
Kapusty sÄ… dwie, starczy po jednej dla
grupie dziewczynek, drugą grupie chłopców
każdego.
(wręcza je). Losujemy, kto zaczyna grę.
Dziecięcą grę trzeba rozegrać nawet wówczas,
gdy jej sens budzi wątpliwości dorosłego.
Rys. 3. Plansza do tej gry
Chodzi przecież o to, aby dziecko miało
Dziecko pomaga mu odmierzać płytki
poczucie sprawstwa, nie mówiąc już
chodniczka. Wspólnie zaznaczają miej-
sce startu i mety. Następnie umieszcza-
o pożytku wynikającym ze wspólnej zabawy.
ją na trasie wyścigu przeszkody:
o rysują wysoki płot: konik może go
przeskoczyć, gdy na kostce wypad-
Dzieci w grupach rzucają kostką, liczą Ze względu na wartości kształcące za-
nie sześć kropek, jeżeli wyrzuci się
kropki, ich przedstawiciel przesuwa chęcam do układania i rozgrywania
mniej kropek, trzeba cierpliwie cze-
pionek (zastępuje zajączka) w stro- gier planszowych według opisanego
kać (konik stoi) na następny rzut;
nÄ™ mety. Gra wyzwala spore emocje. schematu metodycznego. Gdy brak-
Okazuje się, że zajączek chłopców jest nie pomysłów, w publikacjach poda- o rysują zbiornik pełen wody: konik
pierwszy na mecie i już siedzi koło ka- nych w przypisach są opisane inne gry może go przeskoczyć, jeżeli na kost-
pusty. Wielka radość. Zajączek dziew- planszowe. Przed wakacjami warto ce wypadnie więcej niż trzy kropki;
czynek dobiegł do mety, ale i dla niego także nauczyć rodziców, w jaki sposób
o zaznaczajÄ… wysokÄ… i soczystÄ… trawÄ™:
jest dorodna kapusta. mogą układać i rozgrywać gry plan- gdy konik ją zobaczy (stanie na za-
Nauczycielka oświadcza: Każdy z was szowe ze swymi dziećmi. Dzięki temu
ciemnionym polu), zapomni o wy-
może ułożyć podobną grę. Tu są potrzeb- miło i pożytecznie spędzą czas.
ścigu i pójdzie się paść. Trzeba prze-
bliżej przedszkola 5.116 maj 2011
Ä„ð 9
Przypisy:
czekać jedną kolejką, aby włączyć
się do wyścigu; 1) Załącznik nr 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008, zalecane warun-
ki i sposób realizacji podanych w tym dokumencie celów i treści wychowania przedszkolnego.
o ustawiajÄ… smoka obok zaciemnionej
2) W wykładzie tym korzystam z rozdziału O tym, jak intensywnie dzieci uczą się w trakcie spontanicz-
płytki: jak go konik zobaczy (stojąc
nie podejmowanych zabaw i zabaw tematycznych z publikacji: Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E.,
na tej płytce), przestraszy się i zbo- Wspomaganie rozwoju umysłowego czterolatków i pięciolatków. Książka dla rodziców, terapeutów i nauczycieli
przedszkola, WSiP, Warszawa 2005, oraz fragmentów zawartych w programie Wspomaganie rozwoju
czy z trasy (tak jak pokazuje zakrzy-
wychowania i edukacji starszych przedszkolaków (czterolatków i pięciolatków). Cele i treści kształcenia oraz
wiona linia), a potem włączy się do
komentarze psychologiczne i pedagogiczne, Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2007.
wyścigu.
3) Wielu psychologów  na przykład J. Piaget, J.S. Bruner  w taki właśnie sposób analizuje dziecięcą
zabawę. Szczegółowe informacje podaje M. Przetacznik-Gierowska, przedstawiając nowe poglądy na
Po narysowaniu planszy dorosły i dzie-
zabawy w publikacjach: Świat dziecka. Aktywność  poznanie  środowisko, skrypt z psychologii rozwo-
cko rozgrywają grę. Na tym się kończy
jowej, Wydawnictwo UJ, Kraków 1993, s. 25 49; Zmiany rozwojowe aktywności i działalności człowieka,
pierwsza część zajęć. W drugiej części
[w:] M. Przetacznik-Gierowska, M. Tyszkowa, Psychologia rozwoju człowieka. Zagadnienia ogólne, PWN,
Warszawa 1996, tom I, s. 155 189. Pełną charakterystykę dziecięcych zabaw podają też: Elkonin D.B.,
dziecko konstruuje grę według własnego
Psychologia zabawy, WSiP, Warszawa 1984; Dyner W.J., Zabawy tematyczne w domu, przedszkolu, Wy-
pomysłu, a dorosły mu pomaga. Zwykle
dawnictwo Ossolineum, Wrocław  Warszawa  Kraków  Gdańsk  A
ódz
1983; Okoń W., Zabawa
dziecięce pomysły są bardzo zbliżone do
a rzeczywistość, WSiP, Warszawa 1987 i inni.
pierwowzoru. Trzeba się z tego cieszyć.
4) Scenariusz tych zajęć znajduje się w cytoanej już publikacji: Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E.,
Wspomaganie rozwoju umysłowego czterolatków i pięciolatków..., s. 228 230.
Oznacza to, że dziecko zrozumiało sens
5) Scenariusz Święto pluszowego misia znajduje się w publikacji: Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E.,
konstruowania gry-opowiadania i two-
Dziecięca matematyka. Metodyka i scenariusze zajęć z sześciolatkami w przedszkolu, w szkole i w placówkach
rzy wariant tego, w czym uczestniczyło
integracyjnych, WSiP, Warszawa 2000, s. 91 95.
(podatność na uczenie się pod wpływem
6) Charakterystykę modelu rozwoju intelektualnego w opracowaniu J. Piageta można znalez
ć w publi-
kacjach: Piaget J., Studia z psychologii dziecka, PWN, Warszawa 1996; Piaget J., Inhelder B., Psychologia
dorosłego).
dziecka, Wydawnictwo Siedmioróg, 1993; Vasta R., Haith M.M., Miller S.A., Psychologia dziecka, WSiP,
Dziecięcą grę trzeba rozegrać nawet
Warszawa 1995, rozdział 8; Przetacznik-Gierowska M., Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku
wówczas, gdy jej sens budzi wątpliwo- dziecięcego, WSiP, Warszawa 1985, s. 68 73; Jurkowski A., Ontogeneza mowy i myślenia, WsiP, Warszawa
1975, s. 20 48; Wadsworth B.J., Teoria Piageta. Poznawczy i emocjonalny rozwój dziecka, WSiP, Warszawa
ści dorosłego. Chodzi przecież o to, aby
1989.
dziecko miało poczucie sprawstwa, nie
7) Więcej informacji o mechanizmach uczenia się: Gruszczyk-Kolczyńska E., Dzieci ze specyficznymi trud-
mówiąc już o pożytku wynikającym ze
nościami w uczeniu się..., rozdział 11 i 12; Przetacznikowa M., Nauczanie i wychowanie a rozwój psychicz-
wspólnej zabawy. ny, [w:] M. Przetacznikowa, Z. Włodarski Psychologia wychowawcza, PWN, Warszawa 1979, s. 353  362;
Gurycka A., Struktura i dynamika procesu wychowawczego. Analiza psychologiczna, PWN, Warszawa 1979,
Układanie i rozgrywanie gier-opowia-
s. 93 i dalsze.
dań jest niebywale atrakcyjne dla dzie-
8) Metodę Ilustrowane opowiadania. Dorosły opowiada  dzieci ilustrują opracowały E. Gruszczyk-
Kolczyńska, M. Skura i E. Zielińska. Ukazała się staraniem Wydawnictwa Nowa Era jako pakiet po-
ci. Z tego powodu i ze względu na ich
mocy dydaktycznych dla wychowania przedszkolnego. Metoda ta jest przydatna w procesie wspo-
walory kształcące warto je organizować
magania rozwoju mowy i myślenia oraz zdolności do skupiania uwagi i zapamiętywania u dzieci
możliwie często. Pomysły do układania
w czwartym i piątym roku życia, także u dzieci starszych wolniej rozwijających się. W tym  z ko-
gier-opowiadań znajdują się w publika- nieczności krótkim  opisie wyjaśniamy, na czym ona polega i wskazujemy inny jeszcze wariant tej
metody. Chcąc stosować tę metodę w trakcie zajęć korekcyjno-wyrównawczych, trzeba postarać się
cjach podanych w przypisach. Trzeba
o instrukcjÄ™ i komplet pomocy do jej realizacji (Wydawnictwo Nowa Era).
też nauczyć rodziców, jak mają wspól-
9) Więcej informacji o rozwijaniu pamięci wzrokowej u dzieci: Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E.,
nie z dzieckiem konstruować i rozgry-
Wspomaganie dzieci w rozwoju do skupiania uwagi i zapamiętywania. Uwarunkowania psychologiczne i peda-
wać gry-opowiadania. gogiczne, programy i metodyka, WSiP, Warszawa 2005. W książce tej jest także przedstawiony program
Patrzę uważnie i potrafię zapamiętać wiele szczegółów wraz ze scenariuszami zajęć z dziećmi przedszkol-
Zbawienne skutki takiego wspomaga-
nymi.
nia rozwoju są widoczne już po miesią-
10) Dywanik to prostokątny kawałek wykładziny dywanowej o wymiarach sporej wycieraczki.
cu: dziecko jest bardziej skoncentrowa- Dywaniki mają być w jednolitym kolorze, bez wzorów  najlepiej szare. Dywaniki rozkłada się na
podłodze w dowolny sposób. Dziecko siada przed dywanikiem i układa na nim rozmaite przedmioty.
ne, porozumiewa się z większą łatwoś-
Dziecku jest wygodnie: może zmieniać pozycję ciała  siedzieć w dowolny sposób, kucać, leżeć na
cią, potrafi w skupieniu zajmować się
brzuchu itd. Układane na dywaniku przedmioty nie spadają.
jednym przez dłuższy czas, lepiej znosi
11) E. Gruszczyk-Kolczyńska, E. Zielińska, Zestaw zabawek edukacyjnych  Wspomaganie rozwoju umysło-
wego trzylatków i dzieci starszych wolniej rozwijających się , WSiP, Warszawa 2000 (i póz
niejsze wydania).
porażki, o które przecież nietrudno. Są
Sylwetki te są przedstawione na arkuszach, obrzeże każdej zostało nacięte tak, aby dziecko mogło ją
też korzyści intelektualne: lepsze prze-
wypchnąć palcami. Dobrze jest przechowywać sylwetki w przez
roczystych woreczkach zamykanych
widywanie następstw, układanie dłuż-
strunowo.
szych wypowiedzi, sensowne kodowa- 12) Więcej informacji znajduje się w publikacji: Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E., Dziecięca ma-
tematyka. Książka dla rodziców i nauczycieli, WSiP, Warszawa 2007 (i wcześniejsze wydania), rozdział
nie informacji itp.
Konstruowanie gier przez dzieci i dla dzieci. Metoda uczenia dzieci sztu-
ki układania gier i rozgrywania ich jest przedstawiona w publikacji:
Gruszczyk-Kolczyńska E., Dobosz K., Zielińska E., Jak nauczyć dzieci sztuki
konstruowania gier? Metodyka, scenariusze zajęć oraz wiele ciekawych gier i za-
Edyta Gruszczyk-Kolczyńska  profesor zwyczajny nauk humanistycznych (pe-
baw, WSiP, Warszawa 1996.
dagogika i psychologia stosowana), nauczyciel akademicki Akademii Pedagogiki
13) Scenariusz zajęć, w trakcie których konstruuje się tę grę i rozgrywa ją,
Specjalnej w Warszawie i Wyższej Szkoły Pedagogicznej w A
odzi.
znajduje się w publikacjach: Jak nauczyć dzieci... (s. 52 53), a także Dziecięca
Autorka ponad dwustu sześćdziesięciu artykułów, monografii naukowych, książek
matematyka... (s. 144 146).
i podręczników dla nauczycieli, multimedialnych programów edukacyjnych dla
dzieci, filmów dydaktycznych dla rodziców i nauczycieli, wykładów telewizyj- 14) Wiele razy organizowałyśmy takie zajęcia ze starszymi przedszkola-
nych. Autorka programów edukacyjnych, książek, przewodników metodycznych
kami: Ewa Zielińska je prowadziła, a ja obserwowałam i analizowałam
i pakietów środków dydaktycznych dla rodziców i nauczycieli z serii Dziecięca
dziecięce zachowania. Dodam, że na układanie gry-opowiadania i jej roz-
matematyka.
grywanie trzeba przeznaczyć nieco więcej niż godzinę.
Za miesiąc: Wspomaganie dzieci w łączeniu przyczyny ze skutkiem i przewidywaniu tego, co zdarzyć się może.
bliżej przedszkola 5.116 maj 2011
10 Ä„ð