TRENDY uczenie w XXI wieku. Internetowy magazyn CODN nr 3/2005
Julian Piotr Sawiński
JAK MOTYWOWAĆ DO UCZENIA SI

I PRACY NAD SOB
?
Zarys słownika dla nauczycieli
część 3
Dalszy ciąg haseł od o
Opracowanie powstało dla innowacyjnych nauczycieli na warsztaty
edukacyjne pt. "Motywowanie do uczenia się".
CENTRUM EDUKACJI NAUCZYCIELI W KOSZALINIE 2005
Julian Piotr Sawiński  Jak motywować do uczenia się i pracy nad sobą? str: 1
TRENDY uczenie w XXI wieku. Internetowy magazyn CODN nr 3/2005
104. Odruch - jedno z podstawowych pojęć fizjologii, a w kinezjologii: "zachowanie pozbawio-
ne świadomej myśli i dla ochrony Ja, wynikające z pierwotnej motywacji". Termin używany tak-
że dla określenia "ruchu zapoczątkowanego w półkuli gestalt, gdy osoba jest homolateralna -
jeszcze niezintegrowana." (Dennison 2004)
105. "Odwrócony" - "mimowolne zahamowanie półkuli językowej z powodu jakiegoś stresu,
często będącego powodem preferencji ruchowej z prawej do lewej zamiast z lewej do prawej,
powodujący odwrócenie liter i wyrazów podczas czytania." (Dennison 2004)
106. Organizacja innowacji  proces zorganizowania działań = sposób ułożenia i przydziału
pracy uczestnikom innowacji lub członkom organizacji dla sprawnego osiągania jej celów
(zapewnienie warunków organizacyjnych i materialno-technicznych przedsięwzięcia).
107. Orientacja innowacyjna - generalnie pozytywna postawa wobec nowości, innowacji
i zmian oraz docenianie wszelkich poszukiwań nowych rozwiązań w najszerszym rozumienia
tego słowa. Jest to przyjęcie założenia, że nowe jest lepsze od starego.
108. Orientacja przyszłościowa - pozytywne nastawienie się ku przyszłości, docenianie tego,
co ma znaczenie dla przyszłości, a tradycja jest w zasadzie przedmiotem dezaprobaty. Cenne
i wartościowe jest to, co prowadzi w przyszłość, ku realizacji tego, co możliwe. (Schulz 1994)
"Dzisiaj należy wiedzieć, co trzeba poznawać jutro, by radzić sobie pojutrze."
(CODN 1998)
109. Ocena 360 (ang. 360 assessment)  Proces oceniania personelu, w którym:
-z
ródłem oceny  oceniającym jest nie tylko bezpośredni przełożony, lecz osoby, które nt. oce-
nianej osoby wiedzą najwięcej (współpracownicy, podlegli pracownicy, przełożony, klienci itd.)
-ocena okresowa nie ma bezpośredniego przełożenia na karierę czy płace pracownika,
-najważniejsza jest informacja zwrotna udzielana pracownikowi i formułowany na jej podstawie
plan rozwoju. Okresowo przeprowadzana, nastawiona całościowo i możliwie najbardziej obie-
ktywna samoocena i ocena zewnętrzna zachowań i/lub wyników pracy pracowników z pun-
ktu widzenia ważnych grup osób, związanych z danym pracownikiem (tzn. przez kolegów,
podwładnych, przełożonych, klientów).
Julian Piotr Sawiński  Jak motywować do uczenia się i pracy nad sobą? str: 2
TRENDY uczenie w XXI wieku. Internetowy magazyn CODN nr 3/2005
110. Plan wynikowy  to  wykaz szczegółowych (zoperacjonalizowanych) i ustopniowanych
wymagań programowych oczekiwanych w toku określonych zajęć szkolnych; plan ten może
zastąpić tradycyjny rozkład materiału . (Ochenduszko 1998)
111. Plan wynikowy innowacyjny - Plan wynikowy nauczyciela będącym wykazem szcze-
gółowych i ustopniowanych wymagań programowych oczekiwanych w toku określonych zajęć
szkolnych, który prezentuje szczegółowe efekty danej edukacji inaczej niż dotychczas, zasad-
niczo odbiegając od form tradycyjnych.
112. Pole środkowe - "obszar, w którym jedno pole wzrokowe i półkulowe zachodzi na drugie,
potrzebny dla zintegrowanego uczenia się." (Dennison 2004) Jego wyznaczane jest istotne
podczas szeregu ćwiczeń kinezjologii edukacyjnej.
113. Potrzeba sukcesu - jedna z podstawowych psychicznych potrzeb człowieka, będąca
wewnętrzną siłą napędową ludzkich pragnień, dążeń i działań. Jest głównym wewnętrznym
motywatorem człowieka.
114. Postawa innowacyjna - stałe ustosunkowania się człowieka dotyczące klas przedmio-
tów, idei, instytucji, wartości (Tomaszewski 1978, s.763-764). Zdaniem R. Schulza (1994)
składa się na nią 5 składników - wartości nowoczesnego człowieka (ryc. 9)
AKTYWIZM (Twórcza aktywność)
ORIENTACJA ORIENTACJA
PRZYSZA
OŚCIOWA INNOWACYJNA
KLUCZOWE CECHY NOWOCZESNEGO
NAUCZYCIELA I EDUKACJ
INTELEKTUALIZM INDYWIDUALIZM
Ryc. 9: Kluczowe wartości - cechy nowoczesnej edukacji i nauczyciela - jako główne składniki
innowacyjnej postawy nauczyciela oraz kierunki zmian innowacyjnych w szkołach Zachodu.
(Schulz 1994)
Julian Piotr Sawiński  Jak motywować do uczenia się i pracy nad sobą? str: 3
TRENDY uczenie w XXI wieku. Internetowy magazyn CODN nr 3/2005
115. Poszukiwanie  szukać czegoś, np. pilnie szukać błędów (poszukiwać, wyszukiwać,
przeszukiwać, rewidować, szperać, plądrować, grzebać, gmerać, przetrząsać, przewracać,
penetrować, dowiadywać się, śledzić). (Skorupka 1986)
116. Preferencje sensoryczne - charakterystyczne dla ludzkiego poznawania zmysłowego
cechy, drogi i preferencje zdobywania oraz przyswajania informacji. Zwykle wyróżnia się cztery
podstawowe preferencje sensoryczne. (Taraszkiewicz 2005)
Tabela 3
L Preferencje Główne cechy Cechy werbalne
p. sensoryczn
e
Lubi porządek wokół siebie i drażnią go, np. Mówi "zobacz, jak to
1 Wzrokowiec nierów-no ustawione książki na półce. pachnie", albo "spójrz
Przechodząc obok sterty gazet na pewno jaka to fajna muzyka".
postara się je wyrównać. Pamięta dobrze kolory Mówi z dużą łatwością,
i rysunki z okładek książek oraz ich lokalizację płynnie i melodyjnie.
w bibliotece, ale z trudem przy-pomina sobie
tytuł i nazwisko autora. W czasie uczenia się
woli czytać i robić własne notatki.
Lubi dużo mówić. Woli słuchać nagrań, W czasie rozmowy
2 Słuchowiec wykładów niż czytać. Może robić wiele błędów często używa zwrotu:
ortograficznych (bo pisze jak słyszy). Ma posłuchaj. Powie
kłopoty z geometrią i ma-pami. Z filmów dobrze "posłuchaj jak tu ładnie",
pamięta melodie i dialogi. A
at-wo wyobraża "słuchaj jakie to dobre".
sobie dz
więki, słyszy odgłosy wydarzeń.
Lubi ruch. Często trenuje jakiś sport. Chodzi W czasie rozmowy dość
3 Kinestetyk regula-rnie na dalekie spacery lub potańcówki. żywiołowo gestykuluje
Siedzenie na wykładach i słuchanie to najmniej i lubi poklepywać siebie
odpowiedni sposób uczenia się, bardzo się i innych. Powie: "ta
wtedy męczy lub ra-dzi sobie - rysując lub sprawa mnie porusza",
wykonując np. origami. Nie przeszkadza mu "poszło gładko".
nieporządek, wręcz przeciwnie - to jego żywioł.
Julian Piotr Sawiński  Jak motywować do uczenia się i pracy nad sobą? str: 4
TRENDY uczenie w XXI wieku. Internetowy magazyn CODN nr 3/2005
Jest odmianą kinestetyka. Lubi myśleć, snuć Mówi cicho i spokojnie.
4 Czuciowiec reflek-sje i zastanawiać się. Mówi cicho, W czasie rozmowy
spokojnie. Silnie wszystko przeżywa. Osoba używa słów: czuję, mam
raczej spokojna, wyci-szona, empatyczna i wraże-nie, mam
wrażliwa. Ma bogate życie emocjonalne. poczucie, odczuwam.
117. Projekt (ang. design)  koncepcyjne przygotowanie działań; obmyślanie czegoś, co za-
mierza się wykonać, czyli koncypowanie i obmyślenie sposobu działania, tj. jego projektu.
118. Projekt  jako przedsięwzięcie (ang. project)  Przedsięwzięcie zorientowane na osiąg-
nięcie sprecyzowanego celu w danym czasie i przy wykorzystaniu określonych zasobów ludz-
kich, finansowych i rzeczowych (projekt/plan  realizacja  ewaluacja (podsumowanie). Projekt
jest przedsięwzięciem, które ma początek i koniec. Jest to proces planowany i kontrolowany,
ma doprowadzić do pozytywnego skutku; Tworzy nową jakość.
119. Program edukacyjny (dawniej nauczania) - przedstawienie celów, materiału kształcenia,
procedur osiągania celów (strategii, metod i form pracy nauczyciela i uczniów) i opisu przewi-
dywanych osiągnięć uczniów oraz sposobów ich ewaluacji, obejmujący cały określony cykl
edukacji, uwzględniający w sobie wyraz
ne akcenty wychowawcze.
120. Program własny (autorski) - przedstawienie przez określonego nauczyciela wychowa-
wcę, w formie pisemnego opracowania (broszura programowa) celów, materiału kształcenia,
procedur osiągania celów (strategii, metod i form pracy nauczyciela i uczniów) i opisu przewi-
dywanych osiągnięć uczniów oraz sposobów ich ewaluacji. Jest to program edukacyjny, czyli
kształcenia obejmujący dany cykl edukacji i uwzględniający wyraz
ne akcenty wychowawcze.
121. Przekształcenie - zmiany jakościowe (rozwojowe) obejmujące dany system działania.
Nie jest prostym zastąpieniem jednych elementów przez drugie, lecz określoną formą modyfi-
kacji organizacyjnej, np.. włączenie techniki komputerowej do praktyki lub jego stosowanie
w zarządzaniu szkołą. (Malinowski 1995)
122. Przestawione" - "wrodzona, neurologiczna organizacja mózgu. W jej wyniku ośrodki
języka i centra mowy są ulokowane w prawej półkuli mózgowej zamiast w lewej, gdzie wys-
tępują u 85% populacji." (Dennison 2004)
Julian Piotr Sawiński  Jak motywować do uczenia się i pracy nad sobą? str: 5
TRENDY uczenie w XXI wieku. Internetowy magazyn CODN nr 3/2005
123. Regulacja - (poj. wieloznaczne) - tu w znaczeniu istotny składnik (obszar) motywacji.
124. Restrukturyzacja - zmiany, które można określić jako "różnicowanie się uprzednio nie-
zróżnicowanych obszarów", np. zmiana liczby lub wielkości klas, albo zmiana w doborze
i układzie treści nauczania poszczególnych przedmiotów. (Malinowski 1995)
125. Ryzykować  to tyle co hazardować, próbować swoich sił lub szczęścia, kusić los, loso-
wać rzucać losy lub kości, narażać się, odważyć się, ciągnąć los, stawiać coś na jedną kartę
lub też kupować kota w worku. (Kopaliński 1989)
126. Składnik motywacji - podstawowe obszary funkcjonujące w wewnętrznej motywacji
człowieka: dążenie, informacja, regulacja i wzbudzenie. (ryc. 10)
DAŻENIE WZBUDZENIE
SKA
ADNIKI MOTYWACJI
REGULACJA INFORMACJA
Ryc. 10: Cztery podstawowe składniki motywacji człowieka.
127. Sprawność myślenia - fizjologiczna cecha procesu myślenia. W sytuacjach stresowych
występują różne objawy jej zaburzenia: luki w pamięci, zapominanie, niemożliwość skoncen-
trowania się, ogólny brak zainteresowań, obsesyjne trzymanie się pewnych pomysłów itp.
128. Sprzężenie zwrotne - w kinezjologii edukacyjnej "właściwość pamięci krótkotrwałej, która
umożliwia człowiekowi słyszenie swojego własnego głosu, powtarzającego to, co pomyślał,
przeczytał lub usłyszał." (Dennison 2004)
129. Sprzężenie zwrotne następcze - w kinezjologii edukacyjnej "właściwość pamięci krótko-
trwałej, która umożliwia przewidywanie swojego własnego mówiącego głosu, pochodzącego
z pamięci długotrwałej." (Dennison 2004)
130. Standard edukacyjny - logiczny i komunikatywny (jasno sformułowany), zwykle uporząd-
kowany poziom oczekiwanych osiągnięć edukacyjnych lub rozwiązań organizacyjnych szkoły,
np. standard końcowych wymagań edukacyjnych ucznia gimnazjum.
131. Standard sposobności - wykaz niezbędnych warunków umożliwiających pomyślną
realizację zadań edukacyjnych i dochodzenia do standardów osiągnięć, np. wykaz poziomu
kompetencji zawodowych nauczyciela danego etapu edukacji.
132. Standaryzacja - proces projektowania, tworzenia i ewaluowania standardów, tj. osiąga-
nych poziomów dla każdego przyjętego standardu, czyli określona procedura dochodzenia do
standardów. (Sawiński 2000)
133 Strategia (z grec.) - dowództwo, przewodzenie, kierowanie; Jest sposobem działania
w dynamicznie zmieniających się warunkach, wymagającym wyboru jednego z kilku wariantów
działania (racjonalnych, funkcjonalnych taktyk). Wybór zależy w takiej samej mierze od pod-
miotu, co i od przedmiotu działania. Chociaż termin ten znany był do tej pory bardziej w polity-
Julian Piotr Sawiński  Jak motywować do uczenia się i pracy nad sobą? str: 6
TRENDY uczenie w XXI wieku. Internetowy magazyn CODN nr 3/2005
ce czy ekonomii, to w ostatnich latach zdobywa sobie także przestrzeń edukacyjną, zwłaszcza
w odniesieniu do określonych etapów rozwoju psychofizycznego człowieka czy też w odniesie-
niu do określonego przedmiotu nauczania. Podejście strategiczne ma tę podstawową zaletę,
że pozwala nie tylko optymalnie wykorzystać warunki zewnętrzne i wewnętrzne podmiotów
oraz pozwala tworzyć indywidualny styl organizacji, realizacji i ewaluacji.
134. Strategia PACE - system działań oparty na zasadach kinezjologiii edukacyjnej, zajmują-
cy się skutecznymi i prostymi metodami wspomagającymi naturalny rozwój i uczenie się czło-
wieka. Jest swoistą metodą opartą na praktycznych ćwiczeniach, skierowanych na osobę
uczącego się i jego rozwój. Zawiera 4 podstawowe elementy (ryc. 6): P postive - proaktywny,
A actve - aktywny, C lear - jasny, E energetic - energetyzujący. Strategia służy rozwojowi
umiejętności komunikacyjnych, organizacyjnych i koncentrujących uwagę. (Zwolińska i in.
2004, Taraszkiewicz 2005)
135. Strategia SWMU - dominujący system form organizacyjnych, metod i technik pracy, kie-
rujący uwagę i wysiłki edukacyjne na te sposoby działania, które wspierają motywację uczniów
do uczenia się i własnego rozwoju, w dynamicznie zmieniających się warunkach życia w XXI
wieku, wymagają wyboru jednego z kilku wariantów działania.
136. Strategiczne działania SWMU - działania akcentowane w strategii wspierania motywacji
uczniów do uczenia się. Wymaga ona akcentowania takich działań, jak:
1. Emocjonalne zaangażowanie w uczenie się i doskonalenie się;
2. Aktywny i świadomy udział w lekcjach i innych zajęciach;
3. Konkretyzacja planów na przyszłość;
4. Rozwijanie zainteresowań poznawczych, zamiłowań, pasji (hobby) i ambicji;
5. Organizowanie ciekawych zajęć dających satysfakcję;
6. Ukazywanie indywidualnej i społecznej przydatności uczenia się i doskonalenia się;
7. Podejmowanie i rozwiązywanie konkretnych problemów;
8. Wspomaganie twórczości i nowoczesności w stylu działania nauczycieli
9. Zapewnienie w szkole samodzielności działania uczniów;
10. Akcentowanie roli samoewaluacji i samooceny w rozwoju ucznia.
137. Strategia Walta Disneya - system ćwiczeń i działań kierowanych na tworzenie. Najpierw
tworzył się marzenie lub wizję całego "dzieła", np. filmu. Potem doświadcza się przeżyć każdej
postaci, aby wyobrazić sobie jej punkt widzenia. Następnie spogląda się na swój plan realisty-
cznie i zbiera się wszystkie potrzebne informacje z uwzględnieniem pieniędzy i czasu, by upe-
wnić się, że "dzieło" zostanie z powodzeniem zrealizowane. Gdy już mamy wizję swego planu,
np. filmu, spogląda się na niego z punktu widzenia krytycznego widza. Zadaje się sobie pyta-
nia: Czy jest to zabawne? Czy jest to interesujące? Czy są tam jakieś zbędne sceny? (Nowa-
kwska-Skop 2005) Disney stosował trzy podejścia: Marzyciela, Realisty i Krytyka. (ryc.11)
MARZYCIEL
REALISTA KRYTYK
Ryc. 11: Trzy podejścia W. Disney'a do kreatywności.
Julian Piotr Sawiński  Jak motywować do uczenia się i pracy nad sobą? str: 7
TRENDY uczenie w XXI wieku. Internetowy magazyn CODN nr 3/2005
138. Stymulatory motywacji - czynniki znacząco wpływające na inicjację i rozkwit motywów.
(ryc.12)
RUCH - MOTORYKA CIAA
A
UŻYTECZNOŚĆ PRACY RELAKSACJA
ZASADNICZE
STYMULATORY MOTYWACJI
WIEDZA - NEUROBIOLOGIA WODA - PICIE PA
YNÓW
ELIMINACJA STRESÓW WARUNKI UCZENIA SI

Ryc. 12: Zasadnicze stymulatory ludzkiej motywacji.
139. Sukces edukacyjny - Znaczące, wyróżniające się osiągnięcie w edukacji. Jako efekt za-
spokojenia potrzeby sukcesu, którą posiada każdy z nas, bo i każdy człowiek potrzebuje suk-
cesów. Dzisiejsza szkoła także ich potrzebuje. Mogą być pozorowane i rzeczywiste, organiza-
cyjne i finansowe. Dotyczą uczniów, studentów, nauczycieli i innych dorosłych. Sukces jest
czymś pięknym i wielkim, choć bardzo indywidualnym i subiektywnym oraz często niewymier-
nym. Aby odnieść sukces, np. edukacyjny, osobisty, rodzinny lub zawodowy, aby zrealizować
swoje pragnienia trzeba najpierw uwierzyć, że to jest możliwe, że tak się stanie i że jest to w
zasięgu moich możliwości. Siłą napędową sukcesów są ludzkie pragnienia.
140. Synchroniczność - "stan harmonii we wszechświecie, gdzie wszystko pasuje do siebie
i płynie razem bez stresu. Ten stan świadomości zaczyna się od integracji półkulowej."
(Dennison 2004)
141. Synektyka - jest techniką grupowego uczenia się polegającą na rozwijaniu kreatywnego
rozwiązywania problemów przez wykorzystywanie analogii i metafory, stwarzając korzystne
warunki dla genezy wielu nowych pomysłów. (Jagues 1997)
142. Synteza - łączenie czegoś, a w kinezjologii edukacyjnej "łączenie oddzielnych części,
takich jak fonetyczne dz
więki mowy, w dłuższe, obdarzone bardziej znaczeniem całości."
(Dennison 2004)
143. System  uporządkowany wewnętrznie układ elementów mający określoną strukturę
(całość): zasad reguł i norm obowiązujących w danej dziedzinie, zespół sposobów działania.
144. System Wspierania Innowacji  uporządkowany wewnętrznie układ elementów, planów
i działań, mający określoną strukturę (całość) oraz nastawiony na udzielanie pomocy meryto-
rycznej i organizacyjnej działaniom innowacyjnych nauczycieli. Może mieć różną postać, np.
klubu, forum, stałych zespołów problemowych, szkolnych, międzyszkolnych itp.
145. Sztuka wyboru - swoista kompetencja (system umiejętności) polegająca na trafnym
dokonywaniu różnych wyborów. Zdaniem E. Faure (1975) jest jednym z 5 kluczowych
składników nowoczesnej edukacji szkolnej.
Julian Piotr Sawiński  Jak motywować do uczenia się i pracy nad sobą? str: 8
TRENDY uczenie w XXI wieku. Internetowy magazyn CODN nr 3/2005
146. Test mięśniowy - neurofizjologiczny (test skróconego mięśnia) - w kinezjologii
edukacyjnej używany w dwóch celach:
1/do mierzenia relatywnej siły mięśnia w celu wnioskowania o istotnych funkcjach mózgu;
2/do kotwiczenia lub pozytywnego wzmocnienia całego procesu integracji. (Dennison 2004)
147. Trafność badania  Zapewnienie, że badanie dotyczy tego, co chcemy badać. Pojęcie
istotne w pomiarze dydaktycznym, ocenianiu i autoewaluacji. (Baumgartner-Schaffner 2002)
148. Trangulacja  Działanie pozwalające określić jakieś miejsce z różnych punktów
widzenia; Pozwala to odkryć sprzeczności i niespójności dzięki zastosowaniu 2 (czy więcej)
metod dających różne wyniki.  Trangulacja ma za zadanie potwierdzić wyniki poprzez
wykazanie, że niezależne pomiary są z nimi zgodne, a przynajmniej nie są z nimi sprzeczne."
(Baumgartner-Schaffner 2002)
149. Trening samodoskonalenia się - Zespół ćwiczeń pozwalający samodzielnie planować i
zajmować się własnym doskonaleniem swoich kompetencji i siebie samego. Marząc o
skutecznym doskonaleniu się i uczeniu się, które powinno stać się przyjemnością, warto
zacząć tym się po prostu zajmować. Warto poznać siebie, a następnie wmówić sobie, że warto
wygrywać. Warto też zainteresować się tym treningiem, wykorzystując wiedzę i wskazówki
współczesnych psychologów. Choć prawdopodobnie i bez takiego wsparcia można
przeskoczyć samego siebie. Niektórzy twierdzą, że mistrzowie korzystają z takich treningów - i
to z dobrym skutkiem.
"Adam Małysz zaczł wygrywać, gdy przeszedł trening samodoskonalenia. Mistrz
miał na usługach sztab psychologów. Ale i bez takiego wsparcia można przeskoczyć
samego siebie." (Jaroszewicz 2005)
150. Twórczy nauczyciel - to taki, który wyróżnia się odwagą, samodzielnością myślenia, nie-
zależnością sądów, poszukiwaniem nowych rozwiązań i stosowaniem ich w swej pracy, jak
również aktywnością, orientacją innowacyjną i przyszłościową oraz autorefleksją , czyli nau-
czyciel, w który jest pozytywnie nastawiony do życia, akcentuje i docenia twórczość pedagog.
151. TZA - Trening Zastępowania Agresji (Aggression Replacement Training) - metoda pra-
cy przejawiająca zachowania problemowe oparta na zasadzie uczenia się umiejętności pro-
społecznych przez działanie, zespół ćwiczeń będących istotnym elementem działań profilakty-
cznych. Od 1998 roku MEN wspomaga adaptację i wdrożenie ART. w polskim systemie oświa-
ty. Składa się z 3 komponentów - treningów:
1/ umiejętności zachowań prospołecznych (50 kluczowych umiejętności), uczących i rozwija-
jących ważne umiejętności w kontaktach społecznych;
2/ kontrolowania złości, stanowiący aspekt emocjonalny programu;
3/ wnioskowania moralnego, które ma uczyć i wspomagać motywację. (Ciupińska 2004)
152. Uczucia - emocjonalne ustosunkowania do konkretnych osób, idei i innych spraw. Za
uczucia najwyższego rzędu uznaje się: przyjaz
ń, miłość, szacunek do..., patriotyzm i inne.
153. Usprawnienie - rodzaj innowacji, która racjonalizuje najprostsze składniki edukacji
szkolnej, dotyczy działań powtarzających się w pracy, np. metod, form organizacyjnych,
środków dydaktycznych i organizacji pracy.
154. Uwolnienie się - wyjście poza więzy krępujących zależności, uwolnienie się od
zależności, poddaństwa, ucisku, czyli określona forma usamodzielnienia się, uniezależnienia
się, uzyskania równouprawnienia, emancypacji.
Julian Piotr Sawiński  Jak motywować do uczenia się i pracy nad sobą? str: 9
TRENDY uczenie w XXI wieku. Internetowy magazyn CODN nr 3/2005
155. Uzupełnienie - innowacja wprowadzająca zmiany będące dodatkiem do ogółu rozwiązań
stosowanych w nauczaniu przedmiotu, np. zastosowanie testów diagnostycznych w rozpozna-
waniu uzdolnień kierunkowych uczniów, np. w nauczaniu geografii.
156. Wspieranie innowacji  uporządkowany wewnętrznie system działań, mający określoną
strukturę (program, organizacja...), nastawiony na udzielanie pomocy merytorycznej i organi-
zacyjnej działaniom innowacyjnym. Może mieć różną postać, np. szkolnego systemu, klubu
międzyszkolnego, forum dyskusyjnego, stałych zespołów problemowych itp.
157. Wspieranie rozwoju  aprobowanie, doradzanie, naprowadzanie, pomaganie, rozbudza-
nie, ukierunkowywanie, ułatwianie, upewnianie, wskazywanie, zachęcanie itp.
158. "Wyłączenie" - "mimowolne zahamowanie jednej półkuli mózgu w celu lepszego dostępu
do drugiej, powstające w wyniku stresu lub braku integracji." (Dennison 2004)
159. Wzbudzenie - (pojęcie wieloznaczne) - stymulacja, rozpoczęcie procesu, tutaj w znacze-
niu - istotny składnik (obszar) motywacji człowieka.
160. Wzmocnienie zachowań - system różnych działań, czynności służących zachęcaniu,
upewnieniu, że coś jest dobre, że idzie w dobrym kierunku - oraz nie eliminacja zachowań,
a ich wzmocnieniu, np. zmiany w szkole wzmacniające niepalenie nauczycieli w danej placó-
wce. Jest także uważane za jeden z sześciu elementarnych rodzajów zmian innowacyjnych
(patrz: elementarne zmiany).
161. VAK (Strategia VAK) - system działań opierający swoje zasady i wskazówki do nauczy-
cieli i szkoły na wiedzy współczesnej neurologii i kinezjologii edukacyjnej, wyróżniający 3 głów-
ne typy preferencji sensorycznych: wzrokowcy, słuchowcy i kinestetycy oraz domagający się
wykorzystania tej wiedzy w uczeniu się i organizowaniu uczenia się w szkołach.
162. Zainteresowania innowacyjne - względnie trwałe ustosunkowania ujawniające się pozy-
tywnym nastawieniem się do zmian i polegające na dążeniu do uzyskania coraz to nowych in-
formacji o innowacjach edukacyjnych i możliwościach ich wykorzystania.
163. Zamiłowania - ustosunkowania polegające na skłonności do wykonywania pewnych
czynności. (Tomaszewski 1978, s.763), czyli silnie wewnętrznie umotywowane potrzeby kie-
runkowego poznawania i praktycznego działania.
164. Zapewnienie jakości  działania niezbędne do uzyskania i utrzymania odpowiedniego
stopnia wiarygodności, że usługa (tu: edukacja) będzie spełniać ustalone wymagania jakoś-
ciowe. (Baumgartner-Schaffner 2002)
165. Zarządzanie  świadome kierowanie procesem, zmierzające do realizacji zadań, obejmu-
jący koncypowanie (obmyślanie, tworzenie), planowanie, organizowanie, przewodzenie i kon-
trolowanie działalności członków organizacji oraz wykorzystania wszystkich innych zasobów.
166. Zarządzanie jakością  ogół funkcji zarządzania określający i wdrażający politykę jakoś-
ci, czyli założonego rozmienia roli organizacji dla jej klientów. Ważna również w autoewaluacji.
(Baumgartner-Schaffner 2002)
167. Zastąpienie - wymiana jednego rozwiązania na inny. Chyba jest to najczęstszy typ inno-
wacji, np. zmiana programu, podręcznika, przepisu prawnego, stanowiska pracy itp.
Julian Piotr Sawiński  Jak motywować do uczenia się i pracy nad sobą? str: 10
TRENDY uczenie w XXI wieku. Internetowy magazyn CODN nr 3/2005
II. TERMINY ZWI
ZANE Z BUDOWANIEM SZKOLNEGO
SYSTEMU INFORMACJI EDUKACYJNEJ
Tabela 4
Lp. Termin Znaczenie pojęcia
1 Bank - Zasoby informacyjne i miejsce gromadzenia, opracowywania,
informacji udostępniania i rozpowszechnianie istotnych informacji (dokumentów)
dotyczących edukacji, oświaty, wychowania i opieki pedagogicznej w
danej placówce, regionie kraju i państwie.
2 Dane - Informacje mające postać liczb, będące np. wynikiem pomiaru
ilościowe dydaktycznego, pochodzą np. z obserwacji ilościowej, z ankiet (3)
3 Dane - Informacje mające postać tekstu (np. korespondencja, pełny zapis
jakościowe wywiadu, opis), pochodzą np. z obserwacji jakościowej, wywiadu,
analizy dokumentów itp. (3)
4 Diagnozowa- -Działania służące dokonaniu diagnozy czegoś, np. działanie polegające
nie eduka- na gromadzeniu informacji, określeniu potrzeb i możliwości oraz
cyjne warunków, np. rozwoju ucznia lub rozwoju szkoły.
5 Dokumentacja  Gromadzenie, opracowywanie i rozpowszechnianie dokumentów
pedagogiczna dotyczących oświaty i wychowania w danym kraju i innych państwach.
6 Dokument  Każdy dokument dotyczący spraw pedagogicznych: książka,
pedagogiczny czasopismo pedagogiczne, program nauczania (szkolny program
edukacyjny), podręcznik szkolny, ustawa oświatowe, rozporządzenia
(zarządzenia) władz oświatowych, wzór budownictwa szkolnego, zestaw
środków dydaktycznych i itp.
7 Informacja  Każdy fakt, nazwa, nazwisko, imię, data, liczba  czyli konkretna
i raczej nieprzetworzona wiadomość.
8 Informacja  Każda wiadomość służąca szeroko rozumianej edukacji, szczególnie
edukacyjna nauczycielskiej (samokształcenie, samopoznanie, doskonalenie,
doradztwo, rozwój, samoedukacja nauczycieli).
9 Informacja  Każda operacyjna wiadomość służąca szeroko rozumianej
elementarna komunikacji międzyludzkiej: fakty, liczby, nazwy, daty, zestawienia
(dane) pojęć, dane tabelaryczne...
10 Informacja  Zbieranie, selekcja i udostępnianie danych o oświacie, wychowaniu i
pedagogiczna naukach pedagogicznych (dokumentacja pedagogiczna).
11 Informacyjna  Zarządzająca wiedzą, efekt rewolucji informacyjnej; komputery w sieci,
gospodarka Internet narzędziem pracy, zarządzania, rozrywki i reklamy.
Julian Piotr Sawiński  Jak motywować do uczenia się i pracy nad sobą? str: 11
TRENDY uczenie w XXI wieku. Internetowy magazyn CODN nr 3/2005
Tabela 4 - cd.
Lp. Termin Znaczenie pojęcia
12 Interesariusz  Osoba, grupa czy instytucja w jakiś sposób zainteresowane informa-
cją, programem, projektem, przedsięwzięciem itp.
13 Standard - Przeciętna norma, przeciętny typ, określony wzorzec, model oraz
"wyrób odpowiadający ustalonym cechom dotyczącym jego jakości..."
(Słownik 1980), czyli jest to określony poziom czegoś, np. jakość
informacji lub osiągnięć szkolnych uczniów.
14 System - Przemyślany i systemowo zaplanowany, uporządkowany wewnętrznie
informacji układ elementów (informacji o edukacji) mający określoną strukturę
(całość); zespół zasad, reguł i norm obowiązujących w danej dziedzinie,
zespół sposobów działania
15 Szkolny sys- - Stworzony w szkole, przemyślany i uporządkowany wewnętrznie układ
tem informacji zadań i działań informacyjnych dotyczący edukacji, mający określoną
edukacyjnej strukturę (całość); zespół zasad, reguł i norm obowiązujących w danej
-SSIE dziedzinie, ustalający zespół sposobów działania.
16 System Infor- -System (jw.) gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji
macji Oświa- oświatowej w wojewódzkiej i ogólnokrajowej.
towej - SIO
17 Wiadomość  Informacja wynikająca z zestawienia co najmniej dwóch danych
(faktów), porównania ich i analizy lub interpretacji, służąca określonemu
celowi.
18 Wiedza  System powiązanych i przechowywanych wiadomości (wiedza może
być statyczna lub operatywna), powiązanych różnymi zależnościami
i zwykle w umyśle ustrukturyzowana, służących wykonywaniu różnych
zadań i rozwiązywaniu problemów i trudności
19 Wiedza  System powiązanych i przechowywanych wiadomości oraz stosowa-
operatywna nych w życiu służących wykonywaniu różnych zadań i rozwiązywaniu
problemów.
20 Zarządzanie - Świadome kierowanie procesem, zmierzające do realizacji celów,
obejmujące: koncypowanie, planowanie, organizowanie, przewodzenie
i kontrolowanie działalności członków organizacji oraz wykorzystania
wszystkich innych zasobów.
21 Zarządzanie - Sposób i system właściwego wykorzystywania informacji do określo-
informacją nych celów.
Julian Piotr Sawiński  Jak motywować do uczenia się i pracy nad sobą? str: 12
TRENDY uczenie w XXI wieku. Internetowy magazyn CODN nr 3/2005
LITERATURA WYKORZYSTANA W SA
OWNICZKU
-----------------------------------------------------------------------------------
1. Aronson E., Wieczorkowska G.: Kontrola naszych myśli i uczuć. Santorski & CO,
Warszawa.
2. Baumgartner-Schaffner M., Brudnik E., Fijałkowska A. i in.: Autoewaluacja w szkole. Wyd.
CODN, Warszawa 2002.
3. Brzezińska A. 2004: Wspieranie uzdolnień dzieci i młodzieży. Potrzeby jednostek a potrzeby
społeczne  wykład. Materiały konferencji w Krzyżowej. DODN Wrocław
4. Brudnik E., Moszyńska A., Owczarska B.: Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Przewodnik
po metodach aktywizujących. Zakład Wydawniczy SFS, Kielce 2000.
5. Ciupińska B.: TZA w pracy z młodzieżą. "Nowa Szkoła" 2004 nr 8, s.18-21.
6. Dennison P., Dennison G.E.: Integracja mózgu. Wpływ integracji mózgu na osobowość i funkcjonowanie
człowieka. Wyd. Międzynarodowy Instytut NeuroKinezjologii, Warszawa 2004.
7. Dryden G., Vos J.: Rewolucja w uczeniu. Wyd. Moderski i S-ka, Poznań 2000.
8. Dzierzgowska I.: Dyrektor szkoły człowiekiem sukcesu. "Dyrektor Szkoły" 2005 nr 2, s.60-61
9. Dzierzgowska I. 2003: Rewolucja w edukacji. Przekształcanie szkoły nauczającej w
zarządzającą.  Dyrektor Szkoły nr 11, s. 25-27
10. Enkelmann N.B.: Charyzma. Jak osiągnąć sukces doskonaląc własną osobowość? Wyd.
Studio EMKA, Warszawa 2000.
11. Faure E.: Uczyć się, aby być. PWN, Warszawa 1975.
12. Jagues D. 1997: Uczenie się w grupach. Wyd. Programu FHARE FRSE, Warszawa
13. Kaz
mierczak C.: Rozwój pod osobistym nadzorem. Jak się doskonalić? {w:} Życie -
instrukcja obsługi. "Newsweek Polska" 2005 nr 5 - wkładka.
14. Jaroszewicz K.: Kto mi da skrzydła? {w:} Życie - instrukcja obsługi. "Newsweek Polska"
2005 nr 5.
15. Klimińska M. (red.): Słowniczek podstawowych pojęć reformy oświatowej. WOM,
Bydgoszcz 1998.
16. Konarzewski K.: Jak uprawiać badania oświatowe? Metodologia praktyczna. WSiP,
Warszawa 2000.
17. Kopaliński W.: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych. WP, Warszawa 1989,
wyd. XVI.
18. Kunowski S.: Wartości w procesie wychowania. Wyd. "Impuls", Kraków 2004.
19. Lewin A. (red.): Encyklopedia pedagogiczna. Wyd.  Fundacja Innowacja , Warszawa 1993.
Julian Piotr Sawiński  Jak motywować do uczenia się i pracy nad sobą? str: 13
TRENDY uczenie w XXI wieku. Internetowy magazyn CODN nr 3/2005
20. Malinowski M.: Innowacje pedagogiczne z perspektywy informacji oświatowej. Otwarte
Teczki Innowacji Pedagogicznej. Wyd. CODN, Warszawa 1995.
21. Michalski J.: Gimnazjum twórczości. "Nowa Szkoła" 2004 nr 8, s.33-35.
22. Niebrzydowski L.: Wpływ motywacji na uczenie się. "Nasza Księgarnia", Warszawa 1972.
23. Nowakowska-Skop I.: Warsztat NPL. Rewolucja w uczeniu, inspiracje i perspektywy.
CODN 2005.
24. O'Connor J., Seymour J.: Wprowadzenie do NPL. Wyd. Zysk i S-ka, Warszawa 1995.
25. Ochenduszko J.: Pojęcia ogólne. Program nauczania. Ocenianie szkolne i ewaluacja. (W:)
Klimińska M. (red.): Słowniczek podstawowych pojęć reformy oświatowej. Wyd. WOM,
Bydgoszcz 1998.
26. Okoń W.: Nowy słownik pedagogiczny. Wyd. "Żak", Warszawa 1995.
27. Penc J.: Motywowanie w zarządzaniu, WE, Kraków 2000.
28. Reykowski J.: Z zagadnień psychologii motywacji. WSiP, Warszawa 1997.
29. Rozporządzenie MENiS z dnia 9 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków prowadzenia
działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki. Warszawa
2002.
30. Rusakowska D.: Innowacje pedagogiczna a reforma edukacji. CODN, Warszawa 2003.
31. Santorski J.: Pytania na drogę. {w:} Życie - instrukcja obsługi. "Newsweek Polska" 2004 nr
- wkładka
32. Sawiński J.P.: Dlaczego standaryzować ocenianie?  Nowe w Szkole 2000/2001 nr 2, s.3-6
33. Sawiński J.P.: Kluczowe kompetencje dyr. w  Szkole z Klasą . Dyrektor Szkoły 2003 nr 4,
s.16-18
34. Sawiński J.P.: Tworzymy Szkolny System Informacji Edukac. Cz. 1."Refleksje" 2004 nr 12,
s.24-25
35. Sawiński J.P.: Filozofia i wartości szkoły zarządzającej wiedzą. "Nowe w Szkole" 2004 nr 1
- Strona internetowa Scholaris, s.20-29
36. Siedlik M.: Mapy pamięci, czyli lekcja inaczej. "Głos Nauczycielski" 2005, nr 13, s.10-11
37. Skorupka St. (red.): Słownik wyrazów bliskoznacznych. WP, Warszawa 1986.
38. Schulz R.: Nauczyciel jako innowator. WSiP, Warszawa 1989.
39. Schulz R.: Postawa innowacyjna - składnikiem systemu wartości współczesnego
nauczyciela.  Dyrektor Szkoły 1994 nr 2, s. 16
40.Taraszkiewicz M. Jak uczyć uczniów uczenia się? Karty szkoleniowe. CODN, W-wa 2005.
41.Tomaszewski T. (red.): Psychologia. PWN, Warszawa 1990.
42 Zwolińska J. (red.): Twórcza kinezjologia w praktyce. Propozycje dla każdego. KINED, W-
wa 2004.
Julian Piotr Sawiński  Jak motywować do uczenia się i pracy nad sobą? str: 14
TRENDY uczenie w XXI wieku. Internetowy magazyn CODN nr 3/2005
Bibliografia
1. Aronson E., Wieczorkowska G.: Kontrola naszych myśli i uczuć. Santorski & CO,
Warszawa.
2. Baumgartner-Schaffner M., Brudnik E., Fijałkowska A. i in.: Autoewaluacja w szkole. Wyd.
CODN, Warszawa 2002.
3. Brzezińska A. 2004: Wspieranie uzdolnień dzieci i młodzieży. Potrzeby jednostek a potrzeby
społeczne  wykład. Materiały konferencji w Krzyżowej. DODN Wrocław
4. Brudnik E., Moszyńska A., Owczarska B.: Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Przewodnik
po metodach aktywizujących. Zakład Wydawniczy SFS, Kielce 2000.
5. Ciupińska B.: TZA w pracy z młodzieżą. "Nowa Szkoła" 2004 nr 8, s.18-21.
6. Dennison P., Dennison G.E.: Integracja mózgu. Wpływ integracji mózgu na osobowość i funkcjonowanie
człowieka. Wyd. Międzynarodowy Instytut NeuroKinezjologii, Warszawa 2004.
7. Dryden G., Vos J.: Rewolucja w uczeniu. Wyd. Moderski i S-ka, Poznań 2000.
8. Dzierzgowska I.: Dyrektor szkoły człowiekiem sukcesu. "Dyrektor Szkoły" 2005 nr 2, s.60-61
9. Dzierzgowska I. 2003: Rewolucja w edukacji. Przekształcanie szkoły nauczającej w
zarządzającą.  Dyrektor Szkoły nr 11, s. 25-27
10. Enkelmann N.B.: Charyzma. Jak osiągnąć sukces doskonaląc własną osobowość? Wyd.
Studio EMKA, Warszawa 2000.
11. Faure E.: Uczyć się, aby być. PWN, Warszawa 1975.
12. Jagues D. 1997: Uczenie się w grupach. Wyd. Programu FHARE FRSE, Warszawa
13. Kaz
mierczak C.: Rozwój pod osobistym nadzorem. Jak się doskonalić? {w:} Życie -
instrukcja obsługi. "Newsweek Polska" 2005 nr 5 - wkładka.
14. Jaroszewicz K.: Kto mi da skrzydła? {w:} Życie - instrukcja obsługi. "Newsweek Polska"
2005 nr 5.
15. Klimińska M. (red.): Słowniczek podstawowych pojęć reformy oświatowej. WOM,
Bydgoszcz 1998.
16. Konarzewski K.: Jak uprawiać badania oświatowe? Metodologia praktyczna. WSiP,
Warszawa 2000.
17. Kopaliński W.: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych. WP, Warszawa 1989,
wyd. XVI.
18. Kunowski S.: Wartości w procesie wychowania. Wyd. "Impuls", Kraków 2004.
19. Lewin A. (red.): Encyklopedia pedagogiczna. Wyd.  Fundacja Innowacja , Warszawa 1993.
20. Malinowski M.: Innowacje pedagogiczne z perspektywy informacji oświatowej. Otwarte
Teczki Innowacji Pedagogicznej. Wyd. CODN, Warszawa 1995.
21. Michalski J.: Gimnazjum twórczości. "Nowa Szkoła" 2004 nr 8, s.33-35.
22. Niebrzydowski L.: Wpływ motywacji na uczenie się. "Nasza Księgarnia", Warszawa 1972.
Julian Piotr Sawiński  Jak motywować do uczenia się i pracy nad sobą? str: 15
TRENDY uczenie w XXI wieku. Internetowy magazyn CODN nr 3/2005
23. Nowakowska-Skop I.: Warsztat NPL. Rewolucja w uczeniu, inspiracje i perspektywy.
CODN 2005.
24. O'Connor J., Seymour J.: Wprowadzenie do NPL. Wyd. Zysk i S-ka, Warszawa 1995.
25. Ochenduszko J.: Pojęcia ogólne. Program nauczania. Ocenianie szkolne i ewaluacja. (W:)
Klimińska M. (red.): Słowniczek podstawowych pojęć reformy oświatowej. Wyd. WOM,
Bydgoszcz 1998.
26. Okoń W.: Nowy słownik pedagogiczny. Wyd. "Żak", Warszawa 1995.
27. Penc J.: Motywowanie w zarządzaniu, WE, Kraków 2000.
28. Reykowski J.: Z zagadnień psychologii motywacji. WSiP, Warszawa 1997.
29. Rozporządzenie MENiS z dnia 9 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków prowadzenia
działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki. Warszawa
2002.
30. Rusakowska D.: Innowacje pedagogiczna a reforma edukacji. CODN, Warszawa 2003.
31. Santorski J.: Pytania na drogę. {w:} Życie - instrukcja obsługi. "Newsweek Polska" 2004 nr
- wkładka
32. Sawiński J.P.: Dlaczego standaryzować ocenianie?  Nowe w Szkole 2000/2001 nr 2, s.3-6
33. Sawiński J.P.: Kluczowe kompetencje dyr. w  Szkole z Klasą . Dyrektor Szkoły 2003 nr 4,
s.16-18
34. Sawiński J.P.: Tworzymy Szkolny System Informacji Edukac. Cz. 1."Refleksje" 2004 nr 12,
s.24-25
35. Sawiński J.P.: Filozofia i wartości szkoły zarządzającej wiedzą. "Nowe w Szkole" 2004 nr 1
- Strona internetowa Scholaris, s.20-29
36. Siedlik M.: Mapy pamięci, czyli lekcja inaczej. "Głos Nauczycielski" 2005, nr 13, s.10-11
37. Skorupka St. (red.): Słownik wyrazów bliskoznacznych. WP, Warszawa 1986.
38. Schulz R.: Nauczyciel jako innowator. WSiP, Warszawa 1989.
39. Schulz R.: Postawa innowacyjna - składnikiem systemu wartości współczesnego
nauczyciela.  Dyrektor Szkoły 1994 nr 2, s. 16
40. Taraszkiewicz M. Jak uczyć uczniów uczenia się? Karty szkoleniowe. CODN, Warszawa,
2005.
41. Taraszkiewicz M.  Jak uczyć jeszcze lepiej. Szkoła pełna ludzi . ARKA, Poznań, 2002.
42. Taraszkiewicz M.  Jak uczyć lepiej . CODN, Warszawa, 1996.
43.Tomaszewski T. (red.): Psychologia. PWN, Warszawa 1990.
44 Zwolińska J. (red.): Twórcza kinezjologia w praktyce. Propozycje dla każdego. KINED,
Warszawa, 2004.
Julian Piotr Sawiński  Jak motywować do uczenia się i pracy nad sobą? str: 16