MINISTERSTWO EDUKACJI
i NAUKI
Janina Rosiak
Określanie form organizacyjno-prawnych podmiotu
gospodarczego 341 [02].Z1.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca:
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
0
Recenzenci:
mgr inż. Aleksandra Grobelna
mgr Violetta Witkowska
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Katarzyna Maćkowska
Konsultacja:
mgr Andrzej Zych
Korekta:
mgr Joanna Fundowicz
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 341[02].Z1.01.
Określanie form organizacyjno-prawnych podmiotu gospodarczego zawartego w programie
nauczania dla zawodu technik ekonomista.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 4
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Istota i zakres prawa gospodarczego oraz jego z
ródła 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 8
4.1.3. Ćwiczenia 8
4.1.4. Sprawdzian postępów 9
4.2. Formy własności przedsiębiorstw 10
4.2.1. Materiał nauczania 10
4.2.2. Pytania sprawdzające 11
4.2.3. Ćwiczenia 11
4.2.4. Sprawdzian postępów 12
4.3. Podstawowe formy organizacyjno-prawne jednostek gospodarczych.
Wady i zalety 13
4.3.1. Materiał nauczania 13
4.3.2. Pytania sprawdzające 16
4.3.3. Ćwiczenia 16
4.3.4. Sprawdzian postępów 19
4.4. Klasyfikacja spółek, ich charakterystyka 20
4.4.1. Materiał nauczania 20
4.4.2. Pytania sprawdzające 26
4.4.3. Ćwiczenia 26
4.4.4. Sprawdzian postępów 28
4.5. Charakterystyka rodzajów i form przedsiębiorstwa 29
4.5.1. Materiał nauczania 29
4.5.2. Pytania sprawdzające 31
4.5.3. Ćwiczenia 31
4.5.4. Sprawdzian postępów 32
4.6. Kryteria doboru form organizacyjno-prawnych do rodzaju działalności 33
4.6.1. Materiał nauczania 33
4.6.2. Pytania sprawdzające 34
4.6.3. Ćwiczenia 34
4.6.4. Sprawdzian postępów 35
4.7.Cele działania przedsiębiorstwa oraz kryteria doboru formy organizacyjno-
-prawnej do realizacji celów 36
4.7.1. Materiał nauczania 36
4.7.2. Pytania sprawdzające 37
4.7.3. Ćwiczenia 37
4.7.4. Sprawdzian postępów 38
4.8. Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa 39
4.8.1. Materiał nauczania 39
4.8.2. Pytania sprawdzające 42
4.8.3. Ćwiczenia 42
4.8.4. Sprawdzian postępów 43
4.9. Kompetencje organów przedsiębiorstwa 44
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
4.9.1. Materiał nauczania 44
4.9.2. Pytania sprawdzające 46
4.9.3. Ćwiczenia 46
4.9.4. Sprawdzian postępów 48
4.10. Funkcje gospodarcze i społeczne przedsiębiorstwa 49
4.10.1. Materiał nauczania 49
4.10.2. Pytania sprawdzające 50
4.10.3. Ćwiczenia 50
4.10.4. Sprawdzian postępów 50
5. Sprawdzian osiągnięć 51
6. Literatura 55
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy dotyczącej funkcjonowania
jednostek gospodarczych.
W poradniku zamieszczono:
 wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś
bez problemów mógł korzystać z poradnika,
 cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
 materiał nauczania,  pigułkę wiadomości teoretycznych niezbędnych do opanowania
treści jednostki modułowej,
 zestaw pytań przydatny do sprawdzenia, czy już opanowałeś podane treści,
 ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
 sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań i pytań. Pozytywny wynik sprawdzianu
potwierdzi, że dobrze pracowałeś podczas zajęć edukacyjnych i że nabyłeś wiedzę i umiejętności
z zakresu tej jednostki modułowej,
 literaturę uzupełniającą.
Znajdziesz w tym poradniku podstawową wiedzę na temat prawa gospodarczego, które
wyznacza funkcjonowanie jednostek gospodarczych w warunkach gospodarki rynkowej,
poznasz zakres jego działania oraz jego z
ródła. Szczególna uwaga została skierowana na
rodzaje aktów prawnych, które dają podstawy do tworzenia i rozwoju przedsiębiorczości
w Polsce. Poradnik wskaże Ci wybrane założenia Ustawy o swobodzie działalności
gospodarczej, która jest podstawowym aktem prawnym regulującym rozpoczynanie oraz
zamykanie prowadzenia działalności gospodarczej.
W dotychczasowej edukacji poznałeś już niektóre pojęcia ekonomiczne. Teraz uzupełnisz
swoją wiedzę o terminologię bezpośrednio związaną z organizacją i tworzeniem jednostek
gospodarczych. Rozróżnisz je według różnych kryteriów oraz scharakteryzujesz je, a także
wskażesz ich wady i zalety.
Potrafisz już podejmować decyzje na podstawie rachunku ekonomicznego, to pozwoli Ci
dokonywać wyboru rodzaju formy organizacyjno-prawnej, stosownie do działalności
przedsiębiorstwa z ukierunkowaniem na osiągnięcie jego celów.
Nauczysz się również tworzyć strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa
z uwzględnieniem wad i zalet poszczególnych schematów struktur organizacyjnych. Poznasz
też organy przedsiębiorstw ich zakres kompetencji oraz wynikające z nich zadania.
Dowiesz się, na czym polegają funkcje przedsiębiorstwa, będziesz umiał je zdefiniować
i scharakteryzować, co pozwoli Ci zrozumieć ich rolę w środowisku gospodarczym
i społecznym.
Nauczysz się także sporządzać umowy wybranych rodzajów spółek, co pozwoli Ci
w przyszłości poruszać się w skomplikowanych procedurach założenia własnej działalności
gospodarczej.
Przykładowe ćwiczenia pozwolą Ci zrozumieć i przyswoić wiedzę w praktyce. Na końcu
każdego tematu znajdują się pytania sprawdzające. Pozwolą Ci one zweryfikować Twoją
wiedzę. Jeżeli okaże się, że czegoś jeszcze nie pamiętasz lub nie rozumiesz, to zawsze
możesz wrócić do rozdziału Materiał nauczania i tam znajdziesz odpowiedz
na pytania, które
sprawiły Ci kłopot.
Przykładowy sprawdzian osiągnięć może okazać się świetnym treningiem przed
zaplanowanym przez nauczyciela sprawdzianem, a praktyczne zadania zawarte w testach
pozwolą Ci łączyć wiedzę teoretyczną z umiejętnościami praktycznymi, które wykorzystasz
w przyszłym życiu zawodowym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 posługiwać się podstawowymi pojęciami ekonomicznymi,
 definiować podstawowe pojęcia prawne,
 określać najważniejsze instytucje podstawowych gałęzi prawa,
 korzystać z różnych z
ródeł prawa,
 podejmować decyzje o wykorzystaniu rzadkich zasobów, wymianie dóbr i poziomie
konsumpcji,
 określać zasady gospodarowania zasobami rzeczowymi i finansowymi,
 określać wpływ działań marketingowych na funkcjonowanie jednostek organizacyjnych,
 obliczać i analizować podstawowe wielkości ekonomiczne,
 interpretować dane statystyczne,
 korzystać z różnych z
ródeł informacji,
 stosować technologię komputerową i informacyjną.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 określić istotę i zakres prawa gospodarczego,
 wskazać z
ródła prawa gospodarczego,
 rozróżnić formy własności sektora publicznego,
 rozróżnić formy własności sektora prywatnego,
 scharakteryzować podstawowe formy organizacyjno-prawne jednostek gospodarczych,
 określić wady poszczególnych form organizacyjno-prawnych jednostek gospodarczych,
 określić zalety poszczególnych form organizacyjno-prawnych jednostek gospodarczych,
 dokonać klasyfikacji spółek prawa handlowego,
 scharakteryzować poszczególne spółki prawa handlowego,
 rozróżnić rodzaje działalności gospodarczej przedsiębiorstw,
 scharakteryzować przedsiębiorców według kryterium ich wielkości,
 rozróżnić formy działalności przedsiębiorstwa,
 określić przydatność form organizacyjno-prawnych do rodzaju działalności,
 określić cele działania jednostki gospodarczej,
 dobrać formę organizacyjno-prawną przedsiębiorstwa do realizowanych celów,
 rozróżnić schematy struktur organizacyjnych,
 przedstawić zalety i wady poszczególnych schematów organizacyjnych,
 opracować schemat struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa,
 scharakteryzować organy jednostki gospodarczej,
 określić kompetencje organów jednostki gospodarczej,
 określić funkcje gospodarcze i społeczne przedsiębiorstwa,
 współpracować w grupie,
 rozwiązywać problemy w sposób twórczy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Istota i zakres prawa gospodarczego oraz jego z
ródła
4.1.1. Materiał nauczania
Życie w społeczeństwie upływa pod znakiem wielu różnych przepisów, w tym norm
prawnych, które zabezpieczają porządek i ład społeczny, zdrowie i życie ludzkie, ochronę
obywateli. Ogół zasad postępowania w zakresie życia gospodarczego reguluje prawo
gospodarcze. Skupia ono w sobie normy należące do różnych gałęzi prawa, np. do
cywilnego, administracyjnego, finansowego, międzynarodowego, a nawet karnego.
Podmiotem prawa gospodarczego są przedsiębiorcy, czyli:
 osoby fizyczne i ich związki (spółki prawa cywilnego),
 osoby prawne (przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie, spółki handlowe i inne),
 jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, prowadzące działalność
gospodarczą.
Przedmiotem prawa gospodarczego są regulacje dotyczące istnienia przedsiębiorców, ich
organizacji, prowadzonej przez nich działalności oraz środków służących prowadzeniu tej
działalności, np. umów, papierów wartościowych. Obejmuje zatem zakresem swego
oddziaływania stosunki cywilne między przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez nich
działalności gospodarczej.
Prawo gospodarcze reguluje więc stosunki prawne powstające w ramach obrotu
gospodarczego, przez który należy rozumieć tę sferę wymiany dóbr i usług, w której
przynajmniej jeden z jej uczestników jest przedsiębiorcą, tzn. w sposób zawodowy,
zorganizowany i ciągły zajmuje się działalnością gospodarczą. Uczestnicy stosunków
gospodarczych zawierają między sobą umowy (np. umowa dostawy między producentem
tkanin a producentem odzieży) albo też dokonują obrotu z innymi osobami (np. sprzedaż
detaliczna dokonywana w sklepie dla konsumentów).
Szeroki zakres, ogromne zróżnicowanie i różnorodny charakter stosunków
gospodarczych powodują, że prawo gospodarcze nie jest skodyfikowane, a z
ródła tego prawa
są rozproszone i wywodzą się z różnych dziedzin prawa. Regulacje prawne dotyczące
organizacji i zasad funkcjonowania przedsiębiorców występują między innymi w Ustawie
o swobodzie działalności gospodarczej, Kodeksie cywilnym, Kodeksie spółek handlowych,
ustawie Prawo spółdzielcze czy też Ustawie o przedsiębiorstwach państwowych. Natomiast
umowy, z których wynikają stosunki gospodarcze, unormowane są w Kodeksie cywilnym
w Księdze III Zobowiązania lub w przepisach szczególnych. W tabeli 1 przedstawiono
podstawowe z
ródła prawa.
Tabela 1. Podstawowe z
ródła prawa gospodarczego
Podstawowe z
ródła prawa gospodarczego
Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności
gospodarczej (DzU nr 173, poz.1807 z póz
n. zm.)
Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek
handlowych (DzU Nr 94, poz. 1037 z póz
n. zm.)
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny
(DzU Nr 16, poz. 93, z póz
n. zm.)
Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Sądowym (DzU z 2001 r. Nr 17, poz. 209)
Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze
(DzU z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 z póz
n. zm.)
Ustawa o przedsiębiorstwach państwowych (DzU z
2002 r. Nr 112 poz. 981 z póz
n. zm.)
Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (tekst
jednolity DzU z 1991 r. Nr 46, poz. 203)
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaki najważniejszy akt prawny reguluje zasady prowadzenia działalności gospodarczej
w Polsce?
2. Co to jest prawo gospodarcze?
3. Jaki jest zakres prawa gospodarczego?
4. Kto może być uczestnikiem obrotu gospodarczego?
5. Jakie są cechy szczególne obrotu gospodarczego?
6. Jakie są z
ródła prawa gospodarczego?
7. Czy prawo gospodarcze jest regulowane jednym aktem prawnym?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie wybranych z
ródeł prawa gospodarczego, uzupełnij luki w zdaniach:
1) Działalność gospodarcza jej rozpoczęcie i zakończenie odbywa się
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
2) Spółki handlowe funkcjonują na podstawie aktu prawnego& & & & & & & & & & & & .
3) Przedsiębiorstwa państwowe działają zgodnie z & & & & & & & & & & & & & & & & .
4) Podstawowym aktem prawnym funkcjonowania spółdzielni jest& & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ......
5) Wspólnicy spółki cywilnej działają & & & & & & & & & & & & & & & .........................
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z obowiązującymi wybranymi z
ródłami prawa gospodarczego,
2) wyszukać odpowiednie zapisy w wybranych z
ródłach prawa,
3) określić pełną nazwę obowiązującego aktu prawnego dla wyżej wymienionych form.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 wybrane z
ródła prawa gospodarczego  ustawy,
 Internet,
 literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Ćwiczenie 2
Odpowiedz na pytania. Czy brak w Polsce jednolitego zapisu dotyczącego prawa
gospodarczego ma wpływ na funkcjonowanie na rynku przedsiębiorcy? Jakie są tego
konsekwencje?
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeanalizować treść pytania,
2) wpisać odpowiedz
na zadane pytania w miejsce zaznaczone,
3) uzasadnić swoje przemyślenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 wybrane z
ródła prawa gospodarczego,
 literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) nazwać podstawowy akt prawny, regulujący działalność gospodarczą?
2) wyjaśnić pojęcie prawo gospodarcze?
3) nazwać z
ródła prawa gospodarczego?
4) przedstawić zakres prawa gospodarczego?
5) określić, co jest przedmiotem prawa gospodarczego?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
4.2. Formy własności przedsiębiorstw
4.2.1. Materiał nauczania
Przedsiębiorstwa funkcjonujące w gospodarce można grupować według różnych
kryteriów. Celem grupowania jest nie tylko możliwość klasyfikacji i systematycznego
przeglądu wielkiej liczby przedsiębiorstw w naszym kraju, ale głównie lepsze i bliższe
poznanie jednostek gospodarujących, przez wyeksponowanie ich charakterystycznych
właściwości oraz zachodzących między nimi różnic. [poz. 2, s. 20]
Jednym z kryteriów jest podział według form własności kapitału w nie zaangażowanego.
Stosując to kryterium wyróżnić można przynależność do sektora publicznego i sektora
prywatnego (tabela 2).
W sektorze publicznym wyróżnia się własność państwową (np. przedsiębiorstwa
państwowe, jednoosobowe spółki Skarbu Państwa), własność komunalną oraz własność
mieszaną z przewagą kapitału podmiotów sektora publicznego, tj. stanowiących własność
państwową lub komunalną.
W sektorze prywatnym występuje własność prywatna krajowa obejmująca jednostki
o różnej formie prawno-organizacyjnej (np. spółdzielnie, spółki osób fizycznych), własność
zagraniczna zawierająca jednostki, których mienie należy do zagranicznych osób fizycznych
lub prawnych, własność mieszana, kiedy udział kapitału prywatnego w przedsiębiorstwie
wynosi, co najmniej 50 % kapitału ogółem. [poz. 2, s. 25-27]
Tabela 2. Klasyfikacja jednostek gospodarczych według form własności. y
ródło: S. Dębski, s. 26.
GOSPODARKA NARODOWA
SEKTOR PUBLICZNY SEKTOR PRYWATNY
Przedsiębiorstwa państwowe Spółdzielnie
Jednostki gospodarcze
Jednoosobowe spółki Skarbu organizacji społecznych,
Państwa politycznych i związków
zawodowych
Osoby fizyczne
Gospodarstwa pomocnicze
Własność
prowadzące działalność
Własność jednostek budżetowych
gospodarczą
prywatna
państwowa
Spółki prawa handlowego
krajowa
Zakłady budżetowe
z kapitałem prywatnym
Środki specjalne Fundacje i zakłady fundacji
Pozostałe (np. spółki
Inne państwowe jednostki cywilne, zakłady kościołów
gospodarcze i związków
wyznaniowych)
Przedsiębiorstwa i inne
Komunalne zakłady budżetowe zagraniczne podmioty
Własność gospodarcze
Własność
Filie i przedstawicielstwa
komunalna
Spółki z udziałem gmin zagranicznych osób
zagraniczna
prawnych
Spółki prawa handlowego z Joint ventures z przewagą
Własność
przewagą udziału kapitału: kapitału zagranicznego
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Spółki prawa handlowego
" Skarbu Państwa
mieszana
z przewagą udziału
" przedsiębiorstw
kapitału sektora
państwowych
prywatnego
Własność
" innych państwowych osób
prywatnych
mieszana
Joint ventures z przewagą
" jednostek stanowiących
polskiego kapitału sektora
własność komunalną
prywatnego
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak uzasadnisz potrzebę klasyfikacji jednostek gospodarczych?
2. Jakie sektory z punktu widzenia form własności funkcjonują w Polsce?
3. Jakie formy własności występują w sektorze publicznym?
4. Jakie formy własności występują w sektorze prywatnym?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przyporządkuj każdej formie organizacyjno-prawnej formę własności oraz sektor
(publiczny lub prywatny), w którym występuje. Uzupełnij tabelę zgodnie z podanymi
informacjami.
Forma organizacyjno-prawna Własność Sektor
Przedsiębiorstwa komunalne
Spółki prywatne posiadające
osobowość prawną
Spółdzielnie i ich związki
Przedsiębiorstwa państwowe
Przedsiębiorstwa zagraniczne drobnej
wytwórczości
Spółki nieposiadające osobowości
prawnej
Spółki z przewagą mienia sektora
publicznego
Jednostki organizacji wyznaniowych
Fundacje i zakłady fundacji
Spółki państwowych osób prawnych
Spółki gmin
Jednostki samorządu terytorialnego
i gospodarczego
Organizacje społeczne,
stowarzyszenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeczytać uważnie wyszczególnione w tabeli formy organizacyjno-prawne,
2) nazwać formę własności oraz sektor i wpisać w odpowiednie miejsca w tabeli.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Na podstawie rocznika statystycznego ustal strukturę przedsiębiorstw w Polsce, według
sektora publicznego i prywatnego.
Lp. Sektor Liczba przedsiębiorstw Udział w gospodarce Polski
(w %)
1 Prywatny
2 Państwowy
3 Razem:
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) odszukać w roczniku statystycznym właściwe informacje i zestawienia liczbowe,
2) wpisać wielkości odpowiadające podanym kryteriom podziału zawartym w tabeli,
3) zinterpretować dane z tabeli.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 rocznik statystyczny,
 literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) rozróżnić sektory grupujące przedsiębiorców według form własności?
2) rozróżnić formy własności w sektorze prywatnym?
3) rozróżnić formy własności w sektorze publicznym?
4) przyporządkować formy organizacyjno-prawne do poszczególnych form
własności w sektorze publicznym?
5) przyporządkować formy organizacyjno-prawne do poszczególnych form
własności w sektorze prywatnym?
6) określać udział form organizacyjno-prawnych sektorów publicznego
i prywatnego w polskiej gospodarce?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
4.3. Podstawowe formy organizacyjno-prawne jednostek
gospodarczych. Wady i zalety
4.3.1. Materiał nauczania
Podstawowymi formami organizacyjno-prawnymi jednostek gospodarczych są: przedsiębiorcy
jednoosobowi, spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe, spółki, fundacje i stowarzyszenia (rys. 1).
Formy organizacyjno-prawne podmiotu
Indywidualna
działalność
Spółdzielnie
Przedsiębiorstwa
gospodarcza
państwowe
Fundacje
Spółki
i stowarzyszenia
Rys.1. Formy organizacyjno-prawne podmiotu gospodarczego
Przedsiębiorstwo własności indywidualnej jest własnością jednej osoby, która kieruje
nim w celu wypracowania zysku, jest najprostszą formą przedsiębiorstwa.
Większość przedsiębiorstw działających w gospodarce rynkowej należy do tej kategorii.
Są to między innymi: lokalne sklepy, warsztaty, zakłady (np. kserograficzny).
Przedsiębiorstwem własności indywidualnej kieruje zwykle samodzielnie właściciel, może
on zatrudniać kilku pracowników, jest jednak osobiście odpowiedzialny za wszystkie decyzje
dotyczące przedsiębiorstwa. Właściciel dostarcza niezbędnego kapitału bądz
pożycza go od
rodziny lub z banku. Z jego prawem do całego zysku osiągniętego przez przedsiębiorstwo
łączy się nieograniczona odpowiedzialność. Oznacza to, że w razie bankructwa
przedsiębiorstwa cały majątek, który posiada, nie tylko kapitał zainwestowany
w przedsiębiorstwo, może być użyty do zaspokojenia roszczeń wierzycieli.
Przedsiębiorstwa państwowe działają na podstawie kilku ustaw, z których najważniejsze
to: Ustawa z dnia 25 września1981 r. o przedsiębiorstwie państwowym i Ustawa z dnia 25
września 1981 r. o samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego (obie ustawy
z póz
niejszymi zmianami).
Przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielną, samorządną i samofinansującą się
jednostką gospodarczą posiadającą osobowość prawną. Powstaje ona w drodze aktu
założycielskiego wydanego przez naczelny bądz
centralny organ administracji rządowej,
bądz
Narodowy Bank Polski albo bank państwowy. W hierarchii jednostek państwowych,
przedsiębiorstwo państwowe jest najniższym szczeblem samodzielnie gospodarującym
i wykonującym swe zadania oraz w pełni za to odpowiedzialnym, gdyż niższe jednostki
gospodarcze podległe przedsiębiorstwu tej samodzielności nie posiadają. Z podanego
określenia przedsiębiorstwa wynikają jego szczególne cechy, do których zalicza się
odrębność organizacyjną, terytorialną, ekonomiczną i prawną. [poz. 2, s. 27-28]
Z punktu widzenia charakteru działalności, przedsiębiorstwa państwowe mogą być
tworzone jako:
- przedsiębiorstwa działające na zasadach ogólnych,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
- przedsiębiorstwa użyteczności publicznej.
Przedsiębiorstwa użyteczności publicznej mają na celu zaspokajać nieprzerwanie bieżące
potrzeby ludności poprzez produkcję bądz
świadczenie usług w takich dziedzinach, jak
np. inżynieria sanitarna, zaopatrzenie w wodę, usługi kulturalne.
Wyodrębnione z mienia Skarbu Państwa jednostki użyteczności publicznej, które są
potrzebne gminom w ich działalności, stanowią trzon własności komunalnej.
Spółdzielnie działają na podstawie Ustawy z dnia 16 września1982 r.  Prawo
spółdzielcze (DzU Nr 30, poz. 210) wraz z póz
niejszymi zmianami, z których najważniejsza
jest zmiana zawarta w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. (DzU Nr 90, poz. 419). Do cech
wyróżniających spółdzielnię jako organizację gospodarczą można zaliczyć to, że jest ona
dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, która w interesie członków
spółdzielni prowadzi wspólną działalność gospodarczą. Spółdzielnia może również
prowadzić działalność społeczną i oświatową na rzecz swoich członków i ich środowiska
oraz dzielić nadwyżkę bilansową (zysk) pomiędzy swoich członków.
Decyzję o utworzeniu spółdzielni podejmują członkowie założyciele (co najmniej 10
osób fizycznych i prawnych albo 3 osoby prawne). Jedynie spółdzielnia produkcji rolnej
powinna liczyć co najmniej 5 członków. Do wniosku o zarejestrowanie spółdzielni należy
dołączyć statut i założenia ekonomiczno-organizacyjne zakładanej spółdzielni. Z chwilą
rejestracji spółdzielnia nabywa osobowość prawną.
Nie zawsze prowadzenie indywidualnej działalności gospodarczej jest możliwe lub
celowe. Jeżeli osoba fizyczna nie dysponuje odpowiednim kapitałem, umiejętnościami
i kwalifikacjami czy pomieszczeniem, to może podjąć decyzję prowadzenia działalności gospodarczej
wspólnie z innymi osobami. Może on wówczas zawrzeć umowę spółki i dzięki powstaniu spółki ma
szanse prowadzenia korzystniejszej działalności. Spółkę można utworzyć na podstawie
przepisów Kodeksu cywilnego lub Kodeksu spółek handlowych.
Kiedy zamierza się prowadzić działalność gospodarczą na niedużą skalę,
np. w dziedzinie handlu, wytwórczości, usług, odpowiednia może być najprostsza forma
organizacyjna oparta na przepisach Kodeksu cywilnego, czyli spółka prawa cywilnego,
potocznie zwana spółką cywilną.
Większe przedsięwzięcia gospodarcze, z perspektywy szerokiej współpracy handlowej
i produkcyjnej, z koniecznością zaangażowania poważniejszego kapitału, z udziałem wielu
wspólników, wymagają z reguły utworzenia spółki przewidzianych przez kodeks spółek
handlowych, czyli spółki handlowej.
Fundacja to organizacja utworzona do realizacji celów społecznie lub gospodarczo
użytecznych, takich jak: ochrona zdrowia, nauka, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna,
oświata i wychowanie, rozwój gospodarki. Fundacja zostaje utworzona przez fundatora,
który ustala jej statut i zarząd oraz przekazuje pewien majątek na działalność. Osobowość
prawną fundacja uzyskuje po wpisaniu do rejestru fundacji. W celu realizacji zadań
statutowych fundacja może prowadzić działalność gospodarczą.
Stowarzyszenie jest to dobrowolne i samorządne zrzeszenie o celach niezarobkowych.
Może jednak prowadzić działalność gospodarczą i wtedy działa jako przedsiębiorca. Dochód
z tej działalności służy realizacji celów statutowych stowarzyszenia. Stowarzyszenie może
zostać powołane przez 15 osób, które po uchwaleniu statutu stowarzyszenia dokonują jego
rejestracji w sądzie. Z chwilą wpisania do rejestru stowarzyszenie uzyskuje osobowość
prawną. Członkowie stowarzyszenia wybierają zarząd i organ kontroli wewnętrznej.
Działalność w stowarzyszeniu opiera się na pracy społecznej, ale do prowadzenia swoich
spraw może ono zatrudniać pracowników. Członkami stowarzyszenia mogą być osoby, które
ukończyły 16 lat. W tabeli przedstawiono wady i zalety wybranych form organizacyjno-
-prawnych podmiotu gospodarczego (tabela 3).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Tabela 3. Główne wady i zalety wybranych form organizacyjno-prawnych podmiotu gospodarczego
Forma
organizacyjno- Zalety Wady
-prawna
Indywidualna " niewiele formalności przy
" rozmiar formy i skala operacji
działalność zakładaniu przedsiębiorstwa
nie mogą rosnąć bardziej niż
gospodarcza " samodzielne podejmowanie
pozwalają na to z
ródła
decyzji
finansowe właściciela,
" nieograniczony rozmiar
" właściciel nie może korzystać
działalności
z rad i wsparcia, właściciel
" dowolna forma opodatkowania
ponosi całe ryzyko
brak barier w likwidacji
finansowania
" łatwość dokonywania zmian
" wszystkie straty obciążają
w kapitale firmy
właściciela
" działalność wygasa z chwilą
śmierci właściciela
Spółka cywilna " proste procedury prowadzenia
" konieczność rejestrowania
" maksymalnie uproszczona
każdego wspólnika osobno
struktura organizacyjna,
" solidarna odpowiedzialność
" szerokie możliwości ułożenia
całym swym majątkiem za
wzajemnych stosunków
zobowiązania spółki
między wspólnikami
" majątek spółki stanowi tzw.
" duża swoboda kształtowania
współwłasność łączną i
postanowień umowy spółki
istnieje zakaz rozporządzania
" możliwość wyboru formy
przez wspólników udziałem
opodatkowania (czyli ryczałtu)
lub podatkowej księgi w majątku wspólnym lub
przychodów i rozchodów
jakiejkolwiek należącej do
" nieskomplikowany sposób
spółki rzeczy
likwidacji spółki
" spółka nie ma osobowości
prawnej
" konieczność ujawniania
w nazwie nazwisk wszystkich
wspólników
" obowiązek przekształcenia
spółki w spółkę jawną po
osiągnięciu w kolejnych
dwóch latach przychodów
netto, przekraczających
400 000 euro
Spółki osobowe " trwałość składu osobowego
" wspólnicy odpowiadają za
wspólników
zobowiązania spółki całym
" prawo i obowiązek
swoim majątkiem
współdziałania wszystkich
" nie wymaga powoływania
wspólników
rady nadzorczej i zarządu,
" prawo każdego wspólnika do
" brak osobowości prawnej
bezpośredniego prowadzenia
spółki
i kontroli spraw spółki
" wspólny charakter majątku
" równe prawa i obowiązki
spółki
każdego wspólnika
" dowolna forma opodatkowania
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Spółki kapitałowe
" odpowiedzialność za " wysokie koszty aktu
zobowiązania spółki do notarialnego, wpisu do
wartości wniesionego kapitału rejestru handlowego i jego
ogłoszenia
" osobowość prawna
" wysoki kapitał zakładowy
" możliwość zaangażowania
znacznego kapitału " wymóg prowadzenia pełnej
księgowości wraz z badaniem
" prawie wszystkie rodzaje
sprawozdawczości finansowej
przedsiębiorstw można
spółki
prowadzić w tej formie
prawnej " podwójne opodatkowanie
dochodów CIT za spółkę
i PIT za właściciela.
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Czy rozróżnisz formy organizacyjno-prawne jednostek gospodarczych, które funkcjonują
w naszej gospodarce?
2. Na jakich zasadach funkcjonują przedsiębiorstwa państwowe?
3. Na jakich zasadach funkcjonują spółdzielnie?
4. W oparciu, o jakie z
ródła prawa tworzone są spółki?
5. Czy wszystkie podmioty gospodarcze posiadają osobowość prawną?
6. Czym charakteryzuje się fundacja?
7. Co to jest stowarzyszenie?
8. Na jakich zasadach funkcjonuje indywidualna działalność gospodarcza?
9. Jakie są zalety i wady indywidualnej działalności gospodarczej?
10. Jakie są wady i zalety spółki cywilnej?
11. Jakie są wady i zalety spółek osobowych?
12. Jakie są wady i zalety spółek kapitałowych?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przeczytaj uważnie poniższe stwierdzenia i przy tych, które uważasz za prawdziwe,
wpisz literę P, natomiast te, które uważasz za fałszywe, oznacz literą F.
Indywidualna działalność gospodarcza wymaga akceptacji swoich działań
gospodarczych od organu założycielskiego
Założycielami przedsiębiorstwa państwowego są naczelne lub terenowe
organy administracji państwowej
Spółdzielnie nie posiadają osobowości prawnej
Właściciele spółek kapitałowych odpowiadają za zobowiązania spółki całym
swym majątkiem
Stowarzyszenia i fundacje mogą prowadzić działalność gospodarczą
Wniesienie przez wspólników kapitału założycielskiego w określonej
wysokości w spółkach kapitałowych nie jest wymagane
Spółki osobowe wymagają zgłoszenia do ewidencji działalności gospodarczej
prowadzonej przez gminy
Przedsiębiorstwo państwowe działa w oparciu o zasady: samodzielności,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
samorządności, samofinansowania
Podstawą prawną powstania działania spółek osobowych i kapitałowych jest
kodeks handlowy
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeczytać uważnie podane w tabeli stwierdzenia,
2) wpisać w wyznaczone pola tabeli literę P, bądz
literę F, w zależności od prawdziwości
stwierdzeń.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Dokonaj identyfikacji w najbliższym otoczeniu przedsiębiorców prowadzących
działalność gospodarczą. W podanych w tabeli formach organizacyjno-prawnych. Wpisz ich
pełną nazwę oraz przedmiot działania.
Rodzaj formy Nazwa przedsiębiorstwa Rodzaj działalności
organizacyjno-prawnej
podmiotu gospodarczego
Przedsiębiorstwo
państwowe
Przedsiębiorstwo
komunalne
Spółdzielnia
Indywidualna działalność
gospodarcza
Spółka osobowa
Spółka kapitałowa
Fundacja
Stowarzyszenie
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) dokonać analizy funkcjonujących na rynku w najbliższym otoczeniu przedsiębiorców,
2) dokonać identyfikacji formy organizacyjno-prawnej,
3) ustalić rodzaj prowadzonej przez przedsiębiorców działalności gospodarczej,
4) uzupełnić tabelę zgodnie z zawartym w zadaniu poleceniem.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 gazety lokalne,
 Panorama firm,
 komputer z dostępem do Internetu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Ćwiczenie 3
Uzupełnij tabelkę wpisując w miejsca wyznaczone cechy charakterystyczne: spółki
jawnej, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i indywidualnej działalności gospodarczej,
według podanych kryteriów.
Indywidualna działalność Spółka osobowa Spółka kapitałowa
gospodarcza
Niewiele formalności przy
zakładaniu przedsiębiorstwa
Brak określonych wymagań
kapitałowych
Możliwość zainwestowania
dużego kapitału
A
atwość dokonywania zmian
w kapitale firmy
Stosunkowo niskie koszty
rejestracji
Osobowość prawna
Dowolna forma
opodatkowania
Każdy wspólnik ma prawo do
równego udziału w zyskach
Wspólnicy odpowiadają za
zobowiązania spółki do
wartości ich udziału
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeanalizować przedstawione zalety zaproponowanych form organizacyjno-prawnych
przedsiębiorstw,
2) uzupełnić miejsca w tabelce, wpisując wady i zalety form organizacyjno-prawnych
według odpowiednich kryteriów.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 Kodeks handlowy,
 Kodeks cywilny,
 Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej,
 literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
4.3.4. Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) wymienić formy organizacyjno-prawne jednostek gospodarczych?
2) scharakteryzować poszczególne formy organizacyjno-prawne?
3) wskazać akty prawne na podstawie których funkcjonują jednostki
gospodarcze?
4) rozróżnić formy organizacyjno-prawne jednostek gospodarczych?
5) zidentyfikować w najbliższym otoczeniu przedsiębiorców, którzy działają
w poszczegółnych formach organizacyjno-prawnych?
6) przedstawić wady i zalety indywidualnej działalności gospodarczej?
7) przedstawić wady i zalety spółek kapitałowych?
8) przedstawić wady i zalety spółek osobowych?
9) dokonać porównań wybranych form organizacyjno-prawnych pod kątem
ich wad i zalet?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
4.4. Klasyfikacja spółek, ich charakterystyka
4.4.1. Materiał nauczania
Spółki klasyfikuje się ze względu na przepisy prawne, jakim podlegają (rys. 2).
SPÓA
KI
cywilne handlowe
osobowe
kapitałowe
jawna akcyjna
partnerska komandytowa komandytowo z ograniczoną
-akcyjna odpowiedzialnością
Rys. 2. Klasyfikacja spółek
Spółka cywilna jest to umowny stosunek cywilnoprawny, w którym wspólnicy,
samodzielni przedsiębiorcy, których musi być co najmniej dwóch zobowiązują się dążyć do
osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony,
w szczególności przez wniesienie wkładów (gotówkę lub aport). Wkład wspólnika może
polegać na wniesieniu do spółki własności lub innych praw albo na świadczeniu usług. Mogą
to być osoby fizyczne albo osoby prawne (możliwa jest np. spółka cywilna Kowalskiego,
spółki z o.o. i spółki akcyjnej). Wspólnikiem nie może być inna spółka cywilna.
Spółka cywilna nie jest już przedsiębiorstwem. Z dniem 1 stycznia 2001 r. spółki te
utraciły podmiotowość prawną. Przedsiębiorcami są poszczególni wspólnicy, którzy każdy
w swoim wniosku zgłoszeniowym składanym do ewidencji Działalności Gospodarczej,
w urzędzie właściwym dla swojego miejsca zamieszkania, deklarują zamiar prowadzenia
wspólnej działalności z innymi przedsiębiorcami i to pod imieniem wszystkich wspólników.
Jeżeli wspólnicy prowadzą już inną działalność gospodarczą, dokonują aktualizacji
rejestracji. Spółka cywilna określana jest nadal jako jednostka organizacyjna nieposiadająca
osobowości prawnej. Powstanie i działalność spółki cywilnej regulowane są przepisami
Kodeksu cywilnego.
Przykład umowy spółki cywilnej:
Szczecin, dnia 15 czerwca 2005 r.
UMOWA SPÓA
KI CYWILNEJ
ż 1
1. Nazwa spółki: M. Zielińska & W. Hoży Usługi Krawieckie  Igła spółka cywilna.
Spółka może używać w obrocie skróconej nazwy  Igła s.c.
2. Siedzibą spółki jest Szczecin
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
ż 2
Wspólnicy
1. Maria Zielińska, zamieszkała w Szczecinie przy ul. Wesołej 25/3, DD 424242, PESEL
79080151747, NIP 132  345  41  42,
2. Wiesław Hoży, zamieszkały w Szczecinie przy ul. A
ąkowej 20/1, DA 525252, PESEL
75092205746, NIP 325  675  21  21,
ż 3
Czas trwania Spółki jest nieograniczony.
ż 4
1. Spółka prowadzi swoją działalność na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Spółka może tworzyć odziały na terenie kraju.
ż 5
Wspólnicy zobowiązują się do wniesienia następujących wkładów:
1. Maria Zielińska wnosi wkład pieniężny w wysokości 12. 000 (dwunastu tysięcy) złotych,
2. Wiesław Hoży wnosi wkład pieniężny w wysokości 20 000 (dwudziestu tysięcy) złotych.
ż 6
Za zobowiązania Spółki Wspólnicy odpowiadają solidarnie.
ż 7
Każdy ze wspólników jest uprawniony do reprezentowania spółki w takich granicach,
w jakich jest uprawniony do prowadzenia jej spraw.
ż 8
Wspólnicy uczestniczą w zysku w częściach równych.
ż 9
W razie śmierci Wspólnika na jego miejsce wstępują spadkobiercy.
ż 10
Każdemu Wspólnikowi przysługuje prawo wystąpienia ze Spółki z ważnych powodów
natychmiast lub wypowiadając swój udział na sześć miesięcy naprzód na koniec roku
obrachunkowego.
ż 11
Wspólnik może żądać podziału i wypłaty zysków z końcem roku obrachunkowego oraz po
rozwiązaniu spółki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
ż 12
W sprawach nieuregulowanych niniejszą umową zastosowanie mają przepisy Kodeksu
cywilnego.
ż 13
Zmiana niniejszej umowy wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności.
ż 14
Koszty zawarcia niniejszej umowy ponoszą wszyscy Wspólnicy w częściach równych.
ż 15
Umowę sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednej dla każdej stron.
Maria Zielińska
Wiesław Hoży
Spółki handlowe są spółkami powstałymi na podstawie Ustawy z dnia 15 września 2000 r.
Kodeks spółek handlowych. Ustawa ta reguluje tworzenie, organizację, funkcjonowanie,
rozwiązywanie, łączenie, podział i przekształcenia spółek handlowych. Spółkami
handlowymi są: spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka
komandytowo-akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka akcyjna (tabela 4).
Kodeks spółek handlowych wprowadza podział spółek na osobowe i kapitałowe.
Do spółek osobowych należą spółki jawne, partnerskie, komandytowe, komandytowo-
akcyjne.
Spółka jawna jest spółką osobową, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą,
a nie jest spółką handlową. Firma spółki jawnej powinna zawierać nazwiska lub firmy
(nazwy) wszystkich wspólników albo nazwisko, albo firmę (nazwę) jednego albo kilku
wspólników oraz dodatkowe oznaczenie  spółka jawna .
Spółka jawna jest odpowiednikiem spółki cywilnej stosowanym do przedsięwzięć
w większym rozmiarze, choć pojęcie to zniknęło obecnie z kodeksu, a spółkę jawną można
tworzyć niezależnie od wielkości przedsięwzięcia. Spółka jawna nie jest osobą prawną, to
znaczy, że każdy ze wspólników może ją reprezentować, a majątek spółki jest wspólną
własnością wspólników. Spółka może jednak nabywać prawa i zaciągać zobowiązania
(w przeciwieństwie do spółki cywilnej). Majątkiem spółki jest wszelkie mienie wniesione
jako wkład lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia. Wkład może być pieniężny, może
polegać na przeniesieniu własności rzeczy lub praw albo przeniesieniu prawa ich używania.
Odpowiedzialność wobec wierzycieli następuje w pierwszej kolejności z majątku spółki,
a następnie z całego majątku osobistego wspólników.
Spółka partnerska jest to spółka osobowa utworzona przez wspólników (partnerów)
w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną
firmą (nazwą). Spółka może być zawiązana w celu wykonywania więcej niż jednego zawodu.
Partnerami mogą być wyłącznie osoby fizyczne uprawnione do wykonywania następujących
zawodów: adwokat, architekt, aptekarz, lekarz. W kodeksie katalog zawodów jest zamknięty,
ale dopuszczalne jest skorygowanie tej listy odrębną ustawą.
Firma (nazwa) spółki powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego partnera
i oznaczenie  partner ,  partnerzy ,  spółka partnerska lub skrót  sp.p. oraz określenie
wykonywanego w spółce wolnego zawodu.
Partner nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku
z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce. Nie ponosi ich
także za zobowiązania spółki będące następstwem działań lub zaniechań osób zatrudnionych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
przez spółkę na podstawie umowy o pracę lub innego stosunku prawnego, które podlegały
kierownictwu innego partnera przy świadczeniu usług związanych z działalnością spółki.
Spółka komandytowa jest szczególną postacią spółki jawnej, poszerzoną
o specjalne możliwości rozliczeń między wspólnikami. Jej istota polega na tym, że
przynajmniej jeden ze wspólników (komplementariusz) odpowiada wobec wierzycieli spółki
całym swym majątkiem, a odpowiedzialność przynajmniej jednego (komandytariusza) jest
ograniczona. Daje to możliwość przyjęcia do spółki wspólnika, który wniesie udział i który
ma zagwarantowane, że w przypadku upadłości jego odpowiedzialność wobec wierzycieli nie
przekroczy sumy komandytowej (wysokości wniesionego kapitału). Komandytariusz,
którego można określić mianem cichego wspólnika, nie figuruje w nazwie spółki, nie ma
prawa bez pełnomocnictwa do prowadzenia spraw spółki, może jednak w każdej chwili
kontrolować księgi rachunkowe i bilans spółki.
Nazwa spółki powinna zawierać nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy
z dodatkiem  spółka komandytowa lub,  sp.k. . Jeżeli komplementariuszem jest osoba
prawna, to jej nazwa musi się znalez
ć w nazwie spółki.
Spółka komandytowa, podobnie jak jawna, nie jest osobą prawną.
Spółka komandytowo-akcyjna ma na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną
firmą (nazwą). Wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik
(komplementariusz) odpowiada bez ograniczeń, a co najmniej jeden wspólnik jest
akcjonariuszem Ta forma prowadzenia działalności jest sposobem dla ustabilizowanych
spółek, np. rodzinnych, na bezpieczne jej dokapitalizowanie poprzez emisję akcji, bez obawy
utraty kontroli nad spółką.
W nazwie spółki musi się znalez
ć nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy lub
jego nazwa (jeżeli jest on osobą prawną) oraz oznaczenie  spółka komandytowo-akcyjna
lub skrót  s.k.a. . Nazwisko lub nazwa akcjonariusza nie może być umieszczona w nazwie
spółki.
Kapitał zakładowy nie może być mniejszy niż 50 000 zł. W zysku spółki
komplementariusz oraz akcjonariusz uczestniczą proporcjonalnie do wniesionych wkładów,
chyba, że statut stanowi inaczej.
Każdy komplementariusz ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki, chyba, że
statut spółki przewiduje inaczej. Akcjonariusz może reprezentować spółkę jedynie jako
pełnomocnik. Nie odpowiada on za zobowiązania spółki.
Do spółek kapitałowych należą: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka
akcyjna, jedyne spółki posiadające pełną osobowość prawną.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością należy do kategorii spółek kapitałowych.
Uregulowana jest przepisami Kodeksu spółek handlowych (art. 158 306). Stanowi
w odróżnieniu od spółek osobowych połączenie kapitału, a nie osób i pozwala na
prowadzenie przedsiębiorstwa pod wspólną firmą bez ryzyka ponoszenia przez wspólników
odpowiedzialności majątkowej za działania spółki.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością trwa nawet w przypadku całkowitej wymiany
wspólników. Jej byt nie jest bowiem zależny od osób tworzących spółkę bądz
posiadających
udziały w spółce. Do jej utworzenia potrzebny jest jeden lub więcej założycieli. Umowa
spółki powinna być zawiązana w formie aktu notarialnego. W praktyce spółka ta określana
jest skrótowo jako  spółka z o.o. . Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością podlega
wpisowi do rejestru sądowego i ma osobowość prawną. Wspólnicy jako współwłaściciele
spółki wnoszą do spółki wkłady w formie pieniężnej lub niepieniężnej, które tworzą kapitał
zakładowy spółki. Obowiązujące przepisy przewidują, że kapitał zakładowy spółki z o.o.
powinien wynosić co najmniej 50 000 zł.
Wspólnicy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiadają  jak sama nazwa
spółki na to wskazuje  w określonych granicach, tj. tylko do wysokości wkładów, i w takim
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
samym zakresie uczestniczą w stratach. Są tu więc dwa odrębne rodzaje majątku: majątek
spółki oraz majątek osobisty wspólników. Wspólnicy spółki z o.o. nie są najczęściej
zaangażowani bezpośrednio w prowadzenie przedsiębiorstwa, jeżeli nie są członkami władz
spółki. Udziałowcy wykorzystują swe uprawnienia przez władze spółki.
Władzami spółki z ograniczoną odpowiedzialnością są: zgromadzenie wspólników, rada
nadzorcza, komisja rewizyjna i zarząd.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest najbardziej rozpowszechnioną formą
organizacyjną mniejszych i średnich przedsiębiorstw i jest uznawana przez ustawodawstwa
prawie wszystkich krajów rozwiniętych gospodarczo.
Spółka akcyjna jest następną spółką kapitałową o osobowości prawnej, tworzoną przez
notarialnie sporządzony statut spółki oraz wpis do sądowego rejestru handlowego
i posiadającą kapitał zakładowy. Charakterystyczną cechą spółki akcyjnej jest kapitał
zakładowy spółki, zwany kapitałem akcyjnym, o minimalnej wysokości 500 tys. zł, który
dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej. Udziałowcy spółki, czyli akcjonariusze,
odpowiadają za zobowiązania spółki tylko do wysokości posiadanych przez nich akcji,
a więc nie odpowiadają całym swoim majątkiem osobistym.
Akcje jako papiery wartościowe, są przedmiotem obrotu handlowego (głównie na
giełdach), można więc je kupić i sprzedać tak, jak każdy inny towar.
Forma spółki akcyjnej jest typowa dla dużych i bardzo dużych przedsiębiorstw
przemysłowych, handlowych, komunikacyjnych oraz banków i towarzystw
ubezpieczeniowych.
Władzami spółki akcyjnej  podobnie jak spółki z o.o.  są: walne zgromadzenie, rada
nadzorcza, komisja rewizyjna i zarząd.
Akcjonariusze otrzymują z tytułu posiadanych akcji część zysku osiągniętego przez spółkę
w danym roku. Ta część zysku przeznaczona przez walne zgromadzenie na wypłatę
akcjonariuszom nosi nazwę dywidendy. Jest ona podzielona w równy sposób na wszystkie
akcje. Można również część zysku przeznaczyć na dodatkowe wynagrodzenia dla członków
zarządu, zwane tantiemami.
Stopniowe rozszerzanie się Unii Europejskiej oraz przyłączanie się krajów, w których
obowiązują różne systemy prawa spółek, uświadomiły konieczność ustanowienia
ponadnarodowej akcyjnej spółki europejskiej. Taka spółka raz powołana mogłaby prowadzić
działalność na terenie całej Unii bez potrzeby zakładania spółek-córek, a także w razie
potrzeby szybko przenosić swoją siedzibę i zarząd do innego kraju.
Podstawą prawną tworzenia spółek europejskich jest rozporządzenie Rady Europejskiej.
Przewiduje ono cztery procedury tworzenia spółek europejskich: poprzez łączenie się spółek
akcyjnych zarejestrowanych w różnych krajach Unii, poprzez przekształcenie się spółki
akcyjnej wraz z jej spółkami-córkami, poprzez utworzenie przez spółkę akcyjną lub spółkę
z o.o. europejskiej spółki holdingowej, lub utworzenie spółki europejskiej zależnej, w której
tworzące ją spółki obejmą udziały. W skład władz spółki obowiązkowo wchodzą
przedstawiciele pracowników.
Spółka europejska zarejestrowana jest w rejestrze handlowym kraju, w którym spółka ma
swoją siedzibę statutową z główną siedzibą zarządu, według prawa spółek obowiązującego
w tym kraju. Po rejestracji spółka ma prawo prowadzenia działalności we wszystkich krajach
Unii, bez potrzeby dodatkowej rejestracji, a także bez potrzeby zakładania oddziałów lub
spółek-córek w poszczególnych krajach.
Kapitał założycielski spółki europejskiej nie może być mniejszy niż 120 000 euro.
Księgowość spółki (i opodatkowanie) prowadzona jest obowiązkowo według przepisów
prawa państwa, w którym spółka ma statutową siedzibę i siedzibę zarządu (nie mogą one być
rozdzielone), ale bilans obejmuje działalność gospodarczą na terenie całej Unii.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Tabela 4. Cechy charakterystyczne spółek
Minimalna liczba Minimalna
Osobowość Dokumenty założycieli Odpowiedzialność wysokość
Typ spółki
prawna założycielskie (i uczestników za zobowiązania kapitału
spółki) zakładowego
Wystarczy
Pełna
umowa zawarta
odpowiedzialnoś
w dowolnej
Nie jest ć całym Nie
formie, ale Dwóch
Cywilna osobą majątkiem wymagany
powinna być wspólników
prawem
prawną wszystkich
pisemna  dla
wspólników
celów
solidarnie
dowodowych
Każdy wspólnik
odpowiada bez
ograniczeń
Nie jest całym swoim
Umowa spółki Dwóch Nieokreślony
Jawna osobą majątkiem
na piśmie wspólników prawem
prawną solidarnie z
pozostałymi
wspólnikami
oraz ze spółką
Co najmniej
jeden wspólnik 
komplementariu
sz  odpowiada
bez ograniczenia
za zobowiązania
spółki, a
Nie jest Umowa w
Komandy Dwóch odpowiedzialnoś Nieokreślony
osobą formie aktu
towa wspólników ć co najmniej prawem
prawną notarialnego
jednego
wspólnika 
komandytariusza
 jest
ograniczona do
wysokości sumy
komandytowej
Partner nie
ponosi
Umowa w odpowiedzialnoś
formie aktu ci za
Nie jest notarialnego, zobowiązania
Dwóch Nieokreślony
Partnerska osobą określająca spółki powstałe
wspólników prawem
prawną wolny zawód w związku z
wykonywany wykonywaniem
przez partnerów zawodu przez
pozostałych
partnerów
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Z
Odpowiedzialno
ogranicz 50 000 zł;
Umowa w ść ograniczona
oną Jest osobą Jeden jeden udział
formie aktu do wysokości
odpowie prawną udziałowiec to minimum
notarialnego posiadanych
dzialnośc 500 zł
udziałów
ią
500 000 zł;
Trzech
Odpowiedzialno akcje o
akcjonariuszy, z
Statut w formie ść ograniczona równej
Jest osobą wyjątkiem,
Akcyjna aktu do wysokości wartości
prawną kiedy
notarialnego posiadanych nominalnej
założycielem jest
akcji nie niższej
Skarb Państwa
niż 0,01 zł
4.4.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie jest kryterium prawne podziału spółek?
2. Jakie spółki należą do spółek osobowych?
3. Jakie rodzaje spółek należą do spółek kapitałowych?
4. Jakie są cechy charakterystyczne spółki cywilnej?
5. Jakie są cechy charakterystyczne poszczególnych spółek osobowych?
6. Jakie są cechy charakterystyczne poszczególnych spółek kapitałowych?
7. Czym charakteryzuje się spółka europejska?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ najważniejsze cechy wybranych spółek prawa polskiego.
Cechy spółek Spółka Spółka Spółka Spółka Spółka
cywilna jawna komandytowa z o.o. akcyjna
Spółki osobowe Spółki kapitałowe
Osobowość prawna
Akt założycielski
utworzenia spółki
Minimalna liczba
założycieli
Minimalna
wysokość wkładu
uczestnika do spółki
Minimalna
wysokość wkładu
kapitału
zakładowego
Firma spółki jako
nazwa własna
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
podlegająca
szczególnej ochronie
Rejestracja spółki
Odpowiedzialność
uczestników za
zobowiązania spółki
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeczytać dokładnie polecenie,
2) wyodrębnić cechy charakterystyczne wybranych spółek,
3) uzupełnić tabelę według podanych kryteriów.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 Kodeks cywilny,
 Kodeks handlowy,
 Panorama firm,
 literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Dokonaj identyfikacji w najbliższym otoczeniu przedsiębiorców prowadzących
działalność gospodarczą. W podanych w tabeli formach organizacyjno-prawnych, wpisz ich
pełną nazwę oraz przedmiot działania.
Rodzaj formy Pełna nazwa Rodzaj prowadzonej
organizacyjno-prawnej przedsiębiorstwa działalności
przedsiębiorstwa
Spółka cywilna
Spółka jawna
Spółka partnerska
Spółka komandytowa
Spółka komandytowo-
-akcyjna
Spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością
Spółka akcyjna
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) dokonać analizy funkcjonujących na rynku w najbliższym otoczeniu przedsiębiorstw,
2) dokonać identyfikacji formy organizacyjno-prawnej wybranych przedsiębiorców,
3) ustalić rodzaj prowadzonej przez przedsiębiorstwa działalności gospodarczej,
4) uzupełnić tabelę zgodnie z zawartym w zadaniu poleceniem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Wyposażenie stanowiska pracy:
- gazety lokalne,
- Panorama firm.
Ćwiczenie 3
Odszukaj, w dostępnych z
ródłach informacji, 5 najczęściej występujących form
organizacyjno-prawnych w Unii Europejskiej.
Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw najczęściej występujące
w Unii Europejskiej
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeczytać polecenie,
2) dokonać identyfikacji form organizacyjno-prawnych przedsiębiorstw najczęściej
występujących w Unii Europejskiej,
3) uzupełnić tabelę zgodnie z zawartym w zadaniu poleceniem.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- czasopisma krajowe i zagraniczne,
- komputer z dostępem do Internetu.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wymienić rodzaje spółek osobowych i kapitałowych?
2) scharakteryzować poszczególne spółki?
3) nazwać akty prawne na podstawie których funkcjonują spółki?
4) rozróżnić spółki według różnych kryteriów?
5) zidentyfikować w najbliższym otoczeniu poszczególne rodzaje spółek?
6) określić cechy charakterystyczne wybranych spółek?
7) scharakteryzować spółkę europejską?
8) nazwać najczęściej występujące formy organizacyjno prawne
przedsiębiorstw w Unii Europejskiej?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
4.5. Charakterystyka rodzajów i form przedsiębiorstwa
4. 5. 1. Materiał nauczania
W świetle Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej z dnia 2 lipca 2004 r. (DzU Nr
173, poz. 1807 z póz
n. zm.) działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność
wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie
i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób
zorganizowany i ciągły.
Przedsiębiorcą w myśl ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka
organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną,
prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą.
Za przedsiębiorców w rozumieniu ustawy uznaje się także wspólników spółki cywilnej
w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej, znaczy to, że w spółkach
cywilnych jest tylu przedsiębiorców, ilu jest wspólników.
Przepisów ustawy nie stosuje się do działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie
upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa
i rybactwa śródlądowego, także wynajmowania przez rolników pokoi, sprzedaży posiłków
domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem
turystów.
Przedsiębiorstwa można podzielić według różnych kryteriów. Ze względu na bardzo
szeroką i różnorodną podstawę grupowania zostaną przedstawione te najczęściej stosowane
w gospodarce.
Można ją rozpatrywać według trzech kryteriów:
 forma własności,
 forma prawno-organizacyjna,
 rodzaj prowadzonej działalności.
W Polsce istnieje pięć podstawowych form własności:
 własność państwowa, własność komunalna,
 własność prywatna osób fizycznych,
 własność prywatna osób prawnych,
 własność zagraniczna.
Ze względu na formę własności rozróżnia się własność sektora publicznego i prywatnego
(podział ten został szczegółowo omówiony w rozdziale 2 poradnika).
Przedsiębiorstwa mają określoną formę organizacyjną oraz występują w określonej
formie prawnej. Główny Urząd Statystyczny opracował systematykę form prawno-
-organizacyjnych, w których wyróżnia się trzy podstawowe i kilkanaście szczególnych form
prawno-organizacyjnych.
Do podstawowych form prawno-organizacyjnych zalicza się:
 osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą,
 osoby prawne,
 jednostki organizacyjne, które nie mają osobowości prawnej.
W szczególnych formach prawno-organizacyjnych rozróżnia się m.in:
 przedsiębiorstwa państwowe,
 spółdzielnie,
 spółki,
 inne jednostki organizacyjne,
 osoby fizyczne (w tym rzemieślnicy).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
W Ustawie o swobodzie działalności gospodarczej, ze względu na konieczność
stworzenia przez państwo warunków rozwoju działalności gospodarczej w Polsce (między
innymi ze względu na wielkość środków pomocowych przekazywanych z Unii Europejskiej)
występuje podział przedsiębiorstw na:
 mikro przedsiębiorstwo,
 małe przedsiębiorstwo,
 średnie przedsiębiorstwo,
 duże przedsiębiorstwo.
Klasyfikacja przedsiębiorstw według rodzaju prowadzonej działalności jest dość złożona
ze względu na jej dużą różnorodność. Taka klasyfikacja jest jednak niezbędna w informacji
statystycznej i dlatego została opracowana przez Główny Urząd Statystyczny.
Ze względu na rodzaj prowadzonej działalności grupuje się przedsiębiorstwa
w określonych działach i branżach gospodarki narodowej. Podstawową klasyfikacją jest
Polska Klasyfikacja Działalności (PKD). PKD ustala symbole, nazwy i zakres
poszczególnych grupowań klasyfikacyjnych na pięciu różnych poziomach, tj. sekcji, działów
grup, klas, podklas z jednym dodatkowym poziomem pośrednim dla niektórych sekcji.
Poziom pierwszy (sekcja) dzieli ogólną zbiorowość na 17 rodzajów działalności, na które
składają się czynności związane ze sobą z punktu widzenia tradycyjnie ukształtowanego,
ogólnego podziału pracy. Podział ten został opisany w tabeli 6.
Tabela 6. Klasyfikacja przedsiębiorstw ze względu na rodzaj prowadzonej działalności
Sekcja i jej Rodzaj działalności
symbol
Sekcja A Rolnictwo, A
owiectwo, Leśnictwo
Sekcja B Rybactwo
Sekcja C Górnictwo
Sekcja D Przetwórstwo przemysłowe
Sekcja E Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę
Sekcja F Budownictwo
Sekcja G Handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów mechanicznych,
motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego
Sekcja H Hotele i restauracje
Sekcja I Transport, gospodarka magazynowa i łączność
Sekcja J Pośrednictwo finansowe
Sekcja K Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem
działalności gospodarczej
Sekcja L Administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe
ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne
Sekcja M Edukacja
Sekcja N Ochrona zdrowia i pomoc społeczna
Sekcja O Działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała
Sekcja P Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników
Sekcja Q Organizacje i zespoły eksterytorialne
Poziom drugi (dział) dzieli się na 60 rodzajów działalności, jest oznaczony
dwucyfrowym kodem numerycznym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
 Poziom trzeci (grupa) obejmuje 222 rodzaje działalności, oznaczony jest trzycyfrowym
kodem numerycznym.
Poziom czwarty (klasa) obejmuje 503 rodzaje działalności gospodarczej, jest oznaczony
czterocyfrowym kodem numerycznym.
Poziom piąty (podklasa) obejmuje 647 grup, jest oznaczony pięciocyfrowym kodem
alfanumerycznym, w którym cztery pierwsze znaki  cyfry  oznaczają klasę, natomiast piąty
znak  litera  wyróżnia podklasy w ramach danej klasy.
Przykład
Działalność taksówek osobowych, zgodnie z klasyfikacją PKD otrzymała symbol
60.22Z, co oznacza, że jej działalność została zakwalifikowana do:
Sekcja I  Transport, gospodarka magazynowa, łączność,
Dział 60  Transport lądowy; transport rurociągowy,
Grupa 60.2  Transport lądowy pozostały,
Klasa 60. 22 - Działalność taksówek osobowych,
Podklasa 60. 22 Z  Działalność taksówek osobowych.
Kolejnym kryterium klasyfikacji jednostek gospodarczych może być podział na:
 jednostki wytwarzające dobra materialne (np. przedsiębiorstwa przemysłowe),
 jednostki świadczące usługi (np. handel, przedsiębiorstwa transportowe).
4.5.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie rodzaje przedsiębiorców wyróżniamy według kryterium wielkości?
2. Jakie występują formy działalności przedsiębiorstw?
3. Co jest podstawą klasyfikacji przedsiębiorstw według rodzaju działalności?
4. Jaka jest definicja przedsiębiorcy w świetle ustawy?
5. Czy wspólnicy spółki cywilnej są przedsiębiorcami?
6. Jak klasyfikujemy przedsiębiorstwa według rodzaju prowadzonej działalności
gospodarczej?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Michał Pająk chce założyć indywidualną działalność gospodarczą osób fizycznych.
Postanowił otworzyć mały sklep z artykułami spożywczymi. Nie potrafi znalez
ć symbolu
PKD, który jest mu potrzebny do urzędu ewidencyjnego działalności gospodarczej.
W Polskiej Klasyfikacji Działalności odszukaj informacje, gdzie jest zakwalifikowana
sprzedaż artykułów spożywczych, bez alkoholu i wyrobów tytoniowych. Pomóż Michałowi
rozwiązać jego problem.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeczytać dokładnie polecenie,
2) wyszukać w PKD odpowiednie informacje,
3) wypisać rodzaj sekcji, działu, grupy, klasy, podklasy,
4) odpowiedzieć na piśmie Michałowi Pająkowi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Wyposażenie stanowiska pracy:
 Internet,
 Polska Klasyfikacja Działalności,
 literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) rozróżnić przedsiębiorstwa według wybranych kryteriów?
2) sklasyfikować przedsiębiorstwa według rodzaju prowadzonej
działalności gospodarczej?
3) przedstawić formy działalności przedsiębiorstw?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
4.6. Kryteria doboru form organizacyjno-prawnych do rodzaju
działalności
4.6.1. Materiał nauczania
Do głównych kryteriów wyboru formy organizacyjno-prawnej działalności gospodarczej
zalicza się zazwyczaj:
 wymagania założycielskie,
 zakres odpowiedzialności i ryzyka kapitałowego,
 możliwości finansowania działalności,
 zakres kierowania i kontroli firmy,
 obciążenia podatkowe,
 lokalizacja działalności gospodarczej.
Wymagania założycielskie:
 konieczność (bądz
jej brak) zawarcia umowy notarialnej, uwidocznienie
przedsiębiorstwa jedynie w ewidencji działalności gospodarczej bądz
w rejestrze
przedsiębiorstw, co ma wpływ na wysokość kosztów założycielskich,
 konieczność (bądz
jej brak) ujawnienia w nazwie przedsiębiorstwa nazwiska
przedsiębiorcy,
 konieczność spełnienia wymagań dotyczących liczby wspólników czy wielkości
wkładów kapitałowych,
 konieczność publicznego ujawnienia wyników działalności.
Zakres odpowiedzialności majątkowej i ryzyko kapitałowe wynika z tego, że
prowadzenie każdej działalności gospodarczej obarczone jest ryzykiem i niepewnością.
W przedsiębiorstwach działalności indywidualnej i spółkach osobowych zakres
odpowiedzialności i ryzyko kapitałowe jest nieograniczone. W spółkach kapitałowych
i spółdzielniach ogranicza się ono do wysokości majątku przedsiębiorstwa. Biorąc pod uwagę
to kryterium przedsiębiorca powinien wcześniej ocenić stopień i zakres ryzyka
podejmowanej działalności na podstawie obserwacji tendencji w gospodarce, analizę i rodzaj
działalności, by na tej podstawie wybrać taką formę organizacyjno-prawną, która to ryzyko
zminimalizuje.
Możliwości finansowania działalności gospodarczej w dużej mierze zależą od formy
organizacyjno-prawnej. Pierwotnie już przez fakt istnienia założycielskich rygorów
kapitałowych jak i zakres możliwości pozyskiwania kapitału (spółki kapitałowe). Decydując
się na określoną formę, trzeba też uwzględnić związki pomiędzy formą organizacyjno-
-prawną a możliwościami uzyskiwania zasileń kredytowych.
Pełny zakres kompetencji zarządczych przedsiębiorcy występuje w przedsiębiorstwach
własności indywidualnej oraz spółkach osobowych. Konsekwencją jest odpowiedzialność
i nieograniczone ryzyko kapitałowe. Powoduje to istnienie równowagi między władzą
a odpowiedzialnością. W spółkach kapitałowych natomiast występuje zwykle oddzielenie
własności kapitału od kompetencji zarządczych, kierowanie firmą powierza się
profesjonalnym menedżerom. Rozwiązanie takie z jednej strony przyczynia się na ogół do
zwiększenia efektywności zainwestowanego kapitału, z drugiej strony jednak powiększa
koszty prowadzenia przedsiębiorstwa z tytułu wysokich zwykle wynagrodzeń menedżerów.
Poza tym istnieje ryzyko, że menedżerowie będą chcieli działać według własnej hierarchii
celów, nie zawsze pokrywających się z celami przedsiębiorcy pomimo możliwości nadzoru
i kontroli. Wybierając więc formę działalności przedsiębiorstwa, przedsiębiorca powinien
uwzględnić także powyższe zależności.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
 Obciążenia podatkowe są najczęściej branym pod uwagę kryterium wyboru formy
przedsiębiorstwa, bowiem faktycznie są jedynym kryterium o charakterze mierzalnym.
Podstawowe znaczenie ma tu fakt pojedynczego oraz podwójnego opodatkowania dochodów.
Ten pierwszy ma miejsce w przedsiębiorstwach własności indywidualnej oraz w spółkach
osobowych, gdzie opodatkowaniu podlega bezpośredni dochód przedsiębiorcy.
W przedsiębiorstwach posiadających osobowość prawną raz opodatkowany jest dochód
przedsiębiorstwa, drugi raz  dochód przedsiębiorcy w postaci dywidendy.
Lokalizacja działalności gospodarczej. Jest to geograficznie określone miejsce
prowadzenia działalności gospodarczej, przy czym wybór w tym przypadku dotyczyć może
zarówno kraju, jak i określonego regionu, miasta i konkretnego miejsca w danym mieście.
Wybór lokalizacji jest jednym z najważniejszych kryteriów wyboru formy organizacyjno-
-prawnej w odniesieniu do rodzaju planowanej działalności gospodarczej. Im bardziej
złożona i kosztowna ma być projektowana działalność gospodarcza, tym kosztowniejsza
może być jego błędna lokalizacja.
4.6.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie najważniejsze kryteria decydują o wyborze formy organizacyjno-prawnej do
rodzaju działalności?
2. Czym charakteryzują się poszczególne kryteria doboru formy organizacyjno-prawnej dla
danego przedsiębiorstwa?
3. Jaki może być wpływ poszczególnych kryteriów na bieżące funkcjonowanie firmy?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przyporządkuj właściwą formę organizacyjno-prawną jednostki gospodarczej do
każdego z kryteriów wyboru rodzaju działalności gospodarczej.
1. Możliwość oddzielenia własności kapitału od czynności zarządczych& & & & & & & & .
2. Pełna księgowość& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
3. Konieczność publicznego ujawniania wyników działalności.& & & & & & & & & & & ..
4. Konieczność dokonywania analizy rynku & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
5. Możliwość uzyskania zasileń kredytowych& & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
6. Konieczność podwójnego opodatkowania& & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
7. Koszty prowadzenia działalności& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...
8. Liczba wspólników& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
9. Dokonanie wyboru możliwych miejsc(kraju/regionu/miasta/parceli)& & & & & & & & ..
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) scharakteryzować poznane formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw,
2) scharakteryzować kryteria wyboru form organizacyjno-prawnych,
3) przyporządkować do każdego z kryteriów właściwą formę organizacyjno-prawną,
4) wpisać w miejsce oznaczone na odpowiedz
.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Wyposażenie stanowiska pracy:
 literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Podaj nazwę przedsiębiorstwa (może być wymyślona przez Ciebie), które przy
zakładaniu działalności musiało uwzględnić jedno z podanych w tabelce kryteriów
(np. wymagania założycielskie  Pub  Pod winogronami Jacek Muszyński).
Kryteria doboru Nazwa przedsiębiorstwa
Wymagania założycielskie
Zakres odpowiedzialności majątkowej
i ryzyko kapitałowe
Zakres kompetencji zarządczych
Możliwości finansowania działalności
Obciążenia podatkowe
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) scharakteryzować kryteria doboru,
2) scharakteryzować formy przedsiębiorstw,
3) zaproponować nazwę przedsiębiorstwa,
4) uzupełnić tabelę zgodnie z podanymi kryteriami
Wyposażenie stanowiska pracy:
 literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia,
 Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej.
4.6.4 Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) nazwać kryteria doboru form organizacyjno-prawnych brane pod
uwagę przy wyborze rodzaju działalności?
2) scharakteryzować poszczególne kryteria doboru form
organizacyjno-prawnych?
3) scharakteryzować najbardziej korzystną formę przedsiębiorstwa do
poszczególnych kryteriów?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
4.7. Cele działania przedsiębiorstwa oraz kryteria doboru formy
organizacyjno-prawnej do realizacji celów
4.7.1. Materiał nauczania
Podstawowym celem działania przedsiębiorstwa jest osiągnięcie w danych warunkach
określonego zysku. Jednak przedsiębiorcy obok zysku widzą szereg innych celów, takich jak:
poprawa jakości, zaspokojenie potrzeb klientów, rozwój inwestycji, ochrona środowiska
(tabela 7). Cele te układają się według skali ważności, innej dla każdego przedsiębiorstwa
i tworzą swoją hierarchię.
Tabela 7. Struktura celów przedsiębiorstwa i ich mierniki
Cele przedsiębiorstwa
związane efektywnościowe finansowe socjalne prestiżowe
z rynkiem i związane ze
środowiskiem
Mierniki celów
wielkość wielkość zysku zdolność zadowolenie niezależność
udziału w rynku kredytowa pracowników z
warunków pracy
i płacy
dynamika rentowność obrotu przepływy integracja image i prestiż
obrotów pieniężne pracowników z
celami firmy
wejście na stopa zysku od płynność zapewnienie misja
nowy rynek kapitału majątku każdemu społeczna oraz
i jego pracownikowi wpływy
opanowanie rozwoju polityczne
osobowego i społeczne
Przedstawiona struktura celów nie wyczerpuje wszystkich możliwości, wskazuje jednak
na dowolność formułowania celów przez każde przedsiębiorstwo.
Cele przedsiębiorstwa powinny być:
 mierzalne za pomocą wskaz
ników dających się praktycznie obliczyć i porównać,
 zrozumiałe nie tylko dla kierownictwa poszczególnych szczebli, ale i dla wykonawców,
 realne, czyli możliwe do osiągnięcia.
Problem wyboru formy organizacyjno-prawnej adekwatnej do osiągania celów
występuje nie tylko w momencie zakładania przedsiębiorstwa, lecz także w trakcie jego
działalności. Kryteria doboru formy w pierwszym rzędzie zależne są od tego, do czego się
zmierza, w jakim zakresie i w jaki sposób osoba podejmująca działalność gospodarczą chce
osiągnąć swój cel.
Do głównych kryteriów wyboru formy organizacyjno-prawnej zalicza się przeważnie:
 rozmiar i rodzaj planowanej działalności,
 wymagania założycielskie,
 zakres odpowiedzialności,
 ryzyko kapitałowe,
 możliwości finansowania działalności,
 zakres kierowania,
 możliwości kontroli,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
 formy opodatkowania.
Przedstawione kryteria nie wyczerpują wszystkich możliwych, poza tym uwzględnia się
często kwestie dziedziczenia, koszty funkcjonowania podmiotu, sposób i koszty zakończenia
działalności gospodarczej i inne.
Wybór organizacyjno-prawnej formy działalności przedsiębiorstwa nie jest sprawą
prostą już choćby z tytułu wielości kryteriów wyboru czy też różnej ich ważności z punktu
widzenia preferencji konkretnego przedsiębiorcy. Dlatego winien on następować po
przeprowadzeniu szczegółowej analizy uwzględniającej cele i możliwości realizacyjne
prowadzenia działalności gospodarczej.
4.7.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie rodzaje celów zawiera struktura celów przedsiębiorstwa?
2. Jakie znasz cele związane z rynkiem?
3. Jakie są cele efektywnościowe?
4. Jakie są cele finansowe?
5. Jakie są cele socjalne?
6. Jakie są cele prestiżowe i związane ze środowiskiem?
7. Czy cele działania przedsiębiorstwa można zmierzyć?
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Jesteś właścicielem małego przedsiębiorstwa  Oskar . Przedmiotem Twojej działalności
jest handel detaliczny.
Zaproponuj praktyczne działania (jedno dla każdego celu), które pozwolą Ci osiągnąć cele:
związane z rynkiem, efektywnościowe, finansowe, socjalne, prestiżowe i związane ze
środowiskiem, (np. udział w akcji charytatywnej na rzecz dzieci niepełnosprawnych oraz
prestiżem firmy).
Cele firmy Działania praktyczne
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zanalizować rodzaje celów,
2) wypisać do tabeli rodzaj celu,
3) dobrać praktyczne działanie do osiągnięcia założonego celu.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia,
 czasopisma lokalne i krajowe,
 Internet.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Ćwiczenie 2
Odpowiedz na pytanie. Dlaczego cele działania przedsiębiorstwa powinny być mierzalne
i realne do wykonania? Swoją odpowiedz
uzasadnij przykładem.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) dokonać analizy celów przedsiębiorstwa,
2) odpowiedzieć na pytanie w miejscu do tego wyznaczonym,
3) poprzeć swoją odpowiedz
wybranym przykładem.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
4.7.4 Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) scharakteryzować rodzaje celów działania przedsiębiorstwa?
2) omówić istotę poszczególnych celów?
3) zaproponować wymierne działania przedsiębiorstwa niezbędne do
osiągnięcia poszczególnych celów?
4) uzasadnić konieczność formułowania celów działalności przedsiębiorstwa?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
4.8. Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa
4.8.1. Materiał nauczania
Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa to zespół jednostek organizacyjnych
wchodzących w jej skład oraz wzajemne związki między nimi a całością. W praktyce
oznacza ona schematyczne ujęcie działów, wydziałów, sekcji, stanowisk pracy
i przypisanych im czynności do wykonania oraz wzajemne związki między nimi, a także
między nimi a całym przedsiębiorstwem.
Określenie struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa wiąże się z wyborem
odpowiedniego schematu organizacyjnego. Schemat organizacyjny przedstawia za pomocą
symboli graficznych wzajemne zależności służbowe między pracownikami oraz komórkami
funkcjonalnymi na tle hierarchii stanowisk, zakresów czynności i systemów komunikacji,
które zostały podporządkowane założonemu celowi przedsiębiorstwa. Rodzaj schematu
organizacyjnego zależy od wielu czynników, m.in. takich jak: otoczenie zewnętrzne
przedsiębiorstwa, rodzaj działalności gospodarczej, ilość i jakość produkcji, złożoność
wykonywanych prac, wielkość zatrudnienia, wielkość komórek specjalistycznych
o charakterze funkcjonalnym.
Do typowych schematów organizacyjnych zalicza się: liniowy, funkcjonalny, sztabowo-
-liniowy i macierzowy.
Schemat liniowy (rys. 3) charakteryzuje się tym, że do każdej komórki organizacyjnej
dochodzi tylko jedna linia podporządkowana, co oznacza, iż podlega ona tylko jednemu
zwierzchnikowi. Ten typ występuje w małych przedsiębiorstwach, zatrudniających niewielką
liczbę pracowników o wąskiej specjalności, których działalność ogranicza się do jednego
rodzaju produktów czy usług.
Kierownik naczelny
Kierownik I Kierownik II
Pracownicy Pracownicy
Rys. 3. Schemat struktury liniowej (y
ródło: Dębski S.)
Zaletami struktur liniowych są: prostota i zrozumiałość zależności organizacyjnych,
jasno określona władza i odpowiedzialność oraz stworzenie warunków do szybkiego
podejmowania decyzji i egzekwowania ich realizacji.
Wadą natomiast jest możliwości pogłębiania specjalizacji w zakresie wszystkich
aspektów zarządzania daną komórką lub jednostką organizacyjną. Wzrasta
prawdopodobieństwo podejmowania decyzji zaledwie zadowalających, a czasami wręcz
nietrafnych.
Schemat funkcjonalny (rys. 4) jest efektem daleko posuniętej specjalizacji pracy
kierowniczej (i to jest zaletą tej struktury). Komórki niższego szczebla mogą podlegać kilku
zwierzchnikom specjalizującym się w poszczególnych funkcjach, co może prowadzić do
sytuacji konfliktowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
 Kierownik Kierownik planujący Kierownik
przygotowania robót i zlecający pracę nadzorujący jakość
wykonania
Pracownicy
Rys. 4. Schemat struktury funkcjonalnej (y
ródło: Dębski S, Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw, WSiP,
Warszawa 1994)
Zagrożenia struktury funkcjonalnej: nieskoordynowanie pracy zespołu kierowniczego,
konflikty kompetencyjne między kierownikami, manipulowanie poleceniami przez
podwładnych.
Schemat sztabowo-liniowy (rys. 5) przewiduje istnienie w ramach komórek sztabowych
zespołu doradczego służącego pomocą kierownikowi. Pomoc ta przejawia się
w dostarczaniu fachowych porad w zakresie np. najnowszych rozwiązań w dziedzinie
technologii, prawa, ekonomii, organizacji itp.
Kierownik naczelny
F F
F F
Kierownik I Kierownik II
F F F F
W W W W W W
F  komórka funkcjonalna lub stanowisko funkcjonalne
W  wykonawcy (pracownicy)
Rys. 5. Schemat struktury sztabowo-liniowej (y
ródło: Dębski S., Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw,
WSiP, Warszawa 1994)
Do podstawowych zalet tego modelu można zaliczyć istnienie dobrze przygotowanej
kadry specjalistów, służących zarządowi swą wiedzą, wyzwolenie inwencji twórczej,
możliwość kompleksowego skupienia się na szczegółowym problemie, usprawnienie
przepływu informacji, większą otwartość i elastyczność w dostosowaniu się do zmian
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
w otoczeniu, zwiększenie odpowiedzialności kierownika  koordynatora za przedsięwzięcie,
dzięki rozszerzeniu jego kompetencji na cały cykl realizacyjny.
Wadą może stać się przerost pozycji sztabu nad kierownictwem komórek liniowych,
a także brak rotacji osób tworzących sztab. Schemat sztabowy występuje z reguły w średnich
i dużych firmach, a pewne jego elementy można spotkać także w małych, np. gdy korzystają
z pomocy prawnika czy biegłego księgowego.
Schemat macierzowy (rys. 6) jest strukturą funkcjonalno-techniczną. Obrazem takiej
struktury jest macierz, w której kolumny przedstawiają więzi funkcjonalno-hierarchiczne,
a wiersze więzi techniczno-hierarchiczne. Komórki wykonawcze są podporządkowane
pionowo kierownikom funkcjonalnym, w poziomie  koordynatorom procesu. Model ten
może być stosowany w firmach doradczych, projektowych, reklamowych itp., czyli tam
gdzie większość prac jest zorganizowana na zasadzie projektów czy przedsięwzięć, a nie
według układu funkcjonalnego.
Dyrektor
Kierownik ds. Kierownik
badawczo- Kierownik ds. Kierownik ds. ds.
rozwojowych produkcji handlowych finansowo-
księgowych
Kierownik
produktu A
Kierownik
produktu B
Kierownik
produktu C
Rys. 6. Schemat struktury macierzowej
Wadą jest zerwanie z zasadą jedności rozkazodawstwa i możliwości sporów
kompetencyjnych między kierownikami funkcji a koordynatorami przedsięwzięć, brak
wzajemnego zrozumienia i zaufania kierowników funkcji i kierowników przedsięwzięć,
stawianie kierownikom i podwładnym dość wysokich wymagań, co powoduje trudności ze
skompletowaniem grup zadaniowych, przeciążenie kierowników problemami bieżącej
koordynacji.
Zalety struktury macierzowej to: wyzwolenie inwencji twórczej, możliwość
kompleksowego skupienia się na szczegółowym problemie, usprawnienie przepływu
informacji, większa otwartość i elastyczność w dostosowaniu się do zmian w otoczeniu,
zwiększenie odpowiedzialności kierownika  koordynatora za przedsięwzięcie, dzięki
rozszerzeniu jego kompetencji na cały cykl realizacyjny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
Zasady budowy struktury organizacyjnej:
1. Projektowanie struktury organizacyjnej wymaga systematycznych badań
i analiz.
2. Projektowanie struktury organizacyjnej nie jest pierwszym, lecz ostatnim krokiem
w działaniach organizatorskich.
3. Struktura organizacyjna musi być tak zaprojektowana, aby umożliwiała sprawną
realizację istotnych zadań organizacji.
Ogólne zasady prawidłowej konstrukcji schematu organizacyjnego:
1. Stosować do oznaczenia komórek organizacyjnych zróżnicowane figury geometryczne.
2. Posługiwać się jednoznaczną i zwięzłą nazwą komórek organizacyjnych, wynikającą ze
spełnianych przez nie głównych funkcji i zadań.
3. Przestrzegać gradacji nazw poszczególnych komórek organizacyjnych w zależności od
zajmowanej pozycji w hierarchii organizacji (działy, sekcje, zespoły, stanowiska pracy).
4. Stosować jasne kryteria podziału komórek organizacyjnych na piony organizacyjne.
5. Stosować do oznaczania komórek organizacyjnych oprócz nazw, odpowiednie symbole
literowe (np. 1 litera oznacza pion, w którym zlokalizowano komórkę, 2 litera
specjalizację zadań).
6. Oznaczać więzi służbowe linią ciągłą.
7. Unikać krzyżowania się linii służbowych.
8. Umieszczać komórki organizacyjne o tym samym  ciężarze gatunkowym na tym
samym poziomie hierarchicznym.
9. Zaznaczać komórki organizacyjne w fazie organizacji poprzez obrysowanie ich linią
przerywaną.
4.8.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jakim celu tworzy się strukturę organizacyjną?
2. Jakie są rodzaje schematów struktury organizacyjnej?
3. Czym charakteryzują się poszczególne rodzaje struktur organizacyjnych?
4. Jakie są zalety i wady poszczególnych struktur?
4.8.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przedstaw wady i zalety struktur organizacyjnych.
Rodzaj struktury Wady Zalety
Liniowa
Funkcjonalna
Liniowo-sztabowa
Macierzowa
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zanalizować rodzaje struktur,
2) wyodrębnić ich wady i zalety,
3) wpisać wady i zalety do tabeli w wyznaczone miejsca.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 schematy struktur organizacyjnych,
 literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Opracuj schemat struktury organizacyjnej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
prowadzącej działalność produkcyjną.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) wyodrębnić niezbędne komórki organizacyjne firmy produkcyjnej w formie spółki z o.o.,
2) dobrać rodzaj struktury organizacyjnej,
3) narysować schemat struktury organizacyjnej.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 plansze przykładowych struktur organizacyjnych,
 komputer,
 literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
4.8.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) zdefiniować pojęcie struktury organizacyjnej?
2) nazwać rodzaje struktur organizacyjnych?
3) scharakteryzować poszczególne rodzaje struktur?
4) opracować schemat organizacyjny przedsiębiorstwa, dowolnej formy
organizacyjno-prawnej (np. spółki z o.o. spółki akcyjnej)?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
4.9. Kompetencje organów przedsiębiorstwa
4.9.1. Materiał nauczania
Organy jednostek gospodarczych pełnią określone funkcje w działalności
przedsiębiorstw i decydują o ich najważniejszych sprawach. Jednoosobowymi
przedsiębiorstwami oraz innymi małymi jednostkami (spółka cywilna, spółka jawna) kierują
sami właściciele. W większych jednostkach organizacyjnych właściciele, których jest
zazwyczaj wielu, nie są w stanie wykonywać bezpośrednio funkcji kierowniczych.
Z tego względu w tych podmiotach gospodarczych powierzają sprawowanie nadzoru
i kierownictwa wyodrębnionym organom.
Rodzaj, struktura i kompetencje organów zależą od własności oraz od formy
organizacyjno-prawnej jednostek gospodarczych. Inne są organy w przedsiębiorstwach
państwowych, inne w spółdzielniach, a jeszcze inne w spółkach czy jednostkach organizacji
społecznych.
Organy przedsiębiorstwa państwowego to samorząd załogi i dyrektor przedsiębiorstwa.
Organy te decydują w sposób samodzielny o wszystkich sprawach przedsiębiorstwa.
Samorząd załogi to wszyscy pracownicy przedsiębiorstwa, decyduje o istotnych
sprawach przedsiębiorstwa oraz sprawuje kontrolę jego działalności.
Samorząd wykonuje swe funkcje poprzez organy samorządu załogi, którymi są:
 ogólne zebranie pracowników lub  w większych przedsiębiorstwach (ponad 300
pracowników)  zebranie delegatów wybranych przez załogę,
 rada pracownicza, wybrana przez pracowników przedsiębiorstwa w wyborach
powszechnych, bezpośrednich i równych, w głosowaniu tajnym, przy czym
w przedsiębiorstwach wielozakładowych mogą być wybierane rady pracownicze
poszczególnych zakładów.
Dyrektor przedsiębiorstwa państwowego zarządza przedsiębiorstwem i reprezentuje je na
zewnątrz, podejmując decyzje samodzielnie i ponosząc za nie odpowiedzialność.
Obowiązany jest on jednak zasięgać opinii rady pracowniczej przy zawieraniu
długookresowych umów i porozumień o podstawowym znaczeniu dla przedsiębiorstwa.
Dyrektor wykonuje uchwały ogólnego zebrania pracowników (delegatów) oraz rady
pracowniczej, dotyczące działalności przedsiębiorstwa i jest odpowiedzialny przed załogą za
prawidłowe kierowanie przedsiębiorstwem. Dyrektor składa załodze przynajmniej raz w roku
sprawozdanie z działalności przedsiębiorstwa oraz informuje o jego stanie. Powstałe spory
między dyrektorem a radą pracowniczą rozstrzyga powołana komisja rozjemcza, w wypadku
zaś gdy komisja sporu nie rozstrzygnie, sprawa może być skierowana do sądu. Jeżeli
dyrektora powołuje organ założycielski, to pośredniczy on również w rozstrzyganiu sporów
między dyrektorem a radą pracowniczą.
W przedsiębiorstwach spółdzielczych organy spółdzielni stanowią walne zgromadzenie
członków spółdzielni lub  w wypadku zbyt dużej liczby członków  zebranie ich
przedstawicieli, rada nadzorcza oraz zarząd spółdzielni. Do organów spółdzielni należą
również zebrania grup członkowskich, jeżeli walne zgromadzenie zostaje zastąpione przez
zebranie przedstawicieli.
Walne zgromadzenie (zebranie przedstawicieli), będące najważniejszym organem
spółdzielni, decyduje o jej podstawowych sprawach, do których na przykład należą:
uchwalanie statutu spółdzielni i jego zmian, wybór rady nadzorczej, ustalenie kierunków
rozwoju działalności spółdzielni, decyzje w sprawie podziału nadwyżki bilansowej.
Rada nadzorcza kontroluje i ocenia działalność zarządu i spółdzielni, ocenia i zatwierdza
plany spółdzielni, zatwierdza strukturę organizacyjną, czuwa nad przestrzeganiem
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
postanowień statutu spółdzielni. Mogą występować tu również inne formy organów,
np. grupy członkowskie.
Zarząd, wybierany przez walne zgromadzenie członków lub zebranie przedstawicieli
członków spółdzielni, kieruje działalnością spółdzielni i reprezentuje ją na zewnątrz. Zarząd
jest organem kolegialnym składającym się z prezesa, zastępców prezesa i członków zarządu,
którzy podejmują decyzje w formie uchwał zarządu. Prezes i jego zastępcy wchodzą również
w skład ogniwa administracyjnego, reprezentując w nim jednoosobowych kierowników
poszczególnych pionów.
Zebrania grup członkowskich mogą odbywać się na zasadzie miejsca zamieszkania
członków, wspólnoty zawodowej lub według innych kryteriów określonych statutem. Do
uprawnień tych zebrań należy: wybieranie reprezentantów na zebranie przedstawicieli,
rozpatrywanie okresowych sprawozdań rady nadzorczej i zarządu spółdzielni, wyrażanie
opinii, zgłaszanie wniosków do organów spółdzielni.
W podmiotach gospodarczych mających organizacyjno-prawną formę spółek
kapitałowych współwłaściciele spółek nie są zaangażowani w prowadzenie przedsiębiorstwa,
lecz powierzają tę funkcję organom spółki, którymi są: zgromadzenie wspólników (w spółce
z o.o.), lub walne zgromadzenie akcjonariuszy (w spółce akcyjnej) oraz rada nadzorcza,
komisja rewizyjna i zarząd spółki.
W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością zgromadzenie wspólników to organ
o największych uprawnieniach. Na zebraniach zgromadzenia wspólników zapadają wszystkie
uchwały dotyczące podstawowych spraw spółki, takie jak: zatwierdzenie bilansu i rachunku
wyników za rok ubiegły, podział zysku lub pokrycie strat, udzielenie absolutorium zarządowi
i innym władzom spółki.
Rada nadzorcza oraz komisja rewizyjna są powoływane zgodnie z wolą wspólników
obowiązek ich powoływania zależy od wysokości kapitału i liczby wspólników.
Do obowiązków rady nadzorczej należy stały nadzór nad działalnością spółki,
a zwłaszcza badanie bilansu, dotyczące jego zgodności z dokumentami i stanem faktycznym,
badanie sprawozdania zarządu, badanie wniosków zarządu dotyczące podziału zysku
i pokrycia strat.
Komisja rewizyjna jest drugim organem kontrolnym, który może działać w spółce
z ograniczoną odpowiedzialnością. Działa ona samodzielnie albo obok rady nadzorczej, gdyż
umowa spółki może przewidywać radę nadzorczą lub komisję rewizyjną bądz
też obie te
władze. Do jej kompetencji należy wykonywanie nadzoru, zwłaszcza po zakończeniu roku
obrachunkowego, w zakresie badania bilansu, podziału zysku i pokrycia strat. Komisja
rewizyjna powinna z wyniku swego badania złożyć zgromadzeniu wspólników szczegółowe
pisemne sprawozdanie.
Zarząd jest organem zarządzającym spółką, który składa się z jednej osoby lub większej
ich liczby, o czym decyduje umowa spółki. Członków zarządu ustanawiają wspólnicy
w drodze uchwały, jeżeli jednak udziałowców spółki jest wielu, umowa spółki może
stanowić, że członków zarządu powołuje rada nadzorcza. Członkowie zarządu nie mogą bez
zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w spółce
konkurencyjnej jako wspólnicy lub członkowie władz.
Do kompetencji zarządu należy głównie reprezentowanie spółki na zewnątrz, bieżące
prowadzenie spraw spółki, administrowanie spółką i załatwianie wszelkich czynności
związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Działalność zarządu pozostaje zawsze pod
kontrolą, którą sprawuje każdy ze wspólników oraz organy nadzorcze spółki.
Organami spółki akcyjnej, są podobnie jak w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością:
walne zgromadzenie, rada nadzorcza, komisja rewizyjna i zarząd. Organy te pełnią zbliżoną
funkcję, jak w spółce z o.o. Wyjątkiem jest tu walne zgromadzenie, które funkcjonuje
na odmiennych nieco warunkach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
 Walne zgromadzenie, zwane potocznie zgromadzeniem akcjonariuszy, podejmuje
uchwały między innymi w sprawie: zatwierdzania bilansu i rachunku wyników, udzielenia
absolutorium pozostałym władzom spółki z wykonania przez nich obowiązków, zbycia lub
wydzierżawienia przedsiębiorstwa, zbycia nieruchomości, emisji obligacji, podziału zysku
lub pokrycia strat. Jedna akcja daje na walnym zgromadzeniu prawo do jednego głosu,
z wyjątkiem akcji uprzywilejowanych. Uchwały zwykle zapadają zwykłą większością
głosów bez względu na liczbę akcji reprezentowanych na zebraniu. Jedynie w niektórych
szczególnych wypadkach (np. emisja obligacji, zmiana statutu) obowiązuje większość trzech
czwartych głosów. Zasada podejmowania przeważającej części decyzji większością głosów
oznacza, że teoretycznie pakiet 51% akcji w jednym ręku, daje możliwość rządzenia spółką.
Pakiet taki zwany jest kontrolnym pakietem akcji. Walne zgromadzenie jest ważne bez
względu na liczbę obecnych, większość głosów zaś liczy się w stosunku do głosów
oddanych.
4.9.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są organy w przedsiębiorstwie państwowym?
2. Jakie rodzaje organów występują w spółdzielni?
3. Jakie organy występują w spółkach kapitałowych?
4. Jakie są kompetencje rady pracowniczej?
5. Jaki zakres kompetencji ma dyrektor przedsiębiorstwa państwowego?
6. O czym decyduje walne zgromadzenie jako organ spółdzielni?
7. Jaki zakres kompetencji ma rada nadzorcza spółdzielni?
8. O czym decyduje zarząd spółdzielni?
9. Co należy do uprawnień zebrania grup członkowskich?
10. Jaki zakres kompetencji ma zgromadzenie wspólników?
11. Jaki zakres kompetencji ma rada nadzorcza w spółkach kapitałowych?
12. Jakie uprawnienia ma komisja rewizyjna?
13. Co należy do zakresu kompetencji zarządu w spółkach kapitałowych?
14. Jakie kompetencje ma walne zgromadzenie w spółkach akcyjnych?
4.9.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przyporządkuj wybrane organy przedstawionym formom prawno-organizacyjnym
przedsiębiorstw. Uzupełnij poniższą tabelę, wpisując w odpowiednie miejsca Tak lub Nie.
Forma Zarząd Rada Dyrektor Komisja Walne Rada
organizacyjno- nadzorcza rewizyjna zgromadzenie pracownicza
prawna
Przedsiębiorstwo
państwowe
Spółdzielnia
Spółka akcyjna
Spółka z o.o.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) rozróżnić organy występujące w przedsiębiorstwach,
2) przyporządkować dany organ do przedsiębiorstwa,
3) wpisać w wolne miejsca w tabelce odpowiednio Tak lub Nie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Dokończ zdania, uzupełniając w nich luki. Wpisz organ oraz rodzaj formy
organizacyjno prawnej przedsiębiorstwa zgodnie z przedstawionymi kompetencjami.
Reprezentantów na zebranie przedstawicieli wybiera organ& & & & & & & & ...& & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& & & & & &
Wszystkie uchwały dotyczące spraw spółki podejmuje& & & & & & & & & & & & ..& & & & ...
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& & & &
Kontroli bilansu, podziału zysku dokonuje& & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & ...
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..................................................................
Podejmuje decyzje samodzielnie, reprezentuje przedsiębiorstwo na zewnątrz & & & & .& .....
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& &
Stały nadzór nad działalnością spółki, badanie bilansu należy do kompetencji & & & & & & .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& & & &
Przeprowadza ocenę pracy, ocenę działalności rady pracowniczej& & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& & & &
Uchwala roczny program działania, przyjmuje sprawozdanie roczne& & & & & & & & ..& & & ..
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& & & &
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zidentyfikować rodzaje organów jednostek gospodarczych,
2) przeanalizować ich zadania i kompetencje,
3) przyporządkować kompetencje do organu i podać, w jakiej formie organizacyjno-
prawnej funkcjonuje ten organ,
4) uzupełnić luki w zdaniach, wpisując dobrane organy i formę organizacyjno-prawną,
w którym występuje.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
4.9.4 Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) rozróżnić organy w przedsiębiorstwie państwowym?
2) rozróżnić organy występujące w spółdzielni?
3) rozróżnić organy występujące w spółkach kapitałowych?
4) nazwać kompetencje rady pracowniczej?
5) przedstawić zakres kompetencji dyrektora przedsiębiorstwa państwowego?
6) wyjaśnić, o czym decyduje walne zgromadzenie jako organ spółdzielni?
7) scharakteryzować jaki zakres kompetencji ma rada nadzorcza spółdzielni?
8) wyjaśnić, o czym decyduje zarząd spółdzielni?
9) przedstawić, co należy do uprawnień zebrania grup członkowskich?
10) scharakteryzować zakres kompetencji jakie ma zgromadzenie wspólników?
11) omówić zakres kompetencji rady nadzorczej w spółkach kapitałowych?
12) przedstawić uprawnienia komisji rewizyjnej?
13) wyjaśnić, co należy do zakresu kompetencji zarządu w spółkach
kapitałowych?
14) omówić kompetencje walnego zgromadzenia w spółkach akcyjnych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
4.10. Funkcje gospodarcze i społeczne przedsiębiorstwa
4.10.1 Materiał nauczania
Przedsiębiorstwo jest organizacją, która została powołana do realizacji określonych
celów produkcyjnych i usługowych, z drugiej strony jest pewną wspólnotą pracowników
funkcjonującą w określonym otoczeniu.
Funkcje, jakie pełni obecnie przedsiębiorstwo, należy rozpatrywać w dwóch aspektach
tj. gospodarczym i społecznym.
W aspekcie gospodarczym przedsiębiorstwo spełnia dwie funkcje:
 funkcję wytwarzania,
 funkcję przedsiębiorczości.
W funkcji wytwarzania akcent jest położony na bieżącym działaniu i krótkim okresie.
Chodzi tutaj o odpowiednie wykorzystanie istniejącego w danym momencie potencjału
gospodarczego.
W przypadku funkcji przedsiębiorczości nacisk stawiany jest na przyszłość. Oznacza to
dostosowanie zasad i potencjału przedsiębiorstwa do zmieniających się potrzeb i zadań.
Te dwie funkcje są ze sobą ściśle powiązane i składają się na sprawne gospodarowanie
środkami, którymi przedsiębiorstwo dysponuje.
W aspekcie społecznym przedsiębiorstwo wypełnia również dwie funkcje:
 funkcję tworzenia motywacji,
 funkcję oddziaływania na otoczenie.
Funkcja tworzenia motywacji wewnętrznej polega na organizowaniu pracy ludzi
zatrudnionych w przedsiębiorstwie w taki sposób, aby tworzyli oni wewnętrznie zwarty,
skoordynowany zespół, świadomy wspólnych celów i zainteresowany sprawnym osiąganiem
tych celów poprzez właściwe gospodarowanie środkami, które do jego dyspozycji zostały
przeznaczone.
Zespół ten powinien:
 osiągać zadowolenie z wykonywanej pracy,
 posiadać uczucie przywiązania do przedsiębiorstwa,
 posiadać poczucie współodpowiedzialności za los przedsiębiorstwa.
Funkcja ta jest wielowarstwowa, a jej podstawą jest tworzenie właściwych warunków
zarobkowania, które powinny być powiązane z wynikami i jakością pracy. W związku z tym
funkcja wymaga:
 właściwej organizacji pracy na każdym stanowisku w przedsiębiorstwie,
 zapewnienia odpowiednich warunków bhp,
 zapewnienia warunków związanych z ochroną zdrowia,
 rozwiązywania różnych problemów bytowych rodzin pracowniczych,
 umożliwiania dostępu do określonych dóbr kultury i wypoczynku.
Istotnym elementem funkcji tworzenia motywacji wewnętrznej jest również kształcenie
pracowników. Wszystkie te rodzaje działań powinny składać się na tworzenie motywacji
materialnej i niematerialnej, od której zależy stosunek pracownika do przedsiębiorstwa.
Zakres funkcji oddziaływania na otoczenie zależy od skali przedsiębiorstwa, od jego
wielkości. Podstawą tej funkcji jest stosowanie zasady  nie szkodzić . Najistotniejsza tu jest
sprawa kształtowania i ochrony środowiska naturalnego. Jeżeli chodzi o wpływanie na
otoczenie zewnętrzne to małe przedsiębiorstwa mają niewielkie możliwości. Duże
przedsiębiorstwa natomiast mogą i powinny odgrywać w tym zakresie określoną rolę. Jednak
przedsiębiorstwa mogą nie być skłonne do działań na rzecz otoczenia, a dowodem na to są
liczne przypadki zatruwania środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
4.10.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania
ćwiczeń.
1. Co uwzględnia się określając funkcje przedsiębiorstwa?
2. Jakie funkcje pełni przedsiębiorstwo w aspekcie gospodarczym?
3. Jakie funkcje pełni przedsiębiorstwo w aspekcie społecznym?
4. Czym charakteryzują się poszczególne funkcje?
5. Jakie znaczenie mają poszczególne funkcje pełnione przez przedsiębiorstwo?
4.10.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przyporządkuj działania przedsiębiorstwa do poszczególnych funkcji gospodarczych
i społecznych.
Działanie przedsiębiorstwa Funkcja
Budowa oczyszczalni ścieków
Ubezpieczenie pracowników
Wyjazd integracyjny pracowników
Szkolenie pracowników w ramach bhp
Zwiększenie produkcji soków owocowych
Zmiana profilu produkcji
Dopłata do mieszkań pracowników
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeczytać uważnie przedstawione działania przedsiębiorstwa,
2) dokonać analizy poszczególnych funkcji,
3) wpisać rodzaj funkcji w miejsca wyznaczone w tabeli.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.
4.10.4 Sprawdzian postępów
Tak Nie
Czy potrafisz:
1) rozróżnić aspekty, w których są określone funkcje przedsiębiorstwa?
2) scharakteryzować poszczególne funkcje przedsiębiorstwa?
3) podać przykłady działań przedsiębiorstwa w aspekcie pełnionych funkcji?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
TEST PISEMNY  TEST WYBORU
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test pisemny zawiera 20 zadań i sprawdza Twoje wiadomości z zakresu określania form
organizacyjno-prawnych przedsiębiorstwa. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej
karcie odpowiedzi. Wskaż tylko jedną odpowiedz
prawidłową. W przypadku pomyłki
zaznacz kółkiem błędną odpowiedz
i zakreśl odpowiedz
poprawną.
5. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
6. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
7. Na rozwiązanie testu pisemnego masz 40 minut.
ZESTAW PYTAC
TESTOWYCH
1. y
ródłem prawa gospodarczego jest:
a) gałąz
prawa zwana prawo gospodarcze,
b) wiele różnych gałęzi prawa,
c) Krajowy Rejestr Sądowy,
d) Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej.
2. Uczestnikami obrotu gospodarczego w świetle prawa gospodarczego są:
a) producenci skóry i producenci obuwia, którzy zawarli ze sobą umowę,
b) producent płodów rolnych na potrzeby własnej rodziny,
c) producent obuwia, wykonujący swoją działalność okazjonalnie, nie zarobkowo,
d) szkoły i placówki oświatowe świadczące swoje usługi dla uczniów.
3. Jednoosobowe spółki Skarbu Państwa są własnością:
a) prywatną krajową,
b) mieszaną sektora publicznego,
c) państwową,
d) mieszaną sektora prywatnego.
4. Do sektora publicznego zaliczysz:
a) Rzemieślniczy Zakład Krawiecki  Rękaw ,
b) Pub  Pod Dębem Jan Kowalski,
c) Zakład Usług Komunalnych,
d) Telekomunikacja Polska S.A..
5. Fundacje i stowarzyszenia:
a) mogą prowadzić działalność gospodarczą w celu wypracowania zysków dla
założycieli,
b) nie mogą prowadzić działalności gospodarczej,
c) mogą prowadzić działalność wyłącznie charytatywną,
d) mogą prowadzić działalność gospodarczą w celu wypracowania zysków na swój
rozwój.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
6. Zaletą indywidualnej działalności gospodarczej jest:
a) samodzielne podejmowanie wszystkich decyzji,
b) możliwość zaciągania przez przedsiębiorstwo kredytów bankowych na działalność
gospodarczą,
c) niskie koszty sporządzania aktu notarialnego,
d) ograniczona odpowiedzialność za zobowiązania przedsiębiorstwa.
7. Zaletą prowadzenia działalności gospodarczej w formie spółki kapitałowej jest:
a) krótki czas oczekiwania na rejestrację spółki,
b) dowolna forma opodatkowania,
c) dowolny kapitał założycielski,
d) odpowiedzialność za zobowiązania spółki do wysokości wniesionego kapitału.
8. Do form organizacyjno-prawnych działających ma podstawie o Kodeksu spółek
handlowych zalicza się:
a) spółkę jawna,
b) spółkę cywilna,
c) indywidualną działalność gospodarcza,
d) spółdzielnię.
9. Spółkę partnerską może założyć:
a) malarz pokojowy,
b) stomatolog,
c) nauczyciel ekonomista,
d) właściciel sklepu zielarskiego.
10. Tylko jeden wspólnik odpowiada całym swoim majątkiem:
a) w spółce cywilnej,
b) w spółce partnerskiej,
c) w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością,
d) w spółce komandytowej.
11. Małym przedsiębiorcą jest się, gdy:
a) w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniano średniorocznie
mniej niż 10 pracowników,
b) bilans roczny jest mniejszy niż 43 mln euro,
c) liczba zatrudnionych pracowników nie przekracza 50 osób,
d) roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji
finansowych nie przekracza 2 mln euro.
12. Klasyfikacją przedsiębiorstw według rodzaju działalności jest:
a) Klasyfikacja Wyrobów i Usług,
b) Klasyfikacja PEKAWiU,
c) Polska Klasyfikacja Działalności,
d) Polska Klasyfikacja Działalności Gospodarczej.
13. Formy prowadzenia działalności gospodarczej przedsiębiorstw zależne są wyłącznie od:
a) rozmiaru i przedmiotu działania,
b) lokalizacji przedsiębiorstwa,
c) kapitału przedsiębiorstwa,
d) ilości potencjalnych klientów.
14. Przedsiębiorcy wybierając formę organizacyjno-prawną biorą pod uwagę:
a) obciążenia podatkowe,
b) lokalizację,
c) zakres odpowiedzialności i ryzyko kapitałowe,
d) wszystkie wymienione kryteria.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
15. Podwójne opodatkowanie dochodów, jako ważny czynnik decydujący o doborze formy
organizacyjno-prawnej, występuje w:
a) spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością,
b) indywidualnej działalności gospodarczej,
c) spółkach cywilnych,
d) wszystkich spółkach osobowych.
16. Cele działania przedsiębiorstwa to:
a) wyłącznie wypracowanie zysku,
b) promocja w środowisku,
c) wiele celów, w tym między innymi związane z rynkiem,
d) ilość wyprodukowanych dóbr i usług.
17. Płynność majątku przedsiębiorstwa jest miernikiem celu:
a) efektywnościowego,
b) jakościowego,
c) związanego z rynkiem,
d) finansowego.
18. Do zalet schematu sztabowo-liniowego zalicza się:
a) istnienie dobrze wykwalifikowanej kadry specjalistów,
b) wysoka pozycja sztabu nad kierownictwem komórek liniowych,
c) to, że można ją zastosować w każdego rodzaju firmie, bez względu na wielkość,
d) brak rotacji osób tworzących sztab.
19. Rada pracownicza posiada kompetencje w zakresie:
a) podejmowania uchwał w sprawie podziału wypracowanego zysku,
b) podejmowania uchwał w sprawie statutu przedsiębiorstwa,
c) przeprowadzania oceny pracy i działalności dyrektora przedsiębiorstwa,
d) uchwalanie rocznego programu działania przedsiębiorstwa.
20. Przedsiębiorstwo jako organizacja pełni funkcje:
a) produkcji i świadczenia usług,
b) gospodarcze i społeczne,
c) polityki gospodarczej państwa,
d) technologii i postępu technicznego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .....................
Określanie form organizacyjno-prawnych podmiotu gospodarczego
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr zadania Odpowiedzi Punkty
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
54
6. LITERATURA
1. Czasopisma:  Gazeta Prawna ,  Rzeczpospolita ,  Businessman
2. Dębski S.: Ekonomia i organizacja przedsiębiorstw. Cz. 1 i 2. WSiP, Warszawa 1997
3. Juchniewicz M., Pasternak K.: Planowanie działalności przedsiębiorstwa. Wyd.
Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2000
4. Kodeks spółek handlowych, Kodeks cywilny, Kodeks postępowania administracyjnego
5. Kufel J., Siuda W.: Prawo gospodarcze dla ekonomistów. Scripktum, Poznań 1994
6. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej z dnia 2 lipca 2004 r. (Dz.U. Nr 173, poz.
1807)
7. Praca zbiorowa pod redakcją Bogdana Piaseckiego: Ekonomika i zarządzanie małą firmą.
PWN, Warszawa A
ódz
2001
8. Praca zbiorowa pod redakcją Stanisława Marka: Podstawy ekonomiki przedsiębiorstw.
Walkowska Wydawnictwo, Szczecin 1998
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
55