MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Jan Przydatek
Sporządzanie bud\
etu przedsiębiorstwa filmowego
i telewizyjnego 313[07].Z5.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr Dariusz Janik
mgr Radosław Kacperczyk
Opracowanie redakcyjne:
mgr Jan Przydatek
Konsultacja:
mgr in\
. Jacek Szydłowski
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 313[07].Z5.02
 Sporządzanie bud\
etu działalności przedsiębiorstwa filmowego i telewizyjnego , zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu technik organizacji produkcji filmowej
i telewizyjnej 313[07].
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Koszty i ich rodzaje 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 10
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 11
4.2. Koszty przedsiębiorstwa filmowego i telewizyjnego 12
4.2.1. Materiał nauczania 12
4.2.2. Pytania sprawdzające 24
4.2.3. Ćwiczenia 25
4.2.4. Sprawdzian postępów 26
4.3. Kosztorys i rozliczanie kosztów 27
4.3.1. Materiał nauczania 27
4.3.2. Pytania sprawdzające 37
4.3.3.Ćwiczenia 38
4.3.4. Sprawdzian postępów 38
4.4. Bud\
et i dokumentacja systemu bud\
etowania 39
4.4.1. Materiał nauczania 39
4.4.2. Pytania sprawdzające 44
4.4.3.Ćwiczenia 44
4.4.4. Sprawdzian postępów 45
5. Sprawdzian osiągnięć 46
6. Literatura 50
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten pomo\
e Ci w przyswajaniu wiedzy z zakresu bud\
etu przedsiębiorstwa
filmowego i telewizyjnego.
Poradnik zawiera:
- wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności, jakie powinieneś posiadać przed
przystąpieniem do nauki w zakresie niniejszej jednostki modułowej,
- cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z tym
poradnikiem,
- materiał nauczania, czyli podstawy teoretyczne, które będą pomocne podczas realizacji
ćwiczeń,
- pytania sprawdzające, które pomogą Ci sprawdzić, czy wystarczająco opanowałeś podane
treści w materiale nauczania zamieszczonym w poradniku i stosowną dla danego
rozdziału literaturę (podaną w rozdziale 6 poradnika),
- ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne związane z monitorowaniem działalności przedsiębiorstwa,
- sprawdzian postępów, który pomo\
e Ci określić stopień opanowania wiedzy,
- sprawdzian osiągnięć, w formie przykładowego zestawu zadań testowych,
- wykaz literatury z jakiej powinieneś korzystać podczas nauki.
W materiale nauczania omówione zostały zagadnienia dotyczące:
- kosztów i ich rodzajów,
- kosztów przedsiębiorstwa filmowego i telewizyjnego,
- kosztorysu i rozliczania kosztów,
- bud\
etu i dokumentacji systemu bud\
etowania.
Niniejszy poradnik jest tylko przewodnikiem wprowadzającym Cię w tematykę bud\
etu
przedsiębiorstwa, w tym tak\
e filmowego i telewizyjnego oraz wskazującym na podstawowe
treści w tym zakresie, które powinieneś szczegółowo poznać i zrozumieć. Nie zastępuje on
podręczników, przepisów i innych z
ródeł dostępnych Ci informacji np. z Internetu. Nie
zastąpi on równie\
bie\
ących wskazówek, porad i instrukcji udzielanych przez nauczyciela
w toku realizacji programu tej jednostki modułowej.
Je\
eli będziesz miał trudności ze zrozumieniem danego tematu lub ćwiczenia, to mo\
esz
skorzystać z pomocy nauczyciela, który wyjaśni wskazane trudności i sprawdzi stopień ich
zrozumienia.
W poradniku jest zamieszczony przykład sprawdzianu osiągnięć w formie testu wyboru
wielokrotnego. Nauczyciel, po ocenie stopnia poznania wiadomości w danym rozdziale, mo\
e
posłu\
yć się podobnym lub innym testem. Zamieszczony w poradniku sprawdzian osiągnięć,
zawiera ponadto instrukcję, w której omówiono tok postępowania podczas przeprowadzania
sprawdzianu oraz przykładową kartę odpowiedzi. W karcie tej, w przeznaczonych miejscach,
powinieneś zakreślić właściwe odpowiedzi spośród zaproponowanych.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W ka\
dej sytuacji wykonywania pracy powinieneś pamiętać o przestrzeganiu
obowiązujących przepisów w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpo\
arowej oraz ochrony środowiska. Otrzymasz w tym zakresie odpowiednie
informacje i instrukcje.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
313[07].Z5
Działalność
przedsiębiorstwa
filmowego i telewizyjnego
313[07].Z5.01
Organizowanie
przedsiębiorstwa
filmowego i telewizyjnego
313[07].Z5.02
Sporządzanie bud\
etu
przedsiębiorstwa
filmowego i telewizyjnego
313[07].Z5.03
Monitorowanie działalności
przedsiębiorstwa
filmowego i telewizyjnego
313[07].Z5.04
Prowadzenie działań
marketingowych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- korzystać z ró\
nych z
ródeł informacji,
- selekcjonować, porządkować i przechowywać informacje,
- dokumentować i notować informacje,
- czytać ze zrozumieniem akty prawne,
- analizować teksty z
ródłowe aktów prawnych,
- wyszukiwać i przetwarzać informacje,
- stosować zasady bezpiecznej pracy, ochrony przeciwpo\
arowej oraz ochrony środowiska
i wymagań ergonomii,
- korzystać z komputera w zakresie obsługi Internetu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- zidentyfikować z
ródła generowania kosztów w przedsiębiorstwie filmowym
i telewizyjnym,
- rozró\
nić pojęcia: wpływy, wydatki, przychody, koszty,
- określić koszty eksploatacji sprzętu filmowego i telewizyjnego,
- opracować zasady rozliczeń wewnętrznych w zakresie produkcji filmowej i telewizyjnej,
- obliczyć koszty usług w zakresie produkcji filmowej i telewizyjnej,
- obliczyć koszty utrzymania i funkcjonowania jednostki organizacyjnej wyodrębnionej
w przedsiębiorstwie,
- wykorzystać informacje z ewidencji księgowej do zarządzania przedsiębiorstwem
produkcji filmowej i telewizyjnej,
- zastosować narzędzia informatyczne w zakresie planowania i rozliczania kosztów
produkcji filmowej i telewizyjnej,
- posłu\
yć się terminologią z zakresu kosztów działalności przedsiębiorstwa,
- wyjaśnić ró\
nicę pomiędzy bud\
etem a kosztorysem,
- opracować bud\
et produktu medialnego,
- opracować bud\
et jednostki organizacyjnej przedsiębiorstwa filmowego i telewizyjnego,
- opracować bud\
et działalności własnego przedsiębiorstwa,
- opracować instrukcję sporządzania bud\
etu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Koszty i ich rodzaje
4.1.1. Materiał nauczania
Podstawowym celem ka\
dego przedsiębiorstwa funkcjonującego w gospodarce rynkowej
jest osiągnięcie zysku (lub co najmniej lepszych wyników ni\
w okresie poprzednim).
Niezbędnym warunkiem osiągnięcia planowanych rezultatów jest stosowanie racjonalnych
sposobów prowadzenia działalności gospodarczej. Aby było to mo\
liwe, przedsiębiorstwa te
muszą dysponować odpowiednim zasobem informacji prawnych, organizacyjnych,
ekonomicznych i innych, stanowiących podstawę procesów zarządzania. Informacje te, w tym
przede wszystkim ekonomiczne, dają podstawę do opracowania planów działania
przedsiębiorstwa. Mają one bowiem charakter prospektywny i nabierają szczególnego
znaczenia dla przedsiębiorstw działających w warunkach średniego i wysokiego ryzyka, do
których z pewnością mo\
na zaliczyć przedsiębiorstwa produkcji filmowej i telewizyjnej.
Ryzyko prowadzonej działalności gospodarczej mo\
e być, w większym lub mniejszym
stopniu, ograniczone. Jedną z metod w tym zakresie jest wprowadzanie odpowiednio
skonstruowanego systemu bud\
etów, które umo\
liwią skuteczne i efektywne zarządzanie
przedsiębiorstwem na bie\
ąco czyli operatywnie i perspektywicznie.
W ka\
dym systemie bud\
etów, sporządzanych przez przedsiębiorstwa, bardzo wa\
ną rolę
odgrywa bud\
et kosztów, co wynika z funkcji kosztów w systemie ekonomicznym ka\
dego
przedsiębiorstwa, w tym, filmowego i telewizyjnego. Koszty odzwierciedlają w pełni nie tylko
 ilość pracy ale i jej  jakość . Te elementy decydują o ostatecznym efekcie pracy
przedsiębiorstwa, czyli odpowiadają na podstawowe pytanie ka\
dego przedsiębiorcy:  Czy
i jak osiągnął planowany cel swojej działalności?.
Podstawowe pojęcia dotyczące kosztów
Koszty  wyra\
one wartościowo zu\
ycie czynników produkcji niezbędnych do wytworzenia
dobra czy usługi. Są to: środki pracy, przedmioty pracy, usługi obce jak i sama praca.
Koszty obejmują niezbędne (gospodarczo i społecznie uzasadnione) zu\
ycie środków
rzeczowych oraz usług obcych, wyra\
one w cenach nabycia, a tak\
e niezbędne wykorzystanie
pracy \
ywej, wyra\
one w płacach, związane z efektem u\
ytecznym, powstałym w danym
okresie na jakimkolwiek odcinku działalności przedsiębiorstwa.
Koszt wią\
e się z prowadzeniem działalności gospodarczej. Produkując wyrób oblicza się
koszt jednostki tego wyrobu, nabywając surowiec szacuje się jednostkowy koszt nabycia,
świadcząc usługi określa się czasem koszt jednej godziny pracy lub koszt wykonania usługi.
Koszt wią\
e się te\
ze zu\
yciem, bowiem w ka\
dym przypadku celowego działania zu\
ywa
się środki gospodarcze: materiały, urządzenia, robociznę. Powstaje zatem pytanie, czy ka\
de
zu\
ycie jest równowa\
ne zaistnieniu kosztu, czy zu\
ycie zawiera się w koszcie. Odpowiedz

jest jednoznacznie przecząca, bowiem ekonomiczne pojęcie kosztu wią\
e się
z ekonomicznym pojęciem wartości, a więc ze zu\
yciem uzasadnionym i niezbędnym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Rozpatrując zagadnienie kosztu konieczne jest uwzględnienie normy zu\
ycia przypisanej
danej działalności. Norma z kolei określa liczbowe miary zu\
ycia stosowane przy istniejących
warunkach prowadzenia działalności gospodarczej. Zu\
ycie ponadnormatywne jest stratą,
a nie kosztem. Jeśli np. Kierownik Zakładu Monta\
u i Dz
więku, zgodnie z planem remontów,
zleca pracownikom modernizację pomieszczeń monta\
owni obrazu i dz
więku. Po wykonaniu
tej pracy Kierownik mo\
e (a nawet powinien) sporządzić zestawienie uwzględniające
wielkości technologiczne i wielkości rzeczywiście osiągnięte (norma a faktyczne zu\
ycie
farby, cementu, kleju itd. zgodnie z projektem remontu). Podstawa takiego rozliczenia mo\
e
być tak\
e kosztorys stanowiący bazę porównawczą (o kosztorysie szczegółowo w rozdziale
4.3. Poradnika).
Klasyfikacja kosztów
Kryteria podziałów kosztów wynikają z ró\
norodności celów, dla których koszty się
oblicza, sumuje, prezentuje i komunikuje.
Podstawowe cele rachunku kosztów, które częściowo wynikają z przedstawionych definicji
mo\
na wyspecyfikować następująco:
- określenie wartości zapasów produktów, produkcji nie zakończonej, surowców
i wszelkich zapasów istniejących w przedsiębiorstwie. To zadanie rachunku kosztów
wią\
e się bezpośrednio z rachunkowością finansową, ze sporządzaniem bilansu
i rachunku wyników (tematyka ta będzie rozwinięta w JM 313[07].Z5.03),
- rachunki kosztów wykorzystywane do optymalizacji decyzji gospodarczych. Są to
głównie rachunki dotyczące przyszłych przedsięwzięć, w których uwzględnia się ró\
ne
aspekty działalności gospodarczej tzw. problemowe rachunki kosztów.
- rachunki kosztów wykorzystywane do planowania i kontroli. Do tego zespołu nale\
ą
problemy rachunku kosztów w podejściu normatywnych oraz planowanie kosztów.
W rachunku systematycznym stosuje się kilka kryteriów podziału, wg których klasyfikuje
się i grupuje koszty w istniejącym systemie rachunkowości. W organizowaniu systemu
rachunku kosztów, który ma działać w jednostce jako wa\
na podstawa systemu zarządzania,
uwzględnia się ró\
ne podziały pochodzące z rachunku systematycznego i problemowego.
Koszty bezpośrednie to elementarne składniki wyrobów wyprodukowanych lub nabytych
w celu sprzeda\
y. Zwykle są to koszty które mo\
na przypisać do produktu za pośrednictwem
dokumentów księgowych. Są to głównie materiały bezpośrednie, robocizna bezpośrednia oraz
inne koszty bezpośrednie, np. poniesione koszty przygotowania nowej produkcji rozliczone na
jednostkę produktu. Koszty pośrednie bardziej wią\
ą się z istniejącym potencjałem
produkcyjnym, mniej z bezpośrednio prowadzoną działalnością. Niektóre pozycje kosztów
pośrednich wią\
ą się z upływem czasu (czynsze, płace administracji itp.), stąd nazywa się
kosztami okresowymi. Tego rodzaju kosztów nie włącza się do wartości produkcji
zakończonej lub nie zakończonej, lecz w okresie ich powstawania przeciwstawia się je
przychodom w tym\
e okresie. Elementy kosztu, które wpływają na wartość zapasu,
sumowane razem nazywają się kosztem wytworzenia produktu. Wydanie produktu odbiorcy
jest podstawą przeniesienia kosztu wytworzenia produktu na rachunek kosztu całkowitego.
Koszt wytworzenia wyrobów, które nie zostały sprzedane i znajdują się w magazynie,
zostanie ujęty w arkuszu bilansowym jako zapas produktów, czyli środek majątku
obrotowego.
Jak z powy\
szego wynika, koszty mo\
na klasyfikować na wiele sposobów. Mo\
na
wyró\
nić trzy podstawowe układy kosztów:
- rodzajowy,
- funkcjonalny,
- kalkulacyjny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Układ rodzajowy kosztów dzieli koszty według rodzaju i obejmuje następujące grupy
kosztów:
1) amortyzacja  celowe wyra\
one wartościowo zu\
ycie środków trwałych wliczone
w koszty,
2) zu\
ycie materiałów  zu\
ycie surowców, materiałów podstawowych i pomocniczych,
opakowań, paliwa itp.,
3) zu\
ycie energii  elektrycznej, gazowej,
4) usługi obce  obróbka obca, usługi transportowe, usługi remontowe, inne usługi obce,
5) wynagrodzenia - wynagrodzenia brutto za prace wykonane na rzecz danego podmiotu,
6) ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia  obcią\
ające pracodawcę składki na
ubezpieczenie społeczne, fundusz pracy i FGŚP,
7) podatki i opłaty  podatki kosztowe (od nieruchomości, środków transportu) oraz opłaty
(skarbowe, notarialne),
8) pozostałe koszty rodzajowe  np. ekwiwalenty pienię\
ne na rzecz osób fizycznych
zaliczane do wynagrodzeń lub świadczeń na rzecz pracowników.
Układ funkcjonalny dzieli koszty według miejsc powstawania kosztów.
1) koszty działalności podstawowej (produkcyjnej, usługowej, handlowej),
2) koszty wydziałowe  pośrednie koszty wytwarzania ponoszone na wydziałach produkcji
podstawowej. W szczególności koszty utrzymania w ruchu maszyn i urządzeń
wytwórczych,
3) koszty zarządu  koszty związane z zarządzaniem przedsiębiorstwem, jak koszty
dyrekcji, księgowości i administracji,
4) koszty sprzeda\
y  koszty ponoszone przez dane przedsiębiorstwo w związku ze
sprzeda\
ą produktów, dające się przypisać do określonej partii produktów, jak: koszty
opakowania, wysyłki oraz koszty reklamy.
5) koszty zakupu  związane bezpośrednio z zakupem materiałów jak np. załadunku
i wyładunku, przewozu, ubezpieczenia w trakcie przewozu.
Układ kalkulacyjny klasyfikuje koszty w tzw. pozycje kalkulacyjne niezbędne do obliczenia
kosztu wytworzenia produktu. Dzieli on koszty następująco:
1) koszty bezpośrednie (dotyczące bezpośrednio wytwarzania określonego produktu):
materiały bezpośrednie, płace bezpośrednie,
2) koszty pośrednie, które związane są z koniecznością zabezpieczenia całokształtu
funkcjonowania przedsiębiorstwa i mogą być odnoszone na poszczególne wyroby i usługi
jedynie w sposób umowny  pośredni przy pomocy kluczy podziałowych.
Wyró\
nia się: koszty wydziałowe, koszty zarządu, koszty sprzeda\
y.
Bazując na klasyfikacji kosztów w układzie kalkulacyjnym mo\
na obliczyć ró\
ne wielkości
kosztów, w szczególności zaś:
a) techniczny koszt wytworzenia, będący sumą kosztów bezpośrednich i kosztów
wydziałowych,
b) całkowity (zakładowy, fabryczny) koszt wytworzenia, będący sumą technicznego
kosztu wytworzenia oraz kosztów zarządu,
c) koszt własny sprzeda\
y (pełen koszt własny), będący sumą wszystkich kosztów
bezpośrednich i pośrednich.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Układ kalkulacyjny jest charakterystyczny dla rachunku kosztów pełnych.
W rachunkowości istnieją równie\
inne systemy rachunku kosztów, wśród których
najbardziej rozpowszechnił się rachunek kosztów zmiennych. Klasyfikuje on koszty według
kryterium zmienności w zale\
ności od zmian wielkości produkcji na:
a) koszty stałe,
b) koszty zmienne.
Układ ten jest wykorzystywany w analizie działalności przedsiębiorstwa. Podział kosztów
dotyczy zwykle krótkiego okresu (w długim wszystkie koszty mogą ulegać zmianie).
Przykładem kosztów stałych mo\
e być amortyzacja, płace kierownictwa i administracji,
koszty konserwacji. Ich poziom jest niezale\
ny od wielkości produkcji. Koszty, które
wzrastają w miarę wzrostu rozmiarów produkcji, nazywane są kosztami zmiennymi (płace
zmienne pracowników zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji, wartość zu\
ytych
surowców i materiałów). Wyró\
nia się czasem koszty względnie stałe, np. koszty czynszu,
które są stałe, ale do czasu podwy\
szenia stawek czynszu (wzrost skokowy).
Z punktu widzenia ekonomii wyró\
nia się między innymi koszt: utopiony, uzyskania
przychodów, komparatywny, krańcowy, transakcyjny, implicite, explicite, długu, kapitału,
wewnętrzne, zewnętrzne i inne. Te pojęcia wykorzystywane są przy pełnej ekonomicznej
analizie działalności przedsiębiorstwa.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co jest podstawowym celem działalności przedsiębiorstwa?
2. Jaki charakter mają informacje ekonomiczne?
3. Co odzwierciedlają koszty w przedsiębiorstwie?
4. Co to jest koszt?
5. Jakie rozró\
nia się układy kosztów?
6. Czy potrafisz określić typowe koszty rodzajowe?
7. Czy potrafisz określić koszty w układzie funkcjonalnym?
8. Czy potrafisz określić koszty w układzie kalkulacyjnym?
9. Co rozumiesz pod pojęciem  techniczny koszt wytworzenia ?
10. Co rozumiesz pod pojęciem  całkowity koszt wytworzenia ?
11. Co rozumiesz pod pojęciem  koszt własny sprzeda\
y ?
12. Według jakiego kryterium rozró\
niamy koszty stałe i zmienne?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wypełnij tabelę dotyczącą klasyfikacji kosztów.
Lp. Kryterium podziału Nazwa kosztu
1
2
3
4
5
6
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać uwa\
nie treść ćwiczenia,
2) przeczytać materiał nauczania na temat kosztów i ich rodzajów oraz wskazane przez
nauczyciela pozycje literatury,
3) wypełnić tabelę,
4) przedstawić rozwiązanie na forum grupy/klasy w sposób ustalony przez nauczyciela,
5) skorygować błędne zapisy.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- wskazane przez nauczyciela pozycje literatury,
- materiały piśmiennicze, kartki papieru,
- komputer z dostępem do Internetu.
Ćwiczenie 2
Wypełnij tabelę dotyczącą kosztów rodzajowych.
Lp. Nazwa kosztu Nazwa grupy rodzajowej kosztów
1 Eksploatacja budynku biurowego
2 Usługi transportowe PKP
3 Wynagrodzenie Zarządu Przedsiębiorstwa
4 Podatek od nieruchomości
5 Opłaty notarialne
6 Zu\
yta energia elektryczna
7 Ekwiwalent za odzie\
roboczą
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać uwa\
nie treść ćwiczenia,
2) przeczytać materiał nauczania na temat kosztów i ich rodzajów oraz wskazane przez
nauczyciela pozycje literatury,
3) wypełnić tabelę,
4) przedstawić rozwiązanie na forum grupy/klasy w sposób ustalony przez nauczyciela,
5) skorygować błędne zapisy.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- wskazane przez nauczyciela pozycje literatury,
- komputer z dostępem do Internetu.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdefiniować pojęcie kosztu?
1
1

2) przedstawić kryteria podziału kosztów?
1
1

3) rozró\
nić koszty w układzie rodzajowym?
1
1

4) wymienić koszty występujące w układzie funkcjonalnym?
1
1

5) scharakteryzować koszty występujące w układzie kalkulacyjnym ?
1
1

6) obliczyć zakładowy koszt wytworzenia?
1
1

7) obliczyć koszt własny sprzeda\
y?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
4.2. Koszty przedsiębiorstwa filmowego i telewizyjnego
4.2.1. Materiał nauczania
Z działalnością filmową i telewizyjną związanych jest wiele przedsiębiorstw. Są to
przedsiębiorstwa, które:
- organizują produkcję filmową i telewizyjną,
- produkują filmy, audycje telewizyjne i programy telewizyjne,
- świadczą usługi na rzecz produkcji filmowej i telewizyjnej.
Ka\
da z tych działalności ma swoją specyfikę, dynamikę, zakres i okres funkcjonowania.
Przedsiębiorstwo filmowe i telewizyjne jest jednocześnie uczestnikiem rynku. Jako uczestnik
rynku, ka\
de przedsiębiorstwo, które chce efektywnie działać, musi podejmować określone
decyzje oraz wyznaczać i realizować skutecznie zamierzone przedsięwzięcia  produkt,
usługę, film fabularny, audycja telewizyjna, transmisja meczu czy koncertu itd. Skutki i efekty
tych przedsięwzięć będzie mo\
na obserwować w przyszłości  po ich zrealizowaniu (sukces,
zwrot kosztów,  totalna klapa , itp.). Aby podejmowane decyzje, mające istotny wpływ na
funkcjonowanie przedsiębiorstwa filmowego i telewizyjnego, były w miarę racjonalne, to
muszą być poprzedzone szeregiem czynności o charakterze ekonomicznym. Przede wszystkim
powinno szczegółowo zidentyfikować cele i sposoby ich realizacji (a mo\
e ich być wiele!).
Następnie musi określić niezbędne środki przeznaczone na ich realizację (ile i skąd?) oraz
zapewnić odpowiednie i racjonalne wykorzystanie tych środków (ich zasób jest ograniczony 
na zasadzie tzw.  krótkiej kołdry ). Ten zespół czynności określa się mianem  planowania
finansowo-kosztowego lub  bud\
etowania .
Ka\
dej z działalności przedsiębiorstwa filmowego i telewizyjnego dotyczą koszty. Na
koszty, które ponosi przedsiębiorstwo, mo\
na spojrzeć z punktu widzenia rodzaju działalności
występujących w przedsiębiorstwie. Ogólnie mo\
na wyró\
nić działalność:
- inwestycyjną,
- produkcyjną,
- zarządu,
- finansową,
- pozostałą.
Sporządzając bud\
et przedsiębiorstwa filmowego i telewizyjnego szczególną uwagę zwraca
się na koszty produkcji, realizacji, utrzymania i funkcjonowania tej działalności.
Bud\
et, w skali przedsiębiorstwa, jest planem wyszczególniającym ilość środków
potrzebnych w określonym okresie na sfinansowanie zamierzeń: produkcji czy usług
filmowych i telewizyjnych  jako celu działalności przedsiębiorstwa. Sfinansowanie to polega
przede wszystkim na pokryciu poszczególnych kosztów niezbędnych do zrealizowania tych
zamierzeń. Pierwszym etapem tworzenia bud\
etu jest ustalenie miejsc ich powstawania,
a następnie określenie ich rodzajów i skali (ilości kosztów). Zało\
enia bud\
etowe komórki
organizacyjnej przedsiębiorstwa/zakładu, np. studia filmowego, studia telewizyjnego, stolarni
itd. są punktem wyjścia do ich podziału na poszczególne miejsca powstawania kosztów.
Podstawowym kryterium decydującym o ilości  przyznawanych kosztów jest ich planowany
uzasadniony poziom: im wy\
sze planowane koszty, tym większy  limit kosztowy .
Przyznając koszty jednocześnie rozpatruje się mo\
liwości obni\
ki kosztów poprzez
eliminację kosztów nieuzasadnionych oraz oszczędności. Zwykle pozycje z poprzedniego
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
bud\
etu rocznego korygowane są o współczynnik wzrostu inflacji. Ostatecznego
zatwierdzenia bud\
etów dokonuje Zarząd przedsiębiorstwa. Podział limitów kosztów na
poszczególne miesiące dokonywany jest w fazie tworzenia bud\
etu. Kryterium podziału
kosztów na dane miesiące jest okres, w którym koszty te występują. Prawidłowe rozpisanie
bud\
etu rocznego na poszczególne miesiące jest bardzo wa\
ne, poniewa\
nieprzewidziana
akumulacja kosztów mogłaby spowodować chwilową utratę płynności finansowej.
Główne pozycje w bud\
etach kosztów to: amortyzacja, materiały, energia, usługi obce,
wynagrodzenia z narzutami, czynsze dzier\
awne i inne koszty.
Oprócz bud\
etów według miejsc powstawania kosztów tworzone są bud\
ety zleceń, co
pozwala na planowanie oraz kontrolę kosztów w podziale na poszczególne zlecenia np.
konkretny film, określona audycja telewizyjna itp. Na bud\
et zlecenia składają się koszty
materiałów bezpośrednich, wydziałowe, osobowe i inne.
Koszty produkcji audycji telewizyjnej
Podstawowe terminy
Audycją telewizyjną nazywa się celowo zbudowany ciąg obrazów wizyjnych
uzupełniony przez elementy dz
więkowe, który ma na celu wywołanie u widza określonych
wra\
eń wizualnych i słuchowych. Szczególnymi formami audycji telewizyjnych są widowiska
telewizyjne np. spektakle teatru telewizji, teleturnieje czy imprezy rozrywkowo-estradowe,
sportowe i okolicznościowe.
Zale\
nie od typu audycji telewizyjnej rozró\
nia się:
- audycje nie re\
yserowane np. reporta\
e, odczyty, transmisje imprez sportowych
i publicznych,
- re\
yserowane np. sztuki teatralne.
Audycje telewizyjne dzieli się równie\
na:
- nadawane na \
ywo,
- odtwarzane z zapisu.
Ramówką nazywa się układ programu danej stacji telewizyjnej lub radiowej obejmujący
kolejność emisji programów telewizyjnych w podziale na anteny, pasma, dni tygodnia
i godziny.
Programem telewizyjnym nazywa się szereg kolejno nadawanych audycji telewizyjnych
powiązanych ze sobą zapowiedziami, sygnałem pauz oraz filmami reklamowymi. Jest to
telewizyjna produkcja audio-wizualna, która charakteryzuje się określonym gatunkiem
telewizyjnym.
Gatunek telewizyjny to wyró\
niający się ze względu na swój cel i formę rodzaj programów
telewizyjnych. Wykorzystuje on pewną uznaną przez producentów i widzów konwencję
przedstawiania świata. Rozró\
nia się następujące gatunki telewizyjne: filmy, magazyny
telewizyjne, programy, reality show, reporta\
e telewizyjne, seriale telewizyjne, talk-show,
teatr telewizji, telesklep, teleturnieje i inne.
Przygotowywanie audycji telewizyjnych polega głównie na nadaniu audycji takiej formy,
aby mogła być utrwalona na taśmie filmowej, magnetycznej albo te\
bezpośrednio nadana.
Jest to tzw. praca redakcyjna. Cykl produkcyjny opracowania audycji telewizyjnej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
poprzedzony jest najczęściej wykonaniem odpowiednich dekoracji (stałych i zmiennych),
często równie\
rozległym przygotowaniem charakteryzatorskim.
Najbardziej skomplikowane organizacyjnie i niewątpliwie najbardziej ambitne pod
względem realizatorskim są widowiska teatru telewizyjnego, zwłaszcza typu
dramatycznego. Podstawę do opracowania widowiska stanowi scenopis telewizyjny.
Scenopis opracowuje re\
yser telewizyjny na podstawie scenariusza konkretnego utworu
literackiego lub innego dzieła, przewidzianego do adaptacji w warunkach telewizyjnych.
Re\
yser telewizyjny kieruje następnie bezpośrednio realizacją widowiska, dostosowując
koncepcję artystyczną widowiska do wymagań telewizji. Za stronę artystyczną widowiska
odpowiedzialny jest re\
yser widowiska, który jest najczęściej autorem scenariusza.
W trakcie realizacji widowiska z re\
yserem telewizyjnym ściśle współpracują realizator
akustyczny (dz
więku) i realizator oświetlenia (światła). U\
ycia wielu, czasem bardzo
zło\
onych środków technicznych, wymagają równie\
niektóre pozycje publicystyczne, np.
dzienniki telewizyjne. Układ wzajemnych powiązań funkcjonalno-technologicznych komórek
produkcyjnych i emisyjnych w ośrodku telewizyjnym pokazano na rysunku 1.
Wa\
nym elementem przygotowywania są próby audycji telewizyjnych. Specjalnych
prób wymagają przede wszystkim du\
e widowiska telewizyjne, zwłaszcza dramatyczne.
Próby mają na celu przygotowanie wykonawców do realizacji widowiska, a re\
yserów wizji,
dz
więku i oświetlenia do dobrania odpowiedniego sposobu re\
yserowania oraz mogą mieć
równie\
za zadanie umo\
liwienie scenografowi przeprowadzenia ostatecznej korekty
zaprojektowanej oprawy plastycznej widowiska.
Opracowanie scenograficzne audycji telewizyjnych i warunki techniczne wykonania
dekoracji jest bardzo wa\
ne w przygotowywaniu audycji telewizyjnych. Opracowaniem
scenograficznym audycji telewizyjnej nazywa się czynności mające na celu nadanie audycji
takiej oprawy plastycznej, która jest w stanie wytworzyć charakterystyczną dla niej atmosferę
otoczenia. Za koncepcję artystyczną opracowania scenograficznego audycji telewizyjnej
i przygotowanie odpowiedniego projektu odpowiedzialny jest scenograf telewizyjny. Oprawę
plastyczną audycji telewizyjnej, a zwłaszcza widowiska telewizyjnego, tworzy się przy u\
yciu
odpowiednich dekoracji ustawionych na podłodze studia oraz ró\
nego rodzaju rekwizytów,
zastawek scenicznych i tła dekoracyjnego. Najbardziej rozbudowanych dekoracji wymagają
spektakle telewizyjne o charakterze rewiowym.
W audycjach telewizyjnych jest te\
wa\
ne opracowanie charakteryzatorskie, które
polega na nadaniu aktorom takiego wyglądu zewnętrznego, który upodabnia ich do
przedstawianych postaci. Do tego celu u\
ywa się odpowiednich środków, dostosowanych do
obowiązującej w studiu konwencji rzeczywistości. Charakteryzacją objęci są przede
wszystkim aktorzy występujący w widowiskach teatralnych i rewiowo-muzycznych.
W sensie twórczym charakteryzacja mo\
e obejmować zmianę osobowości, narodowości,
wieku itp., natomiast w sensie praktycznym np. pozbawienie lub nadanie twarzy aktora cech
dramatycznych. Pomieszczenie przeznaczone do wykonywania czynności
charakteryzatorskich nazywa się charakteryzatornią. Charakteryzacja odbywa się przy
udziale lub pod nadzorem artysty charakteryzatora. Prostsze prace charakteryzatorskie
wykonują najczęściej sami aktorzy. Plan pracy zespołu studiów telewizyjnych wymaga często
ucharakteryzowania równocześnie kilkudziesięciu osób. Charakteryzatornie znajdują się
zwykle w bezpośrednim sąsiedztwie garderób aktorskich, czyli pomieszczeń, w których
aktorzy przebierają się, odpoczywają i przygotowują do występu. W ośrodkach telewizyjnych
buduje się garderoby indywidualne oraz zbiorowe. Pewna część garderób indywidualnych,
przeznaczona dla wybitnych aktorów, ma bogatsze wyposa\
enie, np. oddzielne łazienki lub
natryski.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Rys. 1. Układ wzajemnych powiązań funkcjonalno-technologicznych komórek
produkcyjnych i emisyjnych w studyjnym ośrodku telewizyjnym
W bezpośrednim sąsiedztwie ka\
dego większego studia powinna znajdować się tak\
e
specjalna garderoba (indywidualna) do szybkiej zmiany kostiumów w czasie trwania
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
spektaklu, bez konieczności schodzenia do zespołu garderób. W garderobie tej mo\
e odbywać
się równie\
szybka zmiana charakteryzacji. Wszystkie pomieszczenia tego typu powinny
znajdować się mo\
liwie w bezpośrednim sąsiedztwie poszczególnych zespołów studiów.
Przed wejściem do studiów powinny być ponadto odpowiednie poczekalnie przystudyjne.
W poczekalniach tych umieszcza się z reguły bary kawowe.
Miejscem, gdzie występują wykonawcy przed kamerami, jest w zasadzie studio
telewizyjne. Za pośrednictwem kamery odbywa się przetwarzanie obrazów wizualnych
(w postaci dwuwymiarowego rysunku światłocieni) na kolejno po sobie następujący ciąg
impulsów elektrycznych. Równocześnie za pośrednictwem mikrofonu drgania akustyczne
w studiu przetwarzane są na przebiegi drgań elektrycznych. Ośrodki telewizyjne dysponują
zazwyczaj kilkoma studiami telewizyjnymi. Przewa\
nie są to studia typu uniwersalnego,
tzn. wykorzystuje się je do najrozmaitszych rodzajów audycji telewizyjnych Odrębną grupę
studiów telewizyjnych stanowią studia makietowo-spikerowskie oraz spikerowskie.
W telewizji powinna być przewidziana mo\
liwość wprowadzenia publiczności do ka\
dego
większego studia. Liczba osób, jaką zamierza się wprowadzić do studia, musi być jednak
ograniczona.
W studiu telewizyjnym, zale\
nie od jego wielkości i rodzaju opracowywanych w nim
widowisk, przewiduje się ustawienie kilku lub kilkunastu kamer. W zasadzie dla ka\
dej
sceny powinny być przewidziane co najmniej dwie kamery, przy czym ka\
da dostarcza innego
ujęcia.
Kamery obsługiwane są bezpośrednio przez kamerzystów (operatorów kamer),
odpowiedzialnych za ich ustawienie oraz dobranie odpowiednich ujęć, zgodnie ze
wskazówkami re\
ysera widowiska. Prace pomocnicze, tzn. przygotowanie kamer do pracy,
przesuwanie ich w trakcie realizacji widowiska oraz w czasie prób, wykonują asystenci
kamerzystów.
W większych studiach telewizyjnych, przeznaczonych do produkcji programu rewiowo-
muzycznego typu variete oraz du\
ych inscenizacji muzycznych, po\
ądane jest zbudowanie
zapadni, która umo\
liwia obni\
enie poziomu podłogi do odpowiedniej głębokości. Zapadnia
mo\
e być wykorzystywana podczas skomplikowanych ujęć trikowych, np. scen na wodzie,
w piasku, błocie.
Studia telewizyjne z reguły wymagają bardzo rozbudowanych urządzeń
oświetleniowych. Zadaniem tych urządzeń jest odpowiednie oświetlenie planu scenicznego
jako całości oraz poszczególnych jego elementów składowych w celu uzyskania w obrazie
telewizyjnym określonych cech artystycznych i technicznych. Poza tym występuje jeszcze
tzw. przeciwoświetlenie, które słu\
y do  oddzielenia" postaci wykonawców od tła i do
wytworzenia wra\
enia większej głębi obrazu, oraz oświetlenie kontrujące, u\
ywane do
oświetlenia przedmiotów i postaci od tyłu.
W skład urządzeń oświetleniowych studia wchodzą: z
ródła światła, oprawy
oświetleniowe, urządzenia podwieszające oraz związane z nimi urządzenia regulacyjne
i sterownicze. Urządzenia, które umo\
liwiają zmianę poło\
enia aparatów oświetleniowych,
noszą nazwę urządzeń podwieszających. Większość pracujących obecnie urządzeń
podwieszających zbudowana jest w systemie dz
wigowym. Aparaturę oświetleniową zawiesza
się na specjalnym zwieszaku. Zwieszak ten nosi nazwę sztankietu i występuje niemal we
wszystkich rozwiązaniach urządzeń podwieszających. Do podnoszenia lub opuszczania
sztankietów słu\
y specjalna wciągarka umieszczona na ścianie studia. Przeciwwaga
równowa\
y cały cię\
ar aparatury oświetleniowej i umo\
liwia utrzymywanie jej na wybranej
wysokości.
Ka\
de większe studio telewizyjne, wymaga odpowiedniej re\
yserni. Występują trzy
zasadnicze rodzaje re\
yserni: wizji, fonii (dz
więku) i oświetlenia (światła).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Przedstawiona wy\
ej, w bardzo ogólnym zarysie, charakterystyka  obudowy technologii
produkcji telewizyjnej (szeroko opracowanym w Module 313[07].Z3, zawiera wyró\
niki
niektórych wyrazów.
Wyrazy te mają ścisły związek z kosztami studia telewizyjnego. Wymieńmy niektóre
z nich: praca redakcyjna, taśma filmowa, taśma magnetyczna, wykonanie dekoracji,
przygotowanie charakteryzatorskie, widowisko teatru telewizyjnego, scenopis telewizyjny,
re\
yser telewizyjny, scenariusz utworu literackiego, scenariusz innego dzieła, re\
yser
widowiska, autor scenariusza, realizator akustyczny, realizator oświetlenia, środki techniczne
próby audycji telewizyjnych, przygotowanie wykonawców, scenograf telewizyjny, korekta
zaprojektowanej oprawy plastycznej widowiska, opracowanie scenograficzne audycji
telewizyjnych, warunki techniczne wykonania dekoracji, dekoracje, rekwizyty, zastawki
sceniczne, tło dekoracyjne, opracowanie charakteryzatorskie w audycjach telewizyjnych,
odpowiednie środki do charakteryzacji, charakteryzatornia, garderoby aktorskie, bogatsze
wyposa\
enie garderób, specjalne garderoby, poczekalnie przystudyjne, bary kawowe, kamery,
studio telewizyjne, mikrofony, studia typu uniwersalnego, studia makietowo-spikerowskie
oraz spikerowskie, publiczność, kamerzyści (operatorzy kamer), asystenci kamerzystów,
re\
yser widowiska, zbudowanie zapadni, rozbudowane urządzenia oświetleniowe, przeciw
oświetlenie, urządzenia podwieszające, zwieszak, sztankiet, specjalna wciągarka, re\
ysernia
wizji, re\
ysernia fonii , re\
ysernia oświetlenia.
Taka specyfikacja oczywiście nie daje oczywiście pełnego obrazu kosztów produkcji
audycji telewizyjnej, tym bardziej, \
e w ka\
dej z audycji rodzaj kosztów i ich struktura jest
inna. Ponadto, na podstawie analizy materiału z rozdziału 4.1.1 - podanej w Podręczniku oraz
wyjaśnień nauczyciela i analizy podanej przez niego literatury nt. kosztów, mo\
na stwierdzić,
\
e istnieją ró\
ne kryteria klasyfikacji kosztów.
Wyodrębnia się następujące podstawowe kryteria i rodzaje kosztów:
1. Koszty w układzie rodzajowym w produkcji audycji telewizyjnej:
1) amortyzacja od: środków i urządzeń technicznych, maszyn, kamer, pomieszczeń:
charakteryzatorni, garderób, poczekalni, baru kawowego, studia telewizyjnego, re\
yserni
itd. a tak\
e budynków i lokali dla zarządu, administracji i obsługi związanych
bezpośrednio lub pośrednio z praca i funkcjonowaniem studia telewizyjnego,
2) zu\
ycie materiałów  zu\
ycie materiałów podstawowych (taśma filmowa, magnetyczna)
i pomocniczych (bhp, zu\
ycie wody, papieru i inne) związanych z pracą
charakteryzatorni, garderób, budową dekoracji, w tym rekwizyty, kostiumy, ubiory,
opakowania transportowe i ochronne, paliwo dla celów grzewczych i eksploatacyjnych do
u\
ywanych w związku z audycją telewizyjną: maszyn, urządzeń czy pojazdów, itp.,
3) zu\
ycie energii  elektrycznej, gazowej do: oświetlenia, ogrzewania i klimatyzacji
pomieszczeń studia telewizyjnego i współpracujących, eksploatacji maszyn i urządzeń
niezbędnych do realizacji audycji telewizyjnych,
4) usługi obce  obróbka związana z budową scenografii i dekoracji, usługi transportowe,
usługi monta\
owe, remontowe i konserwacyjne, usługi cateringowe i inne usługi
wykonywane przez zewnętrzne przedsiębiorstwa lub osoby fizyczne,
5) wynagrodzenia  wynagrodzenia osób wykonujących prace redakcyjne, re\
ysera audycji,
widowiska, scenarzysty, autora utworu  dzieła, scenografa, kamerzystów i ich
asystentów, innych re\
yserów, oświetleniowców, garderobianych, charakteryzatorów,
wykonawców scenografii i innych niezbędnych prac, wreszcie wynagrodzenia aktorów,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
spikerów, lektorów i innych osób zatrudnionych na umowę o pracę, umowę zlecenia czy
umowę o dzieło a związanych z wyprodukowaniem danej audycji telewizyjnej,
6) ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia  obcią\
ające pracodawcę składki na
ubezpieczenie społeczne, fundusz pracy i FGŚP z tytułu naliczonych wynagrodzeń,
7) podatki i opłaty - podatki kosztowe (od nieruchomości, środków transportu) oraz opłaty
(skarbowe, notarialne),
8) pozostałe koszty rodzajowe  np. ekwiwalenty pienię\
ne na rzecz osób fizycznych
zaliczane do wynagrodzeń lub świadczeń na rzecz pracowników.
Tak więc na koszt produkcji ka\
dej audycji telewizyjnej składają się ró\
ne kosztów
rodzajowych. Ich wielkość i struktura zale\
ne będą od skali produkcji i rodzaju u\
ytych
środków organizacyjnych i technicznych.
W układzie funkcjonalnym koszty produkcji audycji telewizyjnej w przedsiębiorstwie
produkcji filmowej i telewizyjnej zaliczymy do kosztów działalności podstawowej.
W układzie kalkulacyjnym klasyfikuje koszty w tzw. pozycje kalkulacyjne niezbędne do
obliczenia kosztu wytworzenia produktu. Takim produktem w przedsiębiorstwie produkcji
filmowej i telewizyjnej jest audycja telewizyjna. Koszty tej audycji mo\
emy podzielić
następująco:
a) koszty bezpośrednie (dotyczące bezpośrednio audycji telewizyjnej): materiały
bezpośrednie zu\
yte do zbudowania scenografii i dekoracji przeznaczonych tylko tej
audycji, płace bezpośrednie osób zatrudnionych przy audycji w danym czasie np. 5 dni
produkcyjnych,
b) koszty pośrednie, które związane są z koniecznością zabezpieczenia całokształtu
funkcjonowania przedsiębiorstwa produkcji filmowej i telewizyjnej np.
charakteryzatornie, garderoby, urządzenia i maszyny oświetleniowe, foniczne, wizyjne
i inne, zarząd i administracja, działy zaopatrzenia, sprzeda\
y, reklamy i promocji itd.
Koszty te mogą być odnoszone na poszczególne wyroby i usługi jedynie w sposób
umowny - pośredni przy pomocy kluczy podziałowych. Koszty te grupuje się jako: koszty
wydziałowe, koszty zarządu i koszty sprzeda\
y.
Bazując na klasyfikacji kosztów w układzie kalkulacyjnym mo\
na tak\
e obliczyć ró\
ne
wielkości kosztów, w szczególności zaś: techniczny koszt wytworzenia  czyli ile kosztuje
wyprodukowanie audycji w danym studiu telewizyjnym, całkowity (zakładowy, fabryczny)
koszt wytworzenia, będący sumą technicznego kosztu wytworzenia oraz kosztów zarządu
oraz koszt własny sprzeda\
y (pełen koszt własny), będący sumą wszystkich kosztów
bezpośrednich i pośrednich. Koszt własny sprzeda\
y po dodaniu planowanego zysku i kwoty
podatku VAT stanowi cenę sprzeda\
y produktu przedsiębiorstwa produkcji filmowej
i telewizyjnej, tj. np. audycji telewizyjnej.
Wg rachunku kosztów zmiennych, który klasyfikuje koszty według kryterium
zmienności w zale\
ności od zmian wielkości produkcji. W produkcji audycji telewizyjnej
w danym studiu telewizyjnym do kosztów stałych zaliczymy amortyzację studia, konserwację
sprzętu, płace kierownictwa i administracji przedsiębiorstwa itp., a do kosztów zmiennych
wynagrodzenia osób zatrudnionych bezpośrednio przy realizacji danej audycji, narzuty na te
wynagrodzenia, zu\
yte bezpośrednio materiały i energia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Koszty produkcji filmu fabularnego
Produkcja filmowa to zespół czynności twórczych, organizacyjnych, ekonomicznych,
prawnych i technicznych, prowadzących do wytworzenia filmu w postaci kopii wzorcowej.
Produkcję inicjuje i nadzoruje producent filmu  osoba fizyczna lub prawna, organizująca
środki finansowe, anga\
ująca głównych realizatorów, nabywająca prawa autorskie od
współtwórców i artystów wykonawców (w tym prawa do scenariusza) oraz ponosząca
odpowiedzialność za tą produkcję: materialną (ryzyko gospodarcze) i pozamaterialną
(moralną i programową). W większych realizacjach, za przebieg organizacji produkcji
odpowiada przed producentem producent wykonawczy (nadzorujący) o wę\
szych lub
szerszych uprawnieniach decyzyjnych w stosunku do ekipy filmowej.
Koprodukcja polega na współdziałaniu kilku producentów filmowych, z których ka\
dy
ponosi część odpowiedzialności za finansowanie lub/i organizację produkcji. Z uwagi na
hierarchię podejmowania kluczowych decyzji dotyczących kształtu filmu i sposobu jego
wytworzenia, rozró\
nia się model producencki produkcji filmowej w przeciwieństwie do
modelu re\
yserskiego. W zale\
ności od rodzaju i wielkości bud\
etu produkcji filmowej
podział kompetencji producenta i re\
ysera zale\
ą od ich dorobku i doświadczenia (nazwiska)
oraz struktury finansowania filmu.
Film jest to utwór dowolnej długości, w tym utwór dokumentalny lub animowany,
zło\
ony z serii następujących po sobie obrazów z dz
więkiem lub bez dz
więku, utrwalonych na
jakimkolwiek nośniku umo\
liwiającym wielokrotne odtwarzanie, wywołujących wra\
enie
ruchu i składających się na oryginalną całość, wyra\
ającą akcję (treść) w indywidualnej
formie, a ponadto, z wyjątkiem utworów dokumentalnych i animowanych, przeznaczony do
wyświetlania w kinie jako pierwszym polu eksploatacji w rozumieniu przepisów o prawie
autorskim i prawach pokrewnych.
Film uznaje się za film polski, je\
eli jego producentem lub koproducentem jest podmiot
mający siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a ponadto spełniony jest co najmniej
jeden z warunków:
1. Autor scenariusza lub adaptowanego utworu literackiego, re\
yser oraz wykonawca jednej
z głównych ról są obywatelami polskimi, udział środków finansowych producenta
mającego siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w kosztach produkcji filmu
stanowi 100%, przy czym środki te, do wysokości 80% kosztów produkcji filmu, muszą
być wydatkowane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a ponadto kopia wzorcowa
jest wykonana w języku polskim.
2. Autor scenariusza lub adaptowanego utworu literackiego lub re\
yser albo wykonawca
jednej z głównych ról są obywatelami polskimi, udział środków finansowych
koproducenta mającego siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w kosztach
produkcji filmu stanowi co najmniej 20% przy filmie będącym koprodukcją dwustronną
oraz co najmniej 10% przy filmie będącym koprodukcją wielostronną, przy czym środki
te, do wysokości 80% kosztów produkcji filmu, muszą być wydatkowane na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej, a ponadto główna wersja językowa wykonana jest w języku
polskim.
W rozumieniu przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych film jest
utworem i jako taki stanowi przedmiot prawa autorskiego. Przedmiotem prawa autorskiego
jest ka\
dy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze ustalony
w jakiejkolwiek postaci, niezale\
nie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyra\
enia. Utwór
jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia choćby miał postać nieskończoną.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
W szczególności są to następujące utwory: wyra\
one słowem, symbolami matematycznymi
i znakiem graficznym (np. literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy
komputerowe), utwory plastyczne, utwory fonograficzne, utwory lutnicze, utwory wzornictwa
przemysłowego, architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne, muzyczne
i słowno-muzyczne, sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,
audiowizualne, w tym filmowe i inne. Film, jak ka\
dy utwór audiowizualny, jest utworem
łącznym. Stanowi sumę tzw. utworów składowych. Wszystkie pojedyncze utwory wchodzące
w skład filmu wyra\
one np. słowem (dialogi, narracja, scenariusz, wszystkie formy
dochodzenia do scenariusza, scenopis i inne), plastyczne (dekoracja, kostiumy,
charakteryzacja), fotograficzne, muzyczne, słowno-muzyczne, itd., jako efekty indywidualnej
działalności twórczej i artystycznej podlegają z osobna tak\
e ochronie praw autorskich i to
bez względu na to, czy powstały na zamówienie producenta, czy tylko zostały włączone do
filmu a powstały w przeszłości bez związku pierwotnego z tym filmem.
Film to bardzo obszerna dziedzina i mo\
na ją podzielić według ró\
nych kryteriów.
W związku z tym wyró\
nia się:
a) wg rodzaju  filmy fabularne, animowane, dokumentalne i oświatowe,
b) wg długości  krótkometra\
owe (do 22 minut), średniometra\
owe (od 22 do 55 minut)
i pełnometra\
owe (ponad 55 minut, przeciętnie 90-132 minut),
c) wg wielkości bud\
etu  niskonakładowe, standardowe i wysoko-nakładowe,
d) wg z
ródeł finansowania  finansowane środkami publicznymi, pozapublicznymi lub
mieszanymi.
Scenariusz  tekst słu\
ący za podstawę realizacji filmu, napisany na ogół w tradycyjnie
przyjętej formie, z podziałem na sceny, z wyodrębnionym i podzielonym na postacie
dialogiem i dokładnym opisem akcji. Scenariusz pełnometra\
owego filmu fabularnego ma
zwykle około 120 stron. Ogólnie przyjmuje się, \
e jeśli scenariusz opracowany jest
z zachowaniem tradycyjnie przyjętej formy, jedna jego strona równa się minucie na ekranie.
Podstawową jednostką produkcyjną filmu fabularnego jest ekipa zdjęciowa, składająca
się z realizatorów i współtwórców oraz z techników i pracowników pomocniczo-
twórczych. Jej ścisłym kierownictwem są zaanga\
owani przez producenta: re\
yser, operator
obrazu, kierownik produkcji i niekiedy scenograf. Pozostałych współpracowników,
artystów-wykonawców, zleceniobiorców, itp. anga\
uje pion produkcyjny filmu (kierownik
produkcji i jego zastępcy) w porozumieniu z producentem i re\
yserem, przy czym
szczegółowe obowiązki poszczególnych członków ekipy bywają przedmiotem elastycznych
uzgodnień. Podstawą funkcjonowania ekipy produkcyjnej jest inicjatywa i pomysłowość,
koordynacja działań twórców i usługodawców, planowanie perspektywiczne i dzienne, stały
monitoring kosztów filmu, znajomość techniki filmowej.
Wydajność pracy w najkosztowniejszym okresie produkcji filmowej  okresie
zdjęciowym  ocenia się na podstawie ilości nakręconych scen i ujęć w stosunku do
zaplanowanego harmonogramu (kalendarzowego planu zdjęć).
Efektem końcowym produkcji filmowej jest kopia wzorcowa oraz komplet technicznych
materiałów wyjściowych i informacyjno-reklamowych, umo\
liwiających nieskrępowaną
dystrybucję i rozpowszechnianie filmu na ró\
nych polach eksploatacji (kina, TV, dyski
optyczne, kasety magnetyczne, inne nośniki).
Zaznaczone wytłuszczeniem wyrazy, w powy\
szym tekście, mają ścisły związek z kosztami.
Koszty w układzie rodzajowym produkcji filmu fabularnego, to przede wszystkim:
1) amortyzacja od: środków i urządzeń technicznych, maszyn, kamer, pomieszczeń:
charakteryzatorni, garderób, studia filmowego, a tak\
e budynków i lokali dla zarządu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
administracji i obsługi związanych bezpośrednio lub pośrednio z pracą
i funkcjonowaniem ekipy filmowej,
2) zu\
ycie materiałów  zu\
ycie materiałów podstawowych (taśma filmowa, magnetyczna)
i pomocniczych (bhp, zu\
ycie wody, papieru i inne) związanych z pracą ekipy filmowej
i zaplecza technicznego, paliwo dla celów grzewczych i eksploatacyjnych do u\
ywanych
w związku z produkowanym filmem: maszyn, urządzeń czy pojazdów, itp.,
3) zu\
ycie energii  elektrycznej, gazowej do: oświetlenia, ogrzewania i klimatyzacji
pomieszczeń słu\
ących do nagrywania filmu i współpracujących, eksploatacji maszyn
i urządzeń niezbędnych do realizacji filmu,
4) usługi obce  obróbka związana z budową scenografii i dekoracji do filmu, usługi
transportowe, usługi monta\
owe, remontowe i konserwacyjne, usługi cateringowe i inne
usługi wykonywane przez zewnętrzne przedsiębiorstwa lub osoby fizyczne na rzecz
realizowanego filmu fabularnego,
5) wynagrodzenia  wynagrodzenia osób związanych bezpośrednio lub pośrednio
z produkcją filmu: producenta filmu, głównych realizatorów, artystów wykonawców,
pracowników ekipy filmowej i innych osób zatrudnionych na umowę o pracę, umowę
zlecenia czy umowę o dzieło a związanych z wyprodukowaniem danego filmu
fabularnego,
6) ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia  obcią\
ające pracodawcę składki na
ubezpieczenie społeczne, fundusz pracy i FGŚP z tytułu naliczonych wynagrodzeń,
7) podatki i opłaty  podatki kosztowe (od nieruchomości, środków transportu) oraz opłaty
(skarbowe, notarialne),
8) pozostałe koszty rodzajowe  np. ekwiwalenty pienię\
ne na rzecz osób fizycznych
zaliczane do wynagrodzeń lub świadczeń na rzecz pracowników ale tak\
e związane
z promocją powstającego filmu.
Tak więc na koszt produkcji ka\
dego filmu fabularnego składają się ró\
ne grupy
kosztów rodzajowych. Ich wielkość i struktura zale\
ne będą od skali produkcji i rodzaju
u\
ytych środków organizacyjnych i technicznych. Najwa\
niejsze parametry produkcji
filmowej mające bezpośredni lub pośredni wpływ na koszt finalny filmu fabularnego to
między innymi: gatunek i rodzaj filmu, czas i miejsce realizacji, ilość dni zdjęciowych,
wymiar i wersja nośnika, metra\
i ekranowy czas trwania, ilość i lokalizacja miejsc akcji,
sposób zapisu dz
więku, wersja językowa, liczebność aktorów i scen masowych z udziałem
statystów, zakres i rodzaj efektów specjalnych, ilość zu\
ytej taśmy, inne.
W układzie funkcjonalnym koszty produkcji filmu fabularnego w przedsiębiorstwie
produkcji filmowej i telewizyjnej zaliczymy do kosztów działalności podstawowej.
Film fabularny jest często podstawowym produktem przedsiębiorstwa produkcji filmowej
i telewizyjnej. W układzie kalkulacyjnym koszty produkcji tego filmu mo\
emy podzielić na:
a) koszty bezpośrednie (dotyczące bezpośrednio realizowanego filmu): materiały
bezpośrednie zu\
yte do zbudowania scenografii i dekoracji przeznaczonych tylko dla
tego filmu, płace bezpośrednie (wraz z narzutami) ekipy filmowej i innych osób
zatrudnionych przy realizacji filmu itd.
b) koszty pośrednie, które związane są z koniecznością zabezpieczenia całokształtu
funkcjonowania przedsiębiorstwa produkcji filmowej i telewizyjnej. Koszty te grupuje
się jako: koszty wydziałowe, koszty zarządu i koszty sprzeda\
y i przenosi za pomocą
tzw. kalkulacyjnych kluczy podziałowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Bazując na klasyfikacji kosztów w układzie kalkulacyjnym mo\
na obliczyć ró\
ne
wielkości kosztów, w szczególności zaś: techniczny koszt wytworzenia  czyli ile kosztuje
wyprodukowanie danego filmu fabularnego, całkowity (zakładowy, fabryczny) koszt
wytworzenia, będący sumą technicznego kosztu wytworzenia oraz kosztów zarządu oraz
koszt własny sprzeda\
y (pełen koszt własny), będący sumą wszystkich kosztów
bezpośrednich i pośrednich. Koszt własny sprzeda\
y po dodaniu planowanego zysku i kwoty
podatku VAT stanowi cenę sprzeda\
y produktu przedsiębiorstwa produkcji filmowej
i telewizyjnej, tj. np. filmu fabularnego.
Wg rachunku kosztów zmiennych, który klasyfikuje koszty według kryterium
zmienności w zale\
ności od zmian wielkości produkcji w produkcji filmu fabularnego
w danym studiu filmowym. Do kosztów stałych zaliczymy amortyzację studia, konserwację
sprzętu, czynsz za wynajęte pomieszczenia (budowle, tereny, plener), płace kierownictwa
i administracji przedsiębiorstwa itp., a do kosztów zmiennych wynagrodzenia osób
zatrudnionych bezpośrednio przy realizacji filmu, narzuty na te wynagrodzenia, zu\
yte
bezpośrednio materiały i energia.
Koszty produkcji produktu medialnego, do których w przedsiębiorstwie produkcji
filmowej i telewizyjnej zaliczamy przede wszystkim filmy i audycje telewizyjne, obejmują
ww. elementy w poszczególnych układach kosztów.
Do typowych kosztów w produkcji filmu czy audycji telewizyjnej mo\
emy zaliczyć:
a) wynagrodzenia wraz z narzutami z tytułu praw autorskich i innych,
b) wynagrodzenia wraz z narzutami członków zespołów bezpośrednio i pośrednio
produkujących dany produkt medialny,
c) pozostałe koszty materialne i osobowe np. koszty podró\
y słu\
bowych, hoteli, diet,
łączności, wynajmu sprzętu, zu\
ycie materiałów i energii, czynsze i opłaty, amortyzacja
itd.
Koszty realizacji usług filmowych i telewizyjnych
Przedsiębiorstwa produkcji filmowej i telewizyjnej muszą poszukiwać ró\
nych z
ródeł
przychodu, które umo\
liwią im realizację podstawowych zadań a tak\
e osiąganie zysków,
w tym przeznaczonych na dalszy rozwój przedsiębiorstwa. Jednym z podstawowych z
ródeł
przychodów (obok uzyskiwanych ze sprzeda\
y/emisji podstawowych produktów
przedsiębiorstwa tj. filmów czy audycji telewizyjnych) jest świadczenie usług. W zale\
ności
od wielkości przedsiębiorstwa, wyposa\
enia itd. ich zakres i rodzaj jest bardzo ró\
ny.
Do usług filmowych zalicza się:
- delegowanie profesjonalnego personelu do grup zdjęciowych,
- wynajem hal zdjęciowych,
- budowę dekoracji atelierowych w halach zdjęciowych i w plenerze,
- adaptacja wnętrz naturalnych i wystrój dekoracji budowanych i wnętrz naturalnych,
- wynajem środków inscenizacji (kostiumów, mebli, rekwizytów i wyrobów perukarskich),
- wynajem stanowisk charakteryzatorskich, garderób i rekwizytorni,
- obsługa planu zdjęciowego w zakresie techniki zdjęć,
- obsługa planu zdjęciowego w zakresie oświetlenia,
- wykonawstwo zdjęć specjalistycznych laboratoryjnych,
- pirotechnika i wykonawstwo innych, w tym skomplikowanych efektów sceno-
technicznych z u\
yciem innych ni\
pirotechniczne, np. animatroniczne,
- kompleksowa realizacja dz
więku na planie zdjęciowym,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
- pełna realizacja dz
więku w studiach nagraniowych,
- usługi archiwum filmowego,
- usługi administracyjne np. wynajem pomieszczeń produkcyjnych, transportowe
i agregatów,
- obróbka laboratoryjna dziennej produkcji,
- wykonawstwo ró\
nych kopii np. roboczej, wzorcowej, pokazowej i innych,
- dostawy materiałowe do produkcji filmowej czy telewizyjnej,
- wykonawstwo środków inscenizacyjnych,
- usługi z u\
yciem sprzętu i urządzeń najnowszej generacji, w tym np. wykonawstwo
komputerowych efektów specjalistycznym.
Zakres usług związanych z produkcją filmową i telewizyjną jest oczywiście znacznie
szerszy, w szczególności świadczonych przez wyspecjalizowane obce przedsiębiorstwa.
Nale\
ą do nich między innymi wszelakiego rodzaju podmioty z bli\
szego i dalszego otoczenia
kinematografii, o ro\
nych formatach własności prawnych, a tak\
e osób fizycznych, które na
zamówienie grupy zdjęciowej zabezpieczają dostawy, roboty i usługi jeszcze inne ni\
ośrodki
zaplecza techniczno-inscenizacyjnego.
Są to między innymi:
- firmy doradztwa specjalistycznego, np. kancelarie prawne, biura rachunkowe,
- agencje aktorskie i aktorsko-castingowe modelek,
- firmy świadczące usługi kaskaderskie,
- dostawcy towarów i usług związanych z zabezpieczeniem warunków socjalno-bytowych
ekipy, np. wozy kempingowe, catering, sanitariaty, przedsiębiorstwa turystyczne
i hotelowe, przedsiębiorstwa transportowe, ubezpieczeniowe, telekomunikacyjne i inne,
- ośrodki usług doraz
nych (krótkotrwałych) obsługowych: policja, stra\
miejska, firmy
ochroniarskie, stra\
po\
arna, słu\
ba zdrowia, ratownicy medyczni, ochrony pracy zdrowia
i przeciw po\
arowego, zakłady energetyczne, przedsiębiorstwa sprzątające, właściciele
i dysponenci obiektów zdjęciowych w tym charakterystycznych środków inscenizacji.
Przedsiębiorstwa produkcji filmowej i telewizyjnej mają równie\
szeroką gamę usług
telewizyjnych.Zajmują się między innymi:
- realizacją ró\
nych gatunków produkcji telewizyjnej na potrzeby nie tylko własne
(działalność podstawowa) ale na potrzeby programów regionalnych, anten krajowych
i zagranicznych.
- produkcją ró\
nych form dziennikarskich, a tak\
e (ró\
nych i na ró\
ną skalę) przedsięwzięć
telewizyjnych jak np.: festiwale, koncerty, teleturnieje, imprezy i widowiska sportowe
(mistrzostwa Polski, Europy i Świata), uroczystości państwowe, międzynarodowe i inne,
- wynajem sprzętu telewizyjnego wraz z obsługą,
- ekip do realizacji akcji promocyjnych, reklamowych i innych.
Rys. 2. Przykłady usług telewizyjnych. 1  3: transmisja z koncertu, wynajem sprzętu, realizacja akcji
promocyjnej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Faktyczne koszty usług telewizyjnych są  tajemnicą ka\
dego przedsiębiorstwa, bo
przecie\
sytuacja ka\
dego przedsiębiorstwa jest inna. Podawane publicznie przez media ceny
są orientacyjne i stanowią zwykle tzw. bazę negocjacji. Im wy\
szą cenę się uzyska przy
sprzeda\
y danej usługi, to przy  mniej więcej tych samych kosztach, mo\
na uzyskać większy
zysk. A to jest cel działalności przedsiębiorstwa.
Przedsiębiorstwo produkcji filmowej i telewizyjnej świadczące usługi dla innych
przedsiębiorstw wlicza w nie wszystkie podane elementy kosztów rodzajowych.
Przedsiębiorstwo produkcji filmowej i telewizyjnej korzystające z usług innych
przedsiębiorstw ponosi koszt usługi w uzgodnionej z jej dostawcą cenie. Dla przykładu:
w 2008 roku przedsiębiorstwa tej bran\
y oferowały następujące ceny, np. za wynajęcie:
- ekipy zdjęciowej: od 200  500 zł za godzinę,
- studia telewizyjnego: od 500  1.500 zł za godzinę,
- studia monta\
u: od 200  750 zł za godzinę,
- wynajęcie wozu transmisyjnego: od 1.500  2.500 zł za godzinę (zwykle minimum 8-10
godzin).
Koszty utrzymania jednostki organizacyjnej w przedsiębiorstwie filmowym
i telewizyjnym oraz utrzymania jego potencjału produkcyjnego uzale\
nione są od
podstawowych czynników kreujących te koszty, a więc:
- wielkości i rodzaju zatrudnienia (koszty osobowe),
- rodzaju i sposobu u\
ytkowania obiektów (stałe, tymczasowe, chwilowe) oraz ich rodzaju
(budynki, budowle, obiekty historyczne, sakralne, państwowe, prywatne, grunty, plenery
itd.),
- zu\
ycie materiałów, energii i innych elementów kosztów rzeczowych,
- skali produkcji,
- popytu na produkcję danego przedsiębiorstwa,
- i inne.
Charakterystyka rodzajowa i pozostała tych kosztów jest podobna jak poprzednio opisane.
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie rodzaje działalności mogą prowadzić przedsiębiorstwa filmowe i telewizyjne?
2. Jakie ogólne rodzaje działalności mo\
na wyró\
nić?
3. Co to jest  bud\
et przedsiębiorstwa filmowego i telewizyjnego?
4. Co nazywa się  audycją telewizyjną ?
5. Jakie znasz przykłady kosztów rodzajowych w produkcji audycji telewizyjnej?
6. Które z kosztów produkcji audycji telewizyjnej zaliczysz do bezpośrednich, a które do
pośrednich? Dlaczego?
7. Jakie mogą być koszty stałe a jakie zmienne w produkcji audycji telewizyjnej?
8. Jakie usługi zaliczamy do usług telewizyjnych?
9. Co to jest  produkcja filmowa i  film ?
10. Co jest podstawową jednostką produkcyjną filmu fabularnego?
11. Jakie znasz przykłady kosztów rodzajowych w produkcji filmu fabularnego?
12. Które z kosztów produkcji filmu fabularnego zaliczysz do bezpośrednich a które do
pośrednich? Dlaczego?
13. Jakie mogą być koszty stałe a jakie zmienne w produkcji filmu fabularnego?
14. Jakie usługi zaliczamy do usług filmowych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
15. Jakie koszty rodzajowe wystąpią przy świadczeniu usługi  wynajem hal zdjęciowych ?
16. Jakie koszty rodzajowe wystąpią przy świadczeniu usługi  wynajem wozu transmisyjnego
telewizji
17. Jakie koszty wystąpią w Twoim przedsiębiorstwie produkcji filmowej i telewizyjnej?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sporządz
tabelaryczne zestawienie typowych kosztów rodzajowych występujących
produkcji audycji telewizyjnej wg wzoru.
l.p. Nazwa kosztu Przykład kosztów rodzajowych występujących produkcji audycji telewizyjnej
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać uwa\
nie treść ćwiczenia,
2) powtórzyć materiał z poprzednich jednostek modułowych dotyczący produkcji audycji
telewizyjnych,
3) przeczytać materiał z bie\
ącej jednostki modułowej nt. kosztów rodzajowych,
4) skorelować uzyskane informacje i sporządzić zestawienie według podanego wzoru,
5) zaprezentować wynik pracy na forum klasy w ustalony, przez nauczyciela, sposób.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- komputer z dostępem do Internetu,
- literatura wskazana przez nauczyciela.
Ćwiczenie 2
Oblicz koszt produkcji audycji telewizyjnej na podstawie otrzymanych od nauczyciela
informacji o kosztach rodzajowych dotyczących tej produkcji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać uwa\
nie treść ćwiczenia,
2) przeanalizować treści związane z kosztami rodzajowymi i produkcją audycji
telewizyjnych,
3) przeanalizować otrzymane od nauczyciela wzorcowe przykłady obliczeń kosztów
produkcji,
4) obliczyć koszt produkcji audycji telewizyjnej,
5) zaprezentować wynik pracy na forum klasy w ustalony, przez nauczyciela, sposób.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- wzorcowe przykłady obliczeń kosztów produkcji,
- komputer z dostępem do Internetu,
- literatura wskazana przez nauczyciela.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzować istotę bud\
etu przedsiębiorstwa filmowego
i telewizyjnego?
1
1

2) określić podstawowe terminy związane z produkcją telewizyjną?
1
1

3) określić podstawowe terminy związane z produkcją filmową?
1
1

4) scharakteryzować podstawowe czynności związane
z przygotowywaniem audycji telewizyjnych?
1
1

5) wyspecyfikować czynności związane z przygotowywaniem audycji
telewizyjnych związane z poszczególnymi kosztami rodzajowymi?
1
1

6) określić rodzaje filmów na podstawie bud\
etu?
1
1

7) określić, kto jest upowa\
niony do sporządzania bud\
etu?
1
1

8) rozró\
nić koszty w układzie rodzajowym dotyczące produkcji
filmowej i telewizyjnej?
1
1

9) rozró\
nić koszty w układzie kalkulacyjnym dotyczące produkcji
filmowej i telewizyjnej
1
1

10) scharakteryzować rodzaje usług filmowych i telewizyjnych?
1
1

11) wyspecyfikować podstawowe czynniki kreujące koszty utrzymania
jednostki organizacyjnej w przedsiębiorstwie filmowym
i telewizyjnym?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
4.3. Kosztorys i rozliczanie kosztów
4.3.1. Materiał nauczania
Kosztorys
Kosztorys jest to dokument finansowy dotyczący realizacji zadania  projektu,
sporządzany w celu, np.:
- określenia kosztów (lub ceny) wykonania określonego zadania np., audycji telewizyjnej,
spotu reklamowego, filmu fabularnego,
- przez inwestora : w celu określenia mo\
liwości i opłacalności realizacji zadania, kontroli
zło\
onych ofert, uzyskania kredytu, prowadzenia i kontroli rozliczeń finansowych,
- przez wykonawcę : w celu zło\
enia oferty inwestorowi, prowadzenia rozliczeń w trakcie
realizacji i inne,
- prowadzenie rozliczeń finansowych między zleceniodawcą (inwestorem),
a zleceniobiorcą (wykonawcą), a tak\
e pomiędzy wykonawcą a podwykonawcami,
- rozstrzygania sporów,
- w celach dowodowych,
- wyceny nieruchomości, jako element jednej z metod określania wartości nieruchomości.
Kosztorysy wykonywane są w ró\
nych dziedzinach, np. w: budownictwie (najczęściej),
górnictwie, energetyce, renowacji zabytków, architekturze krajobrazu, szacowaniu
nieruchomości, budowie okrętów czy innych przedmiotów, a tak\
e przed realizacją
przedsięwzięć w zakresie kultury  kosztorysy filmów, widowisk, spektakli, imprez, audycji
telewizyjnych, itd. Kosztorys sporządza kosztorysant. Jest to zwykle osoba dobrze znająca
daną dziedzinę dla której opracowuje kosztorys, np. w budownictwie  Rzeczoznawca
Stowarzyszenia Kosztorysantów, in\
ynier budownictwa danej specjalności czy architekt,
w szacowaniu nieruchomości  rzeczoznawca majątkowy, w dziedzinie sztuki filmowej 
kierownik produkcji.
Kosztorys mo\
e mieć ró\
ną formę i treść, w zale\
ności od celu jakiemu słu\
y  np. oferta
na wykonanie budowy i dekoracji planu filmowego itp. według pomysłu wykonawcy, bądz

wymogów strony, która za\
ądała konkretnego kosztorysu. Np. wzór oferty dla organizacji
pozarządowej lub jednostki organizacyjnej podejmującej się realizacji zadania publicznego na
podstawie przepisów działu II rozdziału 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności
po\
ytku publicznego i wolontariacie (Dz.U. Nr 96, poz. 873, z póz
n. zm.) określa następujący
wzór nr 1.
Tabela 1. Wzór nr 1 Kosztorys dotyczący realizacji zadania publicznego
Lp. Rodzaj kosztów Ilość Koszt Koszt Z tego Z tego z finansowych
(koszty merytoryczne jednostek jednostkowy całkowity z wnioskowanej środków własnych, środków
i administracyjne (w zł) (w zł) dotacji (w zł) z innych z
ródeł oraz wpłat
związane z realizacją i opłat adresatów (w zł)
zadania)
1. Prawa
autorskie
2. Obsługa
administracyjna
3. Koszty
produkcji
Ogółem
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
W przypadku gdy dany projekt czy zadanie są dofinansowywane  co ma miejsce często
w produkcji filmowej, to kosztorys zawiera mniej lub bardziej szczegółowy wykaz kosztów
(wzór nr 2 i 3).
Tabela 2. Kosztorys projektu filmowego
Wzór nr 2 Kosztorys projektu filmowego
Nazwa producenta: ........................................................................................................
Tytuł projektu:................................................................................................................
Lp. Wyszczególnienie kosztów J.m. Ilość Koszt jednostkowy lub Razem
stawka
A PRAWA
AUTORSKIE
1 Temat
2 Adaptacja i dialogi
3 Re\
yser
4 Profesjonalni doradcy
5 Inne prawa
6 Tłumaczenia
7 Agenci
RAZEM PRAWA AUTORSKIE
B ZESPÓA
PROJEKTU 
WYNAGRODZENIA
WRAZ Z NARZUTAMI
1 Produkcja
2 Realizacja
3 Personel produkcji
RAZEM WYNAGRODZENIA WRAZ Z NARZUTAMI ZESPOA
U PROJEKTU
C INNE
KOSZTY
1 Podró\
e, hotele, ró\
ne
2. Środki techniczne
3 Ró\
ne
4 Koszty pośrednie (ogólne)
RAZEM INNE KOSZTY
OGÓA
EM KOSZT PROJEKTU
Tabela 3. Szczegółowy kosztorys projektu filmowego.
Wzór nr 3 Szczegółowy kosztorys projektu filmowego
Nazwa producenta: ........................................................................................................
Tytuł projektu:................................................................................................................
Lp. Wyszczególnienie kosztów J.m. Ilość Koszt jednostkowy Razem
lub stawka
A PRAWA
AUTORSKIE
1. Temat
1.1 Nabycie praw autorskich
1.Utwór istniejący wcześniej
2. Utwór oryginalny
1.2 Opcja
1.Utwór istniejący wcześniej
2. Utwór oryginalny
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
2. Adaptacja i dialogi
2.1 Autor adaptacji
2.2 Autor dialogów
2.3 Konsultant scenariusza
3. Re\
yser
3.1 Zadania re\
ysera w projekcie
4. Profesjonalni doradcy
4.1 Zadania doradców w projekcie
5. Inne prawa
5.1 Materiał archiwalny
5.2 Fotografie i dokumenty
5.3 Nagrania dz
więkowe
5.4 Inne prawa do projektu
6. Tłumaczenia
6.1 Języki obce i role
7. Agenci
7.1 Zadania i role w projekcie
RAZEM PRAWA AUTORSKIE
B ZESPÓA
PROJEKTU  WYNAGRODZENIA
WRAZ Z NARZUTAMI
1 Produkcja
1.1. Kierownik przygotowania projektu filmowego
2 Realizacja
2.1. Fabuła/Dokument kreatywny
1. Re\
yser
2. Operator zdjęć
3. Inni (określić)
2.2. Animacja (produkcja pilota)
1. Re\
yser
2. Asysteńci
3. Graficy i rysownicy
4. Dodatkowy personel zatrudniony czasowo (rola
i zadania)
3 Personel produkcji
3.1. Kierownik produkcji
3.2. Asystent
3.3 Sekretarka
RAZEM WYNAGRODZENIA WRAZ Z NARZUTAMI ZESPOA
U PROJEKTU
C INNE
KOSZTY
1 Podró\
e, hotele, ró\
ne
1.1 Autorzy
1. Podró\
e
2. Hotele
3. Koszty łączności
4. Ró\
ne (wizy, parkingi, taxi)
1.2. Kierownik przygotowania projektu i/lub
pozostały personel
1. Podró\
e
2. Hotele
3. Koszty łączności
4. Ró\
ne (wizy, parkingi, taxi)
2. Środki techniczne
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
2.1. Dokumentacja
1. Wynajem sprzętu
2. Materiały (zdjęcia, dz
więk)
3. Pozostałe
2.2. Produkcja video treatmentu
1. Wynajem sprzętu
2. Materiały (zdjęcia, dz
więk)
3. Pozostałe
2.3. Produkcja pilota  Animacja
1. Dokumentacja łącznie z 3 D)
2. Storyboard
3. Lay-out
4. Animacja
5. Kolorystyka (tusz i farby)
6. Post-produkcja video (monta\
, mixing,
kompozycja)
7. Post-produkcja dz
więku (muzyka, efekty
d\
więkowe, dialogi...)
8. Wynajem studia
9. Wynajem sprzętu
10. Materiały fotograficzne, dz
więkowe, video
11. Inne (wymienić)
3 Ró\
ne
3.1. Ubezpieczenie
3.2. Opłaty z tytułu obsługi prawnej
1. Radca prawny
2. Opłaty notarialne i od czynności prawnych
3.3. Opłaty z tytułu obsługi księgowej
3.4. Opłaty bankowe
3.5 Prezentacja projektu i marketing
RAZEM INNE KOSZTY
4 Koszty pośrednie (ogólne)
Przygotowania projektu filmowego
 maksymalnie 7 % ww. sum
OGÓA
EM KOSZT PROJEKTU
W niektórych przypadkach, gdy dany projekt czy zadanie są finansowane z wielu \
ródeł,
w kosztorysie wymienia się te z
ródła, a tak\
e przewidywane kwoty finansowania
poszczególnych z
ródeł poszczególnych pozycji kosztów  wzór nr 4.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Tabela 4. Szczegółowy kosztorys projektu filmowego wraz ze z
ródłami jego finansowania
Wzór nr 4
Szczegółowy kosztorys projektu filmowego wraz ze z
ródłami jego finansowania
KOSZTY y
RÓDA
A FINANSOWANIA
Lp. Wyszczególnieni J. Iloś Koszt Razem Środki Pozostałe Wkład Środki Środki Razem
e kosztów m. ć jedn. PISF środki własny niepubli zagranicz
lub publiczne produce czne ne
stawka nta
A PRAWA
AUTORSKIE
1. Temat
1.1. Nabycie praw
autorskich
1.Utwór
istniejący
wcześniej
2. Utwór
oryginalny
1.2. Opcja
1.Utwór
istniejący
wcześniej
2. Utwór
oryginalny
2. Adaptacja
i dialogi
2.1. Autor adaptacji
2.2. Autor dialogów
2.3 Konsultant
scenariusza
3. Re\
yser
3.1. Zadania re\
ysera
w projekcie
4. Profesjonalni
doradcy
4.1. Zadania
doradców
w projekcie
5. Inne prawa
5.1. Materiał
archiwalny
5.2. Fotografie
i dokumenty
5.3. Nagrania
dz
więkowe
5.4. Inne prawa do
projektu
6. Tłumaczenia
6.1. Języki obce
i role
7. Agenci
7.1. Zadania i role
w projekcie
RAZEM PRAWA AUTORSKIE
Rozliczanie kosztów
Podstawą rozliczania kosztów jest kalkulacja. Kalkulacja jest to czynność obliczeniowa,
zmierzająca do ustalenia kwoty kosztów przypadających na przedmiot kalkulacji. Aby
prawidłowo i dokładnie ustalić jednostkowy koszt wytworzenia produktu pod uwagę brane są
następujące czynniki:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
- zastosowanie odpowiednich metod kalkulacji,
- jakość ewidencji mierników,
- szczegółowość i jakość kalkulacji kosztów,
- ścisłe powiązania kalkulacji z całością kosztów.
Przy przeprowadzaniu kalkulacji bardzo istotnym i pierwszą rzeczą jest ustalenie
przedmiotu kalkulacji, czyli obiektu lub grupy obiektów, którego będziemy ustalać koszt
wytworzenia. Tworzenie przedmiotu kalkulacji zale\
y od:
- typu działalności/produkcji,
- obowiązującej jednostki miary produkcji,
- obowiązującej jednostki miary produkcji przy jej sprzeda\
y.
Przedmiot musi być jednoznacznie określony i wyra\
ony w odpowiedniej mierze
naturalnej, czyli w sztukach, metrach, kilogramach lub umownej: tonokilometry lub, gdy nie
da się określić w racjonalny sposób jednostki miary. Przedmiot kalkulacji powinien być ściśle
określony, czyli konstrukcje, wymiary, wyposa\
enie, właściwości u\
ytkowe.
Zadaniem kalkulacji jest określenie efektywności wytworzenia określonych produktów,
czyli dostarczenie informacji niezbędnej do określenia poziomu kosztów, kontroli kosztów
i ustalania cen. Kalkulacja pokazuje nam nie tylko jednostkowy koszt wytworzenia jak
i poszczególne składniki kosztu wytworzenia, czyli pozycje kalkulacyjne np.: materiały
bezpośrednie, płace bezpośrednie, koszty wydziałowe, koszty zarządu i administracji.
Celem kalkulacji jest obliczenie kosztu wytworzenia jednostki produktu gotowego,
wyrobu lub usługi. Najpierw trzeba ustalić:
- zebrania na właściwie rozbudowanych kontach wynikowych kosztów związanych
z wytwarzanymi produktami,
- wielkość produkcji wykonanej,
- wielkość produkcji w toku,
- przypisania kosztów do jednostki kalkulacyjnej za pomocą odpowiednich metod.
Rozró\
niamy dwie kalkulacje ze względu na potrzeby.
Kalkulacja ewidencyjna  kalkulacja dokonywana na potrzeby ewidencyjne, opiera się
na przepisach o rachunkowości, a jej podstawą jest koszt wytworzenia, którego zakres
reguluje ustawa (art. 28 ust.2 pkt 2).
Kalkulacja decyzyjna - kalkulacja dokonywana na potrzeby decyzyjne, jest sporządzana
do obliczenia pełnego kosztu jednostkowego w celu weryfikacji polityki cenowej, porównania
rentowności w bran\
y i innych potrzeb. Mo\
na wtedy do jednostkowego kosztu wytworzenia
doliczyć koszty ogólnozakładowe oraz koszty sprzeda\
y według przyjętego klucza.
Kalkulacja ewidencyjna oblicza nam techniczny koszt wytworzenia a kalkulacja
decyzyjna pełny koszt wytworzenia.
W zale\
ności od czasu sporządzania kalkulacji i danych, które są przyjmowane do jej
zestawienia, kalkulacje dzieli się na:
EX ANTE  kalkulacji sporządzanej przed przystąpieniem do produkcji. Obliczenia opierają
się na przewidywanych kosztach. Podstawa są ceny materiałów, wynagrodzenie i wskaz
niki
techniczno-ekonomiczne. Są to kalkulacje: wstępne, planowe i normatywne.
EX POST  kalkulacji sporządzanej po pewnym okresie produkcji. Podstawą są koszty
rzeczywiste zgromadzone w urządzeniach ewidencyjnych rachunkowości i rzeczywiste
rozmiary produkcji. Są to kalkulacje: wynikowe i sprawozdawcze.
Kalkulacja wstępna jest sporządzana przed rozpoczęciem produkcji i opiera się na kosztach
przewidywanych. Podstawą kalkulacji wstępnej są normy i wskaz
niki techniczno-
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
ekonomiczne, taryfikatory, taryfy cen i ceł, zbiorowe układy pracy, ceny średnie, koszty
uznane za przeciętne dla danej bran\
y czy produktu. Dlatego te\
kalkulacja ta mo\
e
przybierać postać:
- ofertowej,
- planowej,
- normatywnej,
- operatywnej.
Kalkulacja ofertowa jest sporządzana głównie w przedsiębiorstwach o produkcji
jednostkowej i małoseryjnej, wytwarzających du\
e i skomplikowane urządzenia techniczne
czy produkty. Zadaniem tej kalkulacji jest ustalenie propozycji ceny. Dzięki kalkulacji
ofertowej odbiorca uzyskuje informacje o cenie, producent zaś o zało\
onym poziomie
kosztów i rentowności. Kalkulacja ta ma wyłącznie charakter orientacyjny. Jest, bowiem
sporządzana w czasie, kiedy nie ma jeszcze dokładnych opracowań konstrukcyjnych
i technologicznych. Ma ona podstawowe znaczenie decyzyjne, umo\
liwia, bowiem powzięcie
decyzji, czy jednostka mo\
e się podjąć wykonania zamówienia, mimo \
e jest za mało
dokładna, aby na jej podstawie mo\
na było kontrolować koszty rzeczywiste związane
z wykonaniem danego zamówienia.
Kalkulacja planowa jest sporządzana w trakcie ustalania planów i bud\
etów. Jest ona oparta
na zało\
eniach przyjętych do opracowania planów i bud\
etów dotyczących zu\
ycia środków
produkcji, norm wydajności pracy oraz przewidywanych skutków usprawnień organizacyjno-
technicznych. Kalkulacja ta odzwierciedla w planowanym koszcie wytworzenia
poszczególnych wyrobów przewidywane normy wykorzystania zdolności produkcyjnej,
zu\
ycia materiałów, wydajności pracy, zało\
onych stóp mar\
y planowanego zysku przy
zało\
onej wielkości produkcji.
Planowany koszt jednostkowy słu\
y przede wszystkim do:
- tworzenia optymalnych planów produkcji i sprzeda\
y,
- prowadzenia polityki zaopatrzenia,
- tworzenia podstaw do obni\
enia kosztów,
Kalkulacja normatywna wchodzi w skład ewidencji i rozliczeń w rachunku kosztów
standardowych, co powoduje, \
e stanowi ona tak\
e narzędzie operatywnej kontroli kosztów.
Tworzona jest na podstawie norm technicznych obowiązujących w momencie jej
sporządzania i planowanych cen oraz bud\
etów kosztów pośrednich. W wyniku kalkulacji
normatywnej uzyskuje się normatywny koszt jednostkowy produktu. Jest ona sporządzana
przede wszystkim dla produkcji powtarzalnej, dla której mo\
liwe i opłacalne normowanie
zu\
ycia.
Kalkulacja operatywna jest odpowiednikiem kalkulacji normatywnej w produkcji
niepowtarzalnej. Jest ona sporządzana po zakończeniu opracowania konstrukcyjnego
i technologicznego wyrobu, a przed przystąpieniem do produkcji. Opiera się na
obowiązujących w chwili jej zestawienia cenach i stawkach płac, normach zu\
ycia
materiałów, czasu pracy i usług obcych oraz planowanych narzutach kosztów wydziałowych.
Kalkulacja wynikowa jest oparta na danych rzeczywistych, ujętych w ewidencji księgowej.
Jest ona sporządzana okresowo i odzwierciedla faktyczne wykonanie zało\
onych w kalkulacji
wstępnej norm zu\
ycia składników majątku i pracy ludzkiej.
Kryterium wyodrębniania kalkulacji mo\
e być tak\
e kompletność kosztów
uwzględnianych przy obliczaniu kosztu jednostkowego. Kalkulację, w tym zakresie, dzieli się
równie\
na:
- kalkulację kosztu pełnego (całkowitego)- obejmuje wszystkie poniesione koszty
włącznie z kosztami pośrednimi,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
- kalkulację kosztu częściowego  która, wchodzi w skład rachunku kosztów zmiennych
i uwzględnia jedynie koszty zmienne odnoszone bezpośrednio lub pośrednio na jednostki
kalkulacyjne. Pozostałe koszty są doliczane do wyniku kalkulacji w razie określonych
potrzeb, głównie na potrzeby ustalenia ceny lub porównań danych rynkowych.
Wyró\
nia się metody kalkulacji:
- podziałową,
- doliczeniową,
- zleceniową.
Kalkulacja podziałowa jest najprostszą i najstarszą metodą kalkulacji. Jest stosowana
w przypadku produkcji prostej, gdy wyroby są wytwarzane na ogół w jednym
nieprzerywalnym cyklu produkcyjnym. Produkcja prosta dotyczy jedynie produkcji masowej,
np. produkcji opakowań. Sposób prowadzenia kalkulacji oraz analitycznego grupowania
kosztów jest uzale\
niony od rodzaju produkcji oraz jej organizacji, która wywiera wpływ na
organizację rachunku kosztów.
Kalkulacja podziałowa charakteryzuje się kilkoma odmianami. Wspólną cechą wszystkich
odmian kalkulacji podziałowej jest to, \
e uzyskuje się zawsze przeciętny koszt wytworzenia
przedmiotu kalkulacji w ka\
dym okresie sprawozdawczym.
Kalkulacja podziałowa prosta ma zastosowanie w jednostkach produkcyjnych, które
wytwarzają jeden rodzaj nieskomplikowanych wyrobów lub usług, np. kopalnie, jednostki
świadczące usługi transportu osobowego i towarowego. Metoda ta ma ograniczone
zastosowanie, poniewa\
jest niewiele jednostek wytwarzających jeden rodzaj wyrobów.
Przy zastosowaniu kalkulacji podziałowej prostej jednostkowy koszt wytworzenia jest
ustalony w wyniku podzielenia poniesionych kosztów w danym okresie przez ilość
wytworzonego wyrobu w tym okresie.
Kalkulacja podziałowa prosta komplikuje się nieco, je\
eli na koniec okresu występuje
produkcja w toku, czyli nie zakończona produkcja. W takim przypadku produkcję nie
zakończoną przelicza się na umowną ilość produktów gotowych, czyli traktuje się ją jako
pewien procent produkcji gotowej, wynikający z osiągniętego stopnia przerobu produkcji nie
zakończonej w stosunku do produkcji gotowej.
Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami jest stosowana w przypadku produkcji
masowej ró\
nych wyrobów produkowanych z tego samego surowca, za pomocą takich
samych zabiegów produkcyjnych i przechodzących przez te same urządzenia, ale w wyniku
otrzymuje się produkty ró\
niące się między sobą właściwościami, jakością i parametrami
u\
ytkowymi, np. kosmetyki, produkcja wyrobów szklanych.
Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami polega na tym, \
e wytworzone produkty na
podstawie współczynników przeliczeniowych sprowadza się do wspólnego mianownika,
ustalając w ten sposób ilość wytworzonych jednostek umownych.
Współczynnik jest wielkością określającą wzajemną relację kosztów wytworzenia kilku
podobnych produktów. Od wyboru współczynnika zale\
eć będzie ustalenie kosztu
jednostkowego. Współczynnik ten mo\
na ustalić np. na podstawie wagi wyrobów, ich
rozmiarów czy czasu pracy przeznaczonego na wytworzenie danego produktu. Współczynniki
przeliczeniowe mogą dotyczyć tak\
e określonych grup kosztów.
Etapy sporządzania kalkulacji podziałowej ze współczynnikami sprowadzają się do
określenia:
1) sumy poniesionych kosztów w danym okresie sprawozdawczym,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
2) ilości wyprodukowanych wyrobów w ciągu okresu sprawozdawczego,
3) współczynnika dla ka\
dego wyrobu,
4) łącznej liczby jednostek przeliczeniowych, czyli umowne przedmioty kalkulacji
(obliczamy je mno\
ąc rzeczywiste ilości poszczególnych rodzajów wyrobów przez
odpowiadające im współczynniki),
5) sumy poniesionych kosztów poszczególnych pozycji kalkulacyjnych,
6) kosztu wytworzenia jednostki współczynnikowej, który otrzymuje się z podzielenia sumy
poniesionych kosztów produkcji przez łączną liczbę jednostek współczynnikowych,
7) jednostkowego kosztu wytworzenia wyrobów, który uzyskuje się przez pomno\
enie
kosztu jednostki współczynnikowej przez współczynnik kalkulowanego wyrobu.
Kalkulacja podziałowa procesowa, nazywana inaczej fazową, zastosowanie ma w produkcji
masowej i wieloseryjnej, przechodzącej przez szereg następujących po sobie procesów
produkcyjnych. W kalkulacji procesowej oddzielnie obejmuje się koszty materiałów i koszty
przerobu. Koszty materiałów ujmuje się bezpośrednio na karcie kalkulacyjnej wyrobu,
a koszty przerobu gromadzi się według poszczególnych procesów.
Kalkulacja doliczeniowa jest stosowana w produkcji zło\
onej, monta\
owej, przechodzącej
skomplikowane i wielostopniowe procesy technologiczne w wielu wydziałach. Produkowane
wyroby składają się z wielu części wytwarzanych i montowanych w jednym lub kilku
wydziałach, zale\
nie od organizacji wydziałów produkcyjnych, które mogą być tworzone
według struktury przedmiotowej lub technologicznej.
Podstawową zasadą tej metody jest grupowanie kosztów rodzajowych według
mo\
liwości udokumentowania ich związku z wyró\
nionymi przedmiotami kalkulacji.
W efekcie tworzy się następującą strukturę kosztów:
- koszty bezpośrednie  dają się przyporządkować poszczególnym przedmiotom kalkulacji,
miejscom powstania kosztów albo fazom działalności na podstawie z
ródłowych
dokumentów,
- koszty pośrednie  rozlicza się w wymaganym przekroju metodą pośrednią, zwykle za
pomocą tzw. kluczy podziałowych. Do kosztów pośrednich zaliczane są:
- koszty pośrednie produkcji (wydziałowe, zarządu),
- koszty pośrednie obrotu (zakupu, sprzeda\
y).
Z doliczaniem kosztów pośrednich do kosztów jednostek kalkulacyjnych wią\
e się
konieczność określenia podstawy rozliczenia tych kosztów, tj. kluczy podziałowych, tzn.
wielkości wyra\
ającej proporcjonalną zale\
ność w stosunku do doliczania kosztów. Jako
klucze podziałowe kosztów pośrednich są wykorzystywane wielkości wyra\
one ilościowo, np.
liczba roboczogodzin lub maszynogodzin, albo wartościowo, np. płace bezpośrednie,
materiały bezpośrednie czy te\
suma bezpośrednich kosztów jednostek kalkulacyjnych.
Rozró\
nia się wiele typów i odmian kluczy podziałowych kosztów pośrednich oraz
tworzy się ich klasyfikację. W zale\
ności od tego, jakie koszty pośrednie zamierza się
rozliczyć za pomocą kluczy, rozró\
nia się kilka ich rodzajów:
- klucze słu\
ące do rozliczania kosztów pośrednich produkcji,
- klucze stosowane do rozliczania kosztów wydziałowych i poszczególnych ich elementów
(np. płace bezpośrednie z narzutem, suma kosztów bezpośrednich),
- klucze za pomocą, których rozliczane są koszty zarządu (np. techniczny koszt
wytworzenia, koszt przerobu obejmujący płace bezpośrednie i koszty wydziałowe),
- klucze wykorzystywane do rozliczenia kosztów pośrednich faz obrotu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
- klucze umo\
liwiające rozliczenie kosztów zakupu (np. wartość lub ilość zakupionych
zu\
ytych materiałów),
- klucze za pomocą, których rozlicza się koszty sprzeda\
y (np.. ilość sprzedanych
wyrobów).
Z punktu widzenia jednostek odniesienia kosztów rozliczanych za pomocą określonych
kluczy podziałowych rozró\
nia się klucze stosowane do rozliczenia kosztów pośrednich
pomiędzy poszczególne:
- miejsca powstania kosztów (np. wydziały podstawowe, komórki funkcjonalne),
- nośniki kosztów (np. rodzaje produktów, ró\
ne odmiany lub typy działalności).
Biorąc pod uwagę kryterium stabilności wielkości przyjętych za klucze podziałowe,
rozró\
nia się:
- klucze stałe (np. powierzchnia zajmowana przez poszczególne miejsca powstania
kosztów),
- klucze zmienne (np. koszt przerobu, techniczny koszt wytworzenia).
Je\
eli za kryterium podziału kluczy bierze się ich postać rzeczową lub ujęcie
w wyra\
eniu wartościowym, wyodrębnia się:
- klucze ilościowe (np. liczba wytwarzanych produktów, przepracowanych roboczo- lub
maszynogodzin),
- klucze wartościowe (np. koszt przerobu, techniczny koszt wytworzenia).
Rozliczenie kosztów wydziałowych i ogólnozakładowych zale\
y od charakteru, rodzaju
i wielkości podlegających rozliczeniu kosztów pośrednich, a tak\
e typu zastosowanego klucza
podziałowego i metody repartycji kosztów. Koszty te mogą być rozliczane za pomocą kilku
technik podziału na kalkulacje. Sposoby rozliczania kosztów pośrednich mają znaczenia
techniczne i nie wpływają na wyniki kalkulacji, słu\
ą jedynie ułatwieniu procesu rozliczeń
kosztów pośrednich.
Koszty wydziałowe to koszty pośrednie procesu produkcyjnego, czyli takie, których nie
mo\
na w bezpośredni sposób na podstawie dokumentów z
ródłowych przypisać do jednostki
wytwarzanego produktu. Do kosztów wydziałowych zalicza się koszty związane
z utrzymaniem stanowisk pracy w gotowości produkcyjnej i zapewnieniem nie zakłóconego
toku produkcji oraz koszty związane z organizacją, kierowaniem i obsługą produkcji. Do
rozliczania kosztów wydziałowych stosuje się najczęstszej następujące klucze podziałowe:
płace bezpośrednie z narzutem, sumę kosztów bezpośrednich, ilość produktów, czas pracy
robotników, czas pracy maszyn.
Do kosztów pośrednich nale\
ą tak\
e koszty ogólnozakładowe, których podstawowa grupę
stanowią koszty zarządu. Charakteryzuje je du\
a ró\
norodność składników i przyczyn
powstania. Przewa\
ająca ich część zale\
y od czasu, czyli traktowane są jako koszty okresu,
w zdecydowanej większości stałe. Po zakończeniu miesiąca obcią\
ają konto  Koszty własne
sprzeda\
y . Koszty zarządu rozliczane są na ró\
ne jednostki odniesienia przy zastosowaniu
określonych metod oraz kluczy podziałowych. Na potrzeby kalkulacyjne koszty zarządu
odnosi się jedynie na produkty sprzedawane. Do najczęstszej wykorzystywanych kluczy
podziałowych kosztów zarządu mo\
na zaliczyć:
- koszt przerobu (suma płac bezpośrednich z narzutem i kosztów wydziałowych),
- techniczny koszt wytworzenia,
- płace bezpośrednie z narzutami.
Kalkulacja zleceniowa mo\
e mieć zastosowanie głównie w przypadku produkcji
jednostkowej i małoseryjnej, a więc w produkcji niepowtarzalnej w długich odstępach
czasowych. Istotą tej kalkulacji jest ujmowanie kosztów bezpośrednich na odpowiedniej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
karcie zlecenia i doliczanie stosowanego narzutu kosztów ogólnych, które zostały przypisane
do wydziału realizującego zlecenie, przy zastosowaniu odpowiednich procedur. Na podstawie
zleceń produkcyjnych są wystawiane karty kalkulacyjne, oznaczone symbolami właściwych
zleceń produkcyjnych. Karty kalkulacyjne są jednocześnie kontami analitycznymi do
odpowiedniego konta produkcji podstawowej lub pomocniczej i słu\
ą do ewidencji
wszystkich kosztów związanych z wykonaniem danego zlecenia. Zlecenia produkcyjne mogą
być wystawione na serię wyrobów gotowych, jednostkowe wyroby lub części składowe
produkowanych wyrobów. Na kartach są rejestrowane wszystkie koszty bezpośrednie
poniesione na produkcję w ramach danego zlecenia. Koszty wydziałowe natomiast ujmowane
są w łącznej wartości dla ka\
dego wydziału produkcyjnego i na koniec miesiąca podlegają
rozliczeniu na wszystkie zlecenia produkcyjne bez względu na to, czy produkcja objęta tymi
zleceniami została zakończona, czy tez będzie kontynuowana w następnych okresach.
W jednostkach realizujących produkcję średnio seryjną i wieloseryjną, gdzie produkty
wytwarzane są w kolejnych równoległych seriach, stosuje się kalkulację doliczeniową
asortymentową.
Istotą tej metody kalkulacji jest otwieranie kart kalkulacyjnych nie dla serii wyrobu
w ramach zlecenia produkcyjnego, ale dla określonego produkowanego asortymentu.
Kalkuluje się koszty produkcji wyrobu wytwarzanego w danym miesiącu, bez względu na
ilość realizowanych serii.
W tabeli kalkulacyjnej prowadzi się ewidencję kosztów poniesionych na realizację
określonego asortymentu według zasady obowiązującej przy kalkulacji doliczeniowej
zleceniowej. Koszty produkowanego asortymentu grupowane są w tabeli kalkulacyjnej
według pozycji kalkulacyjnych, a w końcu miesiąca następuje ich podział na wyroby gotowe
i produkcję nie zakończoną, przy przeliczeniu produkcji nie zakończonej na wyroby gotowe
za pomocą określonego procentowo stopnia zaawansowania produkcji.
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest  kosztorys ?
2. Jakie są cele kosztorysów?
3. W jakich dziedzinach są sporządzane kosztorysy?
4. Kto sporządza kosztorysy?
5. Kto sporządza kosztorys filmu fabularnego?
6. Na czym polega kalkulacja?
7. Jakie są podstawowe rodzaje kalkulacji?
8. Jakimi metodami mo\
na przeprowadzić kalkulację?
9. Na czy polega metoda kalkulacji podziałowej prostej?
10. Na czym polega metoda kalkulacji doliczeniowej?
11. Kiedy i jak stosujemy kalkulację zleceniową?
12. Kiedy i jak stosujemy kalkulację doliczeniową asortymentową?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie otrzymanych, od nauczyciela, informacji dotyczących kosztów projektu
filmowego sporządz
kosztorys tego projektu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeczytać uwa\
nie treść polecenia i otrzymane informacje,
2) przeanalizować materiał nauczania i zaleconą literaturę,
3) sporządzić kosztorys,
4) zaprezentować kosztorys w zakresie i formie ustalonej przez nauczyciela.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- zalecona przez nauczyciela literatura,
- kalkulator,
- komputer z dostępem do Internetu.
Ćwiczenie 2
Opracuj kosztorys produkcji własnego filmu (audycji telewizyjnej).
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeczytać uwa\
nie treść polecenia i otrzymane informacje,
2) sporządzić projekt ogólny filmu,
3) przeanalizować materiał nauczania i zaleconą literaturę,
4) sporządzić kosztorys filmu,
5) zaprezentować kosztorys w zakresie i formie ustalonej przez nauczyciela.
6) skorygować zaistniałe błędy w kosztorysie.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- zalecona przez nauczyciela literatura,
- kalkulator,
- komputer z dostępem do Internetu.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić istotę i cele kosztorysu?
1
1

2) scharakteryzować kosztorys projektu filmowego?
1
1

3) scharakteryzować kosztorys audycji telewizyjnej?
1
1

4) określić pojęcie  kalkulacja ?
1
1

5) określić kryteria rozró\
niania kalkulacji?
1
1

6) scharakteryzować podstawowe metody kalkulacji?
1
1

7) sporządzić kalkulację metodą podziałowa prostą?
1
1

8) sporządzić kalkulację metodą doliczeniową?
1
1

9) sporządzić kalkulację metodą zleceniową?
1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
4.4. Bud\
et i dokumentacja systemu bud\
etowania
4.4.1. Materiał nauczania
Bud\
etowanie kosztów to jedna z podstawowych kategorii ekonomicznych decydujących
o efektywności gospodarowania ka\
dego przedsiębiorstwa, w tym tak\
e filmowego
i telewizyjnego. Reguły i metody sporządzania bud\
etu kosztów są bardzo skomplikowane
i przeprowadzane w wielu przekrojach, np. bud\
etowanie kosztów: bezpośrednich,
pośrednich, stałych, zmiennych, kosztów uzyskania przychodów i innych.
Bud\
et to pojęcie o wielu definicjach, np.:
1. Jest to ilość określonego zasobu (np. czasu, wody, energii, roboczogodzin), która
pozostaje do dyspozycji osoby albo organizacji.
2. Jest to ilość określonego zasobu (np. jw.) przeznaczona na określone działania, cel, bądz

przedsięwzięcie, np. bud\
et kancelarii prezydenta, bud\
et gminy, bud\
et marketingowy,
inwestycyjny, bud\
et na określony projekt.
3. Propozycja, prognoza albo plan wyszczególniający ilość środków potrzebnych
w określonym okresie na sfinansowanie zamierzeń wraz z propozycjami z
ródeł
finansowania, np. plan przychodów i wydatków dany okres.
4. Plan alokacji ograniczonych środków w określonym czasie.
5. Zestawienie planowanych na dany okres (np. tydzień, miesiąc, najczęściej rok) dochodów
i wydatków jednostki gospodarującej w celu racjonalizacji wydatków.
6. To podstawa finansowego planowania przedsięwzięć oraz z
ródło dostarczające
najwa\
niejszych informacji potrzebnych do kontroli prowadzonej działalności.
Bud\
et mo\
e dotyczyć dowolnej skali  od bud\
etu domowego przez bud\
et
przedsiębiorstwa do bud\
etu państwa.
Bud\
et mo\
e pełnić ro\
ne role. Bud\
et pełniący rolę prognozy mo\
e wykazywać nadwy\
kę
przychodów nad wydatkami, mo\
e być zrównowa\
ony (bilansować się) albo wykazywać
deficyt. Bud\
et pełniący rolę planu buduje się najczęściej opierając się na danych
o wykonaniu bud\
etu w poprzednim roku (danych historycznych) i dopasowując wzajemnie
sumę wydatków i przychodów, aby uzyskać określony wynik docelowy (np. zysk docelowy).
Są ró\
ne metody budowania bud\
etu. Szczególną metodą budowania bud\
etu jest tzw. zero
bud\
etowania. W metodzie tej nie bierze się pod uwagę danych historycznych, a bud\
et
powstaje "od zera", poprzez dodawanie kolejnych zadań bądz
pozycji wydatków
i jednoczesne określanie z
ródła ich finansowania. W niektórych przedsiębiorstwach
budowany jest bud\
et podwójny, składający się z bud\
etu kapitałowego dotyczącego środków
trwałych oraz bud\
etu operacyjnego.
Bud\
et operacyjny, zazwyczaj roczny, zawiera informacje o zadaniach, które mają być
sfinansowane oraz o koordynacji i harmonogramie przychodów i wydatków umo\
liwiającej
realizację planu. Jednym z zadań wewnętrznej kontroli finansowej w przedsiębiorstwie jest
badanie odchyłek od bud\
etu oraz analizowanie przyczyn odchyłek większych od ustalonej
odchyłki progowej.
W przedsiębiorstwach mających niskie koszty zmienne mo\
na stosować bud\
et sztywny,
który nie uwzględnia mo\
liwych wahań poziomu aktywności gospodarczej przedsiębiorstwa.
W pozostałych przypadkach bardziej trafny jest bud\
et elastyczny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
Bardzo wa\
ne jest skuteczne zarządzanie przedsiębiorstwem poprzez metodę
bud\
etowania. Jest bardzo znaczący wpływ wielkości limitu bud\
etowego na efektywność
mened\
erów centrów odpowiedzialności. Podstawowym zało\
eniem systemu bud\
etowania
jest usamodzielnienie się wyodrębnionych jednostek organizacyjnych w zakresie zarządzania
operacyjnego zwanych centrami odpowiedzialności (CO). Podział przedsiębiorstwa na CO ma
na celu zwiększenie efektywności zarządzania działaniami przez nie realizowanymi. Osoby
odpowiedzialne za funkcjonowanie centrów odpowiedzialności stają się mened\
erami
własnych jednostek, a nie tylko osobami kierującymi pracą na podstawie ściśle określonych
wytycznych. Mened\
er zarządzający swoją jednostką posiada określone wielkości bud\
etowe,
którymi kieruje się w procesie zarządzania, a które to wielkości są wartościami brzegowymi
wyznaczającymi rozmiar, czas i koszt planowanej działalności. Powstające zale\
ności między
tymi wartościami charakteryzują efektywność wykorzystania dostępnych środków, a co za
tym idzie efektywność zarządzania daną jednostką. Efektywność zarządzania centrami zale\
y
w znacznej mierze od umiejętności, wiedzy i kreatywności osób zarządzających, czyli
mened\
erów centrów odpowiedzialności.
Efektywność (dodatnia cecha działań dających jakiś oceniany pozytywnie wynik bez względu
na to czy był on zamierzony, czy nie zamierzony), wyra\
ana jest stosunkiem otrzymanych
wyników (efektów) do poniesionych kosztów na ich realizację. Aby lepiej pojąć znaczenie
powy\
szego terminu przytoczę kilka określeń terminu efekt, którego zrozumienie jest
niezbędne do dalszych rozwa\
ań. W wersji słownikowej Efekt to "skutek jakiejś przyczyny;
rezultat; wynik.", natomiast M. Armstrong przytacza określenie: "Efekty nale\
y definiować
jako wyniki pracy, poniewa\
są najściślej związane ze strategicznymi celami organizacji,
zadowoleniem klientów oraz wynikami finansowymi", Spoglądając całościowo na
efektywność zarządzania nale\
y zauwa\
yć, \
e efekty pracy są równie\
produktem wło\
onych
w wykonanie zadania wysiłków umysłowych i fizycznych. Takie definicyjne przedstawienie
efektu nie pozwala dokonać jednoznacznej oceny pracy mened\
era i dlatego wyodrębnia się
poni\
sze grupy efektów, które tworzą strukturę oceny efektywności pracy:a) efekty ilościowe,
czyli dające się policzyć stosując podstawowe jednostki wielkości np. godzina, sztuka, metr,
tona itp.
a) efekty finansowe, czyli wszelkie wielkości pracy i produkcji wyra\
one w jednostkach
pienię\
nych,
b) efekty jakościowe, czyli wszelkie dodatnie zmiany cech produktów.
Limit bud\
etowy pojęciowo związany jest z kwantyfikowanymi wielkościami
granicznymi określonymi w tablicach bud\
etowych, np. sztuki, złote, godziny. Jednak pod
pojęciem limit bud\
etowy rozumie się zwykle wielkość środków finansowych przyznanych na
realizację zaplanowanych działań. Wielkość limitu bud\
etowego ma wielkie znaczenie dla
prawidłowego funkcjonowania przedsiębiorstwa zarządzanego poprzez wykorzystanie
systemu bud\
etowania. Przedsiębiorstwo korzystające z systemu bud\
etowania musi w pełni
realizować jego zało\
enia, aby czerpać z niego oczekiwane korzyści organizacyjno 
finansowe.
Podstawowymi zało\
eniami sytemu bud\
etowania wpływającymi na prawidłowe
funkcjonowanie przedsiębiorstwa i sytemu są:
- kolektywne wyznaczenie racjonalnych celów dla poszczególnych centrów
odpowiedzialności,
- nadanie niezbędnych uprawnień wpływających na efektywne zarządzanie CO,
- przyznanie centrom środków na realizację wyznaczonych celów/wielkości limitu
bud\
etowego/,
- wielkość środków finansowych jest zoptymalizowana względem zaplanowanego wyniku,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
- zadaniem mened\
era centrum jest takie zarządzanie jednostką, aby cel /plan produkcji/
został w pełni zrealizowany.
Analizując efektywność pracy mened\
era CO bierze pod uwagę tylko efektywność
finansową zarządzanej jednostki, poniewa\
efektywność ilościowa jest ściśle powiązana
z wydatkowaniem środków finansowych i stosunkowo prosta w przeliczeniach na wartości
pienię\
ne. Równie\
pomija się efektywność jakościową ze względu na trudności
wartościowania efektów jakościowych oraz zało\
enie, \
e jednostki bud\
etowe działają
zgodnie z dokumentacja techniczną (w przypadku usług z procedurami postępowania), a ich
celem jest wykonanie planu produkcji przy określonych środkach finansowych. Poprawnie
działający system bud\
etowy powinien wpływać w sposób ciągły na poprawę efektywności
działania zgodnie z rys. 3
Rys. 3. Efektywność działań w kolejnych okresach bud\
etowych
Przedsiębiorstwa dą\
ąc do takiej sytuacji muszą aktywnie u\
ytkować informacje płynące
z systemu bud\
etowania modyfikując wartości w planach bud\
etowych, czyli stosować
metodę bud\
etowania ciągłego (kroczącego). Dla tych przedsiębiorstw został opracowany
model teoretyczny efektywności działań CO oparty na zale\
nościach wielkości limitu
bud\
etowego od wielkości produkcji i czasów realizacji.
Głównym zało\
eniem tego modelu jest to, \
e optymalnie zaplanowano wynik
działalności centrum zgodnie z jego mo\
liwościami oraz, \
e przyznano środki finansowe na
poziomie realnego minimum pełnej realizacji planowanego zadania (realne minimum jest
wielkością środków finansowych niezbędnych do realizacji zało\
onych wielkości planowych
na podstawie kosztów dotychczasowego działania skorygowanych o zmianę wielkości wyniku
planowanego, czynników zewnętrznych i czynników motywacyjnych). Model zawiera tak\
e
pewne uproszczenia co do równomierności wydatkowania środków finansowych i realizacji
zadań produkcyjnych w jednostce okresu planistycznego. Na podstawie definicji efektywności
i zało\
eń systemu bud\
etowania przyjmuje się, \
e poziom efektywności danego centrum
w jednostce okresu planistycznego jest stały . Analizując poprawność modelu nale\
y pamiętać
o elemencie składowym limitu bud\
etowego jakim są środki przeznaczone na premie
motywacyjne dla mened\
era i pracowników.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
Rys. 4. Model efektywności Mened\
era centrum odpowiedzialności
Zało\
enia te pozwalają przeprowadzić symulację wpływu zmian wielkości wydatkowanych
środków finansowych w jednostce czasu na zmiany efektywności pracy mened\
era CO
w czasie jednostkowego okresu bud\
etowego. Przykładową zale\
ność efektywności od
narastającego wydatkowania środków finansowych przedstawia rys. 5.
Rys. 5. Symulacja modelu efektywności Mened\
era CO da progresywnego wydatkowania środków finansowych
(limitu bud\
etowego)
Powy\
szy wykres przedstawia zakładany poziom efektywności mened\
era na podstawie
planowych wielkości bud\
etowych i najczęstszego przebiegu wydatkowania środków
finansowych. Takie przedstawienie krzywej efektywności jest zgodne z zało\
eniem modelu
efektywności, a zakreślone pola A i B przedstawiają odchylenia od zakładanego poziomu
efektywności. Jeśli system bud\
etowy funkcjonuje prawidłowo i kontrola wyników na koniec
okresu bud\
etowego wykazuje poprawną realizację zało\
eń planistycznych to wielkości pól
odchyleń efektywności dodatnich A i ujemnych B w okresie bud\
etowym są sobie równe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
Przedstawiony kształt krzywej efektywności jest nie tylko wynikiem matematycznych
zale\
ności, ale równie\
potwierdzony nauką psychologii zarządzania. Początkowo rośnie
efektywność pracy poprzez samomotywację i samokontrolę wywołaną niepewnością
zgodności końcowych wyników z planem. Natomiast w okresie pokontrolnym następuje
spadek efektywności (spadek napięcia organizacyjnego) spowodowany informacją
o zaoszczędzonych środkach finansowych z poprzedniego okresu (napięcie organizacyjne to
stopień mobilizacji wszelkich zasobów wiedzy, umiejętności i intelektu zespołu ludzkiego
oraz stopień wykorzystania powiązań międzyludzkich i środków produkcji).
Wielkość pól odchyleń efektywności od zakładanego poziomu informuje o stopniu
zoptymalizowania limitu bud\
etowego do danych warunków działania jednostki
lub/i potencjale mened\
erskim osoby zarządzającej tą jednostką.
Wykorzystanie informacji pochodzących z rzeczywistego modelu efektywności jednostki
w zarządzaniu operacyjnym jest mo\
liwe tylko dzięki stosowaniu częstszej kontroli wyników
i stosowania systemu bud\
etowania ciągłego. Tradycyjne bud\
etowanie przewiduje roczny
okres planistyczno - kontrolny, natomiast bud\
etowanie ciągłe - dodatkowo wprowadza
pokontrolne korekty bud\
etów w odstępie kwartalnym, a nawet miesięcznym przy szczególnie
zmiennym otoczeniu przedsiębiorstwa. Model efektywności mened\
era CO jest narzędziem
wspomagającym korygowanie wielkości limitów bud\
etowych opierającym się na
kształtowaniu się krzywej efektywności względem zmiennego wydatkowania środków
bud\
etowych. Mo\
liwość korekty wielkości limitu bud\
etowego pozwala na utrzymaniu
trendu wzrostowego efektywności podczas całego okresu bud\
etowego. Przykładem mo\
e być
ingerencja w wielkość pozostałego limitu bud\
etowego w połowie okresu bud\
etowego
polegająca na obni\
eniu pozostałego limitu do poziomu uzyskanej efektywności w pierwszym
półroczu, przy zachowaniu zało\
eń systemu bud\
etowego i systemu premii motywacyjnych.
Ponadto informacje uzyskane z przedstawionego modelu pozwalają na podejmowanie
odpowiednich decyzji sterujących procesem produkcji, zachowaniem kadry mened\
erskiej
i pracowników liniowych.
Planowanie bud\
etu wydaje się być pojęciem znanym i oczywistym. Ka\
dy wie, jak du\
y
wpływ na wyniki organizacji ma sam proces i \
e stanowi on podstawę finansowego
planowania przedsięwzięć. Nie od dziś wiadomo, \
e dobrze skonstruowany bud\
et daje
czytelne informacje o kondycji firmy i kierunkach rozwoju w przyszłości, \
e sporządza się go
w celu racjonalizacji wydatków i kontroli prowadzonej działalności. Nikt nie podwa\
a jego
wa\
ności.To wszystko prawda, a jednak bud\
etowanie jest wcią\
nie lada wyzwaniem,
stawiającym przez konstruującymi kolejne pytania:  jak efektywnie zarządzać bud\
etem? ,
 jak go monitorować? ,  jak komunikować jego zało\
enia u\
ytkownikom niefinansowym? .
Inne wa\
ne pytania:  czy bud\
etowanie jest w ogóle potrzebne? ,  czy mo\
na je porzucić? ,
 czy istnieją inne, lepsze rozwiązania? itd. Przy niepewnych warunkach nale\
y stosować
między innymi następujące metody: identyfikacja miejsc wytwarzających największe koszty,
cięcie kosztów a jakość produktów i usług, zagro\
enia wynikające z ograniczania wydatków
bud\
etowych oraz efektywne sposoby bud\
etowania w momencie ograniczania wydatków.
Du\
y wpływ na bud\
etowanie ma struktura przedsiębiorstwa. W bud\
etowaniu coraz większe
i skuteczne znaczenie ma zastosowanie ró\
nych technik informatycznych i programów
z zakresu bud\
etowania. Na bud\
et mają wpływ tak\
e uwarunkowania zewnętrzne, np.: kursy
walutowe, notowania giełd towarowych, stopy procentowe, zmiana prawodawstwa, czynniki
społeczne i polityczne i inne.
Dokumentacja systemu bud\
etowania obejmuje wszystkie elementy działalności
przedsiębiorstwa filmowego i telewizyjnego i jest podstawą jego funkcjonowania oraz
rozliczeń z tytułów prawnych np. podatkowych oraz zobowiązań wobec pracowników,
odbiorców, dostawców i innych wierzycieli. Przykłady takiej dokumentacji to między innymi:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
faktury zakupu i sprzeda\
y, umowy: o dzieło, o pracę, zlecenia, listy płac, dokumentacja
księgowa, kosztorysowa i inne prowadzone w przedsiębiorstwie produkcji filmowej
i telewizyjnej.
4.4.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest bud\
et?
2. Jakie znasz skale bud\
etu?
3. Jakie role pełni bud\
et?
4. Jakie są metody budowania bud\
etu?
5. Co to jest  efektywność ?
6. Co obejmuje dokumentacja systemu bud\
etowania?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sporządz
projekt bud\
etu wycieczki klasowej do wybranej stacji telewizyjnej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać uwa\
nie treść ćwiczenia,
2) przeanalizować materiał nauczania zawarty w Poradniku dla ucznia oraz wskazaną przez
nauczyciela literaturę,
3) przedstawić rozwiązanie na forum grupy/klasy w sposób ustalony przez nauczyciela.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- ustawa o Rachunkowości,
- literatura zalecana przez nauczyciela,
- wzorcowe przykłady projektów bud\
etu,
- komputer z dostępem do Internetu.
Ćwiczenie 2
Sporządz
bud\
et realizacji filmu dokumentalnego o Twojej klasie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeczytać uwa\
nie treść ćwiczenia,
2) przeanalizować materiał nauczania zawarty w Poradniku dla ucznia oraz wskazaną przez
nauczyciela literaturę,
3) przedstawić rozwiązanie na forum grupy/klasy w sposób ustalony przez nauczyciela.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- ustawa o Rachunkowości,
- literatura zalecana przez nauczyciela,
- wzorcowe przykłady projektów bud\
etu,
- komputer z dostępem do Internetu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić na czym polega bud\
etowanie?
1
1

2) określić podstawowe definicje bud\
etu?
1
1

3) scharakteryzować typowe metody bud\
etowania?
1
1

4) określić efektywność przedsięwzięcia telewizyjnego?
1
1

5) sporządzić bud\
et własnego przedsiębiorstwa filmowego
i telewizyjnego? 1
1

 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do ka\
dego zadania dołączone są 4 mo\
liwe odpowiedzi. Tylko
jedna z nich jest prawidłowa
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie masz 45 minut.
Powodzenia
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Podstawowym celem przedsiębiorstwa funkcjonującego w gospodarce rynkowej jest
a) zysk.
b) satysfakcja z realizacji misji.
c) przetrwanie.
d) pokonanie konkurencji.
2. Koszty to wyra\
one wartościowo zu\
ycie czynników produkcji niezbędnych do
a) osiągnięcia zysku.
b) wytworzenia dobra czy usługi.
c) zatrudnienia pracowników.
d) rozwoju przedsiębiorstwa.
3. Wyró\
nia się układy kosztów
a) pionowy, poziomy i równoległy.
b) finansowany wewnętrznie i zewnętrznie.
c) rodzajowy, funkcjonalny i kalkulacyjny.
d) pełny, połówkowy i częściowy.
4. W układzie rodzajowym kosztów wyró\
niamy m.in., koszty
a) działalności podstawowej, zarządu, sprzeda\
y i inne.
b) bezpośrednie i pośrednie.
c) stałe i zmienne.
d) amortyzacji, zu\
ycia materiałów, usługi obce i inne.
5. Bud\
et, w skali przedsiębiorstwa produkcji filmowej i telewizyjnej jest
a) planem sfinansowania celów przedsiębiorstwa.
b) planem zrealizowania podstawowych \
yczeń załogi przedsiębiorstwa.
c) wykazem bie\
ących wydatków przedsiębiorstwa.
d) wykazem zadań zaplanowanych przez właściciela przedsiębiorstwa.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
6. Celowo zbudowany ciąg obrazów wizyjnych uzupełniony dz
więkiem to
a) film fabularny.
b) audycja telewizyjna.
c) koncert.
d) festiwal.
7. Zu\
ycie pomieszczeń własnych w których nagrywana jest audycja telewizyjna w układzie
rodzajowym kosztów występuje jako
a) zu\
ycie materiałów.
b) usługi obce.
c) amortyzacja.
d) pozostałe koszty rodzajowe.
8. Zu\
ycie pomieszczeń obcych w których nagrywana jest audycja telewizyjna układzie
rodzajowym kosztów występuje jako
a) zu\
ycie materiałów.
b) pozostałe koszty rodzajowe.
c) amortyzacja.
d) usługi obce.
9. W układzie kalkulacyjnym wynagrodzenie spikera audycji telewizyjnej zaliczymy do
kosztów
a) bezpośrednich.
b) pośrednich.
c) stałych.
d) zmiennych.
10. Według wielkości bud\
etu wyró\
nia się filmy
a) animowane.
b) standardowe
c) średniometra\
owe.
d) oświatowe.
11. Wydajność pracy w okresie zdjęciowym określa się na podstawie
a) ilości wydanych posiłków regeneracyjnych.
b) wypłaconych honorariów aktorskich.
c) ilości nakręconych scen i ujęć w stosunku do planu.
d) wydatkowanych środków pienię\
nych w stosunku do planu.
12. Koszt budowy scenografii, wykonanej na potrzeby realizowanego filmu fabularnego
wykonany w 90% przez własnych pracowników, w układzie kosztów rodzajowych mo\
e
wystąpić
a) tylko w amortyzacji.
b) tylko w zu\
yciu materiałów.
c) tylko w usługach obcych.
d) we wszystkich pozycjach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
13. W produkcji filmu fabularnego do kosztów zmiennych zaliczymy
a) wynagrodzenie osób realizujących film.
b) wszystkie koszty związane z realizacją filmu.
c) amortyzację hali zdjęciowej, w której film jest realizowany.
d) Koszty ustalone przez producenta filmu.
14. Kosztorys jest to dokument dotyczący
a) realizacji planowanego zadania.
b) wynagrodzeń kadry zarządzającej przedsiębiorstwem.
c) nie zrealizowanych projektów produkcji filmowej i telewizyjnej.
d) zrealizowanych projektów produkcji filmowej i telewizyjnej.
15. Kosztorys w produkcji filmowej sporządza zwykle
a) dyrektor wytwórni filmowej.
b) kierownik produkcji filmu.
c) kamerzysta.
d) monta\
ysta.
16. Podstawą rozliczania kosztów jest
a) zdrowy rozsądek.
b) decyzja re\
ysera filmu.
c) kalkulacja.
d) Ustawa o kinematografii.
17. Kalkulacja wstępna przybiera postać
a) bilansu.
b) umowy.
c) rachunku zysków i strat.
d) ofertową.
18. Wyró\
nia się metody kalkulacji
a) podziałową.
b)  na oko .
c) korzystną dla przedsiębiorstwa.
d) dowolną.
19. Koszty pośrednie rozlicza się według
a) uznania dyrekcji.
b) kluczy,
c) uznania załogi.
d) specjalnych zamków.
20. Kalkulacja zleceniowa ma zastosowanie tylko w przypadku
a) braku środków finansowych.
b) nadwy\
ki środków finansowych.
c) produkcji jednostkowej i małoseryjnej.
d) produkcji masowej, powtarzalnej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko:..........................................................................................
Sporządzanie bud\
etu przedsiębiorstwa filmowego i telewizyjnego
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
6. LITERATURA
1. Bud\
etowanie w przedsiębiorstwie, pod red. E. Nowaka i B. Nity, Oficyna a Wolters
Kluwer business, Kraków 2007
2. Czubakowska K., Gabrusiewicz W., Nowak E. Podstawy rachunkowości zarządczej
PWE, Warszawa 2006
3. Kotapski R. Bud\
etowanie w przedsiębiorstwie. Kompendium wiedzy, MARINA 2006
4. Kotapski R. ABC kosztów przedsiębiorstw telewizyjnych. Wyd. Montevideo, Warszawa
2004
5. Kotapski R., Kowalak R., Poszwa M., Szczerbiński A. Rachunkowość zarządcza. Zbiór
zadań, PWE Warszawa 2005
6. Miszczak S. Podstawy technologii studyjnej w radiofonii i telewizji. WRiT, Warszawa
1979
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50