Bezrobocie  jego skutki ekonomiczne,
społeczne i psychologiczne
Bezrobocie określane jest przez socjologów jako jedno z najtrudniejszych
problemów społeczno  gospodarczych współczesnego świata. Jest od dawna
przedmiotem zainteresowania socjologów i psychologów, bowiem ze względu na swoje
następstwa jest poważnym problemem społecznym. Socjologowie i psychologowie
skupiają swoją uwagę na konsekwencjach tego zjawiska. Bezrobocie w Polsce
zbliżyło się do poziomu 3 mln. osób, tj. 16% ludności aktywnej zawodowo.
Bezrobocie występuje wówczas, gdy liczba osób poszukujących pracy jest większa
niż liczba ludzi zdolnych do pracy, chcących pracować i akceptujących istniejący
poziom płacy.
Za bezrobotnego może zostać uznana osoba, która:
ą jest zarejestrowana we właściwym dla miejsca zameldowania rejonowym
urzędzie pracy,
ą jest zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pewnym wymiarze czasu
pracy,
ą nie uczy się w systemie dziennym,
ą ukończyła 18 lat, z wyjątkiem młodszych absolwentów,
ą nie przekroczyła 60 lat (kobieta) lub 65 (mężczyzna),
ą nie nabyła prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej,
ą nie jest właścicielem lub posiadaczem nieruchomości rolnej,
ą nie podjęła poza rolniczej działalności gospodarczej,
ą nie jest tymczasowo aresztowana lub nie odbywa kary pozbawienia wolności.
Wyróżnia się 5 głównych rodzajów bezrobocia:
I) bezrobocie frykcyjne - jest rezultatem ruchu zatrudnionych na rynku pracy;
ludzie zmieniają zawód, pracę, przenoszą się do innej miejscowości i pozostają
krótko na rynku pracy. To bezrobocie występuje w każdej gospodarce, także w
warunkach pełnego zatrudnienia. Jest ono korzystne dla gospodarki, gdyż
umożliwia znalezienie w krótkim czasie pracowników.
II) bezrobocie koniunkturalne, zw. Też recesyjnym - pojawia się wówczas, gdy
następuje spadek popytu, produkcji i aktywności gospodarczej.
III) bezrobocie strukturalne - wynika z nieaktywności struktury podaży siły
roboczej i popytu na nią na rynku pracy. Wynikać może ono z szybkich zmian
strukturalnych zachodzących w gospodarce, za którymi nie nadąża szkolnictwo
zawodowe i ogólne. Bezrobocie strukturalne występuje także wówczas, gdy zasoby
kapitałowe są niewystarczalne dla zatrudnienia zasobów pracy.
IV) bezrobocie technologiczne - wynika z postępu technicznego automatyzacji i
mechanizacji procesów wytwórczych, które mają charakter praco-oszczędny. Pojawia
się ono, gdy tempo wzrostu gospodarczego jest niskie, a inwestycje mają
charakter modernizacyjny, prowadzą do wzrostu i unowocześnienia produkcji przy
spadku zatrudnienia
V) bezrobocie sezonowe - jest efektem wahań aktywności gospodarczej w różnych
porach roku, spowodowanych zmianą warunków klimatycznych.
Ekonomiczne skutki bezrobocia
Zgodnie z prawem Okuna(makroekonomiczne prawo, głoszące iż wraz ze wzrostem
bezrobocia przymusowego spada PKB ), okresy, w których poziom bezrobocia jest
wysoki, to okresy, w których faktyczny poziom PNB spada poniżej jego poziomu
potencjalnego. A zatem wysokiemu poziomowi bezrobocia towarzyszy wysoki poziom
produktu, którego wytworzenia zaniechano  zupełnie tak samo jak gdyby tę
właśnie ilość zmarnotrawionych, nie wytworzonych samochodów, środków żywności i
budynków po prostu utopiono w odmętach oceanu. Jak wielkie jest marnotrawstwo
wynikające z wysokiego bezrobocia? Straty ponoszone w okresach wysokiego
bezrobocia to największe udokumentowane marnotrawstwo we współczesnej
gospodarce. Są one wielokrotnie większe od szacowanych strat wynikających z
nieefektywności (zbędnych strat) w następstwie monopolu czy też marnotrawstwa
wywołanego stosowaniem ceł i kontyngentów w wymianie zagranicznej.
Szacuje się, że na każdy procent, o jaki faktyczna stopa bezrobocia przewyższa
naturalną stopę bezrobocia, realny PKB jest niższy o 3% od PKB potencjalnego
przy pełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych
Skutkami bezrobocia dla większości ludzi bezrobotnych są : pogorszenie standardu
życia, problemy z zagospodarowaniem wolnego czasu, izolacja społeczna,
ograniczenie lub zaniechanie uczestnictwa w życiu kulturalnym i politycznym.
Towarzyszy temu dyskomfort psychiczny, polegający często na poczuciu
bezsilności. Następstwem trudności finansowych jest pozbawienie możliwości
nabywania dóbr, które są symbolem statusu, co prowadzi samooceny. Skutkiem
bezrobocia jest wzrost przestępczości i pogłębiający się niedostatek. Bezrobocie
ma negatywne skutki dla społeczeństwa. Są nimi: duże koszty świadczeń
socjalnych, niewykorzystane zdolności do pracy bezrobotnych, poczucie zagrożenia
utratą pracy ludzi zatrudnionych i zwiększenie się zjawisk niepożądanych (np.
alkoholizm, narkomania, przestępczość, samobójstwa, kradzieże, rozwody itp.).
Społeczne skutki bezrobocia są bardzo znaczące. Brak miejsc pracy, złe warunki
życia i środowiska, bieda i izolacja prowadzą do powstania na takich obszarach
tzw. wspólnot rozpaczy. Ludzie tacy nie mają ani nadziei na przyszłość, ani dość
środków do życia. Im dłużej ktoś pozostaje bez pracy, tym mniej staje się
interesujący dla pracodawców, ponieważ jego umiejętności i doświadczenie
stopniowo się dezaktualizują. Wynika to także z uprzedzenia pracodawców do ludzi
żyjących przez dłuższy czas z zasiłku lub z zapomogi społecznej. Nawet gdy
bezrobocie ulega zmniejszeniu, pojawiające się nowe miejsca pracy otrzymują
przeważnie osoby bezrobotne dopiero od niedawna, młode i cieszące się dobrym
zdrowiem. Trudności ze znalezieniem pracy mają również absolwenci, którzy chcą
podjąć pierwszą pracę w swoim życiu. Wynika to z braku miejsc pracy. Pracodawca
najczęściej woli zatrudnić osobę bardziej doświadczoną i ze stażem pracy, niż
osobę, która nie pracowała w tym zawodzie.
Psychologiczne:
Bezrobotny przestaje wierzyć, że mu się uda, więc jego usiłowania znalezienia
pracy są coraz słabsze. Pracodawcy nie chcą z kolei zatrudniać kogoś, kto przez
dłuższy czas był bezrobotnym. Uważają oni, że nawet jeśli w momencie stania się
bezrobotnym nie wykazywał on psychicznych i fizycznych ułomności, to w czasie
bycia bezrobotnym stał się on coraz mniej wartościowym potencjalnym
pracownikiem. Bezrobotni - jak wskazują statystyki  chorują znacznie częściej
niż ludzie zatrudnieni. y
le się odżywiają. Tracą szybko zainteresowanie
zdobywaniem wiedzy. Przestają interesować się sprawami ogólnospołecznymi. Tracą
dawne zainteresowania kulturalne. Staja się często ofiarami nałogów. Wkraczają w
konflikt z prawem. Czując się odrzuceni przez społeczeństwo nie szanują
instytucji stojących na straży ładu i porządku w tym społeczeństwie. Stają się
podatni na wpływ różnego typu ekstremistycznych organizacji.
W psychologii zauważa się, że bezrobocie nie stanowi jednolitego zjawiska -
przechodzi przez kolejne fazy i cykle. Wg. Jahody i Lazarsfelda można wyróżnić
następujące fazy:
Antycypacja bezrobocia - osobę w tej fazie charakteryzuje pobudzenie i
chwiejność emocjonalna
Szok spowodowany utratą pracy - człowiek ma poczucie krzywdy, klęski.
Towarzyszy mu poczucie upokorzenia oraz lęk co do przyszłości. Dominującym
nastrojem jest przygnębienie.
Wchodzenie w sytuacje bezrobocia - w tej fazie następuje wzrost nastroju (aż
do optymizmu), człowiek traktuje sytuację bezrobocia jako chwilową (tzw.
efekt urlopu), zaczyna dostrzegać jej pozytywne strony, jest aktywny i
wierzy w powodzenie
Pesymizm i rezygnacja - pojawiają się ponownie negatywny nastrój, rezygnacja.
Wzrasta poczucie zagrożenia. Często dochodzą tutaj problemy zdrowotne i
finansowe.
Fatalizm - wzrasta poczucie beznadziejności i apatia, następuje izolowanie
się społeczne, spadek aspiracji oraz zainteresowań życiowych.
Czas przechodzenia przez poszczególne fazy jest zróżnicowany indywidualnie -
zależy od osobowości jednostki i okoliczności zewnętrznych.
Zapobieganie zwiększaniu się bezrobocia:
� udostępnienie terenów pod działalność gospodarczą
� kojarzenie inwestorów kapitałowych z kontrahentem gminnym
� prowadzenie promocji posiadanych nieruchomości
� budowa obiektów użyteczności publicznej
� pomoc firmom zwiększającym zatrudnienie w Gminie
� ułatwienia dla tworzących się zakładów produkcyjnych, usługowych i handlowych