artykuł z http://team.entre.pl/index.php?str=artykuly&id=4
Konrad Witek (Deck)
Poni\
ej niezwykle subiektywny wybór haseł, znajomość których mo\
e się przydać. Wybrane
terminy mo\
na czasem usłyszeć w dyskusjach, a nie koniecznie wszyscy wiedzą, o co w nich
chodzi.
ATP (adenozynotrifosforan)- jedyny w organizmie związek, z którego czerpie on energię do \
ycia i
jego przejawów. Wszystkie procesy energetyczne słu\
ą, w końcowym rozrachunku, do tworzenia
ATP. Związek ten nie jest magazynowany tylko tworzony na bie\
ąco.
Fosfokreatyna - związek znajdujący się w mięśniach, z którego w bardzo szybki sposób tworzone
jest ATP, jest go jednak niewiele, wystarcza na kilka sekund wysiłku.
Glikoliza - proces przekształcania glukozy (lub glikogenu) w ATP, końcowym jej produktem jest
związek nazywany kwasem pirogronowym (pirogronian), z którego dalej produkowana jest kolejna
porcja energii, a jej ilość zale\
y od dostępności tlenu.
Cykl Krebsa - bardzo efektywny, ale niestety dość powolny proces uzyskiwania energii opierający
się na wykorzystaniu tlenu, paliwem w tym procesie są pirogronian, kwasy tłuszczowe lub białka.
Glikoliza beztlenowa - proces pozyskiwania ATP z pirogronianu bez obecności tlenu, co wią\
e się
z produkcją kwasu mlekowego. Proces glikolizy jest w miarę szybki, jednak nie tak efektywny jak
cykl Krebsa.
Kwas mlekowy (LA, mleczan)- końcowy produkt glikolizy beztlenowej, związek ten uwa\
any jest
za jeden z czynników wywołujących zmęczenie mięśni, wielkość jego stę\
enia daje informację o
intensywności (cię\
kości) wykonywanego wysiłku, jest on szeroko wykorzystywany w badaniach
sportowych.
Wolne kwasy tłuszczowe (WKT)- powstają one z rozpadu tłuszczu a następnie wchodzą w cykl
przemian zmierzających do ich całkowitego wykorzystania w procesach produkcji ATP. Tylko w
ten sposób tłuszcz mo\
e zostać  spalony .
Glikogen - magazynowa forma glukozy.
Restytucja - powrót do stanu spoczynkowego, mo\
e się odnosić do ró\
nych rzeczy np.: tętna czy
mleczanu.
Superkompensacja - podstawowy proces wykorzystywany w procesie treningowym, jest to po
treningowa poprawa mo\
liwości wysiłkowych w stosunku do stanu przed treningowego. Występuje
po kilku dniach od treningu, a po ilu to zale\
y od takich czynników jak np.: wiek, wytrenowanie,
rodzaj jednostki treningowej itd.
Mitochondrium - elektrownia komórki, w tej organelli zachodzą procesy uzyskiwania energii.
Serce sportowe - ogół zmian adaptacyjnych (przystosowawczych) mięśnia sercowego wywołanych
wysiłkiem fizycznym (treningiem), szczególnie o charakterze wytrzymałościowym, np.: przerost
lewej komory serca, zwiększenie objętości serca.
Pułap tlenowy (VO2max)- zdolność pochłaniania tlenu przez organizm, jest to jeden z
najpopularniejszych wskaz
ników wydolności fizycznej, szczególnie wydolności tlenowej. Często
cię\
kość (intensywność) wysiłku określa się w procentach VO2max.
Wysiłek tlenowy- jest to taki poziom intensywności, kiedy energia do pracy mięśni pochodzi
głównie z przemian zu\
ywających tlen, a więc przede wszystkim ze spalania tłuszczy.
Wysiłek beztlenowy kwasomlekowy - tutaj energia uzyskiwana jest ze spalania glukozy
(glikogenu) przy niedoborze lub braku tlenu. Powoduje on wzrost stę\
enia mleczanu.
Wysiłek beztlenowy niekwasomlekowy- energia uzyskiwana jest z ATP lub fosfokreatyny, trwa
on kilka sekund i jest charakterystyczny dla wysiłków sprinterskich.
Wysiłek mieszany - energia uzyskiwana jest z procesów tlenowych i beztlenowych
kwasomlekowych, powoduje on wzrost stę\
enia mleczanu we krwi.
Próg beztlenowy (mleczanowy, anaerobowy)- tak intensywność wysiłku, po przekroczeniu której
stę\
enie mleczanu we krwi zaczyna systematycznie (czasem gwałtownie) wzrastać. W miejscu tym
wysiłek tlenowy przechodzi w mieszany i dalej w beztlenowy.
Próg 4-milimolowy (OBLA)- jest to takie obcią\
enie, przy którym koncentracja mleczanu we krwi
osiąga wielkość 4mmol/l. U\
ywany był on do określania progu beztlenowego. Generalnie odchodzi
się ju\
od niego, poniewa\
w du\
ej liczbie przypadków nie pokrywa się on z rzeczywistością,
przewa\
nie był zawy\
ony. Lepszym parametrem jest indywidualny próg mleczanowy.
Próg wentylacyjny- taka intensywność wysiłku, przy której następuje znaczny wzrost wentylacji
płuc (zwiększa się intensywność i głębokość oddechów), pokrywa się on na ogół z progiem
beztlenowym.
Próg tlenowy (MLSS)- jest to najwy\
sza wartość obcią\
enia, przy której zachodzi równowaga
pomiędzy produkcją i utylizacją mleczanu, czyli jego stę\
enie waha się w granicach ą0,5mmol/l.
Jest to strefa wysiłku tlenowego.
Włókna mięśniowe - podstawowe elementy wchodzące w skład mięśni. Są trzy główne typy
włókien mięśniowych ró\
niące się budową i mo\
liwościami. Typ I (skrót ang.-ST) to włókna tzw.
tlenowe: wolnokurczliwe, o małej sile ale du\
ej odporności na zmęczenie (wytrzymałościowe). Typ
IIX (FF) to włókna tzw. beztlenowe: szybkokurczliwe, o du\
ej sile i małej odporności na zmęczenie
(szybkościowe). Typ IIA (FT) to włókna pośrednie (mieszane), tlenowo-beztlenowe: dość du\
a
szybkość skurczu i odporność na zmęczenie, średnia siła skurczu. Z wiekiem występuje tendencja
do zmiany włókien szybkich w wolne (wytrzymałościowe).