WETERYNARIA
NEONATOLOGIA
W PRAKTYCE
dr n. wet. Wiesław Bielas, lek. wet. Marta Siemieniuch
Katedra i Kliniaka Rozrodu, Chorób Przeżuwaczy i Ochrony Zdrowia Zwierząt, Wydział Medycyny Weterynaryjnej,
Akademia Rolnicza we Wrocławiu
Neonatologia
szczeniÄ…t i kociÄ…t
WYBRANE ZAGADNIENIA.
CZ. II: NAJCZ
STSZE SCHORZENIA OGÓLNE NOWORODKÓW
ORAZ POST
POWANIE ZARADCZE
Streszczenie Abstract
Okres neonatalny, czyli poporodowy, obejmuje pierwsze tygodnie Neonatal or postparturition period includes the first weeks of
życia szczeniąt i kociąt. Przeżycie tego przedziału czasowego puppies and kittens life. The neonates survival of this period
przez oseski jest całkowicie uzależnione od instynktu macierzyń- completely depends on the maternal instinct and environmental
skiego matki oraz od warunków środowiskowych stworzonych conditions made by the owner in the animal s place of staying. In
przez hodowcÄ™ w miejscu przebywania zwierzÄ…t. W okresie neonatal period puppies and kittens proceed stormy development
neonatalnym młode gniazdowniki, do których niewątpliwie zalicza and maturing phase which have not been completed in the time
się kocięta i szczenięta, przechodzą burzliwą fazę rozwoju i dojrze- of short pregnancy. This physiological immaturity and complete
wania większości funkcji życiowych organizmu, które nie zostały dependence on external environment influence implies huge
sfinalizowane w przebiegu stosunkowo krótkiej ciąży. susceptibility of puppies and kittens to diseases and lead to high
Ta fizjologiczna niedojrzałość oraz całkowita zależność od wpły- percentage of neonates mortality before weaning.
wów środowiska zewnętrznego implikuje ogromną podatność The aim of this paper is to present the important questions and
noworodków na wszelkiego rodzaju schorzenia, prowadzące information concerning puppies and kittens pediatrics based on
w rezultacie do zgonów poważnego odsetka szczeniąt i kociąt available professional literature.
przed odsadzeniem od matki.
Celem niniejszej pracy jest zaprezentowanie ważniejszych zagad-
nień i informacji z zakresu pediatrii szczeniąt i kociąt w oparciu
o dostępne piśmiennictwo fachowe.
SÅ‚owa kluczowe Key words
erlichiozy, zakażenie, zwierzęta, serologia, PCR puppies, kittens, neonatology, pediatrics, diseases
O złym ogólnym stanie zdrowia nowo- twicę póz
nÄ…, czyli bladÄ…. W medycynie Wszystkie przypadki zamartwicy wcze-
rodków informuje najczęściej odbiegające człowieka określanie zamartwicy sinej snej mają dobre rokowanie, gdy no-
od normy zachowanie oraz patologiczne i bladej zostało zaniechane na skutek worodkowi udzieli się odpowiedniej
objawy kliniczne, takie jak: słaby tonus wprowadzenia punktacji Apgar. Za- pomocy opartej na znajomości rzeczy.
mięśni, blade lub sine błony śluzowe, martwica wczesna (inaczej sina) po- Natomiast prognostycznie niekorzyst-
brak słyszalnej pracy jelit, utrudnione jawia się tuż po porodzie. Objawia się nie należałoby ocenić przypadki zamar-
oddychanie, biegunka itd. zasinieniem błon śluzowych, tachy- twicy póz
nej.
kardiÄ… i nieregularnymi oddechami W udzielaniu pomocy istotne sÄ… dwie
POZORNA ŚMIERĆ przy zachowanych odruchach i napię- zasady postępowania:
NOWORODKÓW  ZAMARTWICA ciu mięśni. Zamartwica póz
na (blada) 1. udrożnienie górnych dróg oddecho-
 NIEDOTLENIENIE rozwija się póz
niej niż forma wczesna. wych, tj. uwolnienie jamy ustnej, no-
(ASPHYXIA NEONATORUM) Nie stwierdza się wtedy jakiejkolwiek sowo-gardłowej i krtani z zalegającego
Zapotrzebowanie na tlen u noworod- czynności oddechowej (bezdech) lub tam śluzu owodniowego,
ków jest 3-krotnie wyższe niż u osob- obserwuje się bardzo rzadkie i nieregu- 2. zainicjowanie procesów oddycha-
ników dorosłych, ze względu na bardzo larne  chwytanie powietrza, tzw. rybie nia poprzez pobudzenie nerwowego
szybką przemianę materii. Przez zamar- oddechy. Stwierdza się ponadto zapaść ośrodka oddechowego.
twicę należy rozumieć stan duszenia krążeniową. Tony serca są bardzo osła- Drogi oddechowe udrażniane są przez
się płodu (noworodka) w następstwie bione albo nadmiernie przyśpieszone. ułożenie główki znacznie niżej niż tylnej
znacznego zubożenia jego krwi w tlen, Ciało noworodka jest zupełnie zwiot- części ciała oraz odessanie zalegających
a wzrostu poziomu dwutlenku węgla. czałe. Widoczne błony śluzowe i nie- płynów z nosa i pyszczka. Raczej nie zale-
U noworodków obserwuje się zamar- pigmentowana skóra są wyraz
nie blade ca się huśtania i gwałtownego potrząsania
twicę wczesną, czyli siną, oraz zamar- (zamartwica blada  asphyxia pallida). ciałem noworodka, z powodu niebezpie-
8 MARZEC-KWIECIEC
" 2/2006
WETERYNARIA
NEONATOLOGIA
W PRAKTYCE
czeństwa uszkodzenia delikatnej tkanki osłabienia i śmierci, zazwyczaj pomię- Suka, odrzucając młode, kieruje się tem-
mózgowej. W celu wywołania oddechu dzy 3. a 5. dniem życia. Matki tych mło- peraturą ich ciała. Akceptacja przez mat-
stosuje się inhalacje do płuc czystego tle- dych przeważnie są w dobrej formie. kę następuje, jeśli ciepłota wewnętrzna
°
nu albo mieszanki tlenu z azotem (95% Ciąże u samic przebiegały bez proble- noworodka wyniesie ponad 35 C. U od-
N2 i 5% O2). Kwasicę oddechową neu- mów, a porody odbywały się w opty- rzuconego szczenięcia występuje po-
tralizuje się podając 1,3-1,4% dwuwę- malnych terminach. Samice posiadały czątkowo wzrost aktywności ruchowej
glan sodu. Pracę ośrodka oddechowego zdrowe gruczoły sutkowe i normalną oraz głośny płacz, spowodowany utratą
pobudza się masażem grzbietu, uciska- laktację. Przyczynami tego syndromu kontaktu z miotem, głodem i zimnem.
niem klatki piersiowej i wdmuchiwaniem mogą być: sepsa, niska masa urodze- Kiedy temperatura ciała szczenięcia
°
powietrza przez otwory nosowe, a także niowa, nieodpowiednie środowisko, spadnie poniżej 34,8 C, następuje za-
przez podawanie stymulujących prepa- zaburzenia rozwojowe, zła jakość mle- nik odruchu ssania, zahamowanie pe-
ratów (Respirot, Pneumogen lub Doxa- ka matki oraz nieodpojenie siarą po po- rystaltyki jelit, niedotlenienie tkanek
pram w dawce 1 mg/kg mc. podjęzykowo rodzie. Do zejścia najczęściej prowadzi i kwasica metaboliczna. Zdrowe nowo
 14, 17, 18). pierwotna hipotermia, następstwem narodzone szczenię o prawidłowej ma-
której jest hipoglikemia i odwodnienie sie może przeżyć 12 godzin w stanie hi-
ZABURZENIA ROZWOJOWE organizmu. Badanie anatomopatolo- potermii. Aby takie zwierzę uratować,
Stany te są albo odziedziczone po giczne ujawnia jedynie, iż ciężar ciała należy je wolno ogrzewać  od 20 minut
przodkach, albo nabyte w czasie życia padłych sztuk jest niższy aniżeli w mo- do 2 godzin. Szybkie ogrzewanie oziębio-
płodowego. Na powstanie tych drugich mencie porodu, a żołądek oraz jelita są nego organizmu powoduje niedotlenie-
najbardziej narażone są płody w pierw- pozbawione zawartości. Bardzo ciekawe nie tkanek, wylewy podskórne i śmierć
szych trzech tygodniach życia, kiedy jest, iż nie stwierdza się zazwyczaj ja- zwierzęcia. W tym czasie należy często
zachodzi proces organogenezy. Jeżeli kichkolwiek innych defektów czy zmian sprawdzać ciepłotę ciała w odbycie; nie
°
szczególny defekt występuje często, to chorobowych w organizmach padłych powinna ona spaść poniżej 36,3 C, po-
trzeba brać pod uwagę wrodzone dzie- osesków. Badanie histopatologiczne nieważ w przeciwnym przypadku dojdzie
dziczne zaburzenia genetyczne i usunąć głównych narządów i organów również do odwodnienia organizmu.
matkę i/lub ojca z rozrodu. Czynniki te- nie wykazuje specyficznych zmian pa- U szczeniąt z obniżoną temperaturą
ratogenne działające do 26. dnia ciąży tologicznych. ciała można zastosować ciepło własne-
powodują powstanie wad rozwojowych Postępowaniem z wyboru w przypad- go ciała (trzymając je w kieszeni swe-
głowy, oczu, uszu i serca. Po 26. dniu wy- ku miotu podejrzanego o występowa- tra), lampy-kwoki, butelki z gorącą wodą,
stępują: rozszczep podniebienia, zaburze- nie syndromu słabych szczeniąt jest poduszki elektryczne i termofory. Nie
nia móżdżku i narządu moczopłciowego. rozpoczęcie dokarmiania młodych lub wolno dokarmiać oziębionych nowo-
Kotki szczepione w tym czasie przeciw- przejście na żywienie zastępcze ose- rodków per os, dopóki temperatura or-
ko panleukopenii lub zakażone wirusem sków w inkubatorze, co może wydatnie ganizmu nie zostanie podniesiona (brak
rodzą kocięta z niedorozwojem móżdżku. polepszyć przeżywalność miotu. Stoso- pracy jelit), z wyjątkiem podawania glu-
U kociąt występuje najczęściej rozszczep wanie antybiotyków nie przynosi spo- kozy, której wysokie stężenie nie potrze-
podniebienia, a u szczeniąt wnętrostwo, dziewanego efektu w postaci zwiększenia buje perystaltyki jelit do wchłaniania.
rozluz
nienie rzepki, schorzenia serca, przeżywalności. W praktyce zaradcze Gdy temperatura wewnętrzna nowo-
rozszczepy oraz przepuklina pępkowa postępowanie terapeutyczne jest często rodka zbliży się do prawidłowej, szcze-
i pachwinowa (6). podejmowane zbyt póz
no, aby mogło nię powinno otrzymać doustnie glukozę
zmienić niekorzystną sytuację w miocie. i płyn nawadniający. Oziębione szcze-
SYNDROM SA
ABEGO Zastosowanie czynnika wywołującego nięta posiadają obniżoną odporność
SZCZENI
CIA I KOCI
CIA paraimmunizację w postaci zmodyfiko- organizmu, dlatego należy im zaapli-
W okresie okołoporodowym około wanego wirusa ospy ptasiej w formie kować osłonowo antybiotyki. Pierwot-
50% przypadków zgonów noworodków preparatu o nazwie Pind-Avi (Duphar, na hipotermia nie występuje, jeśli suka
nie ma jednoznacznie określonej przy- Holandia) u słabych miotów prowadziło dobrze opiekuje się młodymi. Zbyt wy-
czyny. Upadki te w większości klasyfiku- do wyraz
nego obniżenia śmiertelności soka temperatura i słaba wentylacja kojca
je się jako syndrom lub zespół słabego szczeniąt w hodowlach niemieckich. Po- prowadzą do obniżenia instynktu macie-
szczenięcia lub kocięcia. Noworodki ob- mocą w terapii okazało się zastosowanie rzyńskiego i zaniedbywania młodych.
jęte tym zespołem posiadają normalną stymulatora układu oddechowego w for- Aby zapobiec odwodnieniu organizmu
masę ciała po porodzie. Zazwyczaj do- mie preparatu o nazwie Millophyline (Da- i wysychaniu skóry, w pomieszczeniu,
brze rokują co do przeżycia, ale póz
niej les), który usprawnia pracę surfaktantu gdzie znajdują się szczenięta, powin-
nie rozwijają się prawidłowo i zazwyczaj płucnego. W pęcherzykach płucnych na panować wilgotność względna rzędu
padają w ciągu pięciu dni po porodzie, słabych szczeniąt stwierdza się istotną 55-65%. Osierocone szczenię w ciągu
bez widocznego powodu. Chociaż nie- redukcję zawartości lecytyny  kompo- pierwszych czterech dni życia powinno
które oseski w momencie porodu i po nentu surfaktantu. Zaburzenia w składzie być utrzymywane w temperaturze otocze-
°
porodzie są pozornie zdrowe, jednak nie i strukturze tego czynnika mogą predys- nia około 32,5 C, następnie do 10. dnia
przybierają na wadze tak jak ich rodzeń- ponować do niedotlenienia krwi oraz temperatura powinna spadać stopniowo
°
stwo w miocie. Występujący u nich spa- trudności w oddychaniu i ssaniu sutków do 26, 5 C, a do końca czwartego tygo-
°
dek ciężaru ciała zazwyczaj ma miejsce przez oseska (4, 19). dnia do 22,0 C (4, 7).
jednocześnie z osłabionym odruchem
ssania. Noworodki szybko męczą się HIPOTERMIA HIPOGLIKEMIA
ssaniem i sÄ… wyraz
nie czymś zaniepo- Noworodki nie mają wykształconego Jest to zaburzenie centralnego systemu
kojone, o czym świadczy żałosny, cią- mechanizmu termoregulacji, zdolno- nerwowego spowodowane obniżeniem
gły płacz. Stan ten nasila się, prowadząc ści magazynowania ciepła i mechani- poziomu glukozy we krwi. Najbardziej
ostatecznie do ogólnego wyczerpania, zmu zwężającego naczynia krwionośne. zagrożone tą patologią są szczenięta ras
MARZEC-KWIECIEC
" 2/2006 9
WETERYNARIA
NEONATOLOGIA
W PRAKTYCE
miniaturowych. Noworodki posiadają 0,25 ml na 30 g cc. co 30 minut aż do od- czerwone ciałka krwi z antygenami od
osłabioną zdolność regulowania pozio- dawania przez oseska normalnej ilości ojca. Przeciwciała te pojawiają się w or-
mu glukozy w krwi, co może prowadzić moczu (4). ganizmie suki w czasie ciąży, podczas
u nich do permanentnej hipoglikemii, której komórki płodowe przenikają
nawet jeśli glukoza jest suplementowa- NISKIE PRZYROSTY MASY przez łożysko, powodując reakcję uczu-
na. Noworodki majÄ… naturalne predys- CIAA
A SZCZENI
T I KOCI
T leniową. Wyprodukowane w ten sposób
pozycje do hipoglikemii, z powodu zbyt W OKRESIE NEONATALNYM przeciwciała zostają przez siarę przenie-
dużej wielkości mózgowia w stosunku Stan ten jest diagnozowany stosun- sione do organizmu szczeniąt podczas
do małej wątroby. Hipoglikemia u no- kowo szybko, jeśli doświadczony ho- kilku pierwszych godzin karmienia.
worodków może wystąpić w wyniku dowca codziennie waży i rejestruje Dotknięte schorzeniem szczenięta tracą
endotoksemii, sepsy, zaburzeń prze- wyniki pomiarów. Aby upewnić się siły, ich skóra przybiera żółtawy odcień,
chowywania glikogenu, obejścia wrot- co do etiologii tej przypadłości, nale- a mocz jest ciemnoczerwony, ze względu
no-żylnego oraz szeroko rozumianego ży wykluczyć stany zapalne gruczołów na zawartość hemoglobiny. Śmierć na-
stresu: przeniesienia młodych w inne sutkowych matki, rozszczep podnie- stępuje w ciągu 24 godzin. Postępowanie
miejsce, podróży, niedożywienia, prze- bienia, obejście wrotno-wątrobowe, zaradcze polega na całkowitym prze-
ziębienia, karmienia ryżem czy przemę- schorzenia nerek, rozległy przełyk, rwaniu naturalnego karmienia wszyst-
czenia (w czasie zabawy). Pierwszymi niedoczynność egzokrynową trzustki, kich szczeniąt podejrzanych o anemię
objawami hipoglikemii są apatia i de- hipotyryidozyzm, cukrzycę i schorze- hemolityczną. Następnie należy prze-
presja, następnie występuje osłabienie nia nadnerczy (6). prowadzić transfuzję krwi od zdrowego
noworodka, drżenie mięśni pyszczka, dawcy. Szczeniętom z następnego mio-
konwulsje, śpiączka i śmierć. IZOERYTROLIZA KOCI
T tu nie należy pozwolić na ssanie siary
Postępowanie polega na natychmia- Jest to poważny stan chorobowy matki (7).
stowym przywróceniu właściwego po- pierwszych dni życia kociąt. Ewene-
ziomu glukozy we krwi noworodków, mentem u kotowatych jest wytwarzanie POSOCZNICA
ponieważ może dojść do uszkodzenia przeciwciał przeciwko innym grupom Jest to infekcja ogólna całego orga-
mózgu. Jeśli osesek jest przytomny, po- krwi (bez wcześniejszego uczulenia). nizmu wywołana przez kilka rodzajów
daje się doustnie rozwodniony miód lub U kotów wyróżnia się najczęściej dwie bakterii, z Escherichia coli na pierwszym
cukier. Polepszenie powinno nastąpić grupy krwi: typ A i B. Zwierzęta posia- miejscu. Wrotami dla zakażenia jest
w ciągu 30 minut. W przypadku śpiącz- dające grupę krwi A wytwarzają słabe pępowina. Do czynników etiologicz-
ki i utraty przytomności dożylnie lub przeciwciała przeciwko krwinkom po- nych predysponujących do rozwoju po-
doszpikowo podaje się roztwór 10-20% siadających antygen grupy B. Natomiast socznicy zalicza się endometritis matek,
glukozy. Nawrotom tego stanu prze- kotowate posiadające grupę krwi B wy- ciężki poród, aspirację karmy przy ży-
ciwdziała się, karmiąc starsze szcze- twarzają bardzo silne przeciwciała skie- wieniu zastępczym, niską masę urodzo-
nięta grubo zmieloną karmą wysokiej rowane przeciwko antygenowi grupy A. nych noworodków oraz hipotermię do
jakoÅ›ci, do której dodaje siÄ™ cukier lub Tak wiÄ™c kociÄ™ta z grupÄ… krwi A urodzo- 35°C organizmu noworodków (ryc. 1).
miód. Szczenię powinno być karmione ne przez kotkę z grupą B są śmiertelnie Objawy schorzenia na ogół są słabo
przynajmniej co 8 godzin. Szczególnie zagrożone, jeśli będą ssać siarę matki. widoczne przed gwałtownym i szyb-
należy ochraniać młode ras miniaturowe U chorych kociąt obserwuje się anemię kim zejściem śmiertelnym. Symptomy
oraz nie dopuszczać do ich przemęcze- zakrzepowo-zatorową i martwicę ob- pochodzą na ogół z przewodu pokar-
nia i przeziębienia (7, 12, 14). wodowych włosowatych naczyń krwio- mowego i obejmują pieniste wymioty,
nośnych, osłabienie, tachykardię oraz płynną, wodnistą biegunkę, zaczerwie-
ODWODNIENIE hemoglobinurię, co prowadzi do nagłe- nienie odbytu, wzdęcia i ból brzuszka,
Woda stanowi 82% cc. osesków. Ob- go zejścia. Natężenie objawów chorobo- hematurię, zapalenie spojówek i kiku-
rót wody w organizmie szczeniąt jest wych u kociąt zależy od ilości pobranych ta pępowiny oraz nienormalną woka-
dwukrotnie większy niż u dorosłych z siarą przeciwciał. Śmiertelność wśród lizację, a ponadto stany zapalne płuc
psów. Mocz jest fizjologicznie bardzo dotkniętych tym schorzeniem kociąt z sinicą błon śluzowych, osłabienie
rozwodniony, głównie dzięki niedosta- jest bardzo wysoka nawet po udzieleniu i/lub brak odruchu ssania, zaburzenia
tecznej pracy nerek. Z tych powodów szybkiej pomocy. w oddychaniu i obrzęki płuc. Diagno-
chore noworodki ulegają bardzo szyb- Leczenie polega na odsadzeniu ko- styka polega na prawidłowym odczyta-
ko procesowi odwodnienia organizmu. ciąt od matki i transfuzji krwi zgodnej niu objawów klinicznych. Przypadłość
Mechanizm procesu odwodnienia pole- grupowo. Postępowanie zapobiegawcze ta jest najczęściej diagnozowanym sta-
ga na spadku ciśnienia krwi, a następnie polega na tym, aby nie kryć kotek posia- nem patologicznym przy badaniu sek-
na obniżeniu procesu filtracji w nerkach, dających grupę krwi B samcami z grupą cyjnym padłych noworodków. Terapia
co prowadzi do azotemii  mocznicy  krwi A. Wskaz
nik występowania izoery- polega na przejściu na sztuczny odchów
i zejścia. Diagnozowanie odwodnienia trolizy u domowych kotów krótkowło- po oddzieleniu od matki i umieszcze-
organizmu noworodka powinno pole- sych wynosi 0,25%, a u persów i kotów niu osesków w inkubatorze. Oseskom
gać przede wszystkim na ocenie barwy abisyńskich  od 14 do 25% (1, 6, 20). należy podawać 5-procentową glukozę
moczu  ciemna barwa jest najlepszym plus KCl, ale tylko w przypadku, jeśli
wskaz
nikiem informującym o istnieniu NIEDOKRWISTOŚĆ stężenie potasu w surowicy wynosi po-
tego stanu. HEMOLITYCZNA SZCZENI
T niżej 2,5 mEq/l. Podawanie tlenu prze-
Leczenie odwodnienia polega na sto- Anemia hemolityczna jest chorobą ciwdziała niedotlenieniu. Przyczynowo
sowaniu 5% glukozy plus płyn Ringe- rzadko występującą, ale często kończącą stosuje się antybiotyki z grupy penicylin
ra w stosunku 1:1, podskórnie w ilości się śmiercią. Choroba ta atakuje nowo- i cefalosporyny. Antybiotykiem z wy-
1 ml/30 g cc., a następnie na doust- rodki w okresie pobierania siary zawie- boru w tej przypadłości jest ceftiofur
nym podawaniu 5-10% glukozy w ilości rającej przeciwciała matczyne niszczące (Naxacel, Pharmacia&Upjon) w dawce
10 MARZEC-KWIECIEC
" 2/2006
WETERYNARIA
NEONATOLOGIA
W PRAKTYCE
leczona w podwyższonej temperaturze.
Niekiedy pozornie wyleczone szczeniÄ™-
ta ginęły w wieku 8-10 miesięcy. Zain-
fekowane samice po bezobjawowym
przechorowaniu nabywają odporność,
którą przekazują na następne urodzone
mioty. Aktualnie na Zachodzie dostęp-
na jest szczepionka Eurican Herpes 205
(Merial, Animal Health), którą podaje się
dwukrotnie, pierwszÄ… iniekcjÄ™ w czasie
rui, następną na 2 tygodnie przed spo-
dziewanym porodem (2, 6, 10, 15, 21).
INFEKCJE GÓRNYCH DRÓG
ODDECHOWYCH KOCI
T
Jest to zespół schorzeń dróg oddecho-
wych kociąt wywołanych przez wiru-
sy (herpeswirus, kalciwirus) i bakterie
(Bordetella bronchoseptica, Chlamydia psit-
taci), rzadziej grzyby. U kotek infekcje
te przebiegajÄ… zazwyczaj bezobjawowo.
Schorzenie może zamanifestować się
w czasie nasilajÄ…cego siÄ™ stresu zwiÄ…za-
nego z porodem; wtedy matki rozsiewajÄ…
Ryc. 1. Czynniki etiologiczne predysponujące do rozwoju posocznicy drobnoustroje, zakażając mniej odporne
kocięta. U zakażonych kociąt widocz-
2,5 mg/kg mc. podskórnie, co 12 godzin ku od 7 do 14 dni życia. Śmiertelność ne są stany zapalne spojówek połączo-
przez pięć dni oraz witamina K w dawce w 1. tygodniu życia szczeniąt wynosi ne z surowiczymi wypływami z oczu
0,01-0,1 mg sc. na sztukę (2, 6). 100%. Objawy chorobowe u osobników i z nosa, które prowadzą do kichania.
w wieku powyżej 3. tygodnia są niewi- Następnie wypływy stają się ciągliwe;
CHOROBY ZAKAy
NE doczne dla właściciela i prowadzą do za- bardzo często z powodu świądu prowa-
Stopień nasilenia objawów klinicznych burzeń CUN (ślepota, głuchota). Młode dzą do samookaleczeń pyszczka przez
chorób zakaz
nych u osesków uzależnio- ssące siarę od szczepionych suk bardzo drapanie. Póz
niej dołączają się zaburze-
ny jest od szeregu czynników, z których dobrze kontrolują tę infekcję. Stają się nia w oddychaniu. Przypadłość z reguły
na pierwszy plan wysuwają się szeroko podatne w przypadku infekcji bakteryj- kończy się po 14 dniach samowylecze-
rozumiane czynniki żywieniowe, a na- nych oraz szeroko rozumianego stre- niem. Zastosowanie antybiotyków wy-
stępnie ciepłota ciała uwarunkowana su żywieniowego i temperaturowego. datnie skraca czas trwania objawów
aktualnym stanem termoregulacji orga- Herpeswirusy bardzo dobrze namna- chorobowych. Niekiedy kalciwirusy
nizmu, obecność pasożytów i zaburzeń żają się w organizmach nowo naro- doprowadzają do nacieków zapalnych
wrodzonych lub nabytych układu immu- dzonych szczeniąt z powodu niższej stawów komórkami jednojądrzastymi,
nologicznego oraz stan nabycia odporno- temperatury ich ciała w porównaniu do co prowadzi do powstania zanikających
ści biernej z siary. temperatury ciała matki. Objawy cho- z czasem kulawizn (tzw. syndrom utyka-
robowe praktycznie nie rozwijajÄ… siÄ™ jÄ…cych kociÄ…t, 6).
HERPESWIROZA SZCZENI
T u szczeniąt, które ukończyły 3. tydzień
Jest to bardzo groz
na choroba, o trud- życia. U padłych szczeniąt sekcyjnie PANLEUKOPENIA KOCI
T
nych do uchwycenia objawach. Stano- stwierdza się bardzo liczne wybroczy- Jednostka ta wywołana jest przez par-
wi ona z
ródło zdecydowanej większości ny ze zmianami martwicowymi na ca- wowirus koci. Jeśli do zakażenia doj-
zgonów szczeniąt o etiologii wirusowej. łej powierzchni nerek i wątroby (nerka dzie od 2. trymestru ciąży do okresu
Suka wydaje się być zdrowa, jej mle- marmurkowata). okołoporodowego, infekcja może spo-
ko nie odbiega od normy, a szczenięta Postępowanie lecznicze polega na wodować ronienia, częściej hipopla-
rozwijają się prawidłowo. Atak choroby umieszczeniu szczeniąt w środowisku zję móżdżku potomstwa, uszkodzenia
jest bÅ‚yskawiczny. SzczeniÄ™ta przestajÄ… o temperaturze 38°C na minimum 3 go- siatkówki, objawy neurologiczne i stany
jeść, są oziębione, przeraz
liwie skom- dziny, a następnie w temperaturze od zapalne jelit. Zaburzenia te mogą zostać
lÄ…, majÄ… wzdÄ™te brzuchy i wykazujÄ… brak 32,5 do 35°C na 24 godziny. Od mo- zauważone dopiero w momencie, gdy
koordynacji ruchów. Towarzyszy temu mentu umieszczenia szczeniąt w tem- kocięta zaczynają chodzić, ujawniając się
biegunka o zielonkawym zabarwieniu. peraturze 38°C muszÄ… być one stale symetrycznÄ… niezbornoÅ›ciÄ… i drżeniem
Następuje stan agonalny, którego ob- obserwowane i pojone wodą, aby unik- mięśni. Ponadto można obserwować
jawem są skurcze przebiegające przez nąć odwodnienia. Leczenie ciepłem jest biegunkę, gorączkę, hipotermię, bole-
mięśnie brzucha. Śmierć następuje oparte na obserwacjach, z których wy- sność brzuszka, odwodnienie i zejście
zwykle po 18 godzinach od wystąpie- nika, że wirus replikuje się optymalnie wskutek wtórnej posocznicy i endotok-
nia pierwszych objawów. Ostra wire- w temperaturze od 33 do 37°C. W nie- semii. Objawy zależą od tego, czy jest to
mia spowodowana przez herpeswirus których przypadkach można podawać forma nadostra czy ostra. W formie na-
psi (CHV) spotykana jest sporadycznie, preparaty zwiększające odporność. dostrej występuje szybkie zejście w cią-
powoduje ona bardzo wysoką śmier- Szczenięta nadal popiskujące powinny gu 12-24 godzin, poprzedzone objawami
telność u objętych nią szczeniąt w wie- być poddane eutanazji, a reszta miotu apatii, bolesności brzucha i hipotermii.
MARZEC-KWIECIEC
" 2/2006 11
WETERYNARIA
NEONATOLOGIA
W PRAKTYCE
W postaci ostrej występują typowe ob- W etiologii tej przypadłości bierze się i korekcie metod dokarmiania osesków.
jawy panleukopenii z zapaleniem jelit również bardziej pod uwagę hipoter- Biegunkę można leczyć, rozwadniając
i immunosupresją. Śmiertelność ko- mię nowo narodzonego organizmu i/lub stosowaną uprzednio mieszankę mle-
ciąt wynosi 25-75%. Najlepszą metodą przekarmienie. Toksyczne mleko mają kozastępczą do połowy stężenia oraz po-
ochrony przed panleukopenią są szcze- najczęściej suki cierpiące na zapalenie dając co 2-3 godziny 1 do 2 ml mleczka
pienia. Wywołana wieloletnia odpor- gruczołów sutkowych albo ostre popo- magnezowego (4, 7, 23).
ność chroni przed zachorowaniem kotkę rodowe zapalenie macicy lub jej niepełną
i jej płody oraz przez siarę zabezpiecza inwolucję. Przypuszczalnie znajdujące Infekcje pasożytnicze. Infekcją
potomstwo przez pierwszych 6-12 tygo- się w mleku toksyny powodują zabu- inwazyjną występującą już w okresie
dni życia (6, 22). rzenia trawienne u karmionych przez prenatalnym u szczeniąt jest infekcja wy-
matkę młodych. Objawami tego scho- woływana przez robaki obłe  Toxocara
BIAA
ACZKA KOTÓW rzenia są popiskiwania, niepokój, bole- canis oraz Ancylostoma. Wewnątrzustrojo-
Wirus białaczki kotów prowadzi do sność, napięcie i wzdęcie brzucha oraz wa migracja larw Toxocara canis nie daje
bezpłodności kotek oraz śmiertelności zaczerwieniony i niekiedy wynicowa- istotnego wzrostu zmian patologicznych,
noworodków. Zakażone śliną i mlekiem ny z powodu biegunki i nadkwaśności które zagrażałyby życiu płodów czy no-
matki kocięta ulegają odwodnieniu i nie stolca odbyt. Jednym z możliwych po- worodków. Niemniej jednak larwy ro-
chcą ssać. U kociąt dochodzi do zaniku wikłań tego schorzenia jest posoczni- sną bardzo szybko w jelitach szczeniąt
węzłów chłonnych i atrofii grasicy. Ko- ca szczenięca. Postępowanie polega na (od 2 do 3 mm długości w 1. tygodniu,
cięta z
le się rozwijają i często giną w ciągu oddzieleniu młodych od suki, ogrzaniu do 4-5 cm i więcej w 3.-4. tygodniu ży-
pierwszych dwóch tygodni życia (6, 22). ich i umieszczeniu w inkubatorze oraz cia młodych), stwarzając w miarę upływu
leczeniu objawowym. Należy przede czasu realne zagrożenie zdrowia i życia
SCHORZENIA POSZCZEGÓLNYCH wszystkim zatrzymać biegunkę i nie do- zainfekowanych noworodków. Poważna
NARZ
DÓW SZCZENI
T puścić do odwodnienia oraz podawać infekcja Toxocara canis powoduje u szcze-
I KOCI
T doustnie glukozę aż do ustąpienia wzdę- niaka powiększenie jamy brzusznej oraz
Zaburzenia dermatologiczne. cia brzucha, a zwykle po 8-16 godzinach doprowadza do zwężenia klatki piersio-
Znaczne zapchlenie okrywy włoso- można stosować mleko zastępcze. Jeże- wej. Tęgoryjce przenikają do organizmu
wej noworodków wywołuje u nich ob- li stan szczeniąt nie budzi obaw, można osesków wraz z mlekiem, prowadząc
jawy anemii, obserwowanej w formie zostawić je przy matce, ale trzeba unie- w ciągu 8 dni do znacznej utraty krwi.
zasinienia i bladości widocznych błon możliwić karmienie młodych przez zało- Oocysty rozsiewane są z kałem dopiero
śluzowych, letargu, tachykardii i zapa- żenie fartuszka na jej gruczoły sutkowe. po 14 dniach od zarażenia. Każdy tęgo-
ści prowadzącej do zejścia. Postępowa- Noworodki trzeba wtedy nadal karmić ryjec powoduje utratę około 0,1 ml krwi
nie lecznicze w przypadku inwazji pcheł sztucznie, ale samica ma możliwość noworodka na dobę, co może przyczynić
do 2. miesiąca życia polega na kąpieli opiekowania się młodymi (7, 15). się do anemii, odwodnienia i oddawania
całego ciała oseska oraz wyczesywaniu stolca z domieszką krwi. Do leczenia in-
futerka specjalnymi grzebieniami. Za- Biegunka. Do 3. tygodnia życia bie- fekcji pasożytniczych należy przystąpić
pobiegawczo oraz w przypadku inwazji gunki u osesków występują na tle po- u osesków w wieku powyżej 2. tygodnia
pcheł u kociąt powyżej 4. tygodnia moż- karmowym. Dotyczą one w zasadzie życia, podając im raz dziennie per os od
na zastosować lufenuron (Program, No- noworodków dokarmianych lub od- 5 do 10 mg/kg mc. pyrantel pamoate przez
vartis), selamactin (Revolution, Pfizer) żywianych preparatami zastępującymi okres 2-3 tygodni. Jednorazowe odroba-
od 6. tygodnia, imidacloprid (Advantage, mleko matki. U osieroconych przyczyną czanie samic przed zajściem w ciążę nie
Bayer) od 8. tygodnia oraz fipronil (Fron- biegunki jest nadmierna ilość pożywie- chroni ich potomstwa przed inwazjami
tline, Merial) w wieku powyżej 10. tygo- nia i 25% wzrost liczby kalorii w dawce pasożytów. Robaczycom przewodu po-
dnia życia. pokarmowej. Doświadczenie wskazu- karmowego u noworodków można za-
je, iż właściciele sztucznie karmionych pobiegać przez podawanie fenbendazolu
Dermatofitoza. Jest to coraz częściej osesków mają tendencję do ich przekar- w dawce 50 mg/kg mc. suki 1 raz dzien-
spotykana i trudna do wyleczenia przy- miania. Najłatwiej można to poznać po nie od 40. dnia ciąży, do 14 dni po poro-
padłość ujawniająca się w większych wyglądzie stolca. Pierwszą oznaką prze- dzie (2, 6, 7).
hodowlach kotów, wywołana przez Mi- karmienia jest luz
ny stolec. Płynny, żółty
crosporum caninum, żyjące w złuszczonych stolec wskazuje na łagodne przekarmie- Kokcydioza. Schorzenie to może wy-
nabłonkach i mieszkach włosowych. nie. Przy umiarkowanym przekarmieniu stępować u szczeniąt i kociąt. Inwazje
U kociąt objętych tym schorzeniem dia- następuje przyspieszone przechodzenie mniej nasilone przebiegają bezobjawo-
gnozuje się swędzące lub nie wyłysienia pożywienia przez przewód pokarmo- wo i z reguły ulegają samowyleczeniu.
skóry pokryte krostami. Schorzenie to wy, o czym świadczy zielonkawy sto- Poważniejsze inwazje prowadzą do bie-
stwarza również zagrożenie dla właści- lec. Kolor zielony spowodowany jest gunki. Terapia w tym przypadku polega
cieli tych zwierząt. Lekiem z wyboru przez żółć, która nie zostaje wchłonięta. na podawaniu kociętom sulfadimetho-
u osobników starszych jest gryzeoful- Niekontrolowane przekarmienie pro- xine w dawce 30 mg/kg mc. raz dzien-
wina, którą należy ostrożnie stosować wadzi do zmniejszenia ilości enzymów nie, a szczeniętom  15 mg/kg 2 razy
u kociąt ze względu na właściwości he- trawiennych i powoduje wydalanie sza- dziennie.
patotoksyczne (6). rego, biegunkowego stolca. Ostatecznie,
kiedy trawienie jest nikłe lub żadne, stol- Giardia sp. Inwazja tego pierwotniaka
ZABURZENIA PRZEWODU ce wyglądają jak zsiadłe mleko. W takim wywołuje biegunki, które leczy się metro-
POKARMOWEGO NOWORODKÓW przypadku szczenię nie przyswaja sub- nidazolem w dawce 30 mg/kg per os raz
Syndrom toksycznego mleka. Wy- stancji odżywczych i ulega gwałtownemu dziennie przez 7 do 10 dni oraz fenben-
stępuje u szczeniąt między 3. a 14. dniem odwodnieniu. Leczenie polega na tera- dazolem w dawce 50 mg/kg per os raz
życia w wyniku zatrucia mlekiem matki. pii nawadniającej oraz wnikliwej ocenie dziennie przez okres od 3 do 7 dni.
12 MARZEC-KWIECIEC
" 2/2006
WETERYNARIA
NEONATOLOGIA
W PRAKTYCE
Hemobartonella felis. Pasożyt ten i bolesny. Okolica pępka jest obrzękła czeniem kojca i otoczenia resztkami
jest odpowiedzialny za niszczenie czer- i uwypuklona, a w pachwinach mogą płynu łożyskowego, stanowiącego do-
wonych ciałek krwi u kociąt, prowadząc być widoczne zasinienia. Oddech jest skonałą pożywkę dla gronkowców. In-
przy nasilonej inwazji do wystąpienia przyśpieszony i płytki, w szybkim tem- fekcjom skórnym u szczeniąt na tle
anemii oraz zatorów w naczyniach wło- pie rozpoczyna się zapalenie otrzewnej. infekcji gronkowcowej należy zapo-
sowatych. W tym przypadku można po- Zainfekowana pępowina jest czerwona, biegać przez utrzymywanie czystości
dawać Doxycyklinę w dawce 10 mg/kg opuchnięta, sączy się z niej ropa. Nawet w kojcu. Leczenie polega na kąpieli
raz dziennie. nieznaczna infekcja pępowiny jest nie- zwierząt w szamponach przeciwbakte-
bezpieczna, ponieważ pępowina ma po- ryjnych oraz stosowaniu antybiotyko-
Toxoplasma gondi. Pasożyt ten rzad- łączenie z wątrobą. Nieleczona prowadzi terapii, np. ampicyliny (7, 15, 24).
ko prowadzi do rozwoju syndromu neu- do posocznicy. Postępowanie lecznicze
rologicznego kociąt, gorączki, chorób obejmuje wyrównanie zaburzeń wodno- ZW
ŻENIE ODy
WIERNIKA
narządu oddechowego, anemii, zaniku -elektrolitowych przez podawanie pły- Wrodzoną wadę odz
wiernika po-
węzłów chłonnych i śmierci w czasie nów nawadniających oraz utrzymanie woduje zwężenie mięśni oplatających
3-12 dni życia. Chore kocięta należy odpowiedniej temperatury i wilgotności wpust do żołądka. Przyczyna schorze-
izolować, a ich odchody usuwać z le- powietrza w pomieszczeniu. Towarzy- nia nie jest znana. Podatne są na nią
gowiska i niszczyć. Jako potencjalna szącą zazwyczaj temu schorzeniu hipo- szczególnie rasy takie, jak bokser i te-
zoonoza jest szczególnie niebezpieczny glikemię zwalcza się podając glukozę. rier bostoński. Szczenięta mające zwę-
dla ciężarnych kobiet. Leczniczo stosuje Spośród antybiotyków można stosować żony odz
wiernik zaczynają wymiotować
się sulfonamidy, kwas foliowy oraz py- dootrzewnowo połączenie penicyliny ze niespodziewanie tuż przed odsadze-
rimethamine, ale skuteczność terapii jest streptomycyną, kanamycynę oraz ampi- niem od suki. Często zaczynają zjadać
wątpliwa (6). cylinę (7, 15). wydalony w ten sposób pokarm, by
go z powrotem zwymiotować. Diagno-
ZAKAŻENIE P
POWINY INFEKCJE SKÓRNE zę można potwierdzić prześwietleniem
Zakażenie kikuta pępowiny może na- U NOWORODKÓW rentgenowskim, z użyciem baru jako
stąpić po przegryzieniu pępowiny przez Wykwity skórne w formie strupów, kontrastu. Niezbędna jest operacja chi-
samicę mającą chore zęby. Bakterie z zę- pęcherzy oraz zaschnięta wydzieli- rurgiczna w celu rozdzielenia zgrubia-
bów zostają wówczas przeniesione na na ropna mogą pojawić się na skórze łych mięśni i otwarcia zwężenia (7, 23).
pępowinę. Schorzenie występuje zazwy- szczeniąt w okresie od 4. do 10. dnia
czaj między 1. a 4. dniem życia szczeniąt życia. Zwykle zmiany te występują na PRZEPUKLINA
i kociąt. Noworodek staje się płaczliwy, skórze głowy, karku i brzucha. Scho- U szczeniąt obserwuje się przepukli-
apatyczny, brzuch jest wzdęty, twardy rzenie spowodowane jest zanieczysz- nę pachwinową i pępkową. Szczenię,
MARZEC-KWIECIEC
" 2/2006 13
WETERYNARIA
NEONATOLOGIA
W PRAKTYCE
ich ilości, mając na uwadze niedojrza-
łość nerek oraz małą pojemność wyrzu-
towÄ… serca noworodka i w zwiÄ…zku z tym
możliwość łatwego przedawkowania.
Leki w formie płynnej można podawać
dootrzewnowo, podskórnie, dożylnie
oraz doszpikowo. Absorpcja dootrzew-
nowa jest powolna, a podskórna ograni-
czona przez małą powierzchnię tkanki
podskórnej. Podskórnie należy podawać
wyłącznie płyny w stężeniu izotonicz-
nym, ponieważ hipertoniczne prowadzą
do zaniku tkanki skórnej. Drogą z wy-
boru do podawania leków noworod-
kom są iniekcje dożylne i doszpikowe.
Wlewy dożylne najlepiej przeprowadza
siÄ™ do vena cephalica w dawce 4-10 ml/
kg/godzinÄ™ 0,45% soli fizjologicznej bez
lub z dodatkiem 5% glukozy. NajlepszÄ…
drogą podawania leków u noworodków
jest droga doszpikowa, którą zastoso-
wany lek spływa na zasadzie ciążenia
grawitacyjnego z szybkością 11 ml na
minutÄ™ (6, 26).
Ryc. 2. Reanimacja noworodków
u którego zauważono bolesne, twarde POST
POWANIE W PRZYPADKU
Piśmiennictwo
wybrzuszenie w typowym dla przepu- INFEKCJI SZCZENI
T
1. Mazur J.: Problemy okresu okołoporodowego
kliny umiejscowieniu, prawdopodobnie Noworodki w dobrej hodowli sÄ… z re-
i neonatalnego u kotów.  Mag. Wet. , 2005,
ma przepuklinę nieodprowadzalną. Jest guły zabezpieczone przed większością in-
14, 98, 14-17.
to przypadek nagły, wymagający chirur- fekcji przez przeciwciała uzyskane drogą
2. Davidson A.P.: Approaches to Reducing
gicznej interwencji lekarskiej. Przepu- picia siary od wcześniej szczepionych ma-
Neonatal Mortality in Dogs. [W:] Recent
kliny pępkowe mają na ogół podłoże tek. Ropniom pępowiny i jamy brzusznej
Advances in Small Animal Reproduction.
dziedziczne. U 2-tygodniowych szcze- oraz zapaleniom otrzewnej noworodków
Concannon P.W., England G., Verste-
niąt przepuklina pępkowa może rów- zapobiega się przez dezynfekcję i toaletę
gen III J. and Linde-Forsberg C. (eds.).,
nież powstać wskutek niewłaściwego odpowiednio obciętego i podwiązanego
International Veterinary Information
odgryzienia pępowiny. W większości kikuta pępowiny (0,5 cm).
Service, Ithaca NY (www.ivis.org), 2003;
przypadków przepuklina maleje i zani- Decyzję o stosowaniu antybiotyków
A1226.0303.
ka samoistnie około 6. miesiąca życia. u szczeniąt należy podejmować dopie-
3. Janeczek A.: Neonatologia  poczÄ…tkowy
Jeśli przez pierścień przepukliny moż- ro w oparciu o wyniki badania klinicz-
okres życia szczeniąt.  Mag. Wet. , 98,
na wprowadzić do środka palec, ozna- nego, ponieważ u noworodków istnieje
2005, 31-33.
cza to konieczność przeprowadzenia duże ryzyko efektów ubocznych terapii.
4. Blunden T.: Diagnosis and Treatment of
operacji (7). Najlepiej tolerowane przez szczenięta an-
Common Disorders of Newborn Puppies.
tybiotyki to penicylina lub jej pochodne:
REANIMACJA NOWORODKÓW erytromycyna (0,01/kg cc. per os), tylozy- [W:] Canine practice. Saunders, 1991,
170-190.
Drożność dróg oddechowych uzysku- na, amikacyna (stosowane w przypadku
je się poprzez odessanie śluzu z nosa wyizolowania Pseudomonas), linkomycy- 5. Christiansen K.: Reproduction in the Dog
and in the Cat. Baillier Tindal, London
i pyszczka za pomocą gruszki lub więk- na (0,002/kg cc. i.m., sc.), amoksycylina
szej strzykawki oraz intubacjÄ™ tchawi- (0,022/kg cc. i.m., sc.) oraz cefalospo- 1984.
6. Root Kustritz M.F.: Small Animal Therio-
cy (ryc. 2). W zasadzie należy unikać ryny: cefaclor (0,004-0,02/kg cc. p.os.),
zbyt silnego huśtania i wymachiwa- cefazolin (0,01-0,02/kg cc. i.v., i.m.) i ce- genology. Elsevier Sciences, USA, 2003,
nia noworodkami po urodzeniu z po- foxitin (0,022/kg cc. i.v., i.m.). Antybioty- Neonatology, 283-330.
7. Bielas W.: Diagnostyka, profilaktyka i te-
wodu możliwości uszkodzenia rdzenia ki administrowane matkom nie osiągają
rapia w pediatrii szczeniąt. [W:] Rozród
kręgowego i wylewów krwi do mózgu spodziewanego stężenia terapeutycznego
u osobników wrażliwszych. Stymulację w mleku suki (6, 7). psów. Pod red. A. Dubiela, WAR, Wro-
oddychania zapewnia się prze z poda- cław 2004, 461-491.
wanie 100% tlenu przez rurkÄ™ umiesz- TERAPIA PA
YNAMI 8. Sawosz E.: Pielęgnacja szczeniąt od uro-
czonÄ… wewnÄ…trz tchawicy, specjalne ZAST
PCZYMI dzenia do 8. tygodnia życia.  Mag. Wet. ,
maski lub uciskanie i masaż okolicy Noworodki muszą otrzymać kilka razy 53, 2001, 52-55.
karku tuż za główką. Stymulację krąże- więcej wody niż zwierzęta dorosłe, aby 9. Iracka J.: Rozwój behawioralny kociąt. Cz.
nia krwi osiąga się przez silne i dłuższe wyrównać duże straty wody uwalniającej 1.  Mag. Wet. , 9, 47, 2000, 63-64.
wycieranie klatki piersiowej np. su- się przez niedojrzałą skórę. Obliczono, iż 10. Hoskins J.D.: Puppy and Kitten Losses.
chÄ… szmatkÄ…. Przywracanie pracy serca zapotrzebowanie na wodÄ™ wynosi u no- [W:] Veterinary Pediatrics Dogs and Cats
można uzyskać przez podawanie epine- worodków 200 ml/kg/dzień. Z drugiej from Birth to Six Months. 2001, wyd. 3,
fryny w dawce 0,04-0,4 mg/kg do tcha- strony przy podawaniu płynów należy 57-61, W. B. Saunders Company, Phi-
wicy lub dosercowo (6, 25). pamiętać, żeby nie podawać zbyt dużych ladelphia.
14 MARZEC-KWIECIEC
" 2/2006
WETERYNARIA
NEONATOLOGIA
W PRAKTYCE
11. Glaze M.B., Hoskins J.D.: The Eye. [W:]
Veterinary Pediatrics Dogs and Cats from
Birth to Six Months. 2001, wyd. 3, 270-299,
W.B. Saunders Company, Philadelphia.
12. Sumińska D.: Problemy okołoporodowe
buldoga angielskiego.  Mag. Wet. , 1997,
512-513.
13. Klimentowska I.: Wybrane zagadnienia
z pediatrii psów. Cz. I.  Mag. Wet. , 19,
1995, 402-404.
14. Giziński S., Seweryn T.: Niezakaz
ne scho-
rzenia szczeniÄ…t w pierwszych tygodniach
życia.  Mag. Wet , 80, 2003, 6-11.
15. Klimentowska I.: Wybrane zagadnienia
z pediatrii psów. Cz. II.  Mag. Wet. , 20,
1995, 477-479.
16. Hoskins J.D.: The liver and Pancreas. [W:]
Veterinary Pediatrics Dogs and Cats from
Birth to Six Months. 2001, wyd. 3, 200-
-224, wyd. W.B. Saunders Company,
Philadelphia.
17. Max A.: Wybrane zagadnienia neonatologii
weterynaryjnej  szczenięta.  Życie Wet. ,
8, 2001.
18. Żebracki A., Domaszewski A.: Pozorna
śmierć noworodków zwierząt.  Przegląd
Hodowl. , 12, 1982, 11-15.
19. Woz
niak M. i wsp.: Obserwacje własne
związane z syndromem słabnięcia szczeniąt.
 Mag. Wet. , 4, 1996, 87-90.
20. Schollenberger A.: Żółtaczka hemolitycz-
na kociÄ…t.  Mag. Wet. , 80, 2003, 4-5.
21. Carmichael L.: Neonatal Viral Infections of
Pups: Canine Herpesvirus and Minute Virus
of Canines (Canine Parvovirus-1). [W]: Re-
cent Advances in Canine Infectious Dise-
ases. Carmichael L. (ed.). International
Veterinary Information Service, Ithaca
NY (www.ivis.org), 2004; A0102.0899.
22. Frymus T.: Choroby zakaz
ne nowonaro-
dzonych kociÄ…t i szczeniÄ…t.  Mag. Wet. ,
58, 2001, 10-14.
23. Hoskins J.D.: The Digestive System. [W:]
Veterinary Pediatrics Dogs and Cats from
Birth to Six Months. 2001, wyd. 3, 147-199,
W.B. Saunders Company, Philadelphia.
24. Foil C.S.: The Skin and Claws. [W:] Veteri-
nary Pediatrics Dogs and Cats from Birth to
Six Months. 2001, wyd. 3, 225-262, W.B.
Saunders Company, Philadelphia.
25. Ingarden J., Ingarden M.: Intensywna te-
rapia nowo narodzonych zwierząt  psów,
kotów, tchórzofretek i koni.  Mag. Wet. ,
14, 98, 2005, 19-23.
26. Hałas C.: Nawadnianie doszpikowo.  Mag.
Wet. , 3, 2, 1994, 29.
dr n. wet. Wiesław Bielas
Katedra i Klinika Rozrodu,
Chorób Przeżuwaczy
i Ochrony Zdrowia ZwierzÄ…t
Wydział Medycyny Weterynaryjnej AR
we Wrocławiu
50-366 Wrocław, pl. Grunwaldzki 49
MARZEC-KWIECIEC
" 2/2006 15