JAK POWSTAJ
LUDZKIE POSTAWY ?
Istnieje wiele definicji postawy: według G.W. Allporta termin postawa
został po raz pierwszy u\
yty przez filozofów Spencera i Baina, którzy przez
postawę rozumieli psychiczny stan gotowości do słuchania, uczenia się czegoś,
stan który jest warunkiem przyswojenia sobie prawdziwej wiedzy. F. Znaniecki i
W.J. Thomas poprzez termin postawa rozumieli stan umysłu jednostki wobec
pewnych wartości o społecznym charakterze. W.M. Fuson przez postawę rozumie
prawdopodobieństwo wystąpienia w danej sytuacji określonego zachowania.
Według D. Droba postawa to psychologiczna dyspozycja jednostki do działania w
określony sposób wobec pewnych przedmiotów. L.L. Thurstone przez postawę
rozumie stopień natę\
enia pozytywnego lub negatywnego uczucia związanego z
jakimś przedmiotem. H.A. Murray i C.D. Morgan ujmują postawę jako trwałą
dyspozycję charakteryzującą się konsekwentnym występowaniem tego samego
uczucia wobec pewnej całości. S.A. Asch uwa\
a, \
e postawa jest organizacją
doświadczeń i danych dotyczących jakiegoś przedmiotu. M.J. Rosenberg przez
postawę rozumie strukturę zło\
oną z elementów poznawczych (ze zbioru
przekonań dotyczących mo\
liwości realizowania pewnych wartości przez
przedmiot postawy). D. Krech i R.S. Crutchfield wskazuje, \
e postawa jest  trwałą
organizacją procesów motywacyjnych, emocjonalnych i spostrze\
eniowych, a
tak\
e innych procesów poznawczych, odnoszącą się do jakiegoś aspektu świata
otaczającego jednostkę . M.B. Smith przez postawę rozumie strukturę zło\
oną z
elementów poznawczych, które składają się na zasób informacji o przedmiocie
postawy, z elementów afektywnych, mających określony kierunek i siłę oraz z
indywidualnego działania nosiciela postawy wobec jej przedmiotu. S. Nowak, M.
Marody i T. Mądrzycki stoją na stanowisku, \
e postawa odnosi się do określonego
przedmiotu i składa się z elementów poznawczych, emocjonalno-oceniających i z
elementów behawiorystycznych (dyspozycji do zachowania się) wobec przedmiotu
czy klasy przedmiotów. Według S. Mika postawa to względnie trwała struktura
(lub dyspozycja do pojawiania się takiej struktury) procesów poznawczych,
emocjonalnych i tendencji do zachowań, w której wyra\
a się określony stosunek
wobec danego przedmiotu.
Elementy postawy to:
1) zachowanie  tendencja do zachowania
2) uczucia, emocje
3) procesy poznawcze
Z postawą mamy do czynienia:
- raz gdy jest pewien aktualny stan wywołany przez obecność przedmiotu
postawy
- drugi raz, gdy jest to dyspozycja do systematycznego pojawiania się tych
samych stanów.
Istnieje wiele teorii kształtowania i zmian postaw. Większość z nich
nawiązuje do określonych teorii psychologicznych.
Zgodnie z koncepcjami wywodzącymi się z teorii poznawczych,
kształtowanie i zmiana postawy polega na przekazywaniu informacji dotyczących
przedmiotu postawy, na oddziaływaniu na uczucia lub na prowadzeniu do zmian
w zachowaniu. Ka\
da taka zmiana wywołuje odpowiednie zmiany w innych
elementach postawy.
Postawa ma dwa wymiary: siłę i znak
0
znak - +
silne średnio silne słabe słabe średnio silne silne
siła
Znak postawy jest jednym z podstawowych wymiarów klasyfikowania
postawy. Wyró\
niamy trzy znaki postaw: dodatni, ujemny i zerowy. Znak +
(plus) wskazuje na postawę przychylną do przedmiotu postawy, znak  (minus)
na nieprzychylną postawę do przedmiotu, a znak  0 (zero) ma brak
zdecydowania w tym zakresie.
W elementach postawy jeśli chodzi o procesy poznawcze, (przekonania) to
dodatni znak postawy ujawnia się, gdy przedmiot postawy jest wartościowany
dodatnio.
Znak ujemy postawy będzie wyra\
ał się w negatywnych ocenach
wartościowania przedmiotu postawy.
Postawa o znaku zero nie wyra\
a \
adnych uczuć ani sądów.
W przypadku emocji znak  + postawy przejawia się pojawieniem uczuć
pozytywnych do przedmiotu postawy. Znak  - postawy przejawia się w
negatywnych uczuciach w stosunku do jej przedmiotu
Siła postawy znajduje wyraz we wszystkich trzech składnikach postawy. W
przypadku postaw silnych znajdzie to odzwierciedlenie w silnym wartościowaniu
pozytywnej oceny przedmiotu postawy lub zdecydowanym potępieniu przedmiotu
postawy.
Przy kształtowaniu lub zmianie postawy mo\
emy mieć do czynienia z
trzema sytuacjami:
2) Sytuacja, w której brak było jakiejkolwiek postawy wobec danego
przedmiotu i próbuje się ukształtować jakąś postawę. Tego rodzaju
sytuacje występują najczęściej we wczesnym okresie socjalizacji
człowieka, kiedy tworzą się postawy wobec bardzo wielu przedmiotów.
3) Sytuacja, w której zmiana postawy polega na zmianie jej siły bez zmiany
znaku. Sytuacji takiej odpowiadają cztery mo\
liwości:
- mo\
e zmienić- się silna postawa negatywna na słabą
postawę negatywną
- mo\
e zmienić- się słaba postawa negatywna na silną
postawę negatywną
- mo\
e zmienić- się słaba postawa pozytywna na silną postawę
pozytywną
- mo\
e zmienić- się silna postawa pozytywna na słabą postawę
pozytywną
3) Sytuacja, w której zmiana postawy mo\
e polegać na zmianie jej znaku.
Sytuacji takiej odpowiadają następujące mo\
liwości:
- zmiana znaku dodatniego na znak 0
- zmiana znaku ujemnego na znak 0
- zmiana znaku ujemnego na znak dodatni
- zmiana znaku dodatniego na znak ujemny
- zmiana znaku 0 na znak dodatni
- zmiana znaku 0 na znak ujemny
Kształtowanie postaw oraz zmiany w nich dokonują się pod wpływem
całego szeregu czynników społecznych. Wpływ czynników społecznych na zmiany
postaw mo\
na badać na ró\
nym poziomie ogólności:
- w badaniach opinii publicznej bada się niejednokrotnie, w jaki
sposób zmieniają się ludzkie postawy w zale\
ności od zaistnienia
pewnych wydarzeń, zwykle wydarzeń o charakterze społecznym
- w badaniach porównawczych (międzykulturowych) ujawnia się
zwykle ró\
nice w postawach ludzi \
yjących w ró\
nych kulturach
- w podejściu eksperymentalnym (w którym w sposób kontrolowany
przez badacza) staramy się stwierdzić- jak dany czynnik
(czynniki) wpływają na proces kształtowania się czy zmian postaw
Schemat kształtowania się postaw.
NADAWCA PRZEKAZ TREŚCI KANAA
ODBIORCA
EFEKT POSTAWA
Schemat kształtowania się postaw składa się z czterech elementów,
których ró\
ne cechy mają wpływ na procesy kształtowania się postaw i na proces
ich zmian. Jest to schemat uproszczony i niepełny.
Nadawca to rodzice, grupy rówieśnicze, nauczyciele, środki masowego
przekazu. Ka\
dy z tych nadawców w jakimś stopniu mo\
e wpływać na postawy
odbiorców. Zasadniczą rolę w kształtowaniu postaw odgrywają rodzice
(szczególnie w okresie dzieciństwa). Postawy rodziców i stosowane przez nich
środki wychowawcze wpływają na ukształtowanie się określonych postaw u dzieci
co powoduje, \
e niejednokrotnie postawy dzieci są podobne do postaw rodziców.
Du\
a zale\
ność dziecka od rodziców stanowi łatwość kształtowania tych postaw i
ich trwałość. Cechy nadawcy w znacznym stopniu wpływają na skuteczność jego
oddziaływania na odbiorcę.
Przekaz (treść)  produkuje go nadawca, za jego pomocą chce wpłynąć na
ukształtowanie u odbiorcy danej postawy ju\
istniejącej u niego. Cechy przekazu
wpływają na przebieg procesu zmian i kształtowania postaw. Przekaz w zale\
ności
od zawartych w nim treści mo\
e mieć charakter racjonalny lub emocjonalny,
mo\
e być jednostronny lub dwustronny, mo\
e propagować postawy mniej lub
bardziej rozbie\
ne z postawami odbiorcy.
Kanał  narzędzie, za pomocą którego przesyłany jest przekaz. Takim
narzędziem mo\
e być np.: słowo drukowane, słowo mówione, obraz w telewizji.
Ostatecznym efektem oddziaływania nadawcy jest ukształtowanie się
określonych postaw u odbiorcy. Na to ukształtowanie wpływają cechy wszystkich
czterech elementów tego schematu. To czy ukształtują się postawy po\
ądane
będzie zale\
ało od postawy nadawcy, od cech nadawcy, cech przekazu, kanału jak
i cech odbiorcy.
Postawy mogą się kształtować pod wpływem bezpośrednich kontaktów z
przedmiotem postawy, bądz
pod wpływem wielu ró\
nych nadawców (rodziców,
grup rówieśniczych, nauczycieli, środków masowego przekazu).
Rodzice jako nadawcy mają znaczny wpływ na kształtowanie się postaw
własnych dzieci. Postawy ukształtowane przez rodziców w dzieciństwie są
postawami trwałymi, które bardzo trudno się zmieniają.
Istotny wpływ na kształtowanie się postaw mają grupy rówieśnicze. Grupa
rówieśnicza jest bowiem wa\
nym nadawcą wpływającym na kształtowanie się
postaw jej członków. Jednym z powodów wpływu grupy rówieśniczej na postawę
jest pragnienie identyfikowania się z tą grupą. Jednak w dzisiejszych czasach
największy wpływ na kształtowanie postaw mają środki masowego przekazu, a
przede wszystkim reklama. Reklama stanowi obecnie pejza\
codziennego \
ycia
miliardów ludzi. Jednostka nie ma wpływu na jej treść, jest jedynie biernym
odbiorcą, podmiotem oddziaływania.
Bardzo znaczący wpływ na powstawanie ludzkich postaw ma tak\
e
kształcenie, jako proces nabywania przez człowieka wiadomości, przekonań i
postaw na podstawie codziennego doświadczenia poprzez wpływ ró\
nych
czynników wychowawczych lub środków masowego oddziaływania.
Literatura:
1) Mika S. Psychologia społeczna
2) Aronson E. Człowiek istota społeczna
3) Zimbardo R. Psychologia i \
ycie