Systemy polityczne współczesnych państw:
System polityczny - sformalizowany układ organizacji, instytucji oraz metod
oddziaływań politycznych. W skałd wchpdzą: ustrój, system partyjny, relacje
władz itp.
USA - republika związkowa, w skłd wchodzi 50 stanów + dydtrykt Kolumbii
(jednostka administracyjna USA, stanowiąca okrąg społeczny miasta Waszyngton,
podlega bezpośrednio kongresowi). Głową państwa i szefem rządu jest prezydent.
Kongres składa się z senatu (izba niższa) oraz Izby Reprezentantów (izba
wyższa). Senat liczy 100 członków, dwóch z każdego stanu, wybieranych w
wyborach powszechnych na 6 lat, 1/3 senatorów wycofuje się co 2 lata. 435
-osobowa I.reprezentantów wybierana jest na 2 lata z jednostkowych okręgów
wyborczych. Dodatkowi, nie biorący udziału w głosowaniu członkowie Izby, są
dysygnowani przez takie okręgi jak: Kolumbia, Guama, Puerto Rico, Wyspy
Dziewicze Stanów Zjednoczonych i Samoa Amerykanskie. Federalną władzę
wykonawczą sprawuje prezydent, pełni on swe obowiązki przez 4 lata. Kandydaci
na prezydenta przechodzą serię prawyborów, co umożliwia poszczególnym partią
wyłonienie swego kandydata. Prezydent i wiceprezydent są wybierani przez
kolegium elektorskie delegatów zobowiązanych do indywidualnego poparcia
kandydata na prezydenta - samo kolegium wybierane jest w wyborach powszechnych.
Po zaprzysiężeniu przez Senat, prezydent mianuje Radę Ministrów. Każdy z 50
stanów ma odzielną konstytucję i legislatywę z szerokimi uprawnieniami. Władzę
wykonawczą w każdym stanie sprawuje gubernator wybierany w bezpośrednim
głosowaniu powszechnym.
FRANCJA - republika, głową państwa jest prezydent wybierany w wyborach
powszechnych na 7 lat. Powołuje on premiera o Radę Ministrów, odpowiedzialnych
przed parlamentem. W praktyce bardziej prezydent niż premier przewodniczy
radzie ministrów. Parlament składa się z dwu izb. Senat (i.wyższa) liczy 319
członków: 309 reprezentuje poszczególne okręgi, zbiorowości oraz terytoria
zamorskie, 10 wybierają obywatele francuscy zamieszkujący za granicą. Kadencja
senatorów trwa 9 lat: 1/3 członków senatu ustępuje co 3 lata. Zgromadzenie
Narodowe (i.niższa) liczy 577 deputowanych wybieranych na 5 lat w wyborach
powszechnych z jednomandatowych okręgów wyborczych (gdy żaden z kandydatów nie
uzyska zbsolutnej większości w pierwszej rundzie, w drugiej odbywa się
głosowanie na kandydatów prowadzących).
WIELKA BRYTANIA (I IRLANDIA PN.): dziedziczna monarchia konstytucyjna, monarcha
sprawuje władzę dożywotnio, podstawę prawną stanowią liczne akty prawne z
różnych epok. Władza ustawodawcza to 2-izbowy parlament: Izba Lordów
(przedstawiciele dziedziczni lub dożywotni) i Izba Gmin (kadencja 5 lat, z
wyborów powszechnych). Władza wykonawcza - rząd z premierem, wyłaniany przez
stronnictwo mające większość w Izbie Gmin i przed nią odpowiedzialny
politycznie.
IZBA LORDÓW - izba wyższa parlamentu, wywodząca się z angielskiej
średniowiecznej rady królewskiej, od XVIIw. stopniowo traciła pozycję na rzecz
Izby Gmin, od aktów 1911 i 1948r. faktycznie bez uprawnień ustawodawczych,
złożona ze świeckich i uduchowionych parów dziedzicznych lub dożywotnich (ok.
1200 członków); pełni też funkcję najwyższego sądu apelacyjnego.
IZBA GMIN - izba niższa parlamentu brytyjskiego, wykształcona w Anglii XIII-XIV
w.; reprezentanci hrabstw i miast, XVII-XVIII w. wzrost uprawnień,
1832,1867,1884 reformy prawa wyborczego do Izby Gmin, obniżenie cenzusu
majątkowego elektoratu; od 1918 z wyborów powszechnych; główny organ
ustawodawczy państwa, faktycznie powołujący i kontrolujący rząd, kadencja do 5
lat; 651 deputowanych.
NIEMCY: republika federalna. konstytucja z 1949r. (nowelizowana), głową państwa
jest prezydent (kadencja 5 lat, wybór przez Zgromadzenie Federalne i
reprezentantów parlamentów krajowych), władza ustawodawcza - 2-izbowy
parlament: Bundestag (Zgromadzenie Federalne, 662 członków, 4 lata, wybory
powszechne) i Bunderrat (68 członków, przedstawiciele krajów związkowych);
władza wykonawcza - rząd z kanclerzem.