BLOK I
BLOK I
1. ISTOTA INFORMACJI
1. ISTOTA INFORMACJI
2. DOKUMENTACJA NAUKOWA, INFORMACJA NAUKOWA, INFORMATYKA
2. DOKUMENTACJA NAUKOWA, INFORMACJA NAUKOWA, INFORMATYKA
3. ROZWÓJ HISTORYCZNY INFORMACJI I DOKUMENTACJI NAUKOWEJ
3. ROZWÓJ HISTORYCZNY INFORMACJI I DOKUMENTACJI NAUKOWEJ
4. PROCES STARZENIA SI
INFORMACJI
4. PROCES STARZENIA SI
INFORMACJI
5. BARIERY INFORMACYJNE
5. BARIERY INFORMACYJNE
6. DOST
PNOŚĆ INFORMACJI
6. DOST
PNOŚĆ INFORMACJI
7. PRAWO ROZPROSZENIA INFORMACJI WG S.C. BRADFORDA
7. PRAWO ROZPROSZENIA INFORMACJI WG S.C. BRADFORDA
Ad. 1) Istota informacji
Informacja  wyraz używany powszechnie do określania wszelkiego rodzaju wiadomości
niezależnie od sposobu jej zapisania (formy/ treści/ ważności), np. W kronice,
ogłoszeniu, itp.
Potocznie: wiadomość o czymkolwiek
ale również: informacja handlowa, usługowa, kolejowa i in.
Informacja może być udzielana w formie pisemnej, powielana w kilku, kilku tysiącach
egzemplarzy; ustna  skierowana do jednej lub wielu osób.
Wizualna, audialna, audiowizualna
powszechna  skierowana do anonimowego odbiorcy (np. poprzez prasÄ™)
indywidualna  skierowana do jednego adresata, poszukujÄ…cego tej jednej informacji
Aktualność informacji jest bardzo różna. W zależności od aktualności wiadomości zawartej w
informacji, można wyróżnić następujące sposoby jej przechowywania:
" bieżące  przechowywane w nielicznych egzemplarzach, np. w archiwach (w postaci taśmy)
 dla przyszłych badaczy
" dłuższy żywot  np. Książki  w wielu egzemplarzach, w postaci tradycyjnej lub
elektronicznej
Największymi zbiorami są wydawnictwa zwarte i periodyki.
Jedną z form przechowywania informacji jest pamięć ludzka.
Wykorzystywanie informacji nie ogranicza się do życia codziennego, występuje we wszystkich
przejawach działalności ludzkiej (handlu, produkcji, technice  wszędzie tam, gdzie działa
człowiek).
Naturalnym stanem informacji (rozumianej jako wiadomość) jest ruch. Wszystkie czynności
związane z informacją są ciągle trwającymi procesami, w których informacja ulega różnego rodzaju
przekształceniom, nadającym jej formę umożliwiającą właściwe jej wykorzystamie. =>
przetwarzanie informacji (ogólna nazwa procesów).
Podstawowym warunkiem istnienia informacji jest istnienie jej z
ródła i odbiorcy, do którego
informacja dociera. Powstający między nimi związek nazywamy łącznością informacyjną, a
procesy, w których ona występuje  procesami informacyjnymi.
Każdy żywy organizm otrzymuje, przetwarza, wykorzystuje do przystosowania się do warunków
życia. Warunkiem istnienia życia jest stały obieg informacji. Człowiek (organizm żywy), automat
zbudowany przez człowieka jest w stanie odbierać i rozumieć. Wiążemy ze świadomością żywego
organizmu lub percepcji automatu nadaną mu w ścisłym związku człowieka/ automatu ze
świadomością.
Informacja jest to treść wiadomości rozpatrywana w aspekcie przekazywania jej w czasie i
przestrzeni.
Cały zasób dzielimy na:
" informację pierwotną  przekazywana w formie, w jakiej powstała
" informacjÄ™ pochodnÄ…  przetworzona w postaci streszczenia lub zawierajÄ…ca tylko
podstawowe dane o tej informacji (informacja o informacji)
Ad. 2) Dokumentacja naukowa, informacja naukowa, informatyka
Dokumentacja naukowa  pochodny od terminu dokument  przedmiot materialny, zawierajÄ…cy
utrwalonÄ… na nim lub w nim informacjÄ™ przeznaczonÄ… do transmisji w czasie i przestrzeni.
Definicje:
" użyty po raz pierwszy przez Paula Otleta w referacie wygłoszonym w 1905 na
Międzynarodowej Konferencji Ekonomicznej. Objął czynności: gromadzenia,
opracowywania, przechowywania, wyszukiwania i rozpowszechniania dokumentów.
" 1955  amerykański instytut dokumentacji ogłosił konkurs na najlepszą definicję
dokumentacji; najlepsza Dawsona: dokumentacja  nauka o uporzÄ…dkowanym
przedstawieniu i przechowywaniu zapisanej wiedzy, pozwalajÄ…ca na ujawnienie tej wiedzy
w formie dogodnej dla jej szybkiego wykorzystania i wykazania wzajemnych związków.
Pozostałe definicje:
" FID i ISO  zespół czynności
" Słownik CINTE  zbiór dokumentów
" H. Więckowska  Podręczny Słownik Bibliotekarza  metodyczne tworzenie, gromadzenie i
udostępnianie dokumentów
" Słownik M. Dembowskiej  zbiór dokumentów, spis dokumentów, dziedzina działalności
(dokumentacyjna), dziedzina nauki ustalająca teoretyczne podstawy działalności
dokumentacyjnej, jej metodykÄ™ i technikÄ™
Terminem dokumentacja naukowa będziemy się posługiwać głównie w znaczeniu metod i
czynności związanych z identyfikacją, gromadzeniem, opracowywaniem, magazynowaniem i
rozpowszechnianiem dokumentów zawierających informację naukową;
D.n ma zastosowanie we wszystkich dziedzinach, oprócz techniki, bo tam występuje dokumentacja
naukowo-techniczna.
Dokumentacja techniczna  zespół dokumentów technicznych  rysunki, opisy, kosztorysy,
instrukcje, itp, składające się na projekt urządzenia, budynku, technologię.
Informacja naukowa 
" wszelka wiedza z dziedziny nauki otrzymywana w procesie przekazywania
" działalność związana z gromadzeniem, poszukiwaniem informacji naukowych rozumianych
jako wiadomość
" służba, której zadaniem jest prowadzenie działalności informacyjnej
" jako nauka o informacji naukowej, w sensie działalności informacyjnej
Michaiłow, Czernyj, Gilarewski (rosyjscy badacze)  informacja logiczna, otrzymywana w
procesie naukowego poznania i odzwierciedlająca obiektywne prawdy świata materialnego oraz
wykorzystana w praktycznej działalności.
Ogół metod i środków = system informacji
Pojęcia:
" działalność naukowo-informacyjna  czynności związane z gromadzeniem, analityczno-
syntetycznym opracowywaniem, przechowywaniem, wyszukiwaniem i
rozpowszechnianiem informacji naukowej, otrzymywanej w procesie poznania świata
obiektywnego; jest to samodzielna część pracy naukowej, wyodrębniona w procesie
społecznego podziału i mająca za zadanie zapewnienie zainteresowanemu specjaliście
niezbędnych wiadomości o wynikach badań naukowych, opracowaniach technicznych,
doświadczeniu produkcyjnym, itp.
" informatyka  dyscyplina naukowa, badająca strukturę i właściwości (a nie konkretną treść
informacji naukowej) i prawidła działalności naukowo-informacyjnej, jej teorię, historię,
metodykę i organizację. Ma badać informację znaczeniową, a nie zajmuje się oceną
jakościową tej informacji, gdyż ocena taka może być dokonywana tylko przez specjalistów
osobnych dziedzin nauki i praktyki.
Słowo naukowa nie oznacza, że informacja jest tylko atrybutem nauki i działalności
naukowo-badawczej, ale informacja ta została otrzymana w procesie poznania świata obiektywnego
i wyraża jego prawidłowość.
Informacja naukowa to rodzajowe określenie informacji, a inne terminy takie jak:
informacja biologiczna, chemiczna, astrologiczna odnoszą się do pojęć gatunkowych,
podporządkowane pojęciu wyższego rzędu, czyli informacji naukowej.
Cechą naukowości jest metoda uzyskania informacji oraz sposób jej ujęcia i opracowania, a
nie przedmiot objęty informacja i użytkownik tej informacji.
Dokumentacja i informacja  dla nich klamrÄ… spinajÄ…cÄ… jest informacja dokumentacyjna,
rozumiana jako informacja utrwalona w postaci dokumentu, będącego wynikiem tej informacji.
Inaczej: treść dokumentu rozumianego jako materialny obiekt służący do przekazywania informacji
w czasie i przestrzeni. Stanowi podstawowÄ… formÄ™ przekazywania informacji pochodnej, czyli
informacji o informacji.
Rozwój dokumentacji:
działalność biblioteczna => bibliografia => dział dokumentacyjny => informacja naukowa =>
konsekwencja ilościowych przemian w twórczości ludzkiej (szczególnie w dziedzinie nauk ścisłych
i przyrodniczych, również potrzeba selekcji dokumentów wg ich treści) => szybkie dostarczanie
informacji (konferencje, wystawy, spotkania specjalistów  przechowywanie tych informacji,
zastÄ…pienie informowania pasywnego aktywnym)
Ad. 3) Rozwój historyczny informacji i dokumentacji naukowej
XVI i XVIIw  powstawaÅ‚y bibliografie: Bibliotheca Universalis; pierwsza  Gabriel Nauté w
Paryżu Bibliographia politica
ale też bibliografie specjalistyczne
Powstawały czasopisma, w których naukowcy mogli wymieniać doświadczenia: Journal de
^
eavants  czasopismo naukowe (1665, Paryż); Philosophie transactions (1665, Wlk. Bryt.)
1800r  istniało już ok. 820 tytułów czasopism naukowych
Pierwszy wydania dokumentacyjne z abstraktami  Pharmaceutische Zentralblatt (1830); w
1850 dołożono tam chemię i powstało Chemisch Pharmaceutisches Zentrlablatt; w 1856
przekształcono je w Chemisches Zentralblatt. Funkcjonowało do 1965
1870  pierwsze laboratoria przemysłowe, ważniejsza mikromyśl
1895  pierwszy instytut bibliograficzny: Międzynarodowy Instytut Bibliograficzny w Brukseli;
w 1931 przekształcony w Międzynarodowy Instytut Dokumentacji; 1938  Międzynarodowa
Federacja Dokumentacji (FID); 1986  Międzynarodowa Federacja Dokumentacji i
Informacji (skrót pozostał  FID); 1992  przekazał prawa do UKD
Powstawały placówki informacji i dokumentacji
na skale krajowÄ… w Holandii  Krajowy Instytut Dokumentacji i Rejestracji (NIDER)  1921
W Polsce:
w okresie Oświecenia, informacje o zasobach bibliotek, np w Bibliotece Załuskich  otwarta w
1747, znana z działalności Józefa Andrzeja Załuskiego
Joachim Lelewel Bibliograficznych Ksiąg Dwoje  hołd dla Załuskich => katalogi księgarskie,
załatwiała kwerendy
Pierwszy tekst zawierający charakterystykę służby informacyjnej zawdzięczamy Lelewelowi
(informacja jako najważniejsze zadanie bibliotekarza), celem bibliotecznej działalności było
udzielanie informacji (wtedy główne zadania to opracowanie dzieł, obsługa czytelników  było to
mało ważne)
2 poł. XIXw  dział służby informacyjnej; charakter popularyzatorski;
Z myślą o czytelnikach pracował Karol Estreicher; omówienie polskiej ortografii;
po I WŚ oddział bibliograficzny w Centralnej Bibliotece Wojskowej  1920
1929  dział informacyjny Biblioteki Publicznej M. St. Warszawy; poradnia biblioteczna ZBP w
Warszawie
1935  biuro bibliograficzne Biblioteki Uniwersytetu Wileńskiego
1929  II Zjazd Bibliotekarzy Polskich w Poznaniu  wezwali dyrekcjÄ™ bibliotek uniwersyteckich
do organizacji biur wywiadowczych, które pomagałyby studiującym wyszukiwać informacje.
Działalność:
" popularyzacja książki
" rozwój czytelnictwa
Mira Wilczyńska  organizatorka i kierowniczka działu informacyjnego w Bibl. Pub. M. St.
Warszawy, opublikowała program działalności placówki
Rodzaje informacji:
" administracyjno-biblioteczne
" rzeczowe (co, kto, gdzie, kiedy)
" bibliograficzne  odsyła do adresu dokumentu (ogólne, zestawienia)
Metodyka pracy informacyjnej:
" poznanie czytelnika (wiek, zawód, wykształcenie)
" ustalenie rodzaju, zakresu i poziomu informacji
" przegląd i wybór z
ródeł informacyjnych
" wystosowanie odpowiedzi dokładnej, zwięzłej, sprawdzonej i o odpowiednim zakresie
Technika pracy:
" informacja indywidualna
' ustna
' pisemna
' fotograficzna
" informacja masowa
' wystawy
' zebrania
' lekcje
Personel (wymagania):
" wykształcenie
' ogólne
' fachowe bibliotekarskie
' specjalne
' znajomość z
ródeł informacyjnych
" cechy osobiste
' pamięć
' szybka orientacja
' wnikliwość
' uprzejmość
1934  rozwinięcie międzybibliotecznej współpracy w zakresie działalności informacyjnej
Na zebraniu, w którym udział wzięli: przedstawiciele bibliotek publicznych, Centralnej
Biblioteki Wojskowej, SBP, Informacji Prasowej Polskiej, Instytutu Oświaty Dorosłych,
Stowarzyszenia Techników Polskich (S. Rodowicz stworzył sekcję bibliograficzną komitetu
bibliotecznego STP), powołano Biuro Informacji i Bibliografii Technicznej, które gromadziło,
opracowywało, rozprowadzało w drodze abonamentu bibliograficzne opisy nowości ze wszystkich
dziedzin techniki. Po 7 latach kartoteka liczyła ok. 250 tys opisów.
1936  IV Zjazd Bibliotekarzy Polskich; A. A
ysakowski wygłosił referat na podstawie ankiet
wysłanych do bibliotek: Organizacja oddziałów informacyjno-bibliograficznych; do działalności
informacyjno-bibliograficznej zaliczył informację ustną na podstawie tablic informacyjnych i
przewodników po bibliotece, publikowanie wykazu nabytków
Główne zadania wg. A
yskakowskiego:
" wydawanie katalogów centralnych
" kartoteki tematyczne
" informacje redakcyjne [pojęcie to wprowadził A
ysakowski jako rozszerzenie zakresu
udzielanych informacji] streszczenia, przekłady (tłumaczenia niepublikowane)
1936  Życie książki J. Muszkowskiego (rozdział Służba informacyjna  brak metodyki,
poświęcony z
ródłom bibliograficznym)
po II WŚ  dynamiczny rozwój techniki, gospodarki i nauki
1957 -  wielka nauka i  mała nauka
Ad. 4) Proces starzenia siÄ™ informacji
Okresy podwajania:
" hasła w Narodowym Słowniku Bibliograficznym podwajają się co 100 lat
" ludność, liczba uniwersytetów, ludzi pracujących podwaja się co 50 lat
" dochód narodowy, liczba ważnych odkryć, liczba ważnych fizyków  co 20 lat
" liczba absolwentów wyższych uczelni, tytułów czasopism naukowych, nowych
pierwiastków  co 15 lat
" liczba znanych asteroidów, publikacji z teorii wyznaczników, psychologii eksperymentalnej,
szybkość transportu, liczba produkowanych kWh energii elektrycznej  co 10 lat
" liczba milionów elektronowoltów w akceleratorach  co 1,5 roku
proces starzenia siÄ™ informacji (prawo starzenia siÄ™ informacji)  informacja starzeje siÄ™ lub traci
cechy nowości
półrozpad  do badania tego zjawiska (pojęcie zapożyczone z fizyki jądrowej)
Analogicznie do okresu półrozpadu zaczęto obliczać okresy półtrwania informacji, rozumiejąc
przez to pojecie okres starzenia się połowy literatury naukowej w określonej dziedzinie. Jest to
okres, w czasie którego była opublikowana połowa całej wykorzystywanej w danej chwili literatury
w określonej dziedzinie. Okres półtrwania artykułu w czasopiśmie zbiega się z czasem, w którym
połowa całej opublikowanej w danej chwili literatury traci aktualność i przestaje być
wykorzystywana.
DZIEDZINA OKRES PÓA
TRWANIA
Elektronika 3,2
Hutnictwo 3,9
Fizyka 4,6
Technologia chemiczna 5
Elektrotechnika 5
Budownictwo 5,2
Budowa maszyn 2,2
Chemia 8,1
Matematyka 10,5
Geologia 11,8
Skraca się czas między odkryciem, a praktycznym zastosowaniem wynalazku.
poł XIX w  od odkrycia ogniwa galwanicznego do produkcji  50 lat
silnik elektryczny  65 lat
poł XXw  półprzewodniki  3 lata
wzrasta liczba pracowników naukowych:
" 1896  50 tys
" 1946  2 mln
" 1966  4 mln
" obecnie  ok. 10 mln
30% wyników badań naukowych jest utajniona
XXw  pięciokrotny wzrost ilości piśmiennictwa1:
" 250 tys tytułów wydawnictw zwartych
1 Dane na koniec XX wieku
" 60-100 tys tytułów wydawnictw ciągłych
" 1 mln  literatura patentowa
" kilkaset tys tytułów  literatura biznesowa (techniczno-handlowa)
Ad. 5) Bariery informacyjne
technologiczna  nienadążanie rozwoju technologii i przetwarzania informacji za wzrostem
ilościowym informacji pierwotnej
językowa  w ostatnich latach się podniosła, gdyż istnieją bardzo dobre z
ródła informacji w
językach narodowych
terminologiczna  np dla specjalistów w dziedzinach pokrewnych; sposób: tworzenie słowników
terminologicznych, powstawanie tezaurusów
administracyjna  wszelkiego rodzaju przepisy
psychologiczna  wynika z ogólnego prawa oporu: inwencja przyzwyczajeń, prawo przekory
(występują u użytkowników nieprzystosowanych do odbioru informacji); sposób: szkolenie
użytkowników
ekonomiczna  brak lub niedostępność z
ródła użytkowników finansowych do prowadzenia
działalności informacyjnej, występująca po stronie twórców informacji pochodnej i użytkowników
informacji
Ad. 6) Dostępność informacji
Uniwersalna rejestracja bibliograficzna (l. 70)  program IFLA i UNESCO dla wspierania
wszystkich krajów w tworzeniu BN
Program uniwersalnej dostępności informacji (1977)  kolejny program IFLA i UNESCO, aby
użytkownik miał dostęp do infomacji bez względu na to gdzie mieszka i do czego mu ta informacja
potrzebna (edukacja, podwyższenie statusu ekonomicznego, hobby)
Informacja musi być w swoim założeniu dostępna dla użytkowników bez względu na to, co się z
nią dzieje  i że np trzeba ją zmikrofilmować, aby była dostępna
Ad. 7) Prawo rozproszenia informacji wg. S.C. Bradforda
Rozproszenie ma znaczenie przy prenumeracie.
S.C. Bradford (angielski bibliotekarz, dziedzina elektrotechniki)  na poczÄ…tku lat 30.
przeprowadził badania, w których zauważył, że:
" 50% artykułów publikowanych jest w stosunkowo małej liczbie czasopism
" ok. 25% nie jest bezpośrednio związanych z dziedziną
" ok 25% znajduje się w różnych wydawnictwach, które w tytule ani treści nie mają nic
wspólnego z dziedziną
Hipoteza: wokół ściśle określonej liczby czasopism specjalistycznych, poświęconych określonej
dziedzinie, stanowiÄ…cej J
DRO można zbudować koncentrycznie rozchodzące się strefy, z których
każda zawiera tyle samo publikacji na dany temat, co i jądro.
1. strefa  częściowo tylko związana z rozpatrywaną dziedziną. Liczba czasopism większa od
ilości czasopism w jądrze, a stosunek ten możemy oznaczyć jak 1/n.
2. strefa  mniej lub jeszcze mniej zwiÄ…zane zwiÄ…zane z rozpatrywanÄ… dziedzinÄ…, ich liczba
jest znacznie większa
Jeśli czasopisma naukowe uszeregować w porządku zmniejszania się publikowanych w nich
artykułów na jakikolwiek zadany temat, to w otrzymanym wykazie można wyodrębnić jądro
czasopism poświęconych bezpośrednio temu tematowi i kilka grup lub stref, z których każda
zawiera tyle samo artykułów co i jądro. Wtedy liczba czasopism w jądrze i następnych strefach
będzie kształtowała się jak do 1/n i x2nx2
Praktycznie: to, że w jakimś czasopiśmie ukazał się jakiś artykuł, nie oznacza, że nalezy
zaprenumerować całe czasopismo czy dany jego numer.