Ośrodek Szkoleniowy
Kompleksowa Obsługa Firm w Zakresie BHP i PPOŻ
ul. Redutowa 25, 01-106 Warszawa
tel. [phone]; fax [phone]
e-mail: [e-mail], www.bhpservice.com.pl
OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO NA STANOWISKU
PRACOWNIKA NAUKOWO-BADAWCZEGO
INSTYTUTU BIOCHEMII I BIOFIZYKI
PAN
ZAKA
AD BIOCHEMII DROBNOUSTROJÓW
PRACOWNIA GLIKOBIOLOGII GRZYBÓW
PRACOWNIA PATOGENEZY ROSLIN
ZAKA
AD GENETYKI OGÓLNEJ
ZAKA
AD BIOFIZYKI
ZAKA
AD BIOCHEMII ROSLIN
ZAKA
AD BIOSYNTEZY BIAA
KA
PRACOWNIA BIOLOGII MOLEKULARNEJ PRZY UG
PRACOWNIA MUTAGENEZY I REPERACJI DNA
LABORATORIUM GMO
PRACOWNIA FOSFORYLACJI BIAA
EK ROÅšLINNYCH
W WARSZAWIE
Warszawa, luty 2005 r.
1
1. WST
P.
Artykuł 226 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r.  Kodeks Pracy (j. T. Dz. U.
z 1998 r. nr 21, poz. 94 z póz
n. zm.) nakazuje Pracodawcy informować pracowników o
ryzyku zawodowym, które się wiąże z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony
przed zagrożeniami. W Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
z 26 września 1997 r. (Dz. U. Nr 129, poz. 844), zdefiniowano pojęcia ryzyka
zawodowego i zagrożenia. Przez ryzyko zawodowe rozumie się prawdopodobieństwo
wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących
straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków
zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub
sposobu wykonywania pracy. Przez zagrożenie rozumie się stan środowiska pracy
mogący spowodować wypadek lub chorobę. W celu wykonania nakazu z art. 226
Kodeksu Pracy Pracodawcy muszą ocenić ryzyko zawodowe na stanowiskach pracy
w swoich zakładach pracy.
Analizy tego ryzyka można dokonać wieloma metodami. Dzielimy je na ilościowe
(propabilistyczne) i jakościowe.
Metody ilościowe pozwalają na osiągnięcie trafniejszych i dokładniejszych
wyników. Są najbardziej wartościowe przy poszukiwaniu najbardziej skutecznych
sposobów zmniejszenia ryzyka, gdyż przy ich użyciu można uzyskać najwięcej
informacji o wpływie na poziom ryzyka różnych czynników charakteryzujących
stanowisko pracy. Niestety ilościowe szacowanie może być prowadzone gdy ma się do
dyspozycji odpowiednią liczbę danych statystycznych dotyczących ilości i rodzaju
wypadków przy pracy, zdarzeń niebezpiecznych, chorób zawodowych, czasu narażenia
na czynniki środowiska pracy itp.. Aby ocena ilościowa była wiarygodna dane te muszą
spełniać wymagania statystyki. Wartość danych statystycznych niestety również może
być wątpliwa  dotyczą one stanu przeszłego, często mniej lub bardziej różniącego się
od systemu rozważanego. Dużą trudność przy wykorzystaniu metod ilościowych stwarza
więc brak informacji potrzebnych do zbudowania w pełni propabilistycznego modelu
ryzyka. Uzupełnieniem takich braków mogą być oszacowania eksperckie. Koszty
finansowe zwiÄ…zane z uzyskaniem brakujÄ…cych wiarygodnych informacji ograniczajÄ… ich
stosowanie.
Jakościowe metody ryzyka nie wymagają wykorzystywania opisu
matematycznego. Szacowanie poziomu ryzyka dokonuje siÄ™ w nich oddzielnie dla
każdego z zidentyfikowanych zagrożeń. W metodach tych przypisuje się ryzyku umowną
wielkość charakteryzującą jego wartość. Można więc wyodrębnić te zdarzenia, z którymi
związane jest szczególnie duże ryzyko cząstkowe oraz określić najbardziej skuteczne
sposoby jego ograniczenia. Wiarygodna ocena ryzyka tymi metodami wymaga więc
głębokiej wiedzy empirycznej, doświadczenia oraz intuicji od wykonujących je
specjalistów.
Istnieje wiele różnych jakościowych metod oceny ryzyka. Metoda podana
w nie obligatoryjnej Polskiej Normie PN-N-18002  Systemy zarzÄ…dzania
bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego.  jest
na razie jedynÄ… metodÄ… opracowanÄ… w formie Polskiej Normy. Ryzyko zawodowe
pracownika naukowo-badawczego w IBB zostanie oszacowane tÄ… metodÄ….
2
2. OPIS STANOWISK PRACY.
Pomieszczenia pracy.
LABORATORIA
Pomieszczenia laboratorium.
dostęp: ograniczony  kontrola otwarcia drzwi na portierni wiodących do pomieszczeń
IBB.
wysokość - 3,3 m,
rozmieszczenie - stołów i innych urządzeń, maszyn, szaf, takie, że przejścia posiadają
szerokość powyżej 100 cm a drogi transportowe powyżej 120 cm.
podłoga - równa, nie śliska, nie pyląca, bez progów pomiędzy pomieszczeniami.
oświetlenie w pomieszczeniach stałej pracy:
- naturalne, dzienne, boczne,
- oświetlenie sztuczne (elektryczne).
Powierzchnia okna w stosunku do powierzchni podłogi w proporcji co najmniej 1:8. Okna
nieszczelne, starego typu, powodujące wychłodzenie pomieszczeń w okresie zimowym.
Natężenie oświetlenia elektrycznego zgodne z wymaganiami PN.
wentylacja - grawitacyjna, miejscowa wentylacja wymuszona (digestoria).
Drożność wentylacji kontrolowana zgodnie z przepisami prawa budowlanego.
Wentylacja budzi zastrzeżenia  zgłaszane są usterki sprawności, ciągi zwrotne
powietrza z powodu przyłączenia do wspólnych kanałów grawitacyjnych.
temperatura  w okresie zimowym przy niskich temperaturach poniżej 18°C. W celu
ograniczenia dopływu chłodnego powietrza pracownicy zakleją papierem kanały
wentylacyjne.
instalacja elektryczna  z wyłącznikiem różnicowo-prądowym.
Ochrona przeciwporażeniowa i przeciwzwarciowa kontrolowana pomiarami zgodnie
z przepisami prawa budowlanego.
Pomieszczenie magazynu niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych
W pomieszczeniu dostępnym w czasie godzin pracy. Bez oznaczenia przeznaczenia
pomieszczenia.
Zaplecze socjalno-sanitarne
Toalety są dostępne i ogólnie czyste.
Aneks kuchenny i bufet odległe od wielu pomieszczeń laboratoryjnych. Utrzymywane
w należytym porządku. Pracownicy spożywają napoje i posiłki w pomieszczeniach
laboratorium lub w przyległych pokojach opisowych.
Brak wydzielonych pomieszczeń służących jako szatnie. Ubrania przechowywane są
w pokojach opisowych lub w pracowniach.
Palarnia tytoniu
Brak wydzielonych miejsc i pomieszczeń. Papierosy są palone na korytarzach
i w pomieszczeniach pracy.
3
Organizacja pierwszej pomocy
Dostęp do urządzeń do płukania zanieczyszczonych oczu i twarzy jest zapewniony.
Apteczki pierwszej pomocy przechowywane na korytarzach lub pomieszczeniach w
powszechnie dostępnym miejscu. Wyposażenie apteczek w medykamenty
niekompletne. Medykamenty często poza datą ważności. W apteczkach lub w ich
pobliżu nie ma instrukcji udzielania pierwszej pomocy. Nie ma osób wyznaczonych do
kontrolowania stanu apteczek i uzupełniania ich wyposażenia.
W Instytucie znajdujÄ™ siÄ™ wydzielone pomieszczenie ambulatorium z wykwalifikowanym
personelem.
Ochrona przeciwpożarowa
Laboratoria są wyposażone w podręczny sprzęt gaśniczy, poddawany konserwacjom
zgodnie z wymaganiami przepisów ochrony przeciwpożarowej. Część sprzętu nie jest
zgodna z obowiązującymi obecnie przepisami ppoż. (gaśnice halonowe, gaśnice
śniegowe z zaworem odkręcanym). Etatyzacja sprzętu po zmianie przepisów ochrony
ppoż. w roku 2003 nie została przeprowadzona. Usytuowanie sprzętu, drogi
ewakuacyjne nie zawsze są oznaczone stosownymi znakami. Gaśnice są
przechowywane w pobliżu z
ródeł ciepła, zastawione meblami. Hydranty zamknięte na
kłódki bez skrzynek z kluczykiem do otwarcia skrzynki hydrantowej za szybką. Przy
części hydrantów wyposażonych w skrzynki na kluczyki wyjęto kluczyki ze skrzynek.
Brak protokołów potwierdzających stosowną wydajność ciśnienia wody w hydrantach
ppoż.
Wyposażenie laboratoriów
UrzÄ…dzenia
- autoklawy (podlegajÄ… corocznemu serwisowi UDT),
- termomiksery,
- wirówki laboratoryjne,
- mikroskopy konfokalne,
- transiluminatory,
- komory laminarne,
- inkubatory,
- mikroskopy,
- ultrasonikatory,
- spektrometry,
- cieplarki,
- wytrzÄ…sarki,
- aparaty do elektroforezy,
- lampy UV,
- urzÄ…dzenia do PCR,
- wagi,
- sprzęt laboratoryjny (ze szkła itp.),
- i inne urządzenia, niezbędne do określonych specyficznych prac dla danej pracowni
- butle z gazami technicznymi (dwutlenek węgla, azot),
- ciekły azot, suchy lód,
- palniki (propan-butan),
4
- stanowiska biurowe: komputer z monitorem ekranowym kineskopowym lub
ciekłokrystalicznym i drukarką.
Urządzenia wyposażone są w dokumentację techniczną, często w języku angielskim.
Instrukcje bhp pracy przy urządzeniach nie zostały wykonane i udostępnione
pracownikom.
Nie jest kompletowana dokumentacja w języku polskim dotycząca spełnienia przepisów
systemu oceny zgodności przez eksploatowane urządzenia: certyfikaty CE, deklaracje
zgodności.
Urządzenia poddawane są konserwacji we własnym zakresie, w razie poważnych awarii
przez wykwalifikowany zewnętrzny serwis.
Butle z gazami technicznymi zabezpieczone przed przewróceniem. Butle z propanem-
butanem i palnikiem przechowywane w pomieszczeniach laboratorium. Nie wszystkie
butle zabezpieczone przed upadkiem łańcuchami itp.
Butle z gazami technicznymi i oprzyrzÄ…dowaniem oznakowane, poddawane przeglÄ…dom
i legalizowane zgodnie z wymaganiami przepisów.
Do zdejmowania przedmiotów umieszczonych na wysokości (szafy, ponad 1.80 m,
dostępne są drabiny lub specjalne stołki).
Substancje i preparaty chemiczne.
Wykaz wszystkich stosowanych w danej pracowni i ich zużycia nie został
sporzÄ…dzony.
Stosowane są substancje i preparaty niebezpieczne, o działaniu rakotwórczym
i prawdopodobnie rakotwórczym, wymienione w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia
i Opieki Społecznej z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie substancji, preparatów,
czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym
w środowisku pracy (Dz. U. nr 280, poz. 2771). Każde laboratorium rejestruje ich
zużycie i ekspozycje pracowników. Dane o zużyciu i ekspozycji przekazywane były
w latach do PIS, zgodnie z wymaganiami obowiązujących przepisów. Dokumentacja
zgodna z wymaganiami podanego powyżej rozporządzenia w sprawie czynników
rakotwórczych, określającej stopień narażenia pracowników na ich oddziaływanie
i rejestrującej wszystkie stosowane substancje rakotwórcze i prawdopodobnie
rakotwórcze używane w roku 2005 jest sporządzana.
Substancje określone jako trujące i toksyczne nie są przechowywane oddzielnie.
Niebezpieczne substancje i preparaty chemiczne nie zostały określone zgodnie
z aktualnym wykazem Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2 września 2003 roku
w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich kwalifikacjÄ… i oznakowaniem
(Dz. U. nr 199, poz. 1948).
Stosowane niebezpieczne substancje i preparaty chemiczne nie zostały wyposażone
w karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego, zgodne
z wymaganiami RozporzÄ…dzenia Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 roku w sprawie
karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego
(Dz. U. nr 140, poz. 1171 z póz
n. zm.). Trwa kompletowanie kart charakterystyk.
Pomiary środowiska pracy w celu stwierdzenia zawartości w powietrzu stosowanych
niebezpiecznych i rakotwórczych substancji chemicznych podczas pracy w stosunku do
NDS, NDSCh, NDSP nie były wykonywane w pracowniach poza pomiarem w pokoju
109 w Pracowni Glikobiologii Grzybów (23.03.2001 r.). Stężenie fenolu w powietrzu 
5
niewykrywalne. Stężenie acetonu poniżej 0,1 NDS i NDSCh. Nie stosowano również
innych metod analitycznych (np. PN-EN-689 z 2002 r.) w celu oszacowania tego
narażenia. Stosowane są wyciągi wentylacji miejscowej w celu ograniczenia narażenia
inhalacyjnego.
Stosowane substancje i preparaty chemiczne oznaczone lub opisywane podczas
wykonywania pracy, w celu umożliwienia ich prawidłowej identyfikacji.
Wymagania RozporzÄ…dzenia Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004 roku
w sprawie bhp związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych
(Dz. U. z 2005 r., Nr 11, poz. 86) nie sÄ… wykonane.
Pracownicy korzystajÄ… z:
- Instrukcji BHP  Substancje niebezpieczne, rakotwórcze, mutagenne i trujące .
Instrukcja zawiera listę substancji niebezpiecznych określonych na podstawie przepisów
bhp dotyczących substancji rakotwórczych obowiązujących do roku 2004 i wytyczne
dotyczÄ…ce pracy z takimi substancjami. Instrukcje wywieszone sÄ… w pomieszczeniach
laboratoryjnych.
System gromadzenia odpadów i odpadów niebezpiecznych uporządkowany.
Neutralizacja lub usuwanie przez wyspecjalizowanego odbiorcÄ™.
Materiał biologicznie zakaz
ny.
Pracownicy wykonują pracę w kontakcie ze szkodliwym materiałem biologicznym,
zakaz
nym i potencjalnie zakaz
nym (krew i tkanki ludzkie, gronkowiec Staphylococus
Aureus, szpitalne szczepy Pseudomonas) Wymagania stawiane przez RozporzÄ…dzenie
Ministra Zdrowia z 22 kwietnia 2005 roku w sprawie szkodliwych czynników
biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników
zawodowo narażonych na te czynniki nie zostały przeanalizowane i wdrożone (Dz. U. nr
81, poz. 1716). Prace w narażeniu wykonywane są jednak zgodnie z wymaganiami
aseptyki. Nad bezpieczeństwem pracy w zakresie zagrożenia szkodliwymi czynnikami
biologicznymi sprawuje nadzór Inspektor ds. bezpieczeństwa biologicznego. Pracownicy
korzystajÄ… z instrukcji bhp  Warunki bezpiecznej pracy oraz metody unieszkodliwiania
materiału biologicznego .
Pracownicy wykonują prace naukowo-badawcze w kontakcie z GMO (materiał roślinny),
niebezpiecznym dla środowiska naturalnego. Stosowne zezwolenia zostały uzyskane.
Nie stwierdza się powstania dodatkowego zagrożenia dla zdrowia lub życia
pracowników, w związku z wykonywaniem pracy w Laboratorium GMO ( po zmianie
nazwy Analiz Modyfikacji Genetycznych).
Promieniowanie jonizujÄ…ce.
Pracownicy wyżej wymienionych pracowni wykonują prace w kontakcie
z promieniowaniem jonizujÄ…cym w 23 pracowniach izotopowych klasy III i jednej klasy II.
Pomieszczenia są oznakowane stosownymi znakami. Warunki pracy w narażeniu na
potencjalne oddziaływanie promieniowania jonizującego typu B nadzoruje wewnętrzny
Inspektor Ochrony Radiologicznej. Pracownicy zaliczani są do narażenia w klasie B.
Wykonywane sÄ… prace z izotopami 3H, 14C, 32P, 35S. Pracownicy wykonujÄ… prace na
podstawie technologicznych instrukcji prac. Wszyscy pracownicy stosujÄ…cy w badaniach
preparaty z 32P objęci są stałą kontrolą dawek indywidualnych dawkomierzami
6
fotometrycznymi. Pracownicy korzystają z osłon i liczników Geigera-Millera. Odpady
stałe i ciekłe usuwane są zgodnie z wymaganiami obowiązujących przepisów.
Przygotowanie zawodowe pracowników.
Zatrudnieni pracownicy naukowo-badawczy w wieku powyżej 18 lat.
Pracownicy odbywali:
- instruktaż ogólny w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Szkolenia stanowiskowe bhp nie były prowadzone. Szkolenia podstawowe bhp odbyły
się w 1999 roku. Szkolenie odbyła tylko część z obecnie pracujących osób.
Pracownicy posiadajÄ… badania lekarskie dopuszczajÄ…ce do wykonywania pracy.
Pracownicy posiadają odpowiednie kwalifikacje zawodowe lub i naukowe oraz często
wieloletnie doświadczenie zawodowe. Nie ulegali wypadkom przy pracy podczas
prowadzenia prac laboratoryjnych.
Chorób zawodowych na stanowiskach pracy w powyżej wymienionych pracowniach nie
stwierdzono.
Prace w pracowniach wykonują również studenci, magistranci, doktoranci. Osoby te nie
odbywają szkoleń bhp potwierdzonych na piśmie przed dopuszczeniem ich do pracy
w pracowniach
Pracownicy odbywają profilaktyczne badania lekarskie w zakładowym ambulatorium.
Narażenie zawodowe opisują na druku skierowania kierowani na badanie pracownicy.
Organizacja pracy.
Praca jest wykonywana w systemie jednej dziennej zmiany.
Zostały określone przydziały środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia
roboczego przysługującego pracownikom laboratoriów biologiczno-chemicznych.
W czasie wykonywania pracy laboratoryjnej pracownicy są zobowiązani stosować
fartuchy ochronne.
Podczas prac z substancjami o działaniu żrącym pracownicy korzystają z okularów,
ochronnych, rękawic i fartuchów. Używają obuwia z podeszwą odporną na ślizganie.
Prace z substancjami określonymi jako trujące wykonują w rękawicach ochronnych
z należytą starannością chroniąc się przed pyleniem, rozsypaniem lub rozlaniem
substancji. Prace te nie zostały określone jako szczególnie niebezpieczne i wymagające
podczas ich wykonywania szczególnej sprawności psychofizycznej.
Nie określono prac, które powinny być wykonywane co najmniej przez 2 osoby.
Przy pracy w chłodni pracownicy mogą skorzystać z ocieplanej kamizelki.
Wykonywanie prac z niebezpiecznymi substancjami i preparatami chemicznymi
w narażeniu na inhalację jest wykonywane pod wyciągiem przy włączonej wentylacji
miejscowej.
Pomieszczenia laboratoriów są sprzątane. Zatrudnione są osoby odpowiedzialne za
utrzymywanie czystości. Pomieszczenia laboratoriów są utrzymywane w czystości na
poziomie podstawowym. Pokoje wagowe (między innymi ważenie akrylamidu  poniżej
poziomu podstawowego).
Nadzór nad sposobem wykonywania pracy przez pracownika zgodnie z przepisami bhp
wykonywany przez kierujÄ…cych pracownikami - sporadyczny. Nie wszyscy pracownicy
pracują w odzieży ochronnej. Nie przestrzega się zasady zdejmowania fartucha
i rękawiczek, lub co najmniej jednej, przy opuszczaniu laboratorium.
7
Wykonywane badania i czynności.
Laboratoria:
Zakład Biochemii Drobnoustrojów
Pracownia Glikobiologii Grzybów
Pracownia Patogenezy Roslin
Zakład Genetyki Ogólnej
Zakład Biofizyki
Zakład Biochemii Roslin
Zakład Biosyntezy Białka
Pracownia Biologii Molekularnej przy UG
Pracownia Mutagenezy i Reperacji DNA
Laboratorium GMO
Pracownia Fosforylacji Białek Roślinnych
Operacje technologiczne:
Prowadzenie doświadczeń biochemicznych.
Zakresy obowiązków pracowniczych
Sprecyzowane w umowach o prace.
8
3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEC
.
PN 80/Z 08052  Ochrona pracy. Niebezpieczne i szkodliwe czynniki występujące
w procesie pracy. Klasyfikacja wymienia czynniki niebezpieczne i szkodliwe. Na jej
podstawie, po wykonaniu wizji lokalnej i wywiadu zawodowego oraz Instrukcji BHP na
stanowiskach pracowników naukowo-badawczych stwierdzono:
CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE:
- prÄ…d elektryczny,
- wysoka i niska temperatura,
- sprężone gazy: obojętne, palne; oziębione gazy ciekłe
- niebezpieczne substancje chemiczne; toksyczne, uczulające, drażniące,
rakotwórcze, mutagenne, łatwopalne, tworzące z powietrzem mieszaniny
wybuchowe
- wystające, ostre elementy sprzętu laboratoryjnego,
- śliskie powierzchnie,
- ciężar przedmiotów  transport ręczny, rotory do wirówek,
- poruszajÄ…ce siÄ™ maszyny  wyjazdy na kursy, szkolenia,
- pole elektromagnetyczne  transiluminator, mikroskop konfokalny,
- promieniowanie ultrafioletowe  lampy UV, ozon
- promieniowanie laserowe  mikroskop konfokalny,
- promieniowanie jonizujÄ…ce Beta,
- pożar  potencjalnie niesprawny podręczny sprzęt ppoż.,
- wybuch  powstanie mieszaniny wybuchowej w pracowni z powodu niesprawnej
wentylacji
- niekompletne wyposażenie apteczek pierwszej pomocy.
CZYNNIKI SZKODLIWE I UCI
ŻLIWE:
- obciążenie fizyczne: statyczne i dynamiczne,
- obciążenie psychonerwowe,
- rakotwórcze, mutagenne substancje chemiczne,
- kontakt z niebezpiecznymi czynnikami biologicznymi,
- toksyczne substancje chemiczne,
- uczulajÄ…ce substancje chemiczne,
- niedostateczna temperatura pomieszczeń pracy w okresie zimowym,
- hałas ultradz
więkowy.
Na podstawie listy czynników niebezpiecznych określone zostają zdarzenia
niepożądane wywołujące zagrożenie, prowadzące do zdarzeń wypadkowych:
ZDARZENIA NIEPOÅ»
DANE:
1 porażenie prądem elektrycznym ( awaria urządzeń laboratoryjnych, instalacji
elektrycznej ),
2 poparzenie ( kontakt z gorÄ…cymi lub zimnymi powierzchniami lub substancjami
9
podczas prac badawczych, ogrzewania, awarii autoklawu, termomiksera, cieplarki,
oziębione ciekłe gazy ),
3 wybuch zbiornika ciśnieniowego z gazem technicznym ( uszkodzenie butli, armatury,
węża, zasilanego urządzenia laboratoryjnego ),
4 zatrucie toksyczną substancją chemiczną przez drogi oddechowe, przewód
pokarmowy lub skórę ( nieostrożność, przypadkowy kontakt, spożywanie posiłków
i napojów w laboratorium, brak miejsc wydzielonych na palarnię, chodzenie
w zabrudzonych rękawiczkach poza laboratorium  potencjalny kontakt z substancją
innej osoby ),
5 wchłonięcie alergizującej lub drażniącej substancji chemicznej przez drogi
oddechowe, przewód pokarmowy lub skórę ( nieostrożność, przypadkowy kontakt,
spożywanie posiłków i napojów w laboratorium, brak miejsc wydzielonych na
palarnię, chodzenie w zabrudzonych rękawiczkach poza laboratorium  potencjalny
kontakt z substancjÄ… innej osoby ),
6 poparzenie żrącą substancją chemiczną ( oblanie się przy przygotowywaniu
i przelewaniu roztworów kwasów i innych substancji niebezpiecznych ),
7 skaleczenia ( kontakt z ostrym brzegiem uszkodzonego sprzętu szklanego, ostrą
krawędzią przyrządu, awaria urządzenia itp.),
8 poślizgnięcie i upadek ( na umytej podłodze, schodach wyjściowych z instytutu,
stołka, drabiny itp.),
9 uraz kręgosłupa przy wkładaniu ciężkiego rotoru do wirówki,
10 wypadek komunikacyjny ( zdarzenie losowe podczas wyjazdu na szkolenie,
konferencjÄ™ itp. ),
11 naświetlenie oczu promieniowaniem ultrafioletowym, jaskrawym światłem białym,
choroby dróg oddechowych ( nieostrożność przy obsłudze transiluminatora, lampy
UV ),
12 uszkodzenie oczu wskutek ekspozycji na promieniowanie laserowe ( awaria
mikroskopu konfokalnego )
13 wchłonięcie niebezpiecznej dawki promieniowania jonizującego ( nieostrożność,
przypadkowy kontakt, brak miejsc wydzielonych na palarnię, spożywanie posiłków
i napojów w laboratorium )
14 nieskuteczne udzielenie pierwszej pomocy ( brak medykamentów potrzebnych do
neutralizacji zatruć toksycznymi substancjami chemicznymi, niekompletne
wyposażenie apteczek, brak instrukcji i osób wyznaczonych do udzielania pierwszej
pomocy ),
15 pożar ( nieostrożność, awaria urządzeń, użytkowanie substancji chemicznych
utleniajÄ…cych, skrajnie i Å‚atwopalnych, brak miejsc wydzielonych na palarniÄ™,
potencjalnie nieprawny sprzęt gaśniczy, brak szkoleń bhp i ppoż. ),
16 wybuch mieszaniny wybuchowej ( nieostrożność, awaria urządzeń, użytkowanie
substancji chemicznych tworzÄ…cych mieszaniny wybuchowe z powietrzem,
niesprawna wentylacja, brak miejsc wydzielonych na palarnię, brak szkoleń bhp
i ppoż. ).
Na podstawie listy czynników szkodliwych i uciążliwych określone zostają zdarzenia
niepożądane wywołujące zagrożenie, prowadzące do zdarzeń wypadkowych i chorób
zawodowych:
10
ZDARZENIA NIEPOÅ»
DANE:
17 przeciążenie układu ruchu ( długa praca w wymuszonej pozycji ciała, siedzenie,
stanie, obsługa monitora ekranowego, praca z monitorem w ciemnym pomieszczeniu
itp. ),
18 obciążenie psychonerwowe ( praca w kontakcie z substancjami rakotwórczymi,
toksycznymi itp. ),
19 choroba nowotworowa ( długotrwałe używanie rakotwórczych i prawdopodobnie
rakotwórczych substancji chemicznych podczas pracy w laboratorium ),
20 zakażenie powodujące chorobę zakaz
ną ( nieostrożność, przypadkowy kontakt ),
21 uszkodzenie organów wewnętrznych i innych części ciała spowodowane
długotrwałym wchłanianiem toksycznych substancji chemicznych ( długotrwałe
używanie toksycznych substancji chemicznych podczas pracy w laboratorium,
niesprawna wentylacja ),
22 alergie, podrażnienia ( długotrwałe używanie alergizujących i drażniących substancji
chemicznych podczas pracy w laboratorium, lateksowe rękawice ),
23 przeziębienia,
24 uszczerbek słuchu ( niestosowanie ochron słuchu przy pracy z ultrasonikatorem ).
11
4. SZACOWANIE RYZYKA ZAWODOWEGO.
Do przeprowadzenia niniejszej oceny wykorzystana zostanie uproszczona metoda
szacowania ryzyka zwana  standardowÄ… ocenÄ… ryzyka zawodowego , zgodna ze
standardami postępowania określonymi w PN-N-18002  Systemy zarządzania
bezpieczeństwem pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego .
RYS. 1 Przebieg oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy
Opisać stanowisko
Zebrać potrzebne do analizy informacje
Zidentyfikować zagrożenia
Oszacować ryzyko związane z zagrożeniami
Czy można przyjąć ryzyko
NIE TAK
Opracować plan eliminacji Przeprowadzać okresowe
lub ograniczenia ryzyka oceny ryzyka
Wprowadzić plan
w życie
Wielkość ryzyka (R) związanego z zagrożeniami oszacowana zostanie jako iloczyn
ciężkości szkodliwych następstw zagrożenia (C) i prawdopodobieństwa ich wystąpienia
(P).
R = C * P
I na jej podstawie wyznaczona zostanie dopuszczalność ryzyka zawodowego w skali
trójstopniowej zgodnie z wskazówkami ich określania przedstawionymi w w/w Polskiej
Normie.
12
Tablica 1. Oszacowanie ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej
PRAWDOPODOBIEC
STWO CI
ŻKOŚĆ NAST
PSTW
Mała Średnia Duża
Mało Małe Małe Średnie
prawdopodobne 1 1 2
Prawdopodobne Małe Średnie Duże
1 2 3
Wysoce Średnie Duże Duże
prawdopodobne 2 3 3
Powyższe, określamy stosując niżej wymienione wskazówki:
 Do następstw o małej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które nie
powodują długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy; są to czasowe pogorszenia
stanu zdrowia, takie jak niewielkie stłuczenia i zranienia, podrażnienia oczu, objawy
niewielkiego zatrucia, bóle głowy, itp.
 Do następstw o średniej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które powodują
niewielkie, ale długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości i są związane z
okresami absencji; sÄ… to np. zranienia, oparzenia II stopnia na niewielkiej
powierzchni ciała, alergie skórne, nieskomplikowane złamania, zespoły
przeciążeniowe układu mięśniowo-szkieletowego (np. zapalenie ścięgna) itp.
 Do następstw o dużej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które powodują
ciężkie i stałe dolegliwości i/lub śmierć; są to np. oparzenia III stopnia dużej
powierzchni ciała, amputacje, skomplikowane złamania, choroby nowotworowe,
toksyczne uszkodzenia narządów wewnętrznych i układu nerwowego, zespół
wibracyjny, zawodowe uszkodzenia słuchu, astma, zaćma itp.
 Do mało prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które nie powinny
wystąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika,
 Do prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić
nie więcej niż kilkakrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika,
 Do wysoce prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które mogą
wystąpić wielokrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika.
y
ródło: PN  N  18002
Na podstawie powyższych wskazań opracowano tabelę oszacowania skutków
zagrożenia. Wartości literowe tabeli wykorzystano też w kolumnach określonych jako
 Prawdopodobieństwo ,  Ryzyko , oraz  Ryzyko po redukcji , w sporządzonej
KARCIE ANALIZY RYZYKA ZAWODOWEGO dla stanowiska pracownik naukowo-
badawczy.
Ryzyko zawodowe szacujemy jako:
Duże
D
Åšrednie
S
Małe
M
Poziom ryzyka oceniamy jako
Nieakceptowany poziom ryzyka
NA
Akceptowany poziom ryzyka
A
13
W przypadku oszacowania ryzyka zawodowego na poziomie  duże czyli
nieakceptowany poziom ryzyka  należy zaproponować działania natychmiastowe
w celu jego zmniejszenia do poziomu dopuszczalnego. Praca nie powinna zostać
rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka do poziomu dopuszczalnego.
W przypadku oszacowania ryzyka zawodowego na poziomie  średnie czyli
akceptowany poziom ryzyka zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań w celu
zmniejszenia poziomu ryzyka lub zapewnienia jego utrzymania najwyżej na tym samym
poziomie.
W przypadku oszacowania ryzyka zawodowego na poziomie lub  małe nie jest
konieczne prowadzenie żadnych działań. Jest to oczywiście akceptowany poziom
ryzyka.
Dokumentacja ryzyka zawodowego zostaje zakończona sporządzeniem raportu oceny
ryzyka zawodowego. Raport taki umożliwia końcowe zebranie informacji o stanowisku
oraz zagrożeniach wynikających z procesu pracy. Umożliwia także zwarte określenie
zagrożeń dla zdrowia, poziomu narażenia, środków bezpieczeństwa oraz wskazanie
instrukcji bezpiecznej pracy obowiÄ…zujÄ…cych na danym stanowisku.
Raport, dzięki umieszczeniu go na tablicy ogłoszeń każdej z pracowni naukowo-
badawczych, pozwala na zapoznanie pracowników zakładu z ryzykiem zawodowym
występującym na poszczególnych stanowiskach pracy. Pracownicy zapoznani
z ryzykiem zawodowym na ich stanowiskach pracy powinni podpisać stosowne
oświadczenia.
Oszacowane ryzyko dla wytypowanych wcześniej zdarzeń niepożądanych mogących
wystąpić na stanowisku pracownika naukowo-badawczego IBB zostało przedstawione
w zamieszczonej niżej tabeli.
14
Tabela. Minimalizacja poziomu ryzyka przy zastosowaniu odpowiednich działań
profilaktycznych i środków ochrony.
Rezultaty zastosowania środków
Zastosowane środki ochrony
ochrony dla skutków zagrożeń
Poziom
Rodzaj zagrożenia Poziom ryzyka
ryzyka
Prawdopodobieństwo Ciężkość
zbiorowej indywidualnej
wystąpienia następstw
badania okresowe
instalacji
Porażenie prądem elektrycznej, Średni
1. Duże - Mało prawdopodobne Duża
elektrycznym
konserwacja Akceptowany
urządzeń
laboratoryjnych,
konserwacja
okulary, osłona
urządzeń Średni
2. poparzenie Åšrednie twarzy, fartuch, Prawdopodobne Åšrednia
laboratoryjnych, Akceptowany
rękawice
szkolenia bhp
wybuch zbiornika badania okresowe
ciśnieniowego stanu technicznego Średni
3. Duże - Mało prawdopodobne Duża
z gazem
zbiorników Akceptowany
technicznym
ciśnieniowych
wyciÄ…gi
wentylacyjne,
zatrucie toksycznÄ…
instrukcje,
substancjÄ…
okulary, osłona
chemiczną przez procedura Duży
twarzy, maski,
4. drogi oddechowe, Duże postępowania Prawdopodobne Duża Nie
fartuch,
przewód
z odpadami Akceptowany
rękawice
pokarmowy lub
niebezpiecznymi,
skórę
kwalifikacje
zawodowe
wchłonięcie
wyciÄ…gi
alergizujÄ…cej lub
wentylacyjne,
drażniącej
procedura okulary, osłona
substancji
postępowania twarzy, maski, Wysoce Średni
5. chemicznej przez Średnie Mała
z odpadami fartuch, prawdopodobne Akceptowany
drogi oddechowe,
niebezpiecznymi, rękawice
przewód
kwalifikacje
pokarmowy lub
zawodowe
skórę
wyciÄ…gi
poparzenie żrącą wentylacyjne, okulary, osłona
Åšredni
6. substancjÄ… Åšrednie natryski do oczu, twarzy, fartuch, Prawdopodobne Åšrednia
Akceptowany
chemicznÄ…
kwalifikacje rękawice
zawodowe
kwalifikacje Wysoce Åšredni
7. skaleczenia Średnie fartuch, rękawice Mała
zawodowe prawdopodobne Akceptowany
poślizgnięcie utrzymywanie obuwie
Mały
8. i upadek Średnie czystości i porządku o podeszwie Mało prawdopodobne Średnia
Akceptowany
wywołujące uraz
w laboratorium antypoślizgowej
uraz kręgosłupa badania lekarskie,
Åšredni
9. przy wkładaniu Średnie kwalifikacje - Prawdopodobne Średnia
Akceptowany
rotoru do wirówki
zawodowe
wypadek
komunikacyjny kwalifikacje Åšredni
10. Duże - Mało prawdopodobne Duża
z obrażeniami
kierowcy Akceptowany
ciała
15
konserwacja
naświetlenie oczu
promieniowaniem urządzeń
Mały
11. ultrafioletowym, Średnie laboratoryjnych, okulary Mało prawdopodobne Średnia
Akceptowany
jaskrawym
kwalifikacje
światłem białym
zawodowe
konserwacja
uszkodzenie oczu urządzeń
Åšredni
12. promieniowaniem Duże laboratoryjnych, - Mało prawdopodobne Średni
Akceptowany
laserowym
kwalifikacje
zawodowe
konserwacja
wchłonięcie
osłony, ekrany
niebezpiecznej urządzeń
ochronne, Åšredni
13. dawki Duże laboratoryjnych, Mało prawdopodobne Średni
pojemniki Akceptowany
promieniowania
kwalifikacje
ochronne
jonizujÄ…cego
zawodowe
nieskuteczne apteczka pierwszej
Åšredni
14. udzielenie Duże pomocy, natryski - Prawdopodobne Średnia
Akceptowany
pierwszej pomocy
do oczu
badania okresowe
stanu technicznego
urządzeń
laboratoryjnych,
instrukcje ppoż.,
sprzęt gaśniczy
Åšredni
15. pożar Duże i urządzenia - Prawdopodobne Średnia
Akceptowany
gaśnicze,
oznaczenia dróg
ewakuacyjnych,
badania okresowe
instalacji
elektrycznej
wyciÄ…gi
wybuch wentylacyjne,
Åšredni
16. mieszaniny Duże wentylacja, - Mało prawdopodobne Duża
Akceptowany
wybuchowej
kwalifikacje
zawodowe
przeciążenie kwalifikacje Mały
17. Małe - Prawdopodobne Mała
układu ruchu
zawodowe Akceptowany
obciążenie kwalifikacje Średni
18. Małe - Prawdopodobne Średnia
psychonerwowe
zawodowe Akceptowany
wyciÄ…gi
choroba
wentylacyjne,
nowotworowa
instrukcje ,
wywołana
procedura okulary, maski, Duży
ekspozycjÄ… na
19. Duże postępowania fartuch, Prawdopodobne Duża Nie
czynniki
z odpadami rękawice Akceptowany
rakotwórcze
niebezpiecznymi,
i potencjalnie
kwalifikacje
rakotwórcze
zawodowe
autoklaw, komora
laminarna,
oznakowanie
okulary, osłona
zakażenie zagrożenia
twarzy, maski, Åšredni
20. chorobotwórczymi Duże biologicznego, Mało prawdopodobne Duże
fartuch, Akceptowany
drobnoustrojami
procedura
rękawice
postępowania z
odpadami
niebezpiecznymi,
16
instrukcje bhp,
szkolenia bhp,
kwalifikacje
zawodowe
uszkodzenie
organów
wewnętrznych
wyciÄ…gi
i innych części
ciała wentylacyjne, okulary, maski, Duży
21. spowodowane Duże instrukcje fartuch, Prawdopodobne Duża Nie
długotrwałym
kwalifikacje rękawice Akceptowany
wchłanianiem
zawodowe
toksycznych
substancji
chemicznych
wyciÄ…gi
wentylacyjne,
instrukcje ,
przewlekłe alergie
procedura okulary, maski,
i podrażnienia Średni
22. Średnie postępowania fartuch, Prawdopodobne Średnia
skóry, dróg
Akceptowany
z odpadami rękawice
oddechowych
niebezpiecznymi,
kwalifikacje
zawodowe
Instalacja grzejna,
Wysoce Åšredni
23. przeziębienia Mały kwalifikacje ubranie ocieplane Mała
Prawdopodobne Akceptowany
zawodowe
Kwalifikacje Mały
24. uszczerbek słuchu Średni ochronniki słuchu Mało prawdopodobne Średnia
zawodowe Akceptowany
Opracowanie:
1. GÅ‚. specjalista bhp Adam Dudzin
2. SIP Janusz Sawicki
3. dr Marzena Sieńko
17