System finansowy - mechanizm współtworzenia i przepływu siły nabywczej między niefinansowymi
podmiotami gospodarczymi. Jego głównym zadaniem jest współuczestniczenie w tworzeniu
pieniądza oraz umożliwienie jego przemieszczania się między niefinansowymi podmiotami
gospodarczymi (gospodarstwo domowe, przedsiębiorstwo, Państwo).
W skład systemu gospodarczego wchodzą:
1. Instrumenty finansowe
2. Instytucje finansowe
3. Rynki finansowe
4. Zasady funkcjonowania
Instrumenty finansowe
I. Klasyfikacja instrumentów finansowych
a) aspekt własnościowy
1. Instrumenty o charakterze własnościowym  instrumenty potwierdzające udział ich posiadacza w
majątku bądz
elemencie majątku.
2. Instrumenty wierzycielskie  instrumenty potwierdzające istnienie zobowiązania ich wystawcy
wobec ich posiadacza
b) ze względu na kryterium czasu
*
1. Instrumenty krótkoterminowe  o terminie wykupu (wymagalności, zapadalności) lub ważności do
jednego roku
2. Instrumenty średnioterminowe  o terminie wykupu od 1 roku do 3-5 lat.
3. Instrumenty długoterminowe  o terminie wykupu odpowiednio powyżej 3 lub powyżej 5 lat.
**
1. pieniężne  o terminie wykupu do roku
2. kapitałowe  o terminie wykupu powyżej 1 roku
c) ze względu na rodzaj dochodu
1. Instrumenty o stałym dochodzie  przynoszące stały (zawsze występujący) dochód (obligacje)
2. Instrumenty o zmiennym dochodzie  przynoszące zmienny dochód (wysoki, niski, brak dochodu)
(akcje)
d) ze względu na sposób ustalania cen
1. Instrumenty podstawowe (pierwotne, bazowe) - akcje, obligacje, wysokość stopy procentowej,
wartość indeksu giełdowego
2. Instrumenty pochodne (derywaty(wy))  ich wartość uzależniona jest od wartości innych
instrumentów finansowych, zwanych instrumentami bazowymi. (opcje, kontrakty terminowe)
Weksel  dokument sporządzony zgodnie z przepisami prawa i zawierający bezwarunkowe
zobowiązanie wystawcy weksla do zapłacenia określonej kwoty w ustalonym terminie posiadaczowi
weksla.
Rodzaje weksli:
1. Weksel własny  weksel, w którym wystawca sam zobowiązuje się zwrócić posiadaczowi weksla
określoną kwotę w określonym terminie.
2. Weksel trasowany  weksel, w którym wystawca (trasant) poleca osobie trzeciej (trasat) zapłacenie
określonej sumy w wyznaczonym terminie na rzecz remitenta.
Funkcje weksla:
1. f. płatnicza  polega na wykorzystaniu weksla jako środka płatniczego  weksel staje się
substytutem pieniądza
2. f. obiegowa  wiążąca się z możliwością przenoszenia praw z weksla na inne osoby
3. f. gwarancyjna  polega na zabezpieczeniu płatności weksla przez wszystkie osoby na nim
podpisane
4. f. refinansowa  wiąże się z możliwością oddania weksla do dyskonta w banku
Dyskonto weksla  oddanie weksla do banku
d *t
K = S(1- )
365
K  kwota, którą uzyskamy oddając weksel
S  suma wekslowa  wartość nominalna weksla. Kwota na jaką weksel został wystawiony
d  stop dyskontowa
t  czas w dniach do wykupu weksla
II sposób  mniej czasu, wynik dokładniejszy
S * d *t
O =
365
K = S - O
Zad. 1 Jaką kwotę uzyskamy oddając do dyskonta weksel o wartości 22 000 i terminie wykupu 17 dni,
jeżeli bank stosuje stopę dyskontową równą 20%.
22000*0,2 *17
O = = 204,93
365
K = 22000 - 204,93 = 21795,07
Stopa zwrotu z inwestycji
ws - wk 365
*
wk t
ws  wartość sprzedaży
wk  wartość kupna
t - czas pomiędzy momentem kupna i sprzedaży
Rentowność weksla  rzeczywisty koszt kredytu wekslowego
22000 - 21795,07 365 74799,45
R = * = E" 0,2134 E" 21,34%
21795,07 17 350516,19
wynik musi być wyższy od stopy dyskontowej
Akcja  papier wartościowy o charakterze własnościowym potwierdzający udział jej posiadacza
majątku spółki
Rodzaje akcji:
I Podział:
a) akcje zwykłe
b) akcje uprzywilejowane  dające dodatkowe prawa swym posiadaczom (np. wyższe prawo głosu,
określona dywidenda)
II Podział
a) akcje imienne  wystawione na nazwisko akcjonariusza, wpisane do księgi akcyjnej
b) akcje na okaziciela  obrót nimi jest nieograniczony  muszą być spełnione ograniczenia rynkowe
Wartość akcji:
1. wartość nominalna  wartość kapitału akcyjnego spółki przypadającego na jedną akcję
2. cena emisyjna  cena, w jakiej akcja sprzedawana jest przez emitenta
3. cena rynkowa  cena ustalana poprzez popyt i podaż
4. wartość księgowa  wartość aktywów netto spółki przypadających na jedną akcję
Obligacje  jest to papier wartościowy o charakterze wierzycielskim, w którym emitent zobowiązuje
się zwrócić posiadaczowi obligacji jej wartość nominalną w oznaczonym terminie i zapłacić
ewentualne odsetki.
Rodzaje obligacji:
I podział:
a) emitent (np. skarb państwa, gmina, przedsiębiorstwo)
II podział  ze względu na rodzaj dochodu
a) obligacje ze stałym oprocentowaniem
b) obligacje ze zmiennym oprocentowaniem (ustala się je na stałe, ale co roku)
c) obligacje dochodowe  obligacje, od których odsetki wypłacane są w momencie osiągnięcia przez
spółkę zysku. Jeżeli spółka nie osiąga zysku  nie wypłaca odsetek.
d) obligacje zerokuponowe
Wartości obligacji:
1. Wartość nominalna  odzwierciedla wielkość zobowiązania emitenta wobec posiadacza obligacji
2. Cena emisyjna  cena, po jakiej obligacja jest sprzedawana przez emitenta
3. Wartość rynkowa  ustalana poprzez relację podaży i popytu.
Relacja  cena emisyjna wartość nominalna
1. Cena emisyjna = wartość nominalna
2. Cena emisyjna < wartość nominalna (emitenci sprzedają, aby zachęcić do kupna)  obligacja
sprzedawana z dyskontem
2. Cena emisyjna > wartość nominalna (przy wysokim oprocentowaniu, zwolnienie z podatku, itp.) 
obligacja sprzedawana z premią
Wycena obligacji:
K1 K2 Kn Wn
Co = + + ... + +
(1+ YTM )1 (1+ YTM )2 (1+ YTM )n (1+ YWN)n
Co  cena obligacji
K1, K2, & - kupony (odsetki od obligacji)
Wn  wartość nominalna
n  czas w latach do wykupu
YTM  wymagana stopa zwrotu inwestora
Zad. 2 Obliczyć cenę 4-letniej obligacji o wartości 7 000zł i oprocentowaniu 6%, jeżeli wymagana
stopa zwrotu inwestora wynosi 10%.
420 420 420 420 7000
Co = + + + + = 6112,44
(1+ 0,1)1 (1+ 0,1)2 (1+ 0,1)3 (1+ 0,1)4 (1+ 0,1)4
Maksymalna cena jaką ma zapłacić inwestor
Obligacja zerokuponowa jest to obligacja sprzedawana z dyskontem
Zad. 3 Obliczyć cenę obligacji 43-letniej o wartości 8 000zł i oprocentowaniu 5%, jeżeli wymagana
stopa zwrotu inwestora wynosi 6%.
8000 * 5% = 400
400 400 420 8000
Co = + + ... + +
(1+ 0,06)1 (1+ 0,06)2 (1+ 0,06)43 (1+ 0,06)43
8000 8000
FV = = = 653,0345
FV 12,2505
PV = 8000 * PV = 8000 * 0,0816 = 652,8
(1,06)43 -1
PVA = 400 * = 400 *15,3062 = 6122,48 + 653,04 = 6775,52
0,06* (1,06)43
Instytucje finansowe  podmioty, których przedmiotem działalności jest emitowanie i obrót
instrumentów finansowych
Podział:
1. instytucje emitujące instrumenty finansowe
a) instytucje emitujące pieniądze  banki
b) instytucje emitujące instrumenty finansowe  fundusze inwestycyjne
2. instytucje, które nie emitują instrumentów finansowych
a) domy maklerskie, (???)
Rynki finansowe  rynki, na których przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe
1. Przedmiot obrotu
a) rynek pieniężny  rynek, na którym przedmiotem obrotu są instrumenty pieniężne, czyli
instrumenty krótkoterminowe
b) rynek kapitałowy  rynek, na którym przedmiotem obrotu są instrumenty kapitałowe, czyli
instrumenty średnio i długoterminowe
c) rynek walutowy  rynek, na którym dokonuje się transakcji kupna i sprzedaży walut różnych
państw.
2. Ze względu na cel dokonania transakcji
a) rynek pierwotny  rynek, na którym dokonuje się pierwszych transakcji  danym instrumentem
finansowym (cena emisji), celem jest pozyskanie kapitalu.
b) rynek wtórny  rynek, na którym przedmiotem obrotu są instrumenty już wprowadzone do
obiegu, Emitent już tu nie występuje
Zasady funkcjonowania
1. Zasady sformalizowane: zostały opisane w przepisach (ustawy), nie przestrzeganie może
prowadzić do kary (niezapłacone podatki)
2. Zasady niesformalizowane, których nie przestrzeganie nie prowadzi do kary (np. fair play)
Pieniądz:
1. Miernik wartości: w pieniądzu określa się ich cenę
2. Cyrkulacji: pieniądz bierze udział w kupnie i sprzedaży
3. Gromadzenie oszczędności: w pieniądzu gromadzi się rezerwy (złoto)
System bankowy w Polsce jest systemem 2 szczeblowym
1. Bank centralny
2. Banki komercyjne
Funkcje banku centralnego:
1. jest bankiem Państwa, podstawowym organem wykorzystywanym przez władze w sferze
monetarnej.
2. jest odpowiedzialny za stabilizację pieniądza
3. realizuje rachunki rządu
4. przeprowadza w imieniu rządu transakcje w kraju i zagranicą
5. dysponuje rezerwą złota i dewiz
6. jest bankiem banków
7. jest z
ródłem kredytów dla banków komercyjnych
8. utrzymuje na rachunkach rezerwy banków komercyjnych
9. wpływa na wielkość akcji kredytowych banków komercyjnych
10. bank centralnym jest bankiem emisyjnym, czyli jako jedyny w Polsce ma prawo emitować
pieniądze gotówkowe.
Podstawowe obszary działalności banku centralnego
1. Polityka refinansowa
2. Polityka otwartego rynku
3. Polityka kursowa
4. Polityka rezerwy obowiązkowej
Polityka refinansowa polega na udzielaniu przez bank centralny, bankom komercyjnym kredytu
refinansowego
- kredyt lombardowy, czyli kredyt udzielany przez bank centralny bankom komercyjnym npod zastaw
papierów wartościowych
- redyskonto weksla
Polityka otwartego rynku polega na kupowaniu lub sprzedawaniu przez bank centralny papierów
wartościowych bankom komercyjnym
Operacje bezwarunkowe to po prostu kupno lub sprzedaż przez bank centralny papierów
wartościowych. Jeśli bank centralny skupuje papiery wartościowe, dostarcza jednocześnie na rynek
gotówkę. Jeśli natomiast bank centralny ocenia, że na rynku jest zbyt dużo gotówki, może
sprzedawać papiery wartościowe, absorbując (pochłaniając) w ten sposób nadmiar pieniędzy z
rynku.
Operacje warunkowe - repo polegają na zakupie papierów wartościowych po określonej cenie
przez bank centralny, z jednoczesnym zawarciem umowy ich odkupienia po
upływie określonego czasu przed terminem ich wymagalności po cenie
odpowiednio wyższej. Operacje te pozwalają bankowi centralnemu udzielać
sektorowi bankowemu krótkoterminowych kredytów pod zastaw tych papierów
wart. W celu poprawienia jego płynności.
Operacje reverse repo są odwrotnymi w stosunku do wyżej omówionych. Polegają
na sprzedaży pap. wart. przez bank centralny z równoczesnym zawarciem umowy
ich odsprzedaży w przyszłości. Bank centralny zaciąga w ten sposób
krótkoterminowy kredyt na rynku pieniężnym, niwelując płynność sektora
bankowego.
Polityka kursowa  polega na kupnie lub sprzedaży przez bank centralny walut obcych banków
komercyjnych
Polityka rezerwy obowiązkowej
Oprocentowanie efektywne (ref)
r
ref = (1+ )a -1
a
r  oprocentowanie nominalne
a  ilość kapitalizacji w ciągu roku
Zad. 1 Która z powyższych lokat jest najkorzystniejsza
a) 14,5% kapitalizacja roczna
b) 14,2% kapitalizacja półroczna
c)14,0% kapitalizacja kwartalna
0,145
refa = (1+ )1 -1 = 0,145
1
0,142
refb = (1+ )2 -1 = 0,147
2
0,14
refc = (1+ )4 -1 = 0,148
4
ref
BEF =
1- R
1-R  poziom rezerwy obowiązkowej
BEF  punkt, w którym zysk wynosi 0
Obliczyć minimalne oprocentowanie kredytu, jeżeli bank przyjmuje lokaty kwartalne na 14%, a
poziom rezerwy obowiązkowej wynosi 6,5%
0,148
BEF = = 0,158
1- 0,065
Banki komercyjne
Bank jest to osoba prawna utworzona zgodnie z przepisami ustaw i działająca na podstawie zezwoleń
obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.
Rodzaje czynności bankowych:
1. Operacje czynne  polegają na udzielaniu kredytów oraz innych czynnościach mających na celu
lokowanie środków (lokata w innym banku, bank inwestuje powiężono kapitał)
2. Operacje bierne  polegają na przyjmowaniu lokat oraz innych czynnościach zmierzających do
pozyskania środków (np. emisje papierów wartościowych, kredyt w innym banku)
3. Operacje pośredniczące  ewidencyjno-rozliczeniowe i wykonywane na zlecenie klientów (np.
wynajem skrytek pocztowych, doradztwo inwestycyjne, bank jako usługodawca pobiera opłaty)
Formy rozliczeń pieniężnych
1. Polecenie przelewu  polega na wydaniu bankowi dyspozycji przelania określonej kwoty z
rachunku bankowego płatnika na wskazany przez niego rachunek w dowolnym banku.
2. Czek  pisemne zlecenia wypłacenia określonej kwoty wydanej bankowi przez posiadacza rachunku
bankowego
Ryzyko w działalności bankowej:
1. Ryzyko utraty płynności finansowej  czyli ryzyko utraty przez bank zdolności do regulowania
bieżących zobowiązań.
2. Ryzyko stopy procentowej  ryzyko polegające na niedopasowaniu długości okresów oraz terminu
zmian oprocentowania składników aktywów i pasywów w banku
3. ryzyko kursowe (walutowe)  polega na zmianie wartości aktywów i pasywów w banku na skutek
zmian kursów walutowych
4. Ryzyk kredytowe  polega na możliwość niedokonania zwrotu przez kredytobiorcę kwoty kredytu
wraz z odsetkami w oznaczonym terminie
a) zabezpieczenia osobiste  poręczenie, gwarancja, cesja wierzytelności)
b) zabezpieczenia rzeczowe  kaucje, hipoteka, zastaw
Kredyt  przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas
oznaczony w umowie kwotę środków z przeznaczeniem na określony cel. Kredytobiorca zobowiązuje
się do korzystania z kredytu na warunkach określonych w umowie oraz jego zwrotu wraz z odsetkami
w oznaczonym terminie i do zapłacenia prowizji od udzielonego kredytu.
Amortyzacja kredytu
Zad. 3 Sporządzić plan amortyzacji kredytu 4-ro letniego o wartości 10 000zł i oprocentowaniu 20%.
Spłata w równych ratach kapitałowych
Stan początkowy Rata Odsetki Płatność Stan końcowy
10000 2500 2000 4500 7500
7500 2500 1500 4000 5000
5000 2500 1000 3500 2500
2500 2500 500 3000 0
Zad. 4 Sporządzić plan amortyzacji kredytu 2 letniego o wartości 2 000 i oprocentowaniu 20%. Spłata
w równych kwotach płatności.
Stan początkowy Rata Odsetki Płatność Stan końcowy
2000 909 400 1309 1091
1091 1090,80 218,20 1309 0
(1+ r) -1
A = S(1+ r)n *
(1+ r)n-1
A  kwota płatności
S  kwota kredytu do spłacenia
r  oprocentowanie kredytu
n  liczba n okresów, w czasie których spłacano kredyt
(1+ 0,2) -1
A = 2000(1+ 0,2)2 * = 1309,09
(1+ 0,2)2-1
Zad. 5 Sporządzić plan amortyzacji kredytu 4-ro letniego z dwuletnim okresem karencji z
regulowanymi płatnościami odsetkowymi o wartości 7 000 i oprocentowaniu 10%
Stan początkowy Rata Odsetki Płatność Stan końcowy
7000 - 700 700 7000
7000 - 700 700 7000
7000 3500 700 4200 3500
3500 3500 350 3850 0
Zad. 6 Sporządzić plan amortyzacji 4-ro letniego kredytu z dwuletnim okresem karencji bez płatności
odsetkowych o wartości 2500 i oprocentowaniu 20%. Spłata w równych ratach kapitałowych
Stan początkowy Rata Odsetki Płatność Stan końcowy
2500 - - - 3000
3000 - - - 3600
3600 1800 720 2520 1800
1800 1800 360 2160 0
Tarcza podatkowa
rp = r(1- p)
rp  rzeczywisty koszt kredytu
r  oprocentowanie kredytu
p  stawka podatkowa płacona przez podmiot
Zad. 7 Obliczyć rzeczywisty koszt kredytu, jeżeli jego oprocentowanie wynosi 17%, a stawka
podatkowa płacona przez podmiot to 25%.
rp = 0,17(1- 0,25) = 0,128