Klocki elektroniczne
Klocki elektroniczne
Klocki elektroniczne
Klocki elektroniczne
Klocki elektroniczne
System
projektowania
modułowego
część 8
W części 8 zostaną omówione
Układy wzmacniające Wzmacniacz
następujące moduły wejściowe,
W modułach wzmacniających wyko- nieodwracający
rzystano wzmacniacze operacyjne, jak
procesorowe i wyjściowe.
Podstawowy układ wzmacniacza nie-
na przykład wzmacniacz typu 741.
Moduły wejściowe: układ wejściowy
odwracajÄ…cego z zasilaniem symetrycz-
Wzmacniacze operacyjne zostały już
rys. 8.1. Je-
nym jest przedstawiony na rys. 8.1
rys. 8.1
rys. 8.1
audio, mikser sygnałów, rys. 8.1
wspomniane w części 1 serii przy okazji
go wejście odwracające jest oznaczone
napięciowy czujnik pozycji.
omawiania komparatora. Komparator,
znakiem -, a nieodwracajÄ…ce znakiem +.
jak nazwa wskazuje, porównuje napięcia
Moduł procesorowy: wyświetlacz
Jeżeli sygnał wejściowy zostanie dopro-
na dwóch swoich wejściach i w zależno-
głośności.
wadzony do wejścia nieodwracającego,
ści od wyniku porównania przerzuca
Moduł wyjściowy: układ wyjściowy to sygnał wyjściowy wzmacniacza bę-
swoje wyjście w stan wysoki (dodatni)
dzie w fazie z sygnałem wejściowym.
z pojedynczym tranzystorem.
lub niski (0V lub ujemny). IstotnÄ… cechÄ…
Rezystor R1 łączy wyjście wzmacnia-
komparatora jest  natychmiastowe
cza z jego wejściem odwracającym, two-
przerzucanie stanu wyjściowego, bez
rząc ujemne sprzężenie zwrotne. Jeżeli
stanów pośrednich.
do wejścia zostanie doprowadzone peł-
Wzmacniacz audio musi dostarczać
ne napięcie wyjściowe, to wzmacniacz
napięcia wyjściowego, będącego wierną
nie będzie wzmacniał sygnału, będzie go
kopią napięcia wejściowego co do kszta-
tylko  buforował , czyli wielkość sygna-
łtu, ale o powiększonej amplitudzie (czyli
łu wyjściowego będzie taka sama co we-
musi on wzmacniać). Własności wzma-
jściowego. Wzmocnienie takiego
cniacza kształtuje się za pomocą ujem-
wzmacniacza jest równe jedności, cza-
nego sprzężenia zwrotnego. Działa ono
sem jest on nazywany  wtórnikiem ,
odwrotnie niż dodatnie sprzężenie zwro-
ponieważ powtarza otrzymany sygnał.
tne (w części 1 omówiono jego zasto-
Wzmocnienie większe od jedności uzys-
sowanie do utworzenia przerzutnika
Schmitta, układu o bardzo szybko prze- kuje się przez użycie rezystora R2, który
obniża napięcie zwracane z wyjścia do
rzucanych dwóch stanach).
wejścia. Rezystory R1 i R2 tworzą bo-
Wzmacniacz operacyjny może zostać
połączony w dwóch różnych konfigura- wiem dzielnik napięcia, który zmniejsza
cjach z ujemnym sprzężeniem zwrot- napięcie sprzężenia zwrotnego i ustala
nym: wzmocnienie wzmacniacza.
Rys. 8.1. Schemat nieodwracajÄ…cego 1. wzmacniacza nieodwracajÄ…cego, Wzmocnienie to, czyli stosunek (K)
wzmacniacza operacyjnego. 2. wzmacniacza odwracającego. napięcia wyjściowego do wejściowego,
19
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 8/96
Klocki elektroniczne
Klocki elektroniczne
Klocki elektroniczne
Klocki elektroniczne
Klocki elektroniczne
Oznacza to, że jeżeli zmienne napię-
cie wejściowe wynosi 50mV, to napięcie
wyjściowe wyniesie 500mV.
Impedancja wejściowa układu jest
równa oporności rezystora R1.
Układ ten charakteryzuje się szczegól-
nie użyteczną właściwością, polegającą
na tym, że napięcia na obu wejściach
wzmacniacza w warunkach pracy
normalnej sÄ… zawsze praktycznie sobie
równe. Dzięki temu wejście odwracają-
Rys. 8.2. Zasilanie symetryczne za
Rys. 8.3. Schemat odwracającego ce może być uważane za pozorną ziemię
pomocą dwóch baterii.
wzmacniacza operacyjnego. (masę), co jest bardzo przydatne w ukła-
dach mikserów audio. Do wejścia z ma-
jest wyznaczone przez stosunek opor- + 18V, + 9V i 0V, względnie jeszcze ina- są pozorną można równocześnie dopro-
ności R1 do R2 według wzoru: czej, zależnie od tego, które z wyprowa- wadzać szereg sygnałów nie wywołując
K = (R1/R2 + 1) dzeń jest uważane za punkt odniesienia. wzajemnego na siebie oddziaływania ich
Jeżeli oporności rezystorów będą na Zasilanie symetryczne jest trochę kło- z
ródeł. Inaczej mówiąc, sygnały da się
przykład wynosić R1 = 100kW i R2 potliwe, a gdy nie jest konieczne, można miksować na wejściu układu z pozorną
= 10kW, to wzmocnienie będzie: dostosować układ wzmacniacza do zasi- masą.
K = (100kW/10kW +1) = 11 lania jednym napięciem (czyli  normal-
Moduł wejściowy audio
Oznacza to, że jeżeli napięcie wejścio- nie , 0V i napięcie dodatnie). Osiąga się
we wynosi np. 20mV, to napięcie wy- to przez przesunięcie średniego poziomu Moduł wejściowy audio ze wzmacnia-
jÅ›ciowe wyniesie: 20mV × 11 = 220mV wzmacnianego sygnaÅ‚u z 0V do poÅ‚owy czem nieodwracajÄ…cym z rys. 8.1 jest
Impedancja wejściowa wejścia nieod- napięcia zasilania. Przykład takiego roz- przedstawiony na rys. 8.4. Chwilowa
wracającego jest bardzo wysoka, wiązania będzie pokazany dalej na wartość jego napięcia wyjściowego mo-
rys. 8.4
i wzmacniacz taki pobiera bardzo mały rys. 8.4
rys. 8.4.
rys. 8.4 że zmieniać się w granicach od niemal
rys. 8.4
prąd. Nadaje się on zatem, oprócz wielu 0V prawie do napięcia zasilającego, jeże-
Wzmacniacz odwracajÄ…cy
innych zastosowań, na wzmacniacz mik- li tylko mikrofon odbiera dostatecznie sil-
rofonowy. Schemat wzmacniacza odwracajÄ…ce- ny dz
więk.
rys. 8.3
go jest przedstawiony na rys. 8.3
rys. 8.3. Układ
rys. 8.3
rys. 8.3
W module wykorzystuje siÄ™ pojedyn-
Zasilanie symetryczne
ten może być zasilany także albo symet- czy wzmacniacz operacyjny IC1, na przy-
Układ na rys. 8.1 jest zasilany w spo- rycznie dwoma napięciami albo jednym
kład dobrze znany 741. Na pierwszy rzut
sób zwany symetrycznym, do którego napięciem. Sygnał wejściowy jest dopro- oka nie przypomina on układu z rys. 8.1,
potrzeba trzech doprowadzeń: dodatnie- wadzany do wejścia odwracającego na
jeżeli jednak wyobrazić sobie usunięcie
go, 0V i ujemnego. Sposób ten stosuje skutek czego sygnał wyjściowy zostaje
R2, R3, C1 i C2, umożliwiające zasilanie
siÄ™ niemal we wszystkich profesjonalnie odwrócony o 180°. W wielu wzmacnia- wzmacniacza jednym napiÄ™ciem, podo-
projektowanych wzmacniaczach, prze- czach audio, chociaż nie we wszystkich,
bieństwo stanie się wyraz
ne.
znaczonych do wzmacniania napięć nie ma to znaczenia.
Układ został zaprojektowany do
zmiennych, których wartość chwilowa Wzmocnienie (K) wzmacniacza jest
współpracy z mikrofonem elektretowym
zmienia się od wartości dodatnich do wyznaczone przez stosunek rezystorów
(pojemnościowym). Mikrofon taki wy-
ujemnych w stosunku do 0V (masy, R2 i R1 według wzoru: K = - (R2/R1)
maga zasilania napięciem stałym
względnie ziemi). Oprócz tego zasilanie Znak minus wskazuje, że skutkiem
w czym pośredniczy rezystor R1. W ra-
symetryczne w pewnym stopniu redu- zwiększania się chwilowej wartości na- zie użycia mikrofonu dynamicznego re-
kuje przydz
więk sieciowy w przypadku pięcia wejściowego jest zmniejszanie
zystor ten należy usunąć.
zasilania z sieci napięcia zmiennego. się chwilowej wartości napięcia wyjścio- Rezystory R2 i R3 utrzymują wejście
Zasilanie symetryczne można uzyskać wego, czyli ma miejsce przesuwanie fa- nieodwracające (3) IC1 pod stabilnym
za pomocą dwóch baterii, w sposób po- zy o 180 . Jeżeli oporności rezystorów
napięciem równym połowie napięcia za-
rys. 8.2
rys. 8.2
kazany na rys. 8.2. Napięcia dwóch połą- wynoszą np. R2 = 100kW i R1 = 10kW,
rys. 8.2
rys. 8.2
silającego. Przy braku sygnału wejścio-
czonych w szereg baterii 9V można to wzmocnienie będzie:
wego takie samo napięcie znajdzie się
oznaczyć przez + 9V, 0V i - 9V, albo K = - (100kW/10kW) = - 10
na wyjściu 6 i na wejściu odwracającym
2. Kondensator C1 odcina napięcie stałe
mikrofonu od wejścia 3 wzmacniacza,
ale nie jest zaporÄ… dla zmiennego sygna-
Å‚u audio.
Wzmocnienie wzmacniacza zostało
ustalone przez rezystory R4 i R5 na oko-
Å‚o 470V/V zgodnie z analogicznym jak po-
przednio wzorem:
K = (R4/R5) + 1
W rzeczywistości wzmocnienie może
być nieco mniejsze, zwłaszcza przy więk-
szych częstotliwościach, ale w tym przy-
padku w zupełności wystarczy.
Spoczynkowe napięcie stałe wyjścio-
Rys. 8.4. Schemat modułu wejściowego audio, który dostarcza napięcia stałego,
we wzmacniacza wynosi około 6V (przy
proporcjonalnego do sygnału wejściowego.
napięciu zasilania 12V). Na ten poziom
20 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 8/96
Klocki elektroniczne
Klocki elektroniczne
Klocki elektroniczne
Klocki elektroniczne
Klocki elektroniczne
nakłada się wzmocniony sygnał audio,
który przechodzi dalej przez odcinający
napięcie stałe kondensator C3. Amplitu-
dę sygnału wyjściowego można dowol-
nie regulować potencjometrem VR1.
Jedna jego końcówka jest połączona
z 0V, więc sygnał waha się powyżej i po-
niżej tego poziomu.
Ważną rolę pełnią trzy kondensatory,
C1, C2 i C3, odcinające napięcia stałe
Rys. 8.5. Podstawowy układ dwukanałowego miksera ze wzmacniaczem
trzech strategicznych punktów układu
operacyjnym.
i umożliwiające działanie wzmacniacza
na poziomie połowy napięcia zasilania.
W czasie trwania silnego dz
więku na układ o dwóch wejściach, ale w razie po-
Jeżeli jest potrzebny tylko wzmocnio-
C5 utrzymuje się stabilne napięcie, ale trzeby można zastosować ich więcej.
ny sygnał wejściowy, to należy pominąć
w momentach ciszy obniża się ono po- Dla każdego z nich należy oddzielnie obli-
elementy objęte linią przerywaną, a syg-
woli. Przy poprawnie dobranych wartoś- czyć oporność rezystora wejściowego
nał wyjściowy będzie odbierany z suwa-
ciach elementów napięcie na kondensa- w zależności od wymaganego wzmoc-
ka potencjometru.
torze C5 jest miarą poziomu odbieranego nienia. Często stosuje się wzmocnienie
dz
więku. Od oporności rezystora i po- równe jedności (czyli brak wzmocnienia)
Przetwarzanie napięcia
jemności kondensatora zależy szybkość i wtedy oporności wszystkich rezysto-
zmiennego na stałe
zanikania tego napięcia. Optymalne wiel- rów wejściowych będą jednakowe i rów-
kości zależą od wymagań i od prądu po- ne oporności rezystora sprzężenia zwrot-
Otoczony na rys. 8.4 liniÄ… przerywanÄ…
bieranego przez następny stopień. Typo- nego R5. Sugerowane oporności miesz-
obwód D1-D2-C5, tworzący tzw. podwa-
wymi wartoÅ›ciami sÄ… C5 = 1µF (poÅ‚Ä…czo- czÄ… siÄ™ w granicach od okoÅ‚o 10kW do
jacz napięcia, otrzymuje przez kondensa-
ny dodatnią końcówką z diodą D2) i R6 100kW. W każdym obwodzie wejścio-
tor C4 sygnał z suwaka potencjometru
= 22kW. wym jest wymagany szeregowy kon-
VR1. Ten rodzaj prostownika dostarcza
densator.
napięcia stałego proporcjonalnego do
Moduł miksera
Trzeba pamiętać, że gdy miksuje się
napięcia międzyszczytowego zmienne-
Są sytuacje, w których trzeba połą- dwa lub więcej sygnałów, to wartość
go napięcia wejściowego. Jeżeli pominie
czyć sygnały z dwóch albo z kilku z
ródeł chwilowa sygnału wyjściowego jest su-
się chwilowo spadki napięcia na dio-
zmiennoprądowych w jednym wspólnym mą wartości chwilowych sygnałów we-
dach, układ działa w następujący spo-
kanale. Kanałów wejściowych nie można jściowych. Jeżeli część ich częstotliwoś-
sób:
oczywiście połączyć razem, wszystkie ci składowych jest taka sama, to zależnie
Sygnał z suwaka potencjometru waha
bowiem oddziaływałyby wzajemnie na od faz mogą się one sumować lub ode-
się poniżej i powyżej poziomu 0V. Gdyby
siebie. Połączeń napięć zmiennych nie jmować. Ochrona wzmacniacza opera-
nie było C4 i D1, a D2 łączyła się bezpo-
można także dokonywać za pomocą cyjnego przed przesterowaniem, które
średnio z suwakiem potencjometru, to
diod, ponieważ jedna z połówek każdego wywołuje zniekształcenia, może zatem
napięcie do jakiego ładowałby się C5 od-
z sygnałów byłaby zawsze odcinana. w razie miksowania wielu sygnałów wy-
zwierciedlałoby tylko dodatnią część
Wprowadzenie sygnałów przez kon- magać obniżenia ich poziomów. W przy-
sygnału. Jego ujemna część byłaby po-
densatory za pośrednictwem szerego- padku odwracającego wzmacniacza ope-
minięta. Włączenie C4 nie zmieniłoby ni-
wych rezystorów do wejścia wzmacnia- racyjnego (o wzmocnieniu równym
czego, ponieważ wartość średnia sygna-
cza z masą pozorną umożliwia ich mik- jedności) obniżenie wzmocnienia osiąga
łu pozostałaby nie zmieniona i D2 otwie-
sowanie bez wzajemnego oddziaływania się przez zwiększenie oporności rezysto-
rałaby drogę tylko dla napięcia powyżej
z
ródeł (o ile oporności rezystorów szere- ra wejściowego powyżej oporności re-
0V.
gowych są dostatecznie duże). zystora sprzężenia zwrotnego. Wynika
Dopiero po włączeniu D1, gdy prze-
Daje się to wykonać za pomocą od- to zresztą z wyżej przytoczonych wzo-
chodzący przez C4 sygnał ma zmienić
wracającego wzmacniacza operacyjnego rów. (Nieodwracająca konfiguracja
siÄ™ na ujemny, D1  zasysa prÄ…d z 0V,
rys. 8.5
przedstawionego na rys. 8.5 wzmacniacza operacyjnego nie umożli-
rys. 8.5.
rys. 8.5
rys. 8.5
w wyniku czego napięcie za kondensato-
Układ ten jest zasilany jednym napię- wia obniżenia wzmocnienia poniżej 1.)
rem C4 nigdy nie jest niższe od 0V (jeżeli
ciem. Pośrednie napięcie odniesienia
pominie się spadek napięcia na diodzie).
Czujnik pozycji
jest utworzone przez dzielnik napięcia
Ponadto, jeżeli następnie z C4 pojawi się
R3-R4. Kondensatory C1 i C2 izolują we- Z potencjometru, którego schemat
dodatnia część sygnału, wzrost ten od-
rys. 8.6
jścia wzmacniacza od napięć stałych jest zamieszczony na rys. 8.6 można
rys. 8.6,
rys. 8.6
rys. 8.6
nosi siÄ™ do poziomu minimalnego ustalo-
w poprzedzających obwodach, a C3 od- utworzyć napięciowy czujnik położenia.
nego przez D1, czyli do 0V. Ponieważ
cina stałe napięcie od wyjścia. Jest to sposób bardzo prosty, ale bardzo
sam sygnał nie zmienił się, więc całe na-
Każdy z sygnałów może być wzmac- skuteczny, jeżeli zostanie połączony
pięcie międzyszczytowe zostaje wpom-
niany indywidualnie. Współczynnik z wyświetlaczem głośności, który zosta-
powane przez D2 do kondensatora C5.
wzmocnienia jest wyznaczony przez sto- nie omówiony dalej. Potencjometr VR1
W rzeczywistości otrzymane napięcie
sunek oporności odpowiedniego rezys- łączy się skrajnymi końcówkami pomię-
będzie mniejsze od napięcia między-
tora wejściowego, (R1 lub R2) do opor- dzy napięciem zasilającym a 0V. W rezul-
szczytowego o spadek napięcia na dio-
ności rezystora sprzężenia zwrotnego tacie napięcie na suwaku jest proporcjo-
dach. Kondensator C5 przechowuje
R5. A zatem: nalne do kąta obrotu osi. Innymi słowy
wpompowane napięcie szczytowe i za-
K1 = - (R5/R1) dla wejścia 1 napięcie wyjściowe reprezentuje pozy-
pobiega jego gwałtownym skokom
K2 = - (R5/R2) dla wejścia 2 cję osi potencjometru. Oporność poten-
w takt zmian sygnału wejściowego. Re-
Jak już wspomniano, odwrócenie fazy cjometru zależy od schematu, w którego
zystor R6 umożliwia powolne rozładowa-
i ujemny znak we wzorze często nie ma skład wchodzi, ale zwykle zawiera się
nie siÄ™ kondensatora C5 po zaniku syg-
znaczenia. Na ilustracji przedstawiono w przedziale od 10kW do 100kW.
nału wejściowego.
21
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 8/96
Klocki elektroniczne
Klocki elektroniczne
Klocki elektroniczne
Klocki elektroniczne
Klocki elektroniczne
maksymalny prąd w każdej z LED nieco
powyżej 15mA.
A
ańcuch rezystorów
dzielnika
A
ańcuch rezystorów dzielnika napię-
Rys. 8.6. Potencjometr
cia, znajdującego się wewnątrz układu
może zostać użyty jako
IC1 łączy się swoim górnym końcem
Rys. 8.7. Zastosowanie potencjometru w czujniku
napięciowy czujnik
z końcówką 6, a dolnym z końcówką 4.
poziomu wody.
położenia.
A
ańcuch ten wyznacza zakres, w którym
napięcie doprowadzone do wejścia
Jeżeli suwak potencjometru zostanie są w stanie wysokim, a w stanie aktyw-
5 może wpływać na stan wyjść. Na
połączony z wejściem procesora wy- nym ich napięcie spada do 0V.
schemacie na rys. 8.9 dolny koniec dziel-
świetlacza głośności, to pozycja poten-
nika (4) jest połączony z 0V, a górny ko-
Odwzorowanie liniowe lub
cjometru będzie wyświetlana za pomocą
niec (6) z wzorcowym z
ródłem napięcia
logarytmiczne
rzędu LED. Urządzenie to może posłużyć
1,25V, końcówką 7. Takie połączenie
jako np. wskaz
nik poziomu wody. OÅ› po-
Układ LM3914 wyświetla w skali li- wyznacza zakres od 0V do 1,25V.
tencjometru Å‚Ä…czy siÄ™ dz
wignią z pływa-
niowej, w której każdy wzrost napięcia
Tryb linijkowy lub
rys. 8.7
kiem, jak to wyjaśnia rys. 8.7
rys. 8.7, dzięki cze-
rys. 8.7
rys. 8.7
wejściowego (końcówka 5) o 125mV
mu potencjometr obraca się pod wpły-
punktowy
wywołuje zaświecenie się dalszej LED.
wem zmian poziomu wody. Potencjo-
Wyjść jest 10, w układzie z rys. 8.9 cały
Końcówka 9, mode select (wybór try-
metr może zostać użyty jako czujnik
zakres wynosi więc 1,25V.
bu), na ilustracji jest połączona z napię-
przedstawionego dalej układu ostrzega-
Układ LM3915 wyświetla w skali lo-
ciem zasilającym. Przy takim połączeniu
jącego o niebezpiecznie dużym, albo ma-
garytmicznej, w której każda LED repre-
wyświetlacz przybiera formę świecącej
Å‚ym, poziomie wody.
zentuje zmianę napięcia wejściowego
linijki o zmiennej długości, jak w magne-
Zakres zmian napięcia wymaga cza-
o 3dB. Nadaje się on więc doskonale do
tofonie. Tryb można zmienić na punkto-
sem dostosowania do potrzeb, co daje
monitorowania poziomu głośności, po-
wy, w którym świeci tylko jedna z LED
się zrealizować za pomocą sposobów
nieważ ludzkie ucho reaguje na dz
więki
i wyświetlacz przybiera formę świecące-
rys. 8.8. Rys. 8.8a po-
przytoczonych na rys. 8.8
rys. 8.8
rys. 8.8
rys. 8.8
w podobny sposób.
go punktu o zmiennym położeniu. Tryb
kazuje jak potencjometrami VR2 i VR3
Prosta konfiguracja układu na rys. 8.9
ten wymaga odłączenia końcówki 9
można ograniczyć napięcie wyjściowe
służy do obu wersji układu scalonego
od zasilania (i nie Å‚Ä…czenia jej z ni-
do wymaganych granic, a rys. 8.8b jak
w połączeniu z LED, które przyłącza się
czym).
potencjometrem VR2 można zmniejszyć
bez rezystorów szeregowych. Sam układ
maksymalne napięcie wyjściowe. Oba
Wyjścia
automatycznie stabilizuje prąd LED, któ-
sposoby można połączyć w jednym ukła-
ry jest wyznaczany opornością rezystora
Układ jest przedstawiony z wyjściami
dzie, a oporności potencjometrów do-
R1. (Więcej informacji o tych układach
połączonymi z LED. Do każdego wyjścia
strojczych dostosować do potrzeb.
można znalez
ć w artykule z serii  Płytki można przyłączyć dwie lub trzy połączo-
wielofunkcyjne w Elektronice dla ne w szereg LED. Można do nich przyłą-
Wyświetlacz listwowy
Wszystkich 2/96.) czać także inne układy, na przykład tran-
rys. 8.9
W pokazanym na rys. 8.9
rys. 8.9 module wy-
rys. 8.9
rys. 8.9
zystory lub pary Darlingtona, jeżeli trzeba
świetlacza głośności wykorzystano
Prąd wyjściowy
sterować silniejszymi lampami itp. Trze-
układ scalony wyświetlacza LM3914 lub
Prąd płynący z wyprowadzenia 7
ba jednak pamiętać, że wyjścia są aktyw-
LM3915. Układ ten uaktywnia dziesięć
przez rezystor R1 do 0V wyznacza dzie- ne w stanie niskim, czyli ich napięcie
swoich wyjść w zależności od napięcia
sięciokrotnie od niego większy prąd pły- spada, gdy zostają włączone. Działanie
na końcówce wejściowej 5. Przy połą-
nący przez LED. Napięcie na końcówce to jest odwrotne niż wielu opisanych
czeniach wykonanych według rys. 8.9
7 jest napięciem wzorcowym 1,25V, w tej serii układów. W rezultacie jeżeli
żadna z diod nie jest zaświecona, gdy na-
więc oporność R1, 680W, wyznacza wyjścia mają sterować tranzystorami,
pięcie wejściowe jest zerowe. W miarę
wzrastania tego napięcia wejścia są włą-
czane w rosnącej kolejności. Na ilustracji
wyjścia są połączone z LED, tworzącymi
wyświetlacz. Można je także użyć w in-
ny sposób, na przykład do sterowania
układu ostrzegającego, że określone na-
pięcie osiągnęło zbyt wysoki poziom.
Wyjścia są aktywne w stanie niskim.
Oznacza to, że w stanie spoczynkowym
Rys. 8.8. Dwa sposoby ustalania
Rys. 8.9. Podstawowy schemat wyświetlacza listwowego.
granic napięcia wyjściowego
22 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 8/96
Klocki elektroniczne
Klocki elektroniczne
Klocki elektroniczne
Klocki elektroniczne
Klocki elektroniczne
Darlingtona, która pozwala na przełącza-
nie większego prądu. Ramka z linii prze-
rywanej oznacza, że dwa oddzielne tran-
zystory może zastąpić jeden tranzystor
Darlingtona pnp.
Ich alternatywą może być jeden tran-
zystor Darlingtona, na przykład TIP127.
Rozmieszczenie jego wyprowadzeń
można znalez
ć w części 1 na rys. 1.14.
W obu wariantach modułu zastoso-
wano przyłączoną do wyprowadzeń wy-
Rys. 8.10. Dwa przykłady przełącznika pnp: (a) z pojedynczym tranzystorem
jściowych diodę (D1), eliminującą prze-
i (b) z tranzystorem Darlingtona.
pięcia wywoływane przez przekaz
niki,
silniki i inne urzÄ…dzenie indukcyjne (za-
muszą to być tranzystory pnp (np. Układ pojedynczego tranzystora pnp wierające cewki). Diody te można pomi-
rys. 8.10a
BC214L, BC558, BC177). jest przedstawiony na rys. 8.10a
rys. 8.10a. Gdy je- nąć, gdy stosuje się urządzenia nieinduk-
rys. 8.10a
rys. 8.10a
go wejście będzie pozostawione bez po- cyjne na przykład LED (z odpowiednim
Przełącznik pnp
łączenia, albo połączone z zasilaniem, rezystorem szeregowym).
Tranzystory pnp były już omawiane przez urządzenie przyłączone do wyjścia
Przykładowy projekt
w tej serii. Na przykład były użyte w mo- nie popłynie żaden prąd.
Projektem przykładowym jest wy-
dule niezawodnej syreny w części 2 (rys. Jeżeli napięcie wejściowe zostanie
2.14) i w sterowniku kierunku obrotów obniżone o około 0,7V lub więcej, tran- świetlacz głośności z układem alarmo-
silnika w części 3 (rys. 3.13). Działają zystor zostanie odblokowany i w obwo- wym, który pokazuje sposób wykorzys-
tania i zestawienia modułów opisanych
one w odwrotny sposób niż tranzystory dzie emiter-baza oznaczonym strzałką
w części 8 Klocków Elektronicznych
npn i są bardzo użyteczne gdy, trzeba popłynie prąd.
włączyć urządzenie wyjściowe, takie jak Układ na rys. 8.10b
rys. 8.10b
rys. 8.10b jest podobny, do- w zastosowaniu praktycznym.
rys. 8.10b
rys. 8.10b
brzęczyk, gdy napięcie sygnału sterują- dano tylko do niego drugi tranzystor pnp Max Horsey
Max Horsey
Max Horsey
Max Horsey
Max Horsey
cego spada. (TR2), tworzÄ…cy razem z pierwszym parÄ™
Cd. ze str. 6 Powierzchnię płytki czyszczę drobnym pa- praktyczny temat, a w razie potrzeby uru-
Piotr Konieczny z Poznania przysłał cieka- pierem ściernym, zarówno przed malo- chomimy zapowiadaną wstępnie rubrykę
wy list z uwagami i propozycjami. Na te- waniem lakierem (lakier o wiele lepiej  Tricks & Tips . Teraz wszystko w Waszych
mat wykonywania płytek pisze: trzyma się płytki), jak i po jego zmyciu. rękach - przysyłajcie propozycje tematów
Zgodnie z Waszą propozycją napiszę tro- Z reguły cynuję tylko pola lutownicze. do dyskusji i własne doświadczenia.
chę o doświadczeniach z ręcznym wyko- Raz wykonałem płytkę  dwustronną - nie A kostki ICL7106 i 7107 szczegółowo
nywanie płytek. wymagała ona jednak dużej precyzji. Je- przedstawimy za jakiś czas w nowo przy-
Czym maluję ścieżki? Najczęściej jest to żeli otwory wywierci się przed  malunka- gotowanym dziale o roboczej nazwie
lakier do paznokci. Jednak oryginalny la- mi , nie ma z tym większego problemu.  Najsłynniejsze aplikacje .
kier jest do tego za gęsty, więc rozcień-  Przelotki wykonałem z obciętych koń- Waldemar pisze w dalszej części listu:
czam go zmywaczem do paznokci aż do cówek rezystorów i kondensatorów. W numerze 6/96, w rubryce  Poczta py-
uzyskania odpowiedniej konsystencji. Tyle odnośnie płytek. Może coś z moich tacie, jak robimy płytki.
Odnośnie pisaków: kupiłem jeden - SAN- uwag się przyda. (...) Ja obecnie przy niezbyt skomplikowanym
FORD 1mm. Nie wierzcie w cuda - po ja- Na pewno coÅ› siÄ™ przyda! Piotr za prak- urzÄ…dzeniu stosujÄ™ metodÄ™ frezowania.
kimś czasie zaczyna odłazić od płytki (py- tyczne wskazówki otrzymuje upominek Marzyło mi się kiedyś, aby zbudować przy
tałem kolegów-elektroników, też nie od- ufundowany przez redakcję EdW. pomocy starego plotera takie urządze-
nosili się pozytywnie do tego gadżetu). Waldemar Rogowski z Sieradza napisał: nie, które przy pomocy komputera zrobi
Ścieżki między nóżkami  scalaków to Szanowna Redakcjo! wszystkie ścieżki i wywierci otwory o róż-
rzeczywiście problem. Najlepiej, według Na wstępie chciałbym pozdrowić całą re- nych średnicach. Czytałem ze dwa mie-
mnie,  dziubać ten kawałek szpilką lub dakcję EdW i pogratulować stworzenia siące temu, że takie urządzenie właśnie
kawałkiem cienkiego drutu zanurzonym takiego czasopisma. wymyślono i płytki prototypowe robi
w lakierze. Najbardziej popieram rubryki, gdzie moż- z oszałamiającą szybkością.
Zmywanie lakieru - tak jak rozcieńczanie - na porozmawiać z fachowcami, lub wy- Wracając jednak do mojej metody. Mam
zmywacz do paznokci. mienić na forum publicznym doświadcze- wiertarkę Celmy - starszą 350W. Do tego
Odnośnie otworów: otworki wiercę za- nia z innymi amatorami. Tego nie ma stojak (statyw ruchomy) ze specjalnym
wsze przed malowaniem ścieżek. Raz w innych czasopismach, a mogę się zało- przełącznikiem na tak zwanym mikrusie
próbowałem po - skonczyło się to na żyć o każdą kwotę, że w 90% amatorzy (mikrowyłączniku), wykonanym przeze
zmarnowaniu laminatu (pola lutownicze mają problemy z uruchamianiem swoich mnie. Służy on do tego, aby wiertarka wy-
okazały się za małe).  dzieł . Ja oczywiście też mam  tonę py- łączała się samoczynnie dopiero w od-
Miejsca na otwory zaznaczam przy użyciu tań do Was. (...) ległości ok. 1cm od materiału. Zrobiłem
młotka i cienkich gwoz
dzi (wiele z nich, My z uwagami Waldemara zgadzamy się też do niej regulator obrotów. Jedem po-
właściwie wszystkie, lądują w koszu - stę- w 100%. Mało tego, sami widzicie, że sta- tencjometr reguluje prędkość, a drugi
pienie bÄ…dz
wygięcie). Bez tego wiertła ramy się spełnić te oczekiwania. Dział moment obrotowy. Jako frezów użyłem
ślizgają się po miedzi. Otwory wiercę 400-  Forum Czytelników czeka na dalsze sa- wierteł dentystycznych o różnych średni-
watową wiertarką z płynną regulacją ob- modzielnie zrealizowane, ciekawe projek- cach. Oczywiście wiertła są używane i dla
rotów (szybkość obrotowa wzrasta w fun- ty. W dziale  Poczta zamieścimy każdy dentysty nadają się tylko na śmietnik.
kcji głębokości wciśnięcia przycisku). sensowny głos w dyskusji na jakikolwiek Cd. na str. 77
23
ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 8/96