ZAOCZNA POLICEALNA SZKOŁA COSINUS W WARSZAWIE
Kierunek: Technik rachunkowości, semestr I
Przedmiot: Działalność gospodarcza w branży ekonomicznej
Temat: Prawo autorskie. Prawo konsumenckie
Zagadnienia:
1. Przedmiot i źródła prawa autorskiego
2. Podmiot praw autorskich
3. Rodzaj praw autorskich
4. Istota i źródła prawa konsumenckiego
5. Pojęcie konsumenta
6. Sprzedaż konsumencka i charakterystyka uprawnień z tytułu niezgodności z umową
7. Uprawnienia konsumenta, który zawarł umowę poza lokalem przedsiębiorstwa
8. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Prawa autorskie to ustawowo określone zbiory uprawnień twórcy dzieła intelektualnego oraz
zbiory ograniczeń innych podmiotów w stosunku do twórcy i tego dzieła. Wszystkie dobra
zarówno fizyczne jak i intelektualne mają właścicieli, którym przysługują prawa związane z ich
własnością. Prawo autorskie zostało sformułowane w ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie
autorskim prawach pokrewnych.
Podmiot praw autorskich (właściciel) to osoba, w której wyłącznej dyspozycji znajduje się
dany wytwór intelektualny. Inaczej mówiąc jest to osoba, która może rozporządzać
bezwzględnymi prawami do niego. Osoby, które uzyskują legitymację na podstawie umowy do
korzystania w, określonym zakresie z utworu, nie mogą być traktowane jako podmioty praw
autorskich do niego, gdyż ich względne uprawnienia stanowią jedynie emanację praw
wyłącznych, przysługujących właśnie tymże podmiotom.
Autor ma prawo opublikować utwór nie ujawniając swego prawdziwego nazwiska. W
wykonywaniu praw autorskich do dzieła opublikowanego anonimowo lub pod pseudonimem
zastępuje twórcę wydawca lub producent; dopóki autor nie poda swego nazwiska do publicznej
wiadomości. Umieszczenie wbrew woli twórcy nazwiska na utworze lub ujawnienie autorstwa
w inny sposób jest naruszeniem praw autorskich.
Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności. Nie są zatem
wymagane: zgłoszenie lub rejestracja utworu, opatrywanie go notą szczególnej treści itp.
Polskie prawo nie przewiduje też żadnej formy rejestracji utworu.
Przedmiotem praw autorskich jest "każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym
charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości przeznaczenia i sposobu
wyrażenia" (art. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych).
z
powyższą
definicją
utwór
chroniony
prawem
autorskim
musi
spełniać równocześnie następujące warunki:
• musi być wynikiem działalności twórczej (a nie odtwórczej),
• musi być wynikiem działalności o indywidualnym charakterze (tzn. aby było widać
wkład indywidualnej pracy, czyli by był to nasz, a nie cudzy utwór),
• musi być przynajmniej w części ustalony (czyli utrwalony na określonym materiale -
nośniku).
Wyróżnia się następujące dwa rodzaje praw autorskich przysługujących twórcy (Ustawa z
dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dź. U. Nr 24, poz. S3; ost.
zm.: Dz. U. z 1997 r. Nr SS, poz. 554):
• Autorskie prawa osobiste (APO) oraz
• Autorskie prawa majątkowe (APM).
Podmiot praw autorskich, którym jest twórca, zawsze po stworzeniu utworu posiada zarówno
prawa osobiste, jak i majątkowe do niego. Po upływie pewnego okresu on sam lub jego
spadkobiercy tracą jednak prawa majątkowe z mocy samego prawa, ze względu na ich
wygaśnięcie. To samo dotyczy innych niż twórca podmiotów praw autorskich pierwotnie
uprawnionych z tytułu stworzenia utworu, a więc wchodzących w posiadanie praw
majątkowych z chwilą jego stworzenia. Natomiast prawa autorskie osobiste trwają wiecznie i
są chronione również po śmierci autora (np. dzieła Bacha czy Mozarta są na zawsze związane z
tymi twórcami).
Prawo konsumenckie składa się z szeregu ustaw, które łącznie określają ogół uprawnień, z
których może skorzystać konsument. Te najważniejsze dotyczą uprawnień konsumenckich w
sytuacji zakupu towaru lub usługi. Chodzi o uprawnienia powstające przy tzw. sprzedaży
konsumenckiej. Prawa konsumenta regulują m. in. ustawa o ochronie niektórych praw
konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny,
ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów, a także ustawa o szczególnych warunkach
sprzedaży konsumenckiej. W Polsce ochroną konsumentów zajmują się zarówno państwowe
jak i prywatne, wspierane przez państwo organizacje. Na szczeblu rządowym ochrona
konsumentów leży w gestii Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który podlega
bezpośrednio premierowi.
Konsument to osoba kupująca jakieś produkty (np. jedzenie, odzież, meble) lub korzystająca z
jakiś usług (np. fryzjera, kina, banku, Internetu). Jednak nie zawsze gdy ktoś kupuje towar lub
korzysta z jakiejś usługi jest konsumentem. Zgodnie z Kodeksem Cywilnym za konsumenta
uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej (nabywającą od przedsiębiorcy towar
lub usługę) w celu bezpośrednio nie związanym z prowadzoną przez nią działalnością
gospodarczą lub zawodową. Wszystkim konsumentom przysługują podstawowe prawa.
Sprzedaż konsumencka – zgodnie z przepisami prawa, o sprzedaży konsumenckiej mówimy,
gdy jedną ze stron (kupującym) jest osoba fizyczna zawierająca umowę w celu niezwiązanym z
prowadzoną działalnością lub zawodem, z drugiej zaś strony (sprzedawca lub usługodawca) z
przedsiębiorcą zawierającym umowę w zakresie prowadzonej działalności. W odniesieniu do
umów sprzedaży konsumenckiej najistotniejszą ustawą jest ustawa o szczególnych warunkach
sprzedaży konsumenckiej. Odnosi się ona do sytuacji, w której zakupiona przez konsumenta
rzecz ma wady, czyli, mówiąc językiem ustawy, jest niezgodna z umową.
Przez niezgodność z umową należy rozumieć nie tylko wady fizyczne. Towar niezgodny z
umową, to taki, który nie nadaje się do celu, do jakiego tego rodzaju towar jest zwykle
używany oraz gdy jego właściwości nie odpowiadają właściwościom cechującym towar tego
rodzaju. To samo dotyczy sytuacji, gdy towar nie jest zgodny ze składanymi publicznie
zapewnieniami sprzedawcy, producenta lub jego przedstawiciela. Zapewnienia te mogą być
wyrażone w oznakowaniu towaru lub reklamie, odnoszące się do właściwości towaru, w tym
także terminu, w jakim towar ma je zachować.
Przepisy tej ustawy określają uprawnienia konsumenta związane z reklamacją. Zgodnie z art.
8 tej ustawy w sytuacji zaistnienia niezgodności towaru z umową konsument może zażądać
bezpłatnej naprawy lub wymiany towaru z umową. Zgodnie z art. 13 ust. 4 ustawy w treści
gwarancji wydawanej konsumentowi należy wskazać, iż nie uchyla ona, ani nie modyfikuje
ona w żaden sposób uprawnień konsumenta wynikających z tej ustawy. Oznacza to, że
uprawnienia wynikające z ustawy przysługują konsumentom zawsze, gdy dochodzi do
zawarcia umowy sprzedaży konsumenckiej. Mogą ona ulec ograniczeniu jedynie w niewielkim
zakresie w przypadku sprzedaży rzeczy używanej, gdy sprzedawca może ograniczyć czas
uprawnień co najwyżej do 1 roku (standardowo są to dwa lata).
Ustawa przyznaje konsumentowi, który zawarł umowę poza lokalem przedsiębiorstwa,
uprawnienie do odstąpienia od umowy, bez podawania przyczyny. Stosownie do art. 2 ust 1
ustawy konsument, który zawarł umowę poza lokalem przedsiębiorstwa, może od niej odstąpić
bez podania przyczyn, składając stosowne oświadczenie na piśmie w terminie dziesięciu dni od
zawarcia umowy. Do zachowania tego terminu wystarczy wysłanie oświadczenia przed jego
upływem. Z powyższego wynika, że konsument w okresie 10 dni po zawarciu umowy ma czas
na zweryfikowanie swojej pierwotnej decyzji odnośnie woli i chęci zawarcia danej umowy z
przedsiębiorcą. Co istotne, konsument nie musi podawać powodów, dla których odstępuje od
zawartej uprzednio umowy.
Ustawa nakłada na przedsiębiorcę zawierającego umowę poza lokalem przedsiębiorstwa
obowiązek poinformowania konsumenta, jeszcze przed zawarciem umowy, o przysługującym
mu prawie odstąpienia od umowy i wręczenia konsumentowi wzoru oświadczenia o
odstąpieniu, z oznaczeniem swojego imienia i nazwiska (nazwy) oraz adresem zamieszkania
(siedziby).
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów realizuje rządową politykę ochrony
konsumentów. Podstawowym zadaniem UOKiK w tym obszarze jest występowanie w interesie
publicznym – to znaczy wszczynanie postępowań administracyjnych o naruszenie zbiorowych
interesów konsumentów. W ich efekcie Prezes Urzędu wydaje decyzje zakazujące stosowania
praktyki naruszającej prawa słabszych uczestników rynku, a w przypadku niewywiązania się
przedsiębiorcy z nałożonych obowiązków – nakłada karę pieniężną za każdy dzień zwłoki.
UOKiK współpracuje z miejskimi i powiatowymi rzecznikami konsumentów oraz
finansowanymi z budżetu Państwa organizacjami pozarządowymi (Federacja Konsumentów,
Stowarzyszenie Konsumentów Polskich), które udzielają bezpłatnej pomocy prawnej w
sprawach indywidualnych.
1. Co jest przedmiotem prawa autorskiego?
2. Jakie są źródła prawa autorskiego w Polsce?
3. Co jest podmiotem prawa autorskiego?
4. Jakie są rodzaje praw autorskich?
5. Czym są prawa konsumenckie?
6. Jakie są źródła prawa konsumenckiego w Polsce?
7. Kim jest konsument?
8. Czym jest sprzedaż konsumencka?
9. Jakie uprawnienia posiada konsument z tytułu niezgodności z umową?
10. Jakie uprawniania przysługują konsumentowi, który zawarł umowę poza lokalem
przedsiębiorstwa?
11. Jakie zadania realizuje UOKiK?
Literatura:
J. Ablewicz – Funkcjonowanie przedsiębiorstw. Podstawy prawa, WSiP, 2013 r.
M. Wajgner, R. Tylińska – Podstawy ekonomiczne i prawne, REA, 2007 r.
J. Lewandowski – Elementy prawa, WSiP, 2012 r.
R. Golat – Prawo autorskie i prawa pokrewne, C.H. Beck 2013 r.
M. Pigłowski – Podstawy ochrony prawnej konsumenta. Przepisy i przykłady, CeDeWu, 2012
r.