Nakład – zużycie czynników produkcji i obrotu (pieniędzy, surowców, energii, pracy ludzkiej…) bez względu na cel i przyczynę.

Czynniki produkcji:

− Surowce mineralne, wody, lasy, ziemia, rośliny, zwierzęta;

− Praca człowieka;

− Ekonomiczne dobra produkcyjne (dobra kapitałowe) –maszyny, budynki, licencje, znaki formowe, kapitał pieniężny (gotówka, akcje, obligacje i należności);

− Technologia – sposób wytwarzania.

Koszt – zużycie czynników produkcji i obrotu w ekonomicznie uzasadnionej ilości, wyznaczonej w jednostkach pieniężnych,

Wydatek – wydatkowanie pieniędzy z rachunku bankowego lub kasy (wypływ pieniędzy), Koszty historyczne a koszty przyszłe

Koszty własne przedsiębiorstwa ze względu na swój złożony charakter są rozpatrywane z różnych punktów widzenia. Potrzeby sprawozdawczości, analizy, kontroli, planowania i podejmowania decyzji wymagającej ujęcia kosztów w odpowiednich przekrojach.

Podział kosztów:

− Koszt ex post - W wycenie opartej na kosztach historycznych (ex post) przyjmuje się założenie, że istnieje jeden prawdziwy, poniesiony koszt.

− Koszt ex ante - Koszty przyszłe, to koszty zaplanowane, uwzględniające inflację.

Kategorie kosztów:

− Wycena zapasów i pomiaru zysku;

− Celów dystrybucyjnych;

− Celów kontroli;

Podejście do kosztu

Faktyczne zużycie środków

Podejście księgowe

Koszty utraconych

Koszty

Koszty

marnotrawstwo

Straty losowe

kożyści

nieprodukcyjne

produkcyjne

Z punktu widzenia ekonomisty

Klasyfikacja kosztów (wg typów działalności)

− Operacyjnej (koszty działalności podstawowej, pomocniczej i koszty zarządu);

− Inwestycyjnej (lokacyjnej);

− Finansowej (kredyty, pożyczki, obrót papierami wartościowymi);

− Socjalnej;

Koszty (wg sfer działalności):

− Koszty zakupu;

− Koszty produkcji;

− Koszty sprzedaży;

Klasyfikacja kosztów w układzie rodzajowym:

− Wartość sprzedanych towarów i materiałów;

− Zużycie materiałów i energii;

− Usługi obce;

− Podatki i opłaty;

− Wynagrodzenia;

− Świadczenia na rzecz pracowników;

− Amortyzacja (koszt zużycia majątku trwałego);

− Pozostałe;

Logistyka – przepływ zasobów od nadawcy do odbiorcy, ok. 20% obrotu firmy to logistyka; Podział na koszty stałe i zmienne

4,5

4

3,5

3

2,5

sztok 2

koszty stałe

1,5

koszty zmienne

1

0,5

0

0

1

2

3

4

5

wielkość produkcji

18

16

14

jednostkowe

y

12

w

koszty zmienne

o

stk

10

ond 8

jednostkowe

koszty stałe

szt jeo

6

k

4

2

0

0

1

2

3

4

5

stopień wykożystania zdolności produkcyjnej

Zależność kosztów stałych i zmiennych jest podstawą wielu decyzji w przedsiębiorstwie:

− Ile należy wytworzyć wyrobów aby pokryć koszty stałe i zmienne;

− Ile należy wytworzyć wyrobów aby zapewnić przedsiębiorstwu określoną stopę zysku;

− O ile należy zwiększyć wielkość produkcji aby obniżyć koszty jednostkowe i osiągnąć zakładany przyrost zysku;

CENA

Cena to liczba jednostek pieniężnych jaką płaci nabywca, a dostaje sprzedawca za jednostkę produktu, usługi lub towaru. Cena to wartość jednostki produktu usługi lub towaru wyrażona w pieniądzu.

Cenę ustala przedsiębiorca w oparciu o analizę:

− Popytu (ile klienci będą skłonni zapłacić za towar);

− Kosztów (aby różnica między przychodami i kosztami była dodatnia);

− Działań konkurencji;

− Działań marketingowych;

Proces inwestycyjno-budowlany i jego koszty.

PIB to zespół czynności koncepcyjnych, prawnych, projektowych, technicznych… zmierzających do osiągnięcia celu: przekazania do użytkowania (eksploatacji) przedmiotu inwestycji – obiektu budowlanego.

Cykl inwestycji:

− POMYSŁ

− Faza studiów i analiz

− DECYZJA INWESTORA

− Faza przygotowania inwestycji

− POCZĄTEK PRAC

− Faza realizacji inwestycji

− ZAKOŃCZENIE PRAC

− Rozliczenie inwestycji

− POCZĄTEK EKSPLOATACJI

− Faza eksploatacji (użytkowanie i utrzymanie)

Koszt robót budowlanych to tylko część kosztów całego przedsięwzięcia, ale często ma kluczowe znaczenie.

BUDOWA, ekspertyzy, pozwolenia, projekty, utrzymanie, nabycie gruntu, wyposażenie, remonty, koszty zbycia;

Inwestor szacuje koszty budowy na wszystkich etapach przedsięwzięcia (w miarę postępu szczegółowość planów rośnie):

− Aby określić czy ma dość środków;

− Aby sprawdzić czy inwestycja się opłaci;

− Aby zaplanować rozłożenie wydatków w czasie;

− Aby negocjować z wykonawcami;

− Aby kontrolować wydatki;

Wykonawca musi określić za jaką cenę chce sprzedać swoją usługę:

− Na podstawie rynkowych warunków;

− Na podstawie kosztu, jaki poniesie i zysku jaki chciałby osiągnąć;

− Znając przedmiot i zakres zlecenia;

− Znając swoje obowiązki i prawa;

− Znając formę w jakiej zleceniodawca chce mu płacić.

Szacowanie kosztów – metody.

1. Ocena ekspercka:

− Pojedynczy ekspert może się bardzo pomylić, dlatego uśrednia się oceny wielu ekspertów;

− Dokładność oszacowania rzędu 15-20% wymaga pracy ok. 70 ekspertów;

− Metoda droga;

2. Szacowanie przez analogię:

− Oszacowanie na podstawie rzeczywistych kosztów wcześniej wykonywanych przedsięwzięć produkcyjnych;

− Wymaga wiedzy o kosztach różnego typu projektów (bazy danych); 3. Modelowanie parametryczne:

− Szukane koszty projektu są zadane wzorem analitycznym,

− Wystarczy podstawić do wzoru odpowiednie wartości (parametry);

− Przykładowe parametry: w bud. np. Kubatura, ogólnie np. Złożoność projektu, Innowacyjność, Stopień zdefiniowania wymogów klienta;

− Modele parametryczne wymagają przetestowania na wielu projektach.

4. Szacowanie „od szczegółu do ogółu

Oszacowanie powinno być rzetelne:

− Niepewność –> doliczmy rezerwę;

− Duża rezerwa –> uśpiona czujność;

Dokładne oszacowanie nie zawsze jest możliwe!

Przy wzroście kosztu estymacji, dokładność rośnie zgodnie z funkcją logarytmiczną.

Dotąd szacowanie kosztów:

− Niezależnie od metody szacowania, koszty należy traktować jako wartości losowe;

− Dokładność szacowania kosztów rośnie z zaawansowaniem planów i projektów; KOSTORYS

• Zestawienie ilościowe i wartościowe przewidzianych do wykonania lub wykonanych robót związanych z realizacją zaprojektowanego obiektu budowlanego(regulamin kosztorysowania Polcen2002);

• Dokument określający kalkulację ceny wg ustalonych metod, w oparciu o przedmiar lub obmiar robót, a w przypadku kosztorysu inwestorskiego jest szacunkiem kosztów do poniesienia (środowiskowe metody…”, SKB i ZBKB 2001);

• Kosztorys to dokument określający całkowite wynagrodzenie wykonawcy w ofercie , ustalone na podstawie przedmiaru robót z podaniem cen szczegółowych, odniesionych do poszczególnyc pozycji przedmiaru.

Kosztorys:

− Jedno z wielu opracowań kosztowych w procesie inwestycyjnym;

− Wg wymienionych definicji kosztorys powstaje wtedy, gdy jest już gotowy projekt i specyfikacje;

− Więc wyliczenia w fazie planowania inwestycji, budżety, nie są nazywane kosztami Cele kosztorysowania:

− Oszacowanie kosztów;

− Obliczenie ceny;

− Podstawa do rozliczeń między wykonawcą a zamawiającym;

− Podstawa do kontroli wydatków i przychodów;

Zestawienie nakładów czynników produkcji:

− Do harmonogramów rzeczowo-finansowych;

− Do zamówień materiałów;

− Do kontroli zużycia materiałów;

− Do rozliczania zarobku robotników;

Rodzaje kosztorysów:

− Inwestorski – wykonywany na potrzeby inwestora: oszacowanie kosztu jaki poniesie inwestor zamawiając lub wykonując samodzielnie roboty lub obiekty; W praktyce tylko w zamówieniach publicznych

− Ofertowy – sporządzany przez potencjalnego wykonawcę robót budowlanych – odpowiedz na zapytanie o cenę;

− Zamienny – aby ustalić zmianę ceny ustalonej w umowie z uwagi na zmiany ilości robót.

Sporządzany przez wykonawcę po wykonaniu robót. (o ile umowa dopuszcza zmianę ceny);

− Powykonawczy – aby ustalić wynagrodzenie wykonawcy za wykonanie roboty, gdy strony nie ustaliły wcześniej kwoty

Podstawy prawne:

− Ustawa o cenach z dn. 5.07.2001

− Prawo o zamówieniach publicznych z dn.29.01.2004

− Rozporządzenie w sprawie określania metod…

Pozostałe podstawy kosztorysowania:

1.

Podstawy techniczne

(co i jak ma być wykonane)

− Dokumentacja projektowa;

o Projekt budowlany;

o Projekty wykonawcze;

o

− Specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót;

o Sposób i jakość wykonania robót;

o Właściwości materiałów, sprzętu i maszyn, technologia, tolerancje wymiarowe; o Zasady odbioru robót;

o Opis sposobu rozliczania robót tymczasowych i towarzyszących; o Opis zasad przedmiarowania;

o Powołania na projekty, normy, aprobaty techniczne i inne;

− Założenia (inwestor) / dane wejściowe (inwestor + akceptacja wykonawcy) do kosztorysowania

− Przedmiar (na podstawie dokumentacji) / obmiar robót – zestawienie robót w kolejności technologicznej ich wykonywania;

o Co jest do zrobienia?

o Gdzie to jest?

o Ile tego jest?

o Jak to ma być wykonane?

− Wizja lokalna;

− Dane / założenia wyjściowe – brakujące ustalenia techniczne;

− Pozostałe dane mające wpływ na sposób wykonywania robót;

2. Podstawy rzeczowe

Informacje o zużyciu czynników produkcji na wykonanie robót.

Dane o narzutach rzeczowych czynników produkcji na wykonanie robót:

− Publikowane;

− Opracowywane samodzielnie;

− Katalogi: KNR (dawniej na zlecenie ministerstwa), KSNR, KNNR, TZKNBK PKZ,KNP, KJNZMB, HCWD!

3. Podstawy cenowe:

− Ceny czynników produkcji, wskazania narzutów kosztorysu;

− Jednostkowe ceny robót, asortymentów robót;

SZCZEGÓŁOWA METODA KALKULACJI

Zasada obliczeń;

− Podejście procesowe – wycena procesów, których efektem jest przedmiot inwestycji;

− Podział zakresu robót na drobne części – roboty budowlane;

− Obliczyć ilości robót;

− Przyjąć nakłady rzeczowe na wykonywanie robót;

− Obliczyć koszty bezpośrednie robót;

− Doliczyć koszty pośrednie i zysk wykonawczy;

Koszty bezpośrednie:

− Robocizna – R

− Materiały – M

− Sprzęt – S

Koszty pośrednie - Kp:

− Koszty ogólne budowy;

− Koszty zarządu;

Zysk - Z: zarobek wykonawczy + ryzyko

Koszty robocizny

n- ilość robót

c- cena

q- obj. robót do wykonania

ę

Nakład jednostkowy robocizny, czyli „norma” robocizny – ilość czasu potrzebna do wykonania jednostki produkcji dobrej jakości przez robotnika o odpowiednich kwalifikacjach, stosującego właściwe metody i narzędzia przy właściwej organizacji robót.

− Czynności podstawowe,

− Czynności pomocnicze;

− Transport ręczny;

− Przemieszczenie, montaż i demontaż sprzętu;

− Obsługa sprzętu;

− Przerwy na odpoczynek i potrzeby naturalne;

Kosztorysowa stawka robocizny:

− Zwykle jednostkowa w całym kosztorysie dla wszystkich zawodów;

− Zawiera wszystkie koszty pracy;

− Wyliczana na bazie kosztów pracy;

− Negocjowana;

− Rynkowa;

− Z publikacji cenowych;

Zawiera:

o Płacę zasadniczą;

o Premię regulowaną;

o Płace dodatkowe;

o Wynagrodzenie za płatne nieobecności w pracy;

o Obciążenia na ubezpieczenie społeczne;

W czasach gorszej koniunktury:

− Ceny robót maleją;

− Niższe stawki w kosztorysach;

− Regulacja ceny ofertowej – stawka robocizny;

Koszty bezpośrednie materiałów

!

n- norma zużycia materiału

c- cena jednostkowa materiału

q- objętość wycenianego elementu

mpi- koszt zakupu

procesy logistyczne:

− Uwzględnione w kosztach materiałowych

− Uwzględnione w kosztach ogólnych budowy

− Uwzględnione w kosztach zarządu

Nakład jednostkowy zużycia materiału obejmuje:

− Nakład podstawowy „np” (mat wbudowany)

− Odpady „O” i „ubytki” tj. odpady materiałowe nieuniknione w procesie obróbki oraz ubytki nieuniknione przy prawidłowym transporcie;

W koszcie bezpośrednim materiału - koszt materiałów pomocniczych, jako % wartości mat. w pozycji Koszty zakupu

$

" # "

- liczone osobno, lub jako narzut na cenę materiału w %

Nakład jednostkowy pracy sprzętu, czyli jego „norma” – ilość czasu potrzebna do wykonania jednostki produkcji dobrej jakości sprzętu przeznaczonym do danej pracy przy właściwej organizacji robót.

Wpisz tutaj równanie.

− Zatrudnienie sprzętu na budowie

− W czasie wykonywania roboty lub w stanie gotowości do pracy

− Wraz z przerwami nieuniknionymi mimo dobrej organizacji

Cena pracy sprzętu

Cena najmu [zł/m-g]+koszty jednorazowe

Cena najmu= amortyzacja, naprawa, obsługa, wynagrodzenie operatora, paliwa, oleje, koszty ogólne KOSZTY POŚREDNIE

• Ogólne budowy

− Koszty personelu budowy;

− Montaż i demontaż obiektów zaplecza, koszty ich amortyzacji lub zużycia;

− Drogi tymczasowe, sieci elektryczne;

− Koszty BHP;

− Koszty zatrudnienia pracowników zamiejscowych;

− Koszty zużycia sprzętu lekkiego;

− Koszty zużycia materiałów i energii na cele administracyjne;

− Koszty podróży służbowych;

− Koszty pomiarów geodezyjnych;

− Opłaty za zajęcie chodników, pasów drogowych;

− Opłaty graniczne, cła, akcyzy;

− Koszty badań jakości materiałów, robót i prac odbiorczych;

− Koszty ubezpieczeń majątkowych budowy;

Koszty pośrednie zarządu:

− Płace i narzuty na płace pracowników zarządu

− Koszty delegacji i przejazdów pracowników;

4 56 " 7

ZYSK KALKULACYJNY (zysk właściwy wykonawcy + ryzyko ogólne wykonawcy) 8 59 " 7 4

FORMUŁA OBLICZENIOWA

Ck- cena kosztorysowa

;

:; < " = " > 4 8 ?@A

;

:; < " = " > 4 8 ?@A

KOSZTORYS OFERTOWY

− Jego formę określa inwestor;

− Zwykle dostarcza przedmiar do wypełnienia cenami;

− Problemy, jeśli w przedmiarze podano pozycje katalogowe, a inwestor zażąda dostarczenia kosztorysu szczegółowego;

Kalkulacja szczegółowa.

Zalety:

− Tradycja;

− Istnieją gotowe podstawy rzeczowe;

− Wygodna w robotach nietypowych;

− Do analiz wpływu zmian cen;

− Do harmonogramów zamówień;

− Do kontroli kosztów na budowie;

Wady:

− Pracochłonność;

− Łatwo coś pominąć w masie pozycji;

− Różnice nakładów w katalogach;

− Potrzeba szczegółowej wiedzy budowlanej;

− Wymaga szczegółowej dokumentacji;

KALKULACJA UPROSZCZONA

-w oparciu o inne, podobne inwestycje

$

:; < " : ?@A

Nośniki cen.

Nie ma powszechnie obowiązującego standardu podziału obiektów na elementy do analiz kosztorysowych. Są normy i standardy krajowe.

W Polsce przyjęły się;

− Roboty;

− Asortymenty robót;

− Asortymenty zagregowane;

− Elementy;

− Stany;

− Obiekty;

Ale nie ma jednolitej klasyfikacji.

Cena jednostkowa (wskaźnik cenowy) –cena danej pozycji kosztorysu Zalety:

− Mniej liczenia;

− Im wyższy stopień agregacji, tym prostszy przedmiar;

Wady:

− Trzeba mieć aktualne bazy danych;

− Nie nadaje się do robót/ obiektów nietypowych;

− Potrzeba dodatkowego opisu (specyfikacji) dla def nośników cen;

− Nie można zbadać wpływy zmian cen czynników produkcji, udziału narzutów; KALKULACJA SZCZEGÓŁOWA

Indywidualna kalkulacja nakładów rzeczowych. Jeżeli:

− Nie znajdziemy KNR na jakąś robotę;

− Wiemy, że nakłady katalogowe nie pasują do naszej sytuacji;

Możemy nakłady określić sami.

1. Interpolacja i ekstrapolacja

1.1. Interpolacja

Np. gdy chcemy określić nakłady dla koparki 1m^3, a mamy dla 0.4 i 1.2

Dla różnicy +-10% przyjmujemy bliższą wartość

Więcej – interpolacja;

1.2. Ekstrapolacja

Dla parametrów o różnicy z przedziału 25-50%;

2. Analogia – jeśli mamy np. nakłady na robotę o innych materiałach; 3. Analiza indywidualna – sami określamy wszystkie nakłady:

− Przez obserwację wykonywania roboty (pomiar czasu+ obl zużycia materiału);

− Analitycznie na podstawie katalogów;

− Pamiętać o przerwach fizjologicznych;

− Pamiętać o nieuniknionych ubytkach materiału;

WYCENA PRAC PROJEKTOWYCH

5 5% " 5CD

Wpp- planowane koszty prac projektowych;

WRB- Planowane koszty robót budowlanych (uproszczona kalkulacja); W%- wskaźnik procentowy w zależności od rodzaju projektu;

Planowane koszty prac projektowych nie obejmują:

− Uzyskania mapy prawnej, opracowania mapy do celów projektowych;

− Opracowania dokumentacji geol.-inż. (Bad gruntowo-wodne);

− Opracowania aparatów ochrony środowiska;

− Inwentaryzacji obiektów zagospodarowania terenu;

− Inwentaryzacji i waloryzacji zieleni;

Kategorie złożoności:

I – bud otwarte, niepodpiwniczone, nieprojektowane na pobyt ludzi, bez instalacji; VI – z unikalnymi instalacjami, np. bud. inteligentne;