Ekonomia 11

Inflacja

Inflacja - wzrost ogólnego poziomu cen.

Ma swoje plusy i minusy. Można na niej zarabiać.

Inflacja - procentowy wzrost średniego poziomu cen w danym okresie (zazwyczaj mierzona jest rok do roku).

Ilościowa teoria pieniądza (wg. Fishera):

PQ=MV > M/P=Q/V

Gdzie: V to prędkość obiegu pieniądza w gospodarce. Jeśli założymy stałość prędkości obiegu pieniądza (V=const), to wzrost nominalnej podaży pieniądza pociągnie za sobą proporcjonalny wzrost cen.

Rodzaje inflacji

- pełzająca - nie przekracza 5% rocznie

- krocząca - 5-10% rocznie

- galopująca - 10-150% rocznie

- hiperinflacja - powyżej 150% rocznie

Miernikiem inflacji jest stopa inflacji, która jest procentową zmianą poziomu cen.

Poziom cen w roku bieżącym - poziom cen w roku poprzednim x100% poziomu cen w roku poprzednim.

Np. rok bieżący 20, rok poprzedni 10:

20-10x10=100 [%]

filmik - te wszystkie filmy są w Internecie, jak co ;]

Deflacja

Poziom cen może również maleć. Mamy wówczas do czynienia z sytuacją odwrotną do inflacji, a określamy ja mianem deflacji.

Przyczyny inflacji - są różne. Mogą tkwić w polityce pieniężnej, kredytowej, budżetowej i inwestycyjnej w dysproporcjach gospodarczych, w spadku wartości waluty krajowej w stosunku do walut zagranicznych, we wzroście cen surowców czy paliwa i energii na rynku światowym. Do najważniejszych możemy zaliczyć:

- niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy)

- przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego finansowanego przez państwo)

- ingerencję w politykę emisyjną banku centralnego, co prowadzi w rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza

- wadliwą strukturę gospodarki

- wzrost cen podstawowych surowców energetycznych (powoduje to wzrost kosztów produkcji i wzrostu cen)

- import inflacji (wraz z wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj następuje wzrost kosztów produkcji, a co za tym idzie wzrost cen)

- długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad importem)

- recesją gospodarczą (obniżenie wydajności pracy, a tym samym wzrost kosztów produkcji)

- monopolizację gospodarki (monopoliści wzrost kosztów produkcji mogą przenosić na cenę).

Filmik: zadłużenie zagraniczne

Skutki inflacji ponosi zarówno społeczeństwo, jak i gospodarka narodowa negatywne skutki, zwłaszcza przy inflacji nieprzewidzianej ponoszą:

- osoby oszczędzające - kiedy trzymają pieniądze w kieszeni lub na rachunku oszczędnościowym płatnym na żądanie

- banki, które udzielają pożyczek na długie okresy i w momencie spłaty udzielonych pożyczek pieniądze mają dla banków mniejszą siłę nabywczą

- ludzie pracujący, którzy w związku z inflacją otrzymują podwyżkę płac nie wyrównującą inflacji (lub popadają w wyższy podatek, czyli w wyższą kategorię stawek podatkowych)

- emeryci, gdyż indeksacja emerytur, tak jak wzrost płac pracowników nie nadąża za wzrostem cen.

Skutki inflacji w relacji do gospodarki narodowej

- niechęć przedsiębiorców do podejmowania inwestycji, bo nie można przewidzieć realnych zysków

- spadek innowacji i produkcyjności w przedsiębiorstwach, bo u przedsiębiorców zmniejsza się zainteresowanie kredytami, na które nakładane są wysokie odsetki

- dewaluacja waluty krajowej - więcej złotówek należy zapłacić np. za jednego dolara

- zakłócenie w systemie finansowym na skutek dużych zmian cen papierów wartościowych

- osłabienie wiarygodności państwa u wierzycieli

Ograniczenie lub przeciwdziałanie jej wystąpieniu wymaga odpowiedniej polityki państwa w zakresie kształtowania dochodów społeczeństwa, ograniczania deficytu budżetowego (polityka fiskalna), kontroli emisji pieniądza przez bank centralny i kreacji pieniądza kredytowego przez banki komercyjne (polityka monetarna).

Inflacja nie jest zjawiskiem korzystnym dla gospodarki. Mogą z niej skorzystać tylko ci, którzy tak na prawdę wcześniej ją przewidzą.

ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY INFLACJĄ A BEZROBOCIEM

Wyraża ją krzywa Philipsa.

Jest to zależność odwrotna, a więc wyższej stopie inflacji towarzyszy niższa stopa bezrobocia i odwrotnie.

Na podstawie tego typu związku rządy w latach sześćdziesiątych decydowały, czy celem polityki makroekonomicznej jest przeciwdziałanie inflacji czy bezrobociu. Przy założonym spadku inflacji próbowały określić rozmiary przyszłego bezrobocia. Jednak już w latach siedemdziesiątych skala obydwu zjawisk znacznie się powiększyła i coraz częściej zdarzało się, że rosła zarówno stopa inflacji, jak i bezrobocia, i mimo wysiłków nie udawało się stłumić inflacji nawet kosztem wyższego bezrobocia. Krzywa Philipsa, w kształcie jaki prezentuje wykres (ZDJĘCIE P1010411), przestała odpowiadać rzeczywistości. Okresy, w których gospodarkę cechuje wysoka stopa bezrobocia i inflacji oraz niski poziom aktywności gospodarczej nazywa się stagflacją.

Wyjaśnienie skomplikowanych zależności między bezrobociem a inflacją wiąże się zwykle z przystosowaniem się ludności do inflacji.

Przy braku iluzji inflacyjnej konsumenci reagują na zmiany wielkości realnych, a nie nominalnych.

Oczywiste jest, że dostosowana do inflacji mogą dokonać się w długim okresie, natomiast w okresie krótkim może występować substytucja między inflacją a bezrobociem, ale w zasadzie tylko w okresach adaptacji gospodarki do zaburzeń w popycie globalnym.

Wykresy: krótko- i długookresowa krzywa Philipsa

W krótkim okresie skutkiem restrykcyjnej polityki pieniężnej jest zmniejszenie się produkcji, wzrost bezrobocia, spadek cen.

Kiedy tempo wzrostu ilości pieniądza się zwiększa, krótkookresowa krzywa Philipsa przesuwa się w górę, wzdłuż linii, którą nazywamy długookresowa krzywą Philipsa.

Wg monetarystów, wzrost globalnego popytu początkowo prowadzi zarówno do wzrostu cen, jak i produkcji, bo krzywa krótkookresowej podaży globalnej jest rosnąca. Ale gdy producenci surowców i materiałów podniosą ceny swoich wyrobów, zwiększy to koszty produkcji wyrobów gotowych. Wzrost cen stali podniesie koszty produkcji samochodów i pralek. Jednocześnie pracownicy, w obliczu wzrostu cen, będą żądać wyższych płac. W efekcie rosną koszty produkcji, a następnie ceny produktów.

Metody walki z inflacją

- restrykcyjna polityka monetarna

- uniezależnienie banku centralnego od rządu.

Nominalna i realna stopa wzrostu

Er = (En-St inf) /( 1+St inf)

Er - realna stopa wzrostu

En - nominalna stopa wzrostu

- St inf - stopa inflacji

- policzyć jakie jest realne oprocentowanie w banku jeśli nominalne oprocentowanie wynosi 10 % a stopa inflacji wynosi 5%

- odp. 4,7619%.

Najpopularniejszym sposobem mierzenia inflacji jest śledzenie wskaźnika cen konsumpcyjnych.

Nie jest to proste. Inflacja jest procesem. Znaczy to, że występuje wtedy gdy ogólny poziom cen stale rośnie w jakimś okresie. Nie są nią jednorazowe podwyżki pod wpływem jakiegoś wstrząsu np. wzrosty cen towarów importowanych w następstwie osłabienia waluty krajowej, czy też podniesienia ceł. Podobną trudność nastręczają produkty, których ceny to gwałtownie rosną, to spadają w stosunkowo krótkich okresach czasu, zakłócając obraz długookresowej tendencji inflacji.

Stąd potrzeba obserwacji tzw. inflacji bazowej. Jej wskaźniki co miesiąc są publikowane.

- dla „uchwycenia” inflacji w dłuższym okresie banki centralne posługują się dodatnimi miarami inflacji - czyli inflacją bazową. Wskaźniki te budowane są tak, by wyeliminować wpływy zjawisk przejściowych, wahań sezonowych, nagłych, jednorazowych zmian w podaży czy popycie (tzw. szokami popytowymi i podażowymi)

- nie zastępują one indeksu cen towarów i usług konsumpcyjnych publikowanego przez GUS stanowiącego oficjalną miarę inflacji. Są jednak użytecznymi narzędziami do badań i analiz zmian poziomu cen w gospodarce.

NBP posługuje się 5 miarami inflacji bazowej

Cztery z nich mają prostą konstrukcję, polegającą na wyłączaniu z koszyka dóbr służącego do obliczania indeksu cen konsumpcyjnych niektórych kategorii artykułów.

- inflacja bazowa po wyłączeniu cen kontrolowanych

- inflacja bazowa po wyłączeniu cen o największej zmienności

- inflacja bazowa po wyłączeniu cen o największej zmienności i paliw

- inflacja „netto”

- 15% średnia obcięta

pomiary inflacji - //ZAPAMIĘTAĆ//

- wskaźnik cen detalicznych WCD (ang. CPI) wskaźnik ok. 1800 cen dóbr konsumpcyjnych

- koszyk dóbr jest corocznie aktualizowany

- ceny dóbr z koszyka są obserwowane przez kilkaset ankieterów w setkach rejonów statystycznych w całym kraju

- rolę wag przy obliczaniu syntetycznego wskaźnika inflacji odgrywają udziały poszczególnych wydatków w całości wydatków przeciętnej polskiej rodziny. Wysokość poszczególnych wydatków ustalano na podstawie notatek prowadzonych na zlecenie GUS przez ok. 32 ty polskich rodzin

- deflator opisuje zmiany wszystkich cen wliczanych do PKB

- deflator jest miernikiem bardziej ogólnym ale WCD lepiej informuje o zmianach kosztów utrzymania

CPI - indeks cen dóbr konsumpcyjnych (WCD - wskaźnik cen dóbr i usług konsumpcyjnych).

Indeks ten określa koszy utrzymania typowej rodziny miejskiej, mierzy się bowiem przeciętny poziom cen koszyka dóbr i usług nabywanych regularnie i konsumowanych przez typową miejską rodzinę. CPI jest średnią ważoną cen dóbr i usług konsumpcyjnych liczoną w stosunku do poziomy w roku bazowym. Inaczej CPI jest stosunkiem kosztów określonych dóbr i usług konsumpcyjnych objętych reprezentatywnym zestawem (koszykiem) w każdym kolejnym roku badania do kosztów tych dóbr w roku bazowym. Ceny są ważone zgodnie z ich znaczeniem w typowym budżecie rodzinnym w latach objętych badaniem.

Wzór na obliczanie tego - zdjęcie P1010428

Deflator cen PNB (przelicznik cen PNB)

(różnica między PKB i PNB - chyba może o to zapytać :? bo mówił, ale nie zdążyłam zapisać)

może służyć jako miara wzrostu ogólnego poziomu cen (inflacji) w okresie od roku, z którego pochodzą ceny służące jako podstawa do obliczeń realnego PNB do roku bieżącego „t”.

deflator cen PNB = (n-PNB) / (r-PNB) x 100

Iloraz nominalnego i realnego PNB mnożymy przez 100 aby uzyskać wskaźnik wyrażony w postaci indeksu, którego wartość w roku bazowym, dla którego realny PNB jest równy nominalnemu PNB, równa się100.

różnice między deflatorem cen PNB a CPI

1. deflator cen PNB mierzy ceny szerokiej grupy towarów i usług na CPI opiera się na koszyku dóbr konsumowanych przez miejskich konsumentów

2. CPI mierz koszt koszyka towarów z roku na rok tych samych: w przypadku deflatora cen PNB występują różnice w zależności od tego, co w danym roku wyprodukuje (wytworzy) gospodarka.

3. CPI w przeciwieństwie do deflatora cen PNB uwzględnia ceny towarów importowanych

Rysunki; zdj nr: P1010436 - P1010445

Dlaczego warto analizować inflację?

- jest powszechnym zjawiskiem w życiu gospodarczym

- musi być uwzględniana w planach gospodarczych

- ma istotny wpływ na wysokość wielkości realnych takich jak: koszty, zyski, przychody, dochody itd.

- inflacja (wzrost) cen jest zjawiskiem normalnym i pozytywnym, jeśli jest związana z postępem technicznym

- skutki negatywne:

- spadek skłonności do oszczędzania, a tym samym inwestycji

- wysoka i nieprzewidywalna inflacja bardzo utrudnia planowanie długookresowe

- powoduje nieracjonalne zachowania na rynku

- koszt „zdartych zelówek”

- koszt wymianu menu

2 zasadnicze przyczyny:

- inflacja pchana przez koszty (podażowa)

- inflacja ciągnięta przez popyt (popytowa)

podażowa (szok podażowy - podniesienie kosztów produkcji, co przekłada się na wzrost cen konsumpcyjnych; podatki pośrednie - VAT, akcyza)

popytowa (ilościowa teoria pieniądza - ceny wzrastają ze wzrostem podaży pieniądza; równanie Fishera MV=PY; inflacja dochodowa - dochody rosną szybciej niż przyrasta dóbr i usług na rynku)

rysunki: zdj. P1010454 - P1010459

6

---