dr Leszek Borowiec
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Podmioty rachunkowości bankowej
Bank – osoba prawna utworzona zgodnie z przepisami
ustaw,
działająca
na
podstawie
zezwoleń
uprawniających
do
wykonywania
czynności
bankowych obciążających ryzykiem środki pieniężne
pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym (ustawa).
Przedsiębiorstwo usługowe, którego działalność polega
na udzielaniu kredytów i zdobywaniu środków
pieniężnych do sfinansowania kredytów
(pośrednictwo finansowe)
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
1.
Angażowanie cudzych pieniędzy w finansowanie
operacji własnych,
2.
Zabezpieczenie depozytów przed skutkami ryzyka
bankowego
Zadaniem rachunkowości jest monitorowanie (ewidencja,
sprawozdawczość) tych zagadnień zabezpieczając bank
przed utratą płynności i wypłacalności.
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Cechy szczególne rachunkowości bankowej
- rzetelne i kompletne udokumentowanie operacji
- terminowe i bieżące księgowanie
- dokładność zapisów księgowych
- codzienne uzgadnianie obrotów i sald poszczególnych kont
- pełna zgodność zapisów kont analitycznych i
syntetycznych
- szybka i dokładna sprawozdawczość
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Rachunkowość – sformalizowany system ewidencji
zdarzeń
gospodarczych (ukształtowany w procesie rozwoju
gospodarczego) z określonymi metodami, zasadami i regułami.
Do rachunkowości należy również przetwarzanie danych w celu
prezentacji w takiej formie aby ich interpretacja służyła
podejmowaniu racjonalnych decyzji.
Rachunkowość ma na celu pomiar, rejestrację, grupowanie i
interpretację procesów gospodarczych.
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Rachunkowość obejmuje następujący zakres:
1. opis przyjętych zasad rachunkowości,
2.
prowadzenie ksiąg rachunkowych (dziennik, księga główna, księgi
pomocnicze, inwentarz, zestawienie obrotów i sald),
3.okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów,
4. wycenę aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego,
5. sporządzanie sprawozdań finansowych i innych sprawozdań, których dane wynikają z ksiąg rachunkowych,
6. zasady gromadzenia i przechowywania wymaganej dokumentacji, poddawanie badaniu i ogłaszanie sprawozdań finansowych,
Rachunkowość bankowa wypełnia wszystkie uniwersalne zadania rachunkowości (w szczególności umożliwia zarządzanie aktywami i pasywami oraz kontrolę przebiegu działalności).
Jako system informacyjny musi być wiarygodna, użyteczna, sprawna i niezawodna.
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Podmiot rachunkowości bankowej
Podmiotami rachunkowości bankowej są banki.
NBP (bank banków). Emisja znaków pieniężnych, udzielanie
kredytu
refinansowego
bankom,
organizacja
rozliczeń
pieniężnych całego systemu bankowego, kształtowanie polityki
pieniężnej Państwa.
Banki komercyjne (uniwersalne i specjalistyczne np.
inwestycyjne, hipoteczne, spółdzielcze).
Podmiotami rachunkowości mogą być również: oddziały, filie,
punkty kasowe wchodzące w skład określonego banku (zależy to
od wewnętrznej organizacji).
W świecie, jak również w Polsce, istnieje tendencja do centralizacji
księgowości (baz danych).
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Funkcje i normy księgowości bankowej
Funkcje:
- ogólnogospodarcza (informacyjna, kontrolna i analityczna wynikająca z bieżącej obsługi podmiotów gospodarczych),
- mikroekonomiczna (informacyjna, kontrolna i analityczna związana z zadaniami wewnętrznymi banku – efektywne zarządzanie powierzonym kapitałem,
rozliczenie kierownictwa).
Funkcje ogólnogospodarcze:
1. przepływ środków za pośrednictwem systemu bankowego związany z obrotem gospodarczym,
2. wykorzystywanie czasowo wolnych środków pieniężnych przyjmowanych w depozyt,
3. udzielanie kredytów,
4. obrót gotówkowy w walucie krajowej i zagranicznej,
5. stymulowanie zmian strukturalnych w gospodarce,
6. obrót płatniczy z zagranicą,
7. wykonywanie i kontrola budżetu państwa i jednostek terenowych.
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Normy prawne rachunkowości bankowej
Oprócz podstawowego aktu, jakim jest ustawa o rachunkowości,
rachunkowość bankową regulują rozporządzenia Ministra
Finansów:
- z 29.08.2008 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości
banków,
- z 16.12.2008 r. w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko
związane z działalnością banków,
- rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 15 października 2008 r.
w sprawie określenia wzorcowego planu kont dla banków
- z 18.12.2008 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania,
metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji
instrumentów finansowych,
- z 12.12.2001 r. w sprawie zasad sporządzania skonsolidowanych
sprawozdań finansowych banków oraz skonsolidowanych
sprawozdań finansowych holdingu finansowego.
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Rodzaje zdarzeń gospodarczych w banku (operacji)
1. operacje udzielenia kredytu (kredyt, przyrzeczenie udzielenia kredytu, operacje papierami wartościowymi).
2. operacje depozytowe (wkłady, emisja własnych papierów
wartościowych,
pośrednictwo
w
operacjach
papierami
wartościowymi),
3. operacje zlecone (rachunek bieżący-bankowe inkaso faktur,
akredytywa, polecenie przelewu, polecenie zapłaty, czeki,
rozliczenia kompensacyjne, rozliczenia międzybankowe, handel
dewizami
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Dokumentacja zdarzeń gospodarczych
Każdy zapis księgowy powinien być udokumentowany
prawidłowym dowodem księgowym. Prawidłowy dowód to
dowód sprawdzony pod względem merytorycznym oraz
formalno-rachunkowym. Powinien zawierać niezbędny opis
operacji lub odesłanie do innego dokumentu, własnoręczne
podpisy osób odpowiedzialnych za przebieg operacji, strony
operacji, datę wystawienia, datę operacji.
Korygowanie błędów w dowodach zewnętrznych powinno się
odbywać przez wystawienie dowodów korygujących wysyłanych
kontrahentom. Błędy w dowodach wewnętrznych przed
księgowaniem mogą być korygowane przez skreślenie błędnej
treści, liczby, wpisanie poprawnej i złożenie podpisu z datą.
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Procedury rachunkowości bankowej
•
Przedmiotem rachunkowości bankowej są procesy związane z ruchem
kapitału (ruchem okrężnym środków pieniężnych). Pieniądz nie jest elementem takiej sprzedaży, przy której następuje przeniesienie własności towaru jak w przypadku działalności handlowej lub produkcyjnej. Większość rejestrowanych operacji w księgowości dotyczy ruchu pieniądza, a nie ponoszonych nakładów.
•
Procedury bankowe to kompleks regulacji prawnych dotyczących form i techniki prowadzenia ksiąg rachunkowych w bankach. Ogólne regulacje prawne posiadają charakter obligatoryjny
•
W ramach tych ogólnych obligatoryjnych regulacji prawnych (procedur) banki dokonują własnych uregulowań (ustalają wewnętrzne procedury) w celu
ujednolicenia zasad postępowania i dokumentowania przeprowadzanych
operacji bankowych we wszystkich jednostkach organizacyjnych banku
(centrali, oddziałach, filiach itp.).
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Zapisy księgowe w rachunkowości bankowej:
1.
Wyłącznie na podstawie dokumentów źródłowych,
przy zastosowania miernika pieniężnego,
2. Zasady podwójnego zapisu (bilansowanie, kontrola,
kompletność zapisu),
3. Weryfikacja zapisów w drodze okresowej
inwentaryzacji oraz wyceny aktywów i pasywów
(doprowadzenie stanu ewidencyjnego do stanu
rzeczywistego).
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Rachunkowość bankowa stosuje wszystkie podstawowe zasady wynikające z obowiązującej ustawy o rachunkowości. Posiada jednak pewną specyfikę podmiotową i przedmiotową
związaną z odzwierciedlaniem zdarzeń
gospodarczych w specyficznym przedsiębiorstwie jakim jest bank operujący wyłącznie pieniądzem.
Rachunkowość w banku musi dostarczać informacji niezbędnych dla:
1. zarządzania bankiem.
2. analizy polityki monetarnej państwa,
3. dla władz nadzoru bankowego,
4. dla akcjonariuszy i deponentów o kondycji ekonomiczno-finansowej banku,
5. dla klientów o przebiegu i stanie operacji pieniężnych na ich rachunkach bankowych.
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
zasada podmiotowości (majątkowe i kapitałowe wyodrębnienie podmiotów gospodarczych zobowiązanych do prowadzenia rachunkowości),
zasada kontynuacji działalności (podmiot prowadzi działalność w sposób ciągły i będzie ją kontynuował). Jeżeli natomiast istnieje zamiar likwidacji podmiotu lub istotnego pomniejszenia skali działalności (majątku) to sprawozdanie finansowe sporządza się wg innych zasad,
zasada periodyzacji polegająca na okresowym zamykaniu ksiąg rachunkowych i sporządzaniu na ich podstawie sprawozdawczości finansowej,
zasada współmierności kosztów i przychodów polegająca na zaliczaniu do przychodów i kosztów wszystkich przychodów i związanych z tymi przychodami kosztów, które dotyczą danego roku obrotowego. Do wyniku finansowego
nie
zalicza
się
wątpliwych
przychodów
i
zysków
nadzwyczajnych (np. odsetek od kredytów zapadłych a nie zapłaconych) jak również kosztów przyszłych okresów.
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
zasada memoriału polega na ujmowaniu w kosztach i przychodach okresów obrachunkowych wszystkich operacji, które w nich wystąpiły niezależnie od tego czy rozrachunki z tym związane zostały uregulowane. W przypadku braku źródłowych dowodów księgowych wystawia się dowody zastępcze
(memoriały),
zasada ostrożnej wyceny aktywów i pasywów dotyczy bieżącej wyceny majątku, kapitałów, kosztów i przychodów w celu zapewnienia prawidłowego ustalenia wyniku finansowego. W wyniku finansowym, bez względu na jego wysokość, należy uwzględnić zmniejszenie wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów (rezerwy na znane ryzyko), w tym również w postaci odpisów amortyzacyjnych, niewątpliwe przychody i koszty,
zasada ciągłości polegająca na tym aby zasady rachunkowości były stosowane z roku na rok w taki sam sposób ( grupowanie operacji na kontach, wycena aktywów i pasywów, ustalanie wyniku finansowego i sporządzanie
sprawozdań finansowych). Bilans zamknięcia roku poprzedniego jest bilansem otwarcia roku następnego. Zmiany mogą być dokonane tylko z ważnych dla banku przyczyn i to tylko od początku roku,
zasada ujawniania zobowiązuje do kompletnego rejestrowania wszystkich zdarzeń gospodarczych w banku. Odbiorcy sprawozdań finansowych muszą
być przekonani, że sprawozdania finansowe zawierają wszystkie informacje ekonomiczno-finansowe, które są istotne dla oceny kondycji ekonomicznej i pozycji finansowej banku.
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Każdy podmiot w tym również i bank, powinien
posiadać opis przyjętych zasad rachunkowości:
-
1. stosowanego roku obrotowego i wchodzących w jego skład okresów sprawozdawczych,
-
2. metod i zasad wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego, w szczególności w zakresie, w jakim ustawa pozostawia jednostce prawo wyboru,
-
3. sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych, a w szczególności:
a) zakładowego planu kont, ustalającego wykaz kont księgi głównej, przyjęte zasady klasyfikacji zdarzeń, zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych oraz ich powiązania z kontami księgi głównej,
b) wykazu ksiąg rachunkowych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera-wykazu zbiorów danych tworzących księgi rachunkowe na komputerowych nośnikach danych z określeniem ich struktury, wzajemnych powiązań oraz ich funkcji w organizacji całości ksiąg rachunkowych i w procesach przetwarzania danych,
c) opisu systemu przetwarzania danych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu komputera-opisu systemu informatycznego, zawierającego wykaz programów, procedur lub funkcji, w zależności od struktury oprogramowania, wraz z opisem algorytmów i parametrów oraz programowych zasad ochrony danych, w tym w szczególności metod zabezpieczenia dostępu do danych i systemu ich przetwarzania, a ponadto określenie wersji oprogramowania i daty rozpoczęcia jego eksploatacji, organizacyjnych rozwiązań służących ochronie danych i ich zbiorów, w tym dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych i innych stanowiących podstawę dokonanych w nich zapisów.
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Ogólne założenia bankowego planu kont
Bankowy plan kont określa generalne reguły przedstawiania sytuacji majątkowej i finansowej banków w formie znormalizowanej, adresowanej przede
wszystkim do odbiorców zewnętrznych.
Dostarcza informacji niezbędnych dla: kierowania bankiem, akcjonariuszy, innych banków, społeczeństwa, organów kontrolnych i nadzorczych (GINB, biegli), polityki monetarnej państwa.
Określa listę
kont,
które
należy prowadzić
aby
móc
sporządzić
obowiązującą sprawozdawczość.
Na
podstawie
wzorcowego
planu
kont
banki
mają
obowiązek
opracowania własnych planów kont, które zaspokoją ich potrzeby w zakresie zarządzania aktywami i pasywami, jak również rejestracji
operacji klientów.
Bankowy plan kont obowiązuje wszystkie jednostki podlegające polskiemu prawu bankowemu oprócz NBP.
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Plan kont banków ma charakter podmiotowo-przedmiotowy.
Podmioty:
a)
Finansowe (bank centralny, inne banki, instytucje ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne)
b)
Niefinansowe (przedsiębiorstwa, przedsiębiorcy indywidualni, osoby prywatne, rolnicy
c)
Sektor instytucji rządowych i samorządowych (organy władzy rządowej, samorządowej, i inne podmioty sektora publicznego)
Plan Kont:
Zespół 0 – Aktywa trwałe
Zespół 1,2,3, - Rozrachunki z podmiotami finansowymi, niefinansowymi i budżetowymi Zespół 4 - Papiery wartościowe
Zespół 5 – Operacje różne
Zespół 6 – Fundusze własne
Zespół 7 i 8, - Koszty i Przychody (konta wynikowe)
Zespół 9 – Konta pozabilansowe
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Suma
PASYWA
Suma
1. Rzeczowe aktywa trwałe
400
1. Kapitał własny
500
2. Rzeczowe aktywa obrotowe
300
2. Zysk
100
a) materiały 150
3. Kredyty
300
b) produkcja w toku 50
4. Zobowiązania
100
c) wyroby gotowe 100
3. Należności
50
4. Środki pieniężne
250
Suma bilansowa
1000
1000
AKTYWA
Suma
PASYWA
Suma
1. Rzeczowe aktywa trwałe
250
1. Kapitał własny
500
2. Towary
450
2. Zysk
100
3. Należności
50
3. Kredyty
300
4. Środki pieniężne
250
4. Zobowiązania
100
Suma bilansowa
1000
1000
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/
Suma
PASYWA
Suma
1. Środki pieniężne
200
1. Zob. wobec banków
500
2. Należności
500
2. Zob. wobec klientów
100
3. Papiery wartościowe
200
3. Kapitał własny
300
4. Aktywa trwałe
100
4. Zysk
100
Suma bilansowa
1000
1000
PDF stworzony przez wersję demonstracyjną pdfFactory Pro www.pdffactory.pl/