REGULACJE PRAWNE I WYMOGI KAPITAŁOWE I ORGANIZACYJNE TWORZENIA BANKU

• ustawa Prawo Bankowe

• ustawa o NBP

• ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych

• ustawa i funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających

• ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym

• updop

• inne regulacje, w tym wydane przez Komisję Nadzoru Bankowego/Finansowego, Prezesa NBP i Zarząd Narodowego Banku Polskiego, uchwały R.P.P (publikowane w Dz.Urz.NBP)

BANK

jednostka posiadająca osobowość prawną, utworzona zgodnie z przepisami działania na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych, które obciążają ryzykiem środki pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym

FORMA PRAWNA

• bank państwowy, spółdzielczy - spółka akcyjna

KAPITAŁ ZAŁOŻYCIELSKI

• nie mniej niż 5 mln euro (spółdzielczy 1 mln euro)

• wniesiony w formie gotówki, nie może pochodzić z pożyczki lub kredytu lub źródeł nieudokumentowanych

[15% kapitału założycielskiego może być wniesione w formie niepieniężnej, ale nie dotyczy to minimalnej wartości kapitału]

CZYNNOŚCI BANKOWE zgodnie z ustawą Prawo Bankowe:

1. bankowe:

• czynności, które wykonują wyłącznie banki

• czynności, które mogą także być wykonywane przez inne podmioty r. finansowego

inne czynności:

• czynności, które banki mogą wykonywać poza czynnościami bankowymi

CZYNNOŚCI WYKONYWANE WYŁĄCZNIE PRZEZ BANKI

• przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów

• prowadzenie innych rachunków bankowych

• udzielanie kredytów

• udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw

• emitowanie bankowych papierów wartościowych

• przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych

• wydawanie, rozliczanie i umarzanie pieniądza elektronicznego; tj. wartości pieniężnej stanowiącej elektroniczny odpowiednik znaków pieniężnych, który spełnia łącznie warunki:

- jest przechowywany na elektronicznych nośnikach informacji

- jest wydawany do dyspozycji na podstawie umowy w zamian za środki pieniężne o nominalnej wartości nie mniejszej niż ta wartość

- jest przyjmowany jako śr. płatniczy przez przeds. innych niż wydający go do dyspozycji

- na żądanie jest wymieniany przez wydawcę na środki pieniężne

• wykonywanie innych czynności przewidzianych w odrębnych ustawach tylko dla banków

CZYNNOŚCI WYKONYWANE NIE TYLKO PRZEZ BANKI

• udzielanie pożyczek pieniężnych

• operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty

• wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu, także wtedy gdy wykonuje je przedmiot na zlecenie banku

• terminowe operacje finansowe

• nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych

• przechowywanie przedmiotów i pap. wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejmowych

• wykonywanie czynności obrotu dewizowego

• udzielanie i potwierdzanie poręczeń

• wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych

CZYNNOŚCI, KTÓRE MOGĄ WYKONYWAĆ BANKI POZA CZYNNOŚCIAMI BANKOWYMI

• obejmowanie lub nabywanie akcji i praw z akcji, udziałów innej osoby prawnej i jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych (łączna ich wartość w stosunku do jednego podmiotu nie może przekroczyć 15% funduszy własnych banku)

• zaciąganie zobowiązań związanych z emisją papierów wartościowych

• dokonywanie obrotu papierami wartościowymi

• dokonywanie

• nabywanie i zbywanie nieruchomości

• świadczenie usług konsultacyjno-doradczych w sprawach finansowych

• świadczenie usług finansowych

• wykonywanie innych czynności, jeśli inne przepisy uprawniają do tego banki

BANK SPÓŁDZIELCZY teren działania:

powiat siedziby banku oraz powiaty, w których w styczniu 2001 roku znajdowały się placówki banku wykonujące czynności bankowe a za zgodą banku zrzeszającego teren powiatów sąsiadujących

BANK SPÓŁDZIELCZY - ZKARES CZYNNOŚCI

• przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów

• prowadzenie innych rachunków bankowych

• prowadzenie bankowych rozliczeń pieniężnych

• udzielanie kredytów i pożyczek osobom fizycznym, prawnym i jednostkom organizacyjnym nie mającym osobowości prawnej, o ile posiadają zdolność prawną, zamieszkującym, mającym siedzibę lub prowadzącym działalność gospodarczą na terenie działania baku spółdzielczego

• udzielanie gwarancji bankowych i poręczeń osobom fizycznym, prawnym i jednostkom nie mającym osobowości prawnej, o ile posiadają zdolność prawną, zamieszkującym lub mającym siedzibę na obszarze działania banku spółdzielczego, w zakresie i trybie uzgodnionym z bankiem zrzeszającym

• nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych

• przechowywanie przedmiotów i pap. wart. oraz udostępnianie skrytek sejmowych

• przeprowadzanie operacji czekowych i wekslowych

• wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji związanych z ich użyciem

• inne czynności bankowe tylko w imieniu i na rzecz banku zrzeszającego

• na podstawie upoważnienia Prezesa NBP może wykonywać czynności obrotu dewizowego

• za zgodą banku zrzeszającego może wykonywać czynności zaliczane do drugiej grupy

(za wyjątkiem zaciągania zobowiązań związanych z emisją papierów wartościowych)

PODSUMOWANIE

• z zakresu czynności bankowych wynika, że bank angażując cudze pieniądze w operacje własne musi jednocześnie zabezpieczyć depozyty przed skutkami ryzyka bankowego

• rolą rachunkowości jest monitorowanie na bieżąco tych procesów, w ten sposób zabezpieczając bank przed skutkami utraty płynności i wypłacalności, które są zależne zarówno od wielkości, struktury terminowej i oprocentowania jak i od portfela kredytów (terminowość ich spłaty, zasad oprocentowania)

• w banku obydwa strumienie, w każdym momencie muszą być zsynchronizowane, bank nie może utracić zdolności zamiany aktywu na pieniądz (nie może utracić płynności), zagroziłoby to jego wypłacalność (możliwość realizacji zobowiązań -> wypłata depozytów na żądanie klientów)

REGULACJE PRAWNE RECHUNKOWOŚCI BANKOWEJ

głównie: Ustawa o Rachunkowości; ale z uwagi na specyfikę działalności bankowej wymaga ona uszczegółowienia, stąd Minister Finansów po zaciągnięciu opinii KNF wydaje regulacje szczegółowe:

• rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie szczegółowych zasad rachunkowości banków

• rozporządzenie MF w sprawie określenia wzorcowego planu kont dla banków

• rozporządzenie MF w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działal. banków

• rozporządzenie MF w sprawie zasad sporządzania skonsolidowanych sprawozdań finansowych holdingu finansowego

• rozporządzenie MF w sprawie szczegółowych zasad rachunkowości spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych

• ponad to banki są zobligowane do stosowania rozporządzenia MF w sprawie szczegółowych zasad uznawania metod wyceny zakresu ujawniania i sposobu prezentacji inst. finansowych

WPŁYW NA UJĘCIE OKREŚLONYCH OPERACJI W KSIĘGACH I SPRAWOZDANIU FINANSOWYM MAJĄ TAKŻE INNE REGULACJE WYDAWANE PRZEZ KNF, NBP I RADĘ POLITYKI PIENIĘŻNEJ

• uchwała Zarządu NBP w sprawie trybu i szczegółowych zasad przekazywania przez banki do NBP danych niezbędnych do ustalania polityki pieniężnej i okresowych ocen sytuacji pieniężnej państwa oraz oceny sytuacji pieniężnej państwa oraz sytuacji finansowej banków i ryzyka sektora bankowego

• zarządzenie Prezesa NBP w sprawie przeprowadzania rozrachunków międzybankowych

OPERACJE BANKOWE sposoby i techniki wykonywania czynności bankowych

• operacje czynne - (aktywne) - bank uczestniczy w nich jako deponent własnych i powierzonych kapitałów, podstawową ich grupą są należności

• operacje bierne - (pasywne) - bank występuje w nich jako lokatobiorca wkładów i depozytów, jako instytucja emisyjna i organ rozliczeniowy, a podstawową ich grupą są zobowiązania

• operacje pośredniczące - (usługowe) - takie jak: rozliczenia pieniężne, obsługa rachunków bankowych, pośrednictwo w obrocie papierów wartościowych, doradztwo i inne wykonywane na zlecenia klientów

PODMIOTOWE ZRÓŻNICOWANIE OPERACJI podział klientów banku

• podmioty finansowe - główną ich działalnością jest pośrednictwo finansowe oraz te jednostki, które świadczą usługi pomocnicze w stosunku do pośrednictwa finansowego; np.: NBP, inne banki, filie, odziały i agendy danego banku, poczta, GPW, biuro maklerskie, fundusz inwestycyjny, zakład ubezpieczeniowy, kantor

• podmioty niefinansowe - jednostki wykonujące funkcje o charakterze niefinanoswym, a  więc (produkcyjne, handlowe) oraz osoby fizyczne

• sektor budżetowy - jednostki wykonujące budżet państwa lub gminy, a także jednostki powiązane z tymi budżetami prowadzące gospodarkę fin.na zasadach ust. Prawo Budżetowe

PRZEDMIOTOWE ZRÓŻNICOWANIE OPERACJI

• należności - głównie z tytułu udzielonych kredytów, skupionych wierzytelności, zrealizowanych gwarancji, a w ramach operacji z podmiotami finansowymi także rachunki bieżące (loro i nostro) i lokaty

[należności bankowe klasyfikuje się w zależności od wag ryzyka z nimi związanych na normalne, pod obserwacją i zagrożone, w tym poniżej standardu, wątpliwe i stracone]

• zobowiązania - głównie z tytułu przyjętych depozytów, a w ramach operacji z podmiotami finansowymi z tytułu zaciągniętych kredytów i pożyczek

• inne operacje - np.: papierami wartościowymi czy inwestycjami finansowymi

PROWADZENIE KSIĄG RACHUNKOWYCH W BANKU W SZCZEGÓLNOŚCI POLEGA NA:

(zgodnie z rozporządzeniem w sprawie szczególnych zasad rachunkowości banków)

• zestawienie obrotów i sald wszystkich kont syntetycznych i analitycznych sporządzamy na koniec każdego dnia

• ewidencja zobowiązań pozabilansowych ze szczegółowością wynikającą z planu kont banku oraz wymogów sprawozdawczych

ROLA I RODZAJE DOWODÓW KSIĘGOWYCH

• są podstawa zapisów księgowych

• mogą być własne i obce

• często występują dowody zastępcze, rozliczeniowe i różnego rodzaju dowody zbiorcze

• operacje bankowe dokumentowane są najczęściej poprzez: (polecenie przelewu, polecenie zapłaty, czeki, dowody wpłat i wypłat, noty memoriałowe)

INWENTARYZACJA MAJĄTKU W BANKU

ze względu na specyfikę majątku bankowego najczęściej odbywa się drogą:

• potwierdzenie sald -

dotyczy środków zgromadzonych na rachunkach bankowych, kredytów i pożyczek (normalnych; na bieżącą drogą wyciągów bankowych, a roczna inwentaryzacja poprzez wysyłanie rocznych zawiadomień o stanie konta), papierów wartościowych w postaci zdematerializowanej i innych należności i zobowiązań, w tym z tytułu dostaw i usług oraz stanu powierzonych innym jednostkom (osobom) własnych składników majątkowych

• weryfikacja -

stosowana w stosunku do: należności zagrożonych, odsetek, rozliczeń międzyokresowych, rozrachunków z jedn. nie prowadzącymi ksiąg rachunkowych, rozrachunków publiczno-prawnych, rezerw i funduszów banku, zobowiązań pozabilansowych w tym udzielonych lub otrzymanych gwarancji i poręczeń, wartości niematerialnych i prawnych, gruntów i środków trwałych, do których dostęp jest utrudniony

• spis z natury -

podlegają: krajowe środki płatnicze, waluty obce i dewizy, papiery wartościowe w postaci materialnej i inne wartości przechowywane w kasach i skarbcach oraz wszelkie składniki rzeczowe majątku

[terminy inwentaryzacji wartości przechowywanych w kasach i skarbcach, uważa się za zachowane, jeśli inwentaryzację rozpoczęto na 10 dni przed końcem roku obrotowego i zakończono do 5-ego dnia roku następnego]

POJĘCIA I URZĄDZENIA SZCZEGÓLNE DLA RACHUNKOWOŚCI BANKOWEJ

data operacji - dzień, w którym operacja została wykonana

data waluty - dzień, w którym następują określone skutki finansowe (początek naliczania odsetek)




rachunek nostro -

„nasz rachunek u was”

rachunek jaki dany bank otworzył w innym banku




rachunek loro -

„wasz rachunek u nas”

rachunek jaki dany bank prowadzi dla innego banku

przykład

bank A odprowadza nadmiar gotówki na swój rachunek w NBP:




przykład

bank B przekazuje bezpośrednio pieniądze na swój rachunek w banku A




URZĄDZENIA

• terminarz: zawiera dane o charakterze opisowym, które określają:

• pierwotny termin ważności aktywów, pasywów; czyli okres na jaki została zawarta umowa, czyli na jaki czas została udzielona pożyczka lub kredyt, albo na jaki został przyjęty depozyt

• pozostały termin ważności (zapadalności/wymagalności); okres pozostały do przebiegu

• wartość oraz charakter stóp procentowych (zmienne/stałe)

każdy terminarz dotyczy jednego konta ogólnego, z którym musi być okresowo porównywany i podlega kontroli równolegle z kontrolną konta

terminarze obowiązkowo prowadzi się dla:

• weksli

• kredytów i pożyczek

• papierów wartościowych

• depozytów terminowych

• bonów i obligacji emitowanych przez banki

dzięki terminarzom, możliwe jest zarządzaniem płynnością, stopami procentowymi oraz planowanie i prognozowanie wyniku finansowego

BANKOWY PLAN KONT

• konta bilansowe (0-6)

• konta wynikowe (7,8)

• konta pozabilansowe (9)

0 aktywa trwałe

1 operacje z udziałem środków pieniężnych i operacji z podmiotami finansowymi

[kasa, należności i zobowiązania z NBP]

2 operacje z podmiotami niefinansowymi

3 operacje z instytucjami rządowymi i samorządowymi

4 papiery wartościowe

5 operacje różne

[rachunki międzybankowe i między oddziałowe]

6 fundusze własne

7 koszty i stary

8 przychody i zyski

9 zobowiązania pozabilansowe udzielone i otrzymane

[~udzielone i otrzymane zobowiązania o charakterze finansowym, gwarancyjnym (linie kredytowe, akredytywy, poręczenia i gwarancje spłaty kredytów; ~zobowiązania z tytułu operacji wymiany (bieżące i terminowe, obrotu papierami wartościowymi, operacje instrumentami pochodnymi]

SYMBOLE KONT

• mają w bankowym wzorcowym planie kont rozwinięcie trzycyfrowe, z wyjątkiem odsetek (4 cyfry)

• pierwsza cyfra oznacza zespół, druga grupę kont, trzecia konto ogólne, czwarta podział na należności lub zobowiązania

• dla własnych potrzeb banki mogą uzupełniać symbol konta odpowiednią liczbą cyfr, tworząc bardziej szczegółowe przekroje

• dla bardziej szczegółowych analiz, banki dodatkowo posługują się wyznacznikami (atrybutami); dzięki którym wprowadzając klucze rozdzielcze można uzyskiwać potrzebne informacje dla potrzeb sprawozdawczości bankowej bez stosowania dodatkowych przekrojów analitycznych np.:

• waluta, partner operacji, czyli okres umowy operacji

• okres zapadalności, warunki oprocentowania

• refinansowanie przez NBP, klasyfikacja podmiotów ekonomicznych

• kredyty gwarantowane czy niegwarantowane przez państwo

• rodzaj należności (terminowe/przedterminowe)

• źródła tworzenia rezerw

• rodzaje odsetek

przykład

kredyt udzielony dla spółki z o.o. na dwa lata ujęty na koncie 20221, oznacza:

2 - zespół: operacje z podmiotem niefinansowym

20 - grupa kont: należności normalne

202 - rodzaje produktu: kredyty finansujące gospodarkę krajową

2022 - udzielony na dwa lata

20221 - kredyt finansujący gospodarkę krajową na dwa lata przeds. s-kom. prywat. lub spółdzielniom

dla dalszego rozwinięcia używa się wyznaczników

x - rodzaj waluty (1-pln, 2-dewizowy)

xx - rodzaj należności kredytowej (0-raty niezapadalne, 1-raty zapadalne)

xxx - rodzaj kredytu (11-na cele inwestycyjne, 22-kredyt obrotowy)

20221-1011 dla kredytu zł., niezapadłego dla spółki z o.o. udzielonego na 2 lata na cele inwestycyjne

NIETYPOWE KONTA, TYPOWE DLA RACHUNKOWOŚCI BANKOWEJ

• rozliczeniowe (regulacyjne) - do ewidencji rozłożonych w czasie przychodów i kosztów (konta rozliczeń m/o z tytułu odsetek, konta przychodów zastrzeżonych)

• techniczne - równowartość pozycji wymiany, pozycja wymiany

• przejściowe (drogi) - ewidencja kwot „w zawieszeniu”, które są dalej przeksięgowywane na właściwe konta (konta rozrachunków międzyoddziałowych, międzybankowych)

• rezerwy - ogólnych i celowych

ZOBOWIĄZANIA POZABILANSOWE

specyfiką rachunkowości bankowej, jest częste występowanie zobowiązań pozabilansowych; udzielonych lub otrzymanych; jest to związane z uczestnictwem banków w obsłudze operacji finansowych na rzecz klientów

• zobowiązania udzielone: bank będzie zmuszony do wydania określonego umową aktywu np.: środków pieniężnych na uruchomienie udzielonego wcześniej kredytu, wykup gwarantowanego przez bank weksla

• ewidencja: zmniejszenie środków pieniężnych, zwiększenie należności od podmiotów na rzecz, którego bank wypełnił przyrzeczone zobowiązanie

• zobowiązania otrzymane: określony podmiot ma wypełnić wobec banku umowne zobow.

• ewidencja:

1. zamiana jednego aktywu na inny (realizacja zabezpieczonego kredytu - zwiększenie środków pieniężnych, zmniejszenie należności kredytowej)

2. otrzymanie aktywu i powstanie zobowiązania (zaciągnięcie kredytu przez bank)

3. zamiana jednego zobowiązania na inne (wykupienie wystawionego przez bank weksla przez inny podmiot)

UDZIELONE (PRZYRZECZONE) ZOBOWIĄZANIA MOGĄ BYĆ:

• warunkowe - kiedy ich wykonywanie uzależnione jest od zaistnienia określonego zdarzenia lub wypełnienia przez kontrahenta określonych warunków

• bezwarunkowe - wymagające bezwarunkowego wykonania umowy

mogą mieć charakter:

• finansowy (linie kredytowe)

• gwarancyjny (udzielone i otrzymane gwarancje i zabezpieczenia)

• z tytułu operacji walutowych - dewizy zakupione przez bank od momentu wydania dyspozycji do momentu wpływu środków dewizowych (daty waluty)

• z tytułu obrotu papierami wartościowymi

dla kont pozabilansowych w celu ułatwienia kontroli prowadzi się konta przeciwstawne, zwierciadlane, lub jedno przeciwstawne (by zachować zasadę podwójnego zapisu)

różnica w czasie między zawarciem umowy a terminem jej wykonania powoduje, że powstają operacje przyszłe, tzn. w przyszłości mogą spowodować znane obecnie zmiany stanu finansowo-majątkowego banku; stąd ujmowane w ewidencji i sprawozdawczości od dnia zawarcia umowy a nie od dnia ???????????? ; mają one warunkowy charakter tzn. nie stanowią jeszcze rzeczywistych aktywów czy zobowiązań, mogą jednak wystąpić i w związku z tym tworzą ryzyko bankowe

CECHY SZCZEGÓLNE RACHUNKOWOŚCI BANKOWEJ wynikają z faktu, że:

• w banku zachodzi duża liczba zróżnicowanych operacji

• dane dotyczące tych operacji, należy zaewidencjonować na dużej liczbie kont w bardzo krótkim czasie

• konieczne jest uzyskiwanie informacji w różnych przekrojach (np.: według terminu spłaty kapitału, odsetek)

ZAKRES SPRAWOZDANIA FINANSOWEGO na sprawozdania banku składają się:

• roczne sprawozdania finansowe

• sprawozdawczość dla NBP i KNF

~ dzienne ~ kwartalne

~ dekadowe ~ półroczne

~ miesięczne ~ roczne

obejmują kompleksowe informacje z zakresu działania banku w różnych przekrojach (podmiotowym, przedmiotowym, w podziale na PLN i dewizy, na rezydenta i nierezydenta); są one wykorzystywane przez różne departamenty NBP

• sprawozdawczość dla GUS

• miesięczne sprawozdania o wyniku finansowym

• roczne o stanie i ruchu środków trwałych i z działalności inwestycyjnej

oprócz ogólnych danych o banku, danych z bilansu, rachunku Zyków i strat (ze szczegółowymi rozwinięciami) obejmują także informacje dodatkowe (np.: pozycję walutową banku, informacje o wybranych klientach, strukturę aktywów i pozycji pozabilansowych według wag wyzyka)

ROCZNE SPRAWOZDANIE FINANSOWE BANKU

• obejmują: bilans, rachunek zysków i strat, sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych, informacje dodatkową i zestawienie zmian w kapitale własnym; a banki spółdzielcze i w formie spółki akcyjnej także sprawozdanie z działalności w roku obrotowym

• przekazywane do KNF (wraz z opinią biegłego rewidenta) w ciągu 15 dni od dnia zatwierdzenia, a także udostępnienia w siedzibie banku i jego jednostkach organizacyjnych do wglądu zainteresowanych osób

BILANS - cechy charakterystyczne

• zestawienie aktywów wg malejącej płynności

• zestawienie pasywów wg malejącej wymagalności

• po stronie aktywów wysoki udział należności, środków pieniężnych, papierów wartościowych, a mały zapasów i środków trwałych

• duży udział kapitałów obcych (zobowiązań) [85-90%]; a niewielki kapitałów własnych

• duży udział pozycji przejściowych i rozliczeniowych związanych z rozrachunkami międzybankowymi oraz kosztami i przychodami rozliczanymi w czasie

• ujmowanie w bilansie pozycji pozabilansowych (np. z tytułu udzielonych i otrzymanych gwarancji, poręczeń, akredytyw)

BILANS - wycena składników majątkowych

• wyceny aktywów i pasywów dokonuje się z uwzględnieniem przepisów uor, rozporządzenia dotyczącego rezerw celowych oraz poniższych szczegółowych zasad (określonych w rozporządzeniu w sprawie rachunkowości banków):

• aktywa finansowe przeznaczone do obrotu - wg wartości rynkowej lub godziwej, a różnice odnosi na przychody lub koszty operacji finansowych

• aktywa/zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu - nabyte lub powstałe w celu uzyskania korzyści w wyniku krótkoterminowych (do 3 miesięcy) wahań cen

• aktywa finansowe utrzymywane do terminu zapadalności - wg zamortyzowanego kosztu z uwzględnieniem efektywnej stopy procentowej

• aktywa finansowe utrzymywane do upływu terminu zapadalności - aktywa o określonych lub możliwych do określenia płatnościach lub określonym terminie zapadalności, które bank zamierza i jest w stanie utrzymać w posiadaniu do upływu terminu zapadalności (z wyjątkiem kredytów udzielonych przez bank i wierzytelności własnych banku)

• zamortyzowany koszt - wartość, w jakiej składnik majątku został wyceniony w momencie początkowego ujęcia, pomniejszone o spłaty kwoty kapitału, pomniejszona o różnice między wartością początkową a wartością w terminie zapadalności oraz pomniejszona o odpisy z tytułu rezerw celowych, utraty wartości lub nieściągalności

• efektywna stopa procentowa - stopa, która dyskontuje oczekiwany strumień przyszłych płatności pieniężnych do bieżącej wartości bilansowej netto przez okres do zapadalności lub do momentu następnej rynkowej wyceny, stanowiąca wewnętrzną stopę zwrotu składnika aktywów lub zobowiązania finansowego za dany okres, obejmuje wszystkie opłaty płacone lub otrzymane przez bank

• udzielone kredyty i pożyczki oraz należności

• aktywa finansowe dostępne do sprzedaży - wg wartości godziwej a różnice odnosi na kapitał z aktualizacji wyceny,

• aktywa finansowe dostępne do sprzedaży - aktywa finansowe, nie będące:

• kredytami udzielonymi przez bank i wierzytelnościami własnymi banku

• aktywami finansowymi utrzymywanymi do terminu zapadalności

• aktywami finansowymi przeznaczonymi do obrotu

• akcje i udziały zaliczane do aktywów trwałych - wg ceny nabycia z uwzględnieniem odpisów z tytułu trwałej utraty wartości, a akcje i udziały w jednostkach podporządkowanych - metodą praw własności

• aktywa finansowe, których wartości godziwej nie można wiarygodnie ustalić - wg zamortyzowanego kosztu

• aktywa przyjęte za dług - wg wartości godziwej, tworząc bądź rezerwę celową lub odpis aktualizujący (gdy kwota długu jest niższa od wartości godziwej przejętych aktywów), bądź zobowiązanie wobec kredytobiorcy (gdy kwota długu jest wyższa od wartości godziwej przejętych aktywów)

• zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu, w tym instrumenty pochodne będące zobowiązaniami - wg wartości godziwej (a gdy nie można jej ustalić, to wg zamortyzowanego kosztu), a różnice odnosi na przychody lub koszty operacji finansowych

• zobow. finansowe nie przeznaczone do obrotu i nie będące instrumentami pochodnymi - w wysokości zamortyzowanego kosztu, z uwzględnieniem efektywnej stopy procentowej

BILANS - rezerwy

• obowiązek tworzenia rezerw wynika głównie z z. ostrożności (połączonej ze współmiernością)

• banki tworzą rezerwy ogólne i celowe

• rezerwy tworzy się dla zapewnienia bezpieczeństwa dla zdeponowanych w banku środków i w tym celu tworzy się rezerwy celowe (zabezpieczeniowe)

• rezerwy na ryzyko ogólne tworzy się na przewidywane koszty i straty operacji w toku

• ponadto tworzone są inne rezerwy bilansowe, głównie z zysku do podziału

• rezerwy tworzone są w ciężar kosztów w wysokości:

• w przypadku rezerw celowych: uzależnionej od zagrożenia spłat i posiadanych zabezpieczeń

• w przypadku rezerw ogólnych w wysokości uzależnionej od oceny ryzyka ogólnego działania

PRZEDMIOTOWY I PODMIOTOWY PODZIAŁ PRZYCHODÓW I KOSZTÓW BANKOWYCH

• według kryterium przedmiotowego wyodrębnia się w szczególności:

• odsetki

• prowizje

• opłaty

• różnice kursowe

• koszty i przychody z tytułu tworzenia i rozwiązywania rezerw

• pozostałej działalności operacyjnej

• zdarzenia nadzwyczajne

• według kryterium podmiotowego wyodrębnia się

• operacje wynikowe z podmiotami finansowymi / niefinansowymi / instytucjami

SEGMENTOWA BUDOWA BANKOWEGO RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT

wynik finansowy banku określany jest przez:

1. wynik na działalności operacyjnej, w tym

• bankowej

• pozostałej

• wynik na zdarzeniach nadzwyczajnych

• obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego

WYNIK ODSETKOWY = przychody odsetkowe „-” koszty odsetkowe

przychody odsetkowe to:

• odsetki należne od należności normalnych i pod obserwacją; w tym dyskonto i odsetki skapitalizowane od należności normalnych i pod obserwacją

• odsetki, w tym dyskonto otrzymane w poprzednich okresach a przypadające na bieżący okres sprawozdawczy

• nie są więc przychodami bieżącego okresu odsetki otrzymane z góry przypadające na następne okresy sprawozdawcze oraz należne odsetki zapadłe, nie zapadłe, skapitalizowane, od należności zagrożonych (od momentu otrzymania stanowią przychody zastrzeżone)

koszty odsetkowe to:

• odsetki od zobowiązań banku wymagalne i nie wymagalne przypadające za okres sprawozdawczy

WYNIK Z TYTUŁU PROWIZJI

przychody z prowizji i opłat „-” ich koszty

PRZYCHODY Z UDZIAŁÓW, AKCJI I INNYCH PAP. WART. (z tytułu ich posiadania)

WYNIK NA OPERACJACH FINANSOWYCH

różnica między przychodami a kosztami z operacji papierami wartościowymi (obrotu zmian lub wartości) z operacji udziałami oraz pochodnymi instrumentami finansowymi

WYNIK Z POZYCJI WYMIANY

różnica między przychodami i kosztami z operacji wymiany ~~~ dodatnie „-” ujemne różnice kursowe

KIERUNKI PRZEZNACZENIA ZYSKU

zgodnie z postanowieniami walnego zgromadzenia zysk może być przeznaczony na:

• powiększenie kapitału podstawowego, zapasowego lub rezerwowego

• fundusz ogólnego ryzyka bankowego i inne fundusze

• nagrody dla zarządu i pracowników banku

• dywidendę

• inne cele

jeżeli bank poniósł stratę to w pierwszej kolejności pokrywa się ją z rezerw tworzonych na jej cel a później z kapitału zakładowego

EKSPOZYCJE KREDYTOWE

należności banku z tytułu kredytów, pożyczek, skupionych wierzytelności, czeków i weksli, zrealizowanych gwarancji itp. oraz udzielone zobowiązania pozabilansowe o charakterze finansowym i gwarancyjnym z wyłączeniem odsetek i prowizji oraz niektórych wierzytelności od podmiotów zależnych;

KLASYFIKACJA EKSPOZYCJI KREDYTOWYCH

wg. ryzyka bankowego uzależnionego od dwóch czynników (tylko w przypadku należności od Skarbu Państwa oraz z tytułu pożyczek i kredytów konsumpcyjnych bierze się pod uwagę pierwszy czynnik);

1. terminowość spłaty kapitału i odsetek

2. sytuacja ekonomiczno-finansowa dłużnika

1. mierniki ilościowe: wskaźniki efektywności, płynności, wypłacalności, struktury bilansu

2. mierniki jakościowe: jakość zarządzania, stopień zależności od rynku od dotacji rządowych, od kilku dostawców/odbiorców

EKSPOZYCJE KREDYTOWE WOBEC SKARBU PAŃSTWA

• normalne - opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek w stosunku do harmonogramu spłat < 1 rok

• wątpliwe - opóźnienie 1-2 lata oraz ekspozycje kredytowe o nieokreślonym terminie płatności, dla których okres od powstania zobowiązania do czasu kwalifikacji nie przekracza 1 roku

• stracone - opóźnienie powyżej 2 lat, ekspozycje kredytowe o nieokreślonym terminie płatności, dla których opóźnienie przekracza 1 rok oraz ekspozycje sporne

EKSPOZYCJE KREDYTOWE WYNIKAJĄCE Z POŻYCZEK I KREDYTÓW DETALICZNYCH

• normalne - opóźnienie nie przekracza 6 miesięcy

• stracone - opóźnienie > 6 m-cy i kwestionowane przez dłużników, w postępowaniu egzem. lub wobec dłużników, których miejsce pobytu jest nieznane a majątek nie ujawniony

EKSPOZYCJE KREDYTOWE WOBEC OSÓB FIZYCZNYCH

• normalne - opóźnienie nie przekracza 1 miesiąca

• pod obserwacją - opóźnienie 1-3 miesiące

• poniżej standardu - opóźnienie 3-6 miesięcy

• wątpliwe - opóźnienie 6-12 miesięcy

• stracone - opóźnienie przekracza 12 miesięcy, a także kwestionowane przez dłużników, w postępowaniu egzekucyjnym lub wobec dłużników, których miejsce pobytu jest nieznane a majątek nie ujawniony

POZOSTAŁE EKSPOZYCJE

• normalne - opóźnienie nie przekracza 1 miesiąca, a sytuacja finansowo-ekonomiczna nie budzi obaw

• pod obserwacją - opóźnienie 1-3 miesiące, a sytuacja finansowo-ekonomiczna nie budzi obaw lub wymagają szczególnej uwagi ze względu na ryzyko regionu, kraju, branży, grupy klientów, grupy produktów

• poniżej standardu - opóźnienie 6-12 miesięcy lub sytuacja finansowo-ekonomiczna może stanowić zagrożenie terminowej spłaty kredytu

• wątpliwe - opóźnienie 6-12 miesięcy lub sytuacja finansowo-ekonomiczna ulega znacznemu pogorszeniu, a zwłaszcza gdy ponoszone straty istotnie naruszają aktywa netto

• stracone - opóźnienie przekracza 12 miesięcy lub sytuacja finansowo-ekonomiczna pogorszyła się w sposób nieodwracalnie uniemożliwiającym spłatę długu, a także kwestionowane przez dłużników, ekspozycje w postępowaniu egzekucyjnym, ekspozycje wobec dłużników w upadłości lub likwidacji lub wobec dłużników, których miejsce pobytu jest nieznane a majątek nie ujawniony

ZASADY I TERMINY PRZENOSZENIA DO RÓŻNYCH KATEGORII RYZYKA

ত przegląd i przeklasyfikowania ekspozycji kredytowych

• co najmniej na koniec każdego kwartału

• a w stosunku do należności normalnych, gdy kwota ekspozycji nie przekracza 1 mln euro oraz stanowi mniej niż 10% kapitałów własnych banku, można kryterium sytuacji ekonomiczno-finansowych stosować raz na rok

ত jeżeli opóźnienie w spłacie (raty kapitałowej lub odsetkowej) nie przekracza 200 zł nie dokonuje się przekwalifikowania do wyższej kategorii ryzyka

ত jeżeli istnieje więcej niż jedna ekspozycja kredytowa wobec tego samego dłużnika, to wszystkie ekspozycje klasyfikuje się do wyższej kategorii ryzyka (nie dotyczy sytuacji jednoczesnego wystąpienia kredytu detalicznego i mieszkaniowego lub hipotecznego)

ত rozporządzenie MF w sprawie zasad tworzenia rezerw przewiduje rodzaje zabezpieczeń, dzięki którym możliwa jest klasyfikacja ekspozycjo kredytowej do kategorii „normalne” oraz pozwalających na pomniejszenie podstawy tworzenia rezerw celowych np.:

• gwarancje i poręczenia Skarbu Państwa, NBP, BFG

• wpłata określonej kwoty na rachunek bankowy

• zestaw rejestrowy

• przeniesienie własności na państwowych lub NBP papierach wartościowych

• hipoteka, ubezpieczenia eksportowe

ZASADY I TERMINY PRZENOSZENIA DO RÓŻNYCH KATEGORII RYZYKA

przeniesienie ekspozycji kredytowych do kategorii o niższym stopniu ryzyka możliwe jest w przypadku:

• Skarbu Państwa - po spłacie wszystkich zapadłych rat kapitałowych i odsetkowych

• osoby fizycznej - po upływie 3 miesięcy terminowej obsługi zadłużenia

• pozostałe - po odzyskaniu przez dłużnika pełnej zdolności kredytowej i po upływie 3 miesięcy terminowej obsługi zadłużenia

NALEŻNOŚCI W BANKOWYM PLANIE KONT ujmowane są w zespołach 1, 2, 3 więc:

pierwsza cyfra - symbol konta - podmiot (finansowy, niefinansowy, jednostka budżetowa)

druga cyfra - kategoria należności (normalna, poniżej standardu, wątpliwe, stracone)

trzecia cyfra - rodzaj należności (lokaty własne banku, kredyty i pożyczki, skupione wierzytelności, zrealizowane gwarancje, rezerwy celowe, odsetki)

! jeżeli ekspozycja pozostaje w kwalifikacji należności straconych co najmniej rok, a utworzona na nią rezerwa celowa jest równa kwocie należności pozostającej do spłaty to do czasy umorzenia, przedawnienia lub spłaty można ją odpisać w ciężar rezerwy celowej i przenieść do ewidencji pozabilansowej; do ewidencji pozabilansowej przenosi się wraz z samą należnością utworzoną na nią rezerwę celową

LIMITY KONCENTRACJI WIERZYTELNOŚCI

• suma wierzytelności i zobowiązań pozabilansowych w stosunku do jednego podmiotu nie może przekroczyć w stosunku do kapitału własnego:

• 20% jeśli podmiot jest zależny lub dominujący (gdy przekroczy 10% - do wiedzy KNF)

• 25% gdy brak powiązań z podmiotem

• 10% gdy udzielono pożyczki, poręczenia, gwarancji

członkom organów banku lub os. zajmującym kierownicze stanowiska (25% w banku spółdzielczym)

(a gdy jednokrotnie wyższe niż 30 tyś euro - do wiedzy KNF)

! suma zaangażowań 1,2 w stosunku do tych podmiotów przekraczająca 10% funduszy własnych banku, nie może być wyższa niż 800% tych funduszy

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE UMOWY KREDYTU

• jest umową konsensualną - dochodzi do skutku już w momencie jej zawarcia (oddanie do dyspozycji środków pieniężnych nie jest konieczną przesłanką do jej zawarcia, a elementem wykonania zawartej umowy

• jest umową dwustronnie zobowiązującą:

bank - zobowiązuje się oddać kredytobiorcy na czas oznaczony kwotę śr. pieniężnych

kredytobiorca - zobowiązuje się do:

korzystania z pieniędzy na warunkach określonych w umowie

zwrotu kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach

zapłaty prowizji

jest umową odpłatną - kredytobiorca zobowiązany jest do zapłaty odsetek od wykorzystanego kredytu, prowizji oraz odsetek od kredytu nie spłaconego w terminie

musi w niej być oznaczony termin na jaki została zawarta

musi w niej być wskazany cel na jaki kredytobiorca przeznaczy pieniądze

jest umową zastrzeżoną do wyłącznego wykonywania przez banki

jest zobowiązaniem pieniężnym - bank zobowiązuje się oddania do dyspozycji kredytobiorcy oznaczoną ilości środków pieniężnych (prawo bankowe nie przewiduje tzw. kredytów zobowiązaniowych polegających na tym, że bank przyjmuje zobowiązanie klienta, nie dokonując na jego rzecz bezpośredniej płatności - banki świadczą tego rodzaju usługi - gwarancje, awale, akcepty bankowe - ale nie są to jednak kredyty)

RODZAJE KREDYTÓW - WYBRANE KRYTERIA KLASYFIKACJI

• waluta kredytu

złotowe

dewizowe

• zasady oprocentowania

o stałym oprocentowaniu

o zmiennym oprocentowaniu

• bank kredytującego

udzielone przez jeden bank

udzielone przez jeden bank z partycypacją finansową innego banku

konsorcjalne (syndykalne) - udzielone wspólnie przez co najmniej kilka banków w celu rozłożenia ryzyka; na czele konsorcjum stoi jeden bank (organizator konsorcjum), który negocjuje, zawiera umowę z klientem i administruje kredytem

• preferencyjność

komercyjne - udzielane na warunkach pełnej opłacalności dla banku, bez żadnych udogodnień dla kredytobiorców

preferencyjne - udzielane na korzystniejszych warunkach niż zwykłe kredyty, przeznaczone dla określonej grupy kredytobiorców na określone cele; różnica w kosztach kredytu zwracana jest bankom między innymi z funduszy rządowych za pośrednictwem agencji (np. AR i MR)

• forma kredytu

w rachunku bieżącym - wykorzystanie następuje przez przekroczenie salda na rachunku bieżącym kredytobiorcy

w rachunku kredytowym - rachunek kredytowy nie jest rachunkiem bankowym, a jedynie kontem ewidencyjnym

• częstotliwość wykorzystania kredytu

jednorazowo - cała kwota kredytu wykorzystana w jednym terminie ustalonym w umowie

w transzach - kwota kredytu wykorzystana w wielu częściach - terminy i kwoty transz ustalone w umowie - nie występuje przy kredytach w rachunku bieżącym lub linii kredytowej

w ciągnieniach - terminy wykorzystania nie są ustalone w umowie, a reguluje to sam kredytobiorca w zależności od potrzeb

• częstotliwość spłaty kredytu

jednorazowo - cała kwota spłacana w jednym terminie ustalonym w umowie

w ratach - liczba i wysokość rat ustalona w umie - dotyczy kredytów udzielonych w rachunku kredytowym

z wpływów na rachunek - dotyczy kredytów w rachunku bieżącym i linii kredytowej; kredytobiorca ma oznaczony tylko jeden termin spłaty - ostatni dzień obowiązywania umowy kredytu

• sposób wykorzystania i spłaty

• w formie doraźnej transakcji (docelowe) - na sfinansowanie w okresie obowiązywania umowy jednej lub kilku ściśle oznaczonych transakcji, a spłata kredytu nie powoduje odnowienia kwoty kredytu

• w formie linii kredytowej - kredyt, którym w ramach określonego limitu można sfinansować w okresie obowiązywania umowy wiele sukcesywnych i powtarzalnych transakcji - udzielany w przypadkach uzasadnionych charakterem i częstotliwością transakcji, bez określania w umowie kwot i terminów transz, a jedynie ustalony pułap do którego kredytobiorca może się zadłużyć, nie ustalone raty i terminy spłat rat a spłacany z wpływów na rachunek kredytowy lub bieżący: - odnawialnej, każda spłata powoduje, że odnawia się on o spłaconą kwotę i może być wielokrotnie wykorzystywany aż do wygaśnięcia umowy

- nieodnawialnej, każda wpłata powoduje zmniejszenia limitu kredytu do wysokości którego kredytobiorca może się zadłużyć

• rolowane - bank wielokrotnie przedłuża termin spłaty przez okres ustalony w umowie (zazwyczaj kilka lat) okres na który kredyt jest przedłużony nie jest dłuższy niż rok, kolejne okresy rolowania jednakowej lub różnej długości; oprocentowanie zmienne, a jego wysokość ustalania w terminach kolejnych rolowań, w ostatnim dniu okresu rolowania kredytobiorca musi zapłacić odsetki od wykorzystanego kredytu; jeśli kredyt udzielony w walucie obcej, to w terminie kolejnego rolowania można wybrać walutę kredytu; warunkiem kolejnego przedłużenia (rolowania) jest posiadanie przez kredytobiorcę zdolności kredytowej, nie pogorszenie jego sytuacji finansowej i gospodarczej oraz nie zmniejszona wartość ustanowionego zabezpieczenia

• pomostowe - udzielany wówczas gdy klient potrzebuje środków finansowych jeszcze przed udzieleniem mu kredytu zasadniczego, może być udzielony w wysokości pełnej sumy docelowej lub jej części; spłacany w momencie uzyskania kredytu zasadniczego; dotyczy głównie kredytów inwestycyjnych udzielany zwykle gdy kredytobiorca ma zdolność pomostową ale zawarcie umowy kredytu zasadniczego uzależnione jest od spełnienia dodatkowych warunków, co w krótkim okresie nie będzie możliwe

• przedmiot

obrotowe - przeznaczone na finansowanie bieżących potrzeb kredytobiorcy związanych z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą, na pokrycie zobowiązań (np. za zakup towarów czy materiałów) tzw. kredyt kasowy (np. na wypłaty wynagrodzeń - upoważnia do pobrania z rachunku bieżącego kwoty przekraczającej pokrycie na tym rachunku), na sfinansowanie należności, czy kredyt sezonowy (wynikający ze specyfiki produkcji czy świadczonych usług), powoduje zwiększenie środków obrotowych kredytobiorcy

inwestycyjne - na stworzenie nowego lub powiększenie już istniejącego majątku trwałego (rzeczowego, NIP, inwestycji długoterminowych) - jako kredyt docelowy lub linia kredytowa, udzielony na rachunku kredytowym, możliwość ustalenia okresu karencji, tj zawieszenia spłaty rat kredytowych kapitałowych lub kapitałowo-odsetkowych, przy długoterminowych kredytach możliwa jest kapitalizacja odsetek

na finansowanie projektów inwestycyjnych - udzielony na określone zamierzenie inwestycyjne, przy czym źródłem spłaty jest cash-flow i spłata jest do niemego dostosowana, a zabezpieczeniem jest wartość finansowego przedsięwzięcia

EWIDENCJA KREDYTÓW W RACHUNKU KREDYTOWYM

następuje otwarcie wydzielonego rachunku (konta ewidencyjnego); na którym ewidencjonuje się jego wykorzystanie i spłatę




1. środki postawione do dyspozycji kredytobiorcy zgodnie z umową (konto Linie kredytowe wskazuje, jakie środki bank zobowiązał się na mocy umowy kredytowej postawić do dyspozycji kredytobiorcy)

2. zmniejszenie kwoty kredytu o kwotę wykorzystania (w przypadku kredytu nieodnawialnego)

3. przekazanie kwoty przyznanego kredytu na rachunek bieżący kredytobiorcy

4. wykorzystanie kredytu w formie gotówkowej

5. wykorzystanie kredytu w formie bezgotówkowej (przelewy, zlecenia płatnicze)

6. spłata kredytu przez wpłatę gotówkową

7. spłata kredytu w formie bezgotówkowej 7a. z konta w innym banku

7b. z rachunku bieżącego

EWIDENCJA KREDYTÓW W RACHUNKU BIEŻĄCYM

• ewidencja zadłużenia odbywa się na rachunku bieżącym, co oznacza, że podmiot musi posiadać rachunek w banku kredytującym

• wykorzystanie kredytu następuje przez powstanie zadłużenia na tym rachunku w wyniku realizacji dyspozycji gotówkowych i bezgotówkowych do wysokości limitu określonego w umowie; dopuszczalny limit zadłużenia bank zaznacza na rachunku bieżącym klienta




1. środki postawione do dyspozycji kredytobiorcy zgodnie z umową

2. zmniejszenie kwoty kredytu o kwotę wykorzystania (w przypadku kredytu nieodnawialnego)

3. wykorzystanie kredytu w formie gotówkowej

4. wykorzystanie kredytu w formie bezgotówkowej

5. spłata kredytu przez wpłatę gotówkową

6. spłata kredytu w formie bezgotówkowej - z konta w innym banku

ZASADY UZNAWANIA PRZYCHODÓW Z TYTUŁU ODSETEK I KREDYTÓW

z tytułu udzielonego kredytu bank osiąga przychody w postaci:

• odsetek

• prowizji (za opracowanie i ocenę wniosku kredytowego, udzielenie kredytu, przeznaczenie środków na kredyt)

• opłat manipulacyjnych

• innych obciążeń kosztami bezpośrednimi

odsetki należne bankowi od posiadanych należności naliczane są miesięcznie, dekadowo lub dziennie i kwalifikowane są do:

• wyniku finansowego danego okresu sprawozdawczego

• naliczone odsetki zapadłe i niezapadłe od należności normalnych

• skapitalizowane odsetki od należności normalnych i pod obserwacją

• otrzymane w bieżącym okresie odsetki na ten okres przypadające

• otrzymane odsetki, w tym skapitalizowane ujęte uprzednio jako przychody zagrożone

• otrzymane w poprzednich okresach odsetki, w tym dyskonto, przypadające na okres bieżący

• przychodów zastrzeżonych

• należne odsetki zapadłe i niezapadłe, w tym odsetki kapitalizowane od należności zagrożonych - do czasu ich otrzymania lub odpisania

• przychodów przyszłych okresów

• odsetki otrzymane z góry - przypadające na następne okresy sprawozdawcze

EWIDENCJA ODSETEK OD KREDYTÓW




1. naliczenie odsetek od należności normalnych (memoriałowe)

2. otrzymanie spłaty zapadłych odsetek od należności normalnych od kredytobiorcy

3. kapitalizacja zapadłych odsetek

4. przekwalifikowanie kredytu do kategorii zagrożonych i w związku z tym:

4a. zmiana kategorii należności z tytułu odsetek na zagrożone

4b. przekwalifikowanie przychodów do kategorii zagrożonych

5. spłata odsetek zaliczonych do kategorii należności zagrożonych

5a. otrzymanie płatności

5b. zakwalifikowanie spłaty do przychodów bieżącego roku

6. umorzenie odsetek, odpisanie odsetek nieściągalnych

TWORZENIE REZERW OGÓLNYCH I CELOWYCH

• tworzenie rezerw wynika z konieczności uwzględniania ryzyka kredytowego przy wycenie bilansowej i przy ustalaniu wyniku finansowego

• rezerwy ogólne - na pokrycie nieokreślonego bliżej ryzyka kredytowego oraz innych rodzajów ryzyka związanego z działalnością bankową

• tworzone w ciężar kosztów (jest także kosztem uzyskania przychodów) na należności i zobowiązania pozabilansowe nie objęte rezerwami celowymi

• w wysokości maksymalnie 1.5% kwoty nie spłaconych kredytów i pożyczek, nie więcej niż kwota odpisu na fundusz ryzyka ogólnego dokonanego z zysku roku poprzedniego (odpis nie częściej niż raz w miesiącu, w równych kwotach)

• rezerwę ogólną rozwiązuje się jeżeli w ocenie banku ustaną okoliczności uzasadniające jej istnienie

• rezerwy celowe - tworzone są również w ciężar kosztów, w odniesieniu do należności (z wyłączeniem odsetek, także kapitalizowanych) i gdy umowa gwarantuje bankowi swobodę w podjęciu decyzji o uruchomieniu środków lub uzależniają uruchomienie środków od terminowej obsługi wykorzystanej części lub złożono zabezpieczenie na kwotę zobowiązania)

WYSOKOŚĆ REZERW CELOWYCH

rezerwy celowe tworzy się w minimalnej wysokości w odniesieniu do należności:

- normalnych wynikających z pożyczek i kredytów detalicznych - 1.5%

- pod obserwacją - 1.5%

- poniżej standardu - 20%

- wątpliwych - 50%

- straconych - 100%

rezerwy celowe na należności normalne i pod obserwacją pomniejsza się o 25% rezerwy na ryzyko ogólne

rezerwy na ekspozycje kredytowe w kategorii pod obserwacją lub zagrożone można pomniejszyć (w ramach limitów określonych w rozporządzeniu) o wartość zabezpieczeń (hipoteka, gwarancje, poręczenia, zestaw rejestrowy, ubezpieczenie kredytu, inny)

HIPOTEKA - nie więcej niż 50% wartości ustalonej przez rzeczoznawcę lub 60% wartości bankowo-hipotecznej

PRZENIESIENIE PRAW WŁASNOŚCI RZECZY RUCHOMEJ - nie więcej niż 50% ceny sprzedaży rzeczy i 50% pierwotnej wysokości zabezpieczanej kwoty

ZASTAW NA STATKU MORSKIM LUB POWIETRZNYM - nie więcej niż 50% wyceny rzeczoznawcy i 50% pierwotnej wysokości zabezpieczanej kwoty

ZASTAW REJESTROWY NA RZECZY RUCHOMEJ - nie więcej niż 50% ceny sprzedaży rzeczy i 50% pierwotnej wysokości zabezpieczanej kwoty

EWIDENCJA REZERW CELOWYCH

• rezerwy tworzy się, rozwiązuje, aktualizuje co najmniej raz na kwartał

• rozwiązanie ewidencjonowane jest jako przychód i pojawi się w wyniku spłaty należności przez dłużnika

• przekwalifikowania należności do kategorii niższego stopnia ryzyka wzrostu wartości zabezpieczeń, które pomniejszają podstawę naliczania rezerw wzrostu wartości rezerwy na rezerwy ogólne




1. utworzenie rezerwy celowej na należności pod obserwacją lub zwiększenie jej kwoty

2. rozwiązanie rezerwy celowej lub zmniejszenie jej kwoty

3. przekwalifikowanie należności do innej kategorii ryzyka oraz

3a. przeksięgowanie rezerwy celowej

4. wykorzystanie rezerwy celowej-odpisanie należności umorzonych, przedawnionych, nieściągalnych

UDZIELONE GWARANCJE I PORĘCZENIA BANKOWE

• gwarancja bankowa to nieodwołalne zobowiązanie banku do wypłacenia beneficjentowi gwarancji określonej kwoty pieniężnej, w przypadku gdy zleceniodawca gwarancji, nie wypełni świadczenia, do którego jest zobowiązany

• zarówno udzielone jak i otrzymane gwarancje ewidencjonowane są pozabilansowo jako potencjalne zobowiązania banku

• spłata przez bank zobowiązań z tytułu realizacji udzielonych gwarancji i poręczeń powoduje konieczność ujęcia w ewidencji bilansowej należności z tego tytułu

• gwarancje i poręczenia bankowe podlegają kategoryzacji (jak inne należności) w zależności od stopnia ryzyka

• w ramach ew. bilansowej tworzone są w ciężar kosztów na zobowiązania pozabilansowe rezerwy

EWIDENCJA REALIZACJI UDZIELONEJ GWARANCJI




1. udzielenie gwarancji i poręczeń

2. utworzenie rezerwy na udzielone gwarancje i poręczenia

3. realizacja gwarancji i poręczeń (spłata przez bank)

3a. jednoczesne wyksięgowanie zobowiązania pozabilansowego z tyt. realizacji lub upływ terminu umowy

4. ewidencja rezerwy celowej na zrealizowane gwarancje (przeniesienie z rezerwy na zobowiązania pozabilansowe)

ZOBOWIĄZANIA Z TYTUŁU DEPOZYTÓW BANKOWYCH

• główną pozycją zobowiązań bankowych są depozyty lokowane przez podmioty niefinansowe, finansowe i jednostki budżetowe w zamian za wynagrodzenie (odsetki):

• na czas nieokreślony (wkłady a vista)

• na czas określony (terminowe)

• depozyty są na ogół najpewniejszym i najmniej kosztownym źródłem finansowania aktywów banku

• ewidencjonowane są w zespołach 1,2,3

RODZAJE RACHUNKÓW BANKOWYCH

zgodnie z ustawą prawo bankowe, banki mogą prowadzić 4 grupy/rodzaje rachunków:

1. rozliczeniowe; w tym bieżące i pomocnicze

2. lokat terminowych; które prowadzi się wyłącznie dla

• osób prawnych

• jednostek nie posiadających osobowości prawnej jeśli posiadają zdolność prawną

• osób fizycznych prowadzących działalność zarobkową na własny rachunek

• rachunek bieżący - otwierany przez jednostki, które chcą lub muszą stosować rozliczenia bezgotówkowe; środki z rachunku bieżącego mogą być na żądanie i bez żadnych restrykcji wypłacane w formie gotówki i wykorzystywane do regulacji płatności za pomocą czeku, polecenia przelewu, polecenia zapłaty, kart płatniczej itp. jednostka może mieć kilka rachunków bieżących w różnych bankach, musi jednak określić, który z nich jest rachunkiem podstawowym; zalicza się do nich także środki typu „overnight” czyli te które zostaną zlikwidowane do końca następnego dnia roboczego po dniu złożenia depozytu;

• rachunek pomocniczy - otwierany przez podmioty, które ze względu na złożoną strukturę terytorialną lub ekonomiczną chcą przy jego pomocy przeprowadzać określonego rodzaju rozliczenia (np. inkaso należności, skup płodów rolnych, rachunek ZFŚS);

• rachunek terminowy - otwierany w celu gromadzenia „wolnego” pieniądza dla uzyskania większej kwoty odsetek; mogą mieć postać;

• depozytów terminowych: środki zdeponowane na określony termin, nie mogą przed terminem umownym być wycofane lub wycofanie powoduje określone restrykcje np. istotne obniżenie odsetek;

• depozytów zablokowanych: deponent nie może nimi dobrowolnie dysponować z uwagi na ich przeznaczenie na określony cel ;

• depozytów z terminem wypowiedzenia: środki zdeponowane bez określonego terminu, które nie mogą być jednak wycofane bez uprzedniego powiadomienia;

3. oszczędnościowe, oszczędnościowo-rozliczeniowe, terminowych lokat oszczędnościowych

dla osób fizycznych, szkolnych kas oszczędnościowych, pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych

mogą być prowadzone w formie książeczek, bonów oszczędnościowych, rachunków osobistych

4. powiernicze - na których mogą być wyłącznie gromadzone środki pieniężne powierzone posiadaczowi rachunku przez osobę trzecią, przy czym umowa określa warunki, jakie powinny być spełnione, aby posiadacz depozytów mógł nimi dysponować

RACHUNKI BANKOWE - UMOWA

• umowa rachunku bankowego winna być zawarta na piśmie

• obowiązkowe elementy umowy to:

• strony umowy, rodzaj rachunku, waluta rachunku, czas trwania umowy

• wysokość oprocentowania, dopuszczalność jego zmiany, termin wypłat, postawienia do dyspozycji lub kapitalizacji odsetek

• wysokość prowizji i opłat za czynności związane z wykonaniem umowy

• formy i zakres rozliczeń pieniężnych i terminy ich realizacji

• przesłanki i tryb dokonywania zmian w umowie i jej rozwiązania (jeśli umowa nie stanowi inaczej to ulega ona rozwiązaniu, gdy w ciągu 2 lat nie dokonano żadnych obrotów)

• zakres odpowiedzialności banku za prawidłowe i terminowe przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych oraz wysokość odszkodowania za przekroczenie terminu realizacji dyspozycji baku

KONTA DEPOZYTÓW - NUMERY

z chwilą zawarcia umowy nadawany jest numer rachunku bankowego (NRB), który jest używany w rozliczeniach krajowych, zawiera 26 znaków i składa się z 3 członków:

• dwa pierwsze znaki - liczba kontrolna

• osiem następnych - numer jednostki organizacyjnej banku prowadzącej rachunek

• szesnaście ostatnich - numer porządkowy rachunku w jednostce organizacyjnej prowadzącej rachunek

rachunek używany w rozliczeniach transgranicznych otrzymuje Międzynarodowy Numer Rachunku Bankowego (IBAN), składający się z 4 członów:

pierwszy - dwa znaki literowe kodu kraju (PL)

pozostałe trzy SA takie same jak w IRB

KONTA DEPOZYTÓW I ODSETKI

• każdy rachunek bankowy ma odrębne konto analityczne na którym księgowane są zmiany jego stanu

• konta depozytów funkcjonują jako konta pasywne (z wyjątkiem rachunków bieżących które mogą w skutek udzielonych kredytów w rachunku bieżącym posiadać także saldo debetowe)

• odsetki od depozytów naliczane są za okresy dzienne, dekadowe lub miesięczne przy zastosowaniu stałej lub zmiennej stopy procentowej określonej w umowie

• odsetki stawiane są do dyspozycji deponenta lub kapitalizowane tj. dopisywane do rachunku, tym samym zwiększając podstawę naliczania za następny okres

• odsetki od depozytów naliczane za okres sprawozdawczy (zarówno wymagalne jak i niewymagalne) zaliczane są do kosztów okresu sprawozdawczego (wpływają na WF)

EWIDENCJA ODSETEK OD DEPOZYTÓW




1. założenie lokaty terminowej przez:

1a) przeniesienie środków z rachunku bieżącego

1b) wpłatę gotówki

2. naliczenie memoriałowe odsetek przed terminem wymagalności

3. korekta odsetek także w przypadku zerwania terminu umowy (wycofanie depozytu)

4. w okresie wymagalności:

4a) postawienie odsetek do dyspozycji klienta - dopisanie do rachunku bieżącego

4b) wpłata odsetek gotówką

5. kapitalizacja odsetek

6. wycofanie depozytu

6a) przekazanie środków na rachunek bankowy

6b) wypłata gotówką

REZERWA OBOWIĄZKOWA

• banki są zobowiązane do naliczania i odprowadzania na rachunek bieżący rezerwy obowiązkowej, którą NBP wykorzystuje do kształtowania podaży pieniądza i działalności kredytowej

• rezerwa naliczana jest w stosunku do depozytów zarówno płatnych na każde żądanie jak i terminowych, środków uzyskiwanych ze sprzedaży oraz innych depozytów podlegających zwrotowi

• stopa rezerwy obecnie wynosi 3.5% i liczona jest od średniej arytmetycznej depozytów na koniec każdego dnia danego miesiąca

• do 25 dnia każdego miesiąca, banki składają deklarację w sprawie wysokości rezerwy obowiązkowej

• suma rezerw obowiązkowych jest pomniejszana o równowartość 500.000 euro

• banki utrzymują rezerwę na swoich rachunkach bieżących prowadzonych przez NBP, baki spółdzielcze w banku zrzeszającym (a bank zrzeszający na rachunku NBP), a inne banki, których rachunki bankowe prowadzą inne banki niż NBP, na rachunku rezerwy obowiązkowej prowadzonym w NBP

• bank może część rezerwy utrzymywać w gotówce, ale nie więcej niż 10%

• od 1 maja 2004 roku środki znajdujące się na rachunku NBP z tytułu rezerw obowiązkowych są oprocentowane wg stopy 0.9 stopy redyskonta weksli

• bank może wykorzystać rezerwę do bieżących rozliczeń, ale po zakończeniu operacji dziennych na koniec każdego dnia musi saldo debetowe na koncie rachunek bieżący odpowiadać co najmniej kwocie rezerwy obowiązkowej

• jeśli rezerwa utrzymywana przez bank jest niższa od wymaganej to bank płaci odsetki wg stopy 2x stopa kredytu lombardowego

• poza zgłoszeniem do NBP deklaracji bank nie musi dokonywać księgowań związanych z rezerwą obowiązkową (najwyżej analitykę)




1. przekazanie śr. z tyt. rezerwy obowiązkowej

2. otrzymanie środków z tytułu zmniejszenia rezerwy obowiązkowej

OPERACJE W WALUTACH OBCYCH

w banku zachodzi dużo operacji wyrażonych w walutach obcych, które polegają na:

a. przyjmowaniu depozytów, udzielaniu kredytów, zakładaniu depozytów walutowych w innych bankach, lokowaniu środków w zagranicznych papierach wartościowych

b. kupnie i sprzedaży walut od klientów w związku z przeprowadzonymi transakcjami importowymi i eksportowymi

c. wykonywanie zleceń płatniczych dla klientów z rachunkami walutowymi oraz kupnie i sprzedaży walut klientom

w rachunku bankowym każda waluta ma oznaczenie 3-cyfrowe

OPERACJE PRZEPROWADZANE W WALUTACH OBCYCH MOGĄ BYĆ EWIDENCJONOWANE W DWOJAKI SPOÓB

• jednocześnie w walucie krajowej i obcej

• tylko w walucie obcej (pod warunkiem, że bank na koniec każdego dnia jest w stanie określić swoją pozycję walutową)

POZYCJA WALUTOWA

służy pomiarowi ryzyka walutowego, które związane jest ze zmiennością kursu walut obcych, jest zestawieniem wierzytelności i zobowiązań banku w walucie tj. różnicą między sumą aktywów i pasywów wyrażanych w danej walucie: PW =
A -
P

POZYCJA ZAMKNIĘTA


A =
P - ryzyko walutowe = 0

POZYCJA OTWARTA


A różna od
P

i istnieje ryzyko kursowe

POZYCJA OTWARTA DŁUGA (dodatnia, nadmierny zakup, gra na zwyżkę kursów dewiz)


A >
P




POZYCJA OTWARTA KRÓTKA (ujemna, nadmierna sprzedaż, gra na zniżkę kursów dewiz)


A <
P




~ saldo wartości wszystkich pozycji walutowych długich i krótkich określane jest mianem pozycji globalnej

XERO --- przykład akt/pad

TRANSAKCJE TWORZĄCE POZYCJĘ WALUTOWĄ	TRANSAKCJE NIE TWORZĄCE POZYCJI WALUTOWEJ (bez ryzyka kursowego)
kupno i sprzedaż walut bieżące (spot) i terminowe (forward) transakcje wymiany na rynku walutowym rozliczenie odsetek od depozytów i kredytów walutowych naliczenie rezerwy celowej od kredytu walutowego naliczenie odsetek od papierów wartościowych wyrażonych w walucie, jeśli zapłata w terminie zapadalności ma być wyrażona w dewizach	przyjęcie depozytu walutowego udzielenie kredytu walutowego złożenie lokaty walutowej w innym banku wykonanie zlecenia płatniczego lub wypłaty gotówkowej z rachunku walutowego klienta

• pomiar pozycji walutowej możliwy jest dzięki wprowadzeniu do księgowości walutowej banku dwóch kont technicznych (zesp. 5):

• konta „pozycja wymiany” - przeciwstawne, przy ewidencji operacji w walutach obcych tworzące pozycję walutową, prowadzone odrębnie dla każdej waluty:

• Dt zmniejszenie środków walutowych banku

• Ct zwiększenie środków walutowych

• SALDO Dt P>A dla danej waluty - pozycja długa

• SALDO Ct A>P dla danej waluty - pozycja krótka

• konta: „ równowartość pozycji wymiany” - służy do ewidencji równowartości w złotych operacji walutowych tworzących pozycję walutową oraz do rozliczania różnic kursowych z przeliczania na złotówki sald kont walutowych po obowiązującym kursie

• na koniec dnia:

1. ustala się saldo konta pozycja wymiany

2. przemnaża się je przez średni kurs NBP danej waluty

3. doprowadza do takiego samego salda na koncie: „równowartość pozycji wymiany” odnosząc różnice na przychody lub koszty z pozycji wymiany

• w odniesieniu do kont technicznych pozabilansowych konto „równowartość pozycji wymiany” w przypadku pojawienia się różnic kursowych koresponduje z kontem „pozabilansowe różnice wymiany” (zesp. 9)

FUNKCJONOWANIE TECHNICZNYCH KONT




1. sprzedaż USD z kasy a) w walucie b) w złotych

2. zakup waluty do kasy a) w walucie b) w złotych

3. przyjęcie depozytu terminowego w USD

4. naliczenie odsetek od depozytu terminowego w USD a) w walucie b) w złotych

5. wycena pozycji USD na koniec dnia a) dodatnie różnice b) ujemne różnice




1. wykorzystanie kredytu w USD

2. utworzenie rezerwy celowej a) w walucie b) w złotych - odniesienie w koszty

3. memoriałowe naliczenie odsetek a) w walucie b) w złotych - odniesienie w przychody

normy dopuszczalnego ryzyka walutowego (wydawane przez KNF) - ustalane na koniec każdego dnia roboczego w stosunku do kapitałów własnych wynoszą

• indywidualne dla każdej waluty

• 15% wymienialne

• 2% niewymienialne

• całkowite

• 30% wymienialne

• 5% niewymienialne

~ normy te zostały tak przewidziane, aby banki nie wykorzystywały na pokrycie ryzyka walutowego pełnej nadwyżki kapitału nad wymagany na pokrycie ryzyka kredytowego

~ w ten sposób część tej nadwyżki (rezerwowy wymóg kapitałowy) staje się niedostępna dla ryzyka walutowego i będzie mogła stanowić zabezpieczenie banku przed innymi rodzajami ryzyka niż kredytowe i walutowe

~ uchwałą KNF banki są zobligowane do posiadania bazy kapitałowej (kapitał własny + kapitały uzupełniające) nie niższej niż suma wymogów kapitałowych wyliczonych dla poszczególnych rodzajów ryzyka działalności podatkowej

24

---